شاتى ماھاللا قىستاعى: قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ”كەدەيلىكتەن ارىلۋ جىگەرىن“ قاۋلاتتى
− اۋىر كەدەي اۋداننىڭ ءبىرىنشى شەبىنەن كەلگەن تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ②
2014 - جىلى حوتان قالاسى جييا اۋىلى شاتى ماھاللا قىستاعى اۋىر كەدەي قىستاق بولىپ ۇيعارىلدى، بيىل شاتى ماھاللا قىستاعى جوسپارعا الىنعان كەدەيلىكتەن ارىلاتىن قىستاق قاتارىنا ەنگىزىلدى. وسى بارىسقا 5 جىل جۇمسالدى، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدىڭ ورنىقتى قاداممەن ىلگەرىلەۋىنە ىلەسە، قىستاق تۇرعىندارى كۇن سايىن جاڭارعان، جاقسارعان تاماشا تۇرمىسقا قول جەتكىزدى. ”تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار“، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ − ”كەدەيلىكتەن ارىلۋ جىگەرىن“ قاۋلاتۋ، ”باقىت ارمانىن“ لاۋلاتۋ بارىسى بولىپ تابىلادى.
”كەدەيلىكتەن ارىلۋعا سەنىمىمىز كامىل!“. 10 - ايدىڭ ورتا شەنىندە ءتىلشى وسى قىستاققا كەلىپ تىلشىلىك ىستەپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ۇيلەرىنە بارىپ، ولاردىڭ ءوندىرىس - تۇرمىسىمەن ارالاسىپ، جاڭا داۋىردەگى جاڭاشا اۋىل - قىستاقتىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن سەزىنىپ، تولىپ جاتقان اسەرلى اڭگىمەلەرگە قۇلاق ءتۇرىپ، تاماشا تۇرمىسقا تالپىنعان تالاي - تالاي جاندى كورىنىستەردى ەستەلىككە الدى.
■ تۇتاس قىستاق ومىرشەڭدىككە يە بولدى
10 - ايدىڭ 18 - كۇنى تاڭەرتەڭ ءتىلشى شاتى ماھاللا قىستاعىن ارالاپ ءجۇرىپ، قىستاق كوميتەتىنىڭ جانىنداعى ءبىر ديقاننىڭ ۇيىنە كەلدى. ەسىكتى قاعىپ ىشكە كىرگەندە، ءۇي يەسى ءامينا ءماتتۇرسىن اۋلانى تازالاپ ءجۇر ەكەن، اۋلا تازا دا رەتتى، شاعىن جىلىجايعا چامعۇر ەگىلىپ، جالىندى تىرشىلىك تىنىسى ەسىپ تۇر.
”مەن جاقىن ماڭداعى ءبىر ازىق - تۇلىك مانەرلەۋ زاۆودىندا جۇمىس ىستەيمىن، بۇگىن دەمالدىم، شەشەم بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا اقسۋعا ماقتا تەرگەلى كەتتى، اكەم جاقىن جەردە جۇمىستا، قاقپادان شىقساڭىز - اق ونى تابا الاسىز“، - دەيدى ءامينا كۇلىمسىرەپ. ول ءتىلشىنى ەرتىپ ”كومىردى ەلەكترگە اۋىستىرۋ“ نىسانىنىڭ قۇرىلىس ورنىنا كەلدى، بيىل 49 جاستاعى ءماتتۇرسىن ابدىرەيىم كەسۋ ماشيناسىن مۇقياتتىلىقپەن مەڭگەرۋدە، ماشينا گۇرىلدەپ، وت ۇشقىنى جان - جاققا شاشىراپ جاتىر.
”بۇگىن جۇمىسقا شىققانىمنىڭ بەسىنشى كۇنى، بۇرىن كەسۋ ماشيناسىن ىستەتىپ كورمەپپىن، شۇقىلاپ ءجۇرىپ ۇيرەنىپ تە الدىم“. ءماتتۇرسىننىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ وتباسى 2014 - جىلى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسىلار قاتارىنا الىنعان، بيىل كەدەيلىكتەن ارىلۋدان ءۇمىتتى ەكەن، ويتكەنى قىستاققا اۋىرتپالىق سالماۋ ءۇشىن، وتباسىنداعى بارلىق مۇشەلەر اتتانىسقا كەلگەن.
بۇرىن نە ءۇشىن كەدەي بولدىم؟ ءماتتۇرسىن جەلكەسىن سيپاپ تۇرىپ بىلاي دەدى: وتباسىمىزدا 7.5 مۋ جەر بار، وعان ەككەن ءبيداي ىشەر اسىمىزعا ارەڭ جەتەتىن، كىرىستىرىپ ەككەن جاڭعاقتان تۇسكەن اقشا تۇرمىسىمىزعا ازەر جەتەدى، قولدا ونەر جوق، سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋدى دە ويلاماعان ەدىم. ”شىنىن قۋعاندا، ءبارى جالقاۋلىقتىڭ كەسىرى عوي، كەيىن كوپشىلىكتىڭ جۇمىستانىپ اقشا تابۋمەن جانتالاسىپ جاتقانىن كورىپ، مەن دە تاعاتسىزدانىپ، سىناپ كورۋ ويىنا كەلدىم، بيىل ارت - ارتىنان بىرنەشە ۋاقىتشا جۇمىستار ىستەپ، قولعا اقشا تۇسكەن سوڭ، جۇمىس ىستەۋگە ’قۇمارتىپ‘ الدىم“، - دەيدى ول.
ءماتتۇرسىن وتباسىندا 24 قوي بار، جارتىسىن ءوزى باعىپ، جارتىسىن اماناتتاپ باقتىرادى. ول تىلشىگە بىلاي ەسەپ جاساپ كورسەتتى: ايەلىم ماقتا تەرەدى، قىزىم جۇمىستا، ۇلىم شاشتارازحانا اشادى، ءوزىم ۋاقىتشا جۇمىستار ىستەيمىن، بيىل وتباسىمىزدىڭ تابىسى 60 مىڭ يۋاننان اساتىن سياقتى. ”قىستاق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانىنىڭ دەمەۋىمەن بىزگە قوي بەردى، ءبىز پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ سونشاما كوپ ابزال ساياساتىنان، سونشاما كوپ كومەگىنەن يگىلىكتەنىپ وتىرمىز، ەندى ءوزىمىز قۇلشىنباساق بولا ما!“. ۇيىنە كەلگەن ول قابىرعادا ءىلۋلى تۇرعان «حوتان قالاسىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ساياساتتارىنىڭ توپتاماسىن» تىلشىگە كورسەتكەندە، اسەرلەنگەنى سونشالىق اۋزىنا ءسوز تۇسپەي قالدى.
تاياۋ جىلداردان بەرى، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ ساياساتتارىن اتقارۋدىڭ ارقاسىندا، شاتى ماھاللا قىستاعىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ناتيجەسى ايتارلىقتاي بولدى، 2014 - جىلدان 2018 - جىلعا دەيىن 54 وتباسىنداعى 256 ادام كەدەيلىكتەن ارىلسا، بيىل 100 وتباسىنداعى 447 ادام كەدەيلىكتەن ارىلۋدى جۇزەگە اسىرادى.
شينجياڭ ينجەنەريا شۋەيۋانىنىڭ شاتى ماھاللا قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي ياڭ لەي قىستاققا العاش كەلگەندە قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋعا تالپىناتىن ىشكى قوزعاۋشى كۇشىنىڭ تاپشىلىعى وعان ەڭ ۇلكەن اسەر قالدىرعان - دى. ”نەگىزدىك قۇرىلعى، قىستاق كەلبەتى ەداۋىر ناشار، كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ سالىستىرماسى ەداۋىر جوعارى، قىستاقتا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ جالپىلىق جوسپارى قالىپتاسپاعان، كەدەي وتباسىلارىن كەدەيلىكتەن ارىلتاتىن، بايۋ جولىنا تۇسىرەتىن تۇتقا تاپشى، وزدەرىندە دە قوزعاۋشى كۇش كەمشىل“. ياڭ لەي بىلاي دەدى: ءاربىر كەدەي وتباسىنىڭ كەدەيلەسۋ سەبەبىنە ەگجەي - تەگجەيلى تالداۋ جاساعان سوڭ، قىزمەت اترەتى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جۇمىستانۋدى جەبەپ، شارۋاشىلىقتى دامىتىپ، كەدەي وتباسىلارىنىڭ ”كەدەيلىكتەن ارىلۋ جىگەرىن“ ورناتۋىنا كومەكتەستى.
ءتىلشى قازىر قىستاقتىڭ بار جەرىندە جالىندى ومىرشەڭدىك قاۋلاعانىن، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جاپپاي قاربالاس، ەرەكشە ىنتامەن ىستەپ جاتقانىن كوردى. بيىل 53 جاستاعى ايجامال احىمەت سيىر قورادا سيىرىنا جەم بەرۋدە، وڭىنەن قۋانىش لەبى ەسەدى. قىزى ەرتەدە ۇزاتىلىپ، ۇيىندە كۇيەۋى تۇرسىنتوحتى مامەت ەكەۋى قالعان، بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا كۇيەۋى وكپە تۋبەركۋلەزىنە شالدىعىپ، اۋرۋ ەمدەتۋ ءۇشىن ۇيدەگى جيعان - تەرگەننىڭ ءبارىن جۇمساپ ءبىتىپ، اۋرۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسكەن ەكەن.
جييا اۋىلدىق پارتكومنىڭ قامقورلىعىندا، قوعامنىڭ ءار سالاسى وسى وتباسىنا كومەك قولىن سوزدى. ”قوعامنىڭ ءار سالاسى بىزگە 60 مىڭ يۋاننان ارتىق جىلۋ اتادى، كۇيەۋىمنىڭ وپەراتسياسى دا ءساتتى بولىپ، دەنساۋلىعى كۇن سايىن جاقسارىپ كەلەدى“. ايجامالدىڭ ايتۋىنشا، قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“نىڭ سۇيەمەلدەۋىندە، ول باعىمشىلىقپەن اينالىسا باستاعان، قازىر ۇيىندە 10 قوي، 7 سيىر جانە ءبىر ەسەك بار، بيىل 10 مىڭ يۋاننان ارتىق اقشا تاۋىپ، كەدەيلىكتەن قالايدا ارىلادى ەكەن.
كۇيەۋىنىڭ اۋىر جۇمىسقا كۇيى كەلمەگەندىكتەن، اۋىر جۇمىستاردىڭ ءبارىن ايجامال ءوزى ارقالادى، ءار كۇنى ساعات 7دە ورنىنان تۇرىپ، الدىمەن كۇيەۋىنە ۋكول قۇيىپ، ونان سوڭ مالدارعا جەم - ءشوپ سالادى، ونان سوڭ اۋلانى سىپىرىپ، تاماق ىستەپ، اتىزداعى جۇمىستاردى تىندىرادى... كۇن ارالاتىپ اربالى موتوتسيكلىنە ءمىنىپ اۋىلعا بارىپ جەم - ءشوپ ساتىپ اكەلەدى، اتىزداعى استىعىن دا ءتاپ - ءتاۋىر باپتاپ كەلەدى.
ايجامال 4 جىلدىق ستاجى بار كومپارتيا مۇشەسى، ”پارتيا مەن ۇكىمەت ءبىز سياقتى كەدەيلەردى جاقسى تۇرمىسقا تەزىرەك جەتكىزۋ ءۇشىن امالدىڭ بارىنشا كومەكتەستى، مەن دە قايراتتانا ىستەپ، جاستارعا ۇلگى بولامىن“.
■ شاعىن كاسىپ ”جانداندى“
كۇزدىڭ سالقىن سامالى ەسكەن شاتى ماھاللا قىستاعىن جاياۋ ارالاساڭىز، تازا دا رەتتى نەگىزگى كوشەنىڭ بويىندا جايقالا اشىلعان گىساڭ گۇلدەرىن، اتىزدارداعى مول ءونىم الىنعاننان كەيىنگى جاڭعاق اعاشتارىن جانە قاۋلاپ وسكەن چامعۇردى كورەسىز. ءتىلشى ياڭ لەيگە ىلەسىپ بايياڭ جيانبۇ جولىنا باردى، بۇل ونىڭ ايرىقشا ماقتانىش ەتەتىن ”كورىنىس ءتۇيىنى“ ەكەن. ”اۋىل - قىستاق ساياحاتىندا سۋرەتكە تۇسەتىن تاپتىرماس ورىن“، - دەدى ول ءوز باعاسىن بەرىپ.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جاڭاشا اۋىل - قىستاق قۇرۋدا، ءسوز جوق، اۋىل - قىستاقتىڭ ءىس جۇزىندىگىنە ۇيلەسەتىن جولمەن ءجۇرىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ وزىندىك دامۋ زاڭدىلىعىنا بويسۇنىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ ەرەكشەلىگىن تولىق ايگىلەۋ كەرەك، اۋىل - قىستاقتىڭ ەرەكشەلىگىنە ءمان بەرىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ كەلبەتىن ساقتاپ، جاسىل تاۋ، تۇنىق سۋدى ساقتاپ، اۋىل ساعىنىشىن ءار ۋاق ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ”اۋىل ساعىنىشىن“ نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن اۋىل - قىستاق سەرۋەن - دەمالىس كاسىبىن قۇرۋ، ”اۋىل ساعىنىشىن“ توڭىرەكتەي جۇمىس تىندىرۋ شاتى ماھاللا قىستاعىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋىنىڭ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋىنىڭ نەگىزگى تاقىرىبى.
”قىستاق تۇرعىندارى ۇنەمى مەنىمەن نەنىڭ باقىت ەكەندىگى تۋرالى اڭگىمەلەسەتىن، كىرىستىڭ ارتۋىنا ىلەسە، كوپشىلىكتىڭ ارمانداعان تاماشا تۇرمىستىڭ دەڭگەيى دە كوتەرىلدى. باقىت تىنىش تۇرمىس، الىستاپ كەتسەڭداعى ساعىنا ەسكە الاتىن نارسە، بۇل ماعان تەرەڭ وي سالدى“. ياڭ لەي بىلاي دەدى: قىستاقتىڭ تاۋار ماركاسىن تىركەۋگە الدىردى، ەرەكشە كاسىپتى دامىتىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ سەيىل - سەرۋەن ساياحاتىن ىلگەرىلەتتى.
ءتىلشى قىستاق ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن كورمەلەۋ - ساتۋ رايونىنىڭ، توقاش ءوندىرۋ بازاسىنىڭ جانە ۇلتتىق بالكۇلشە ءوندىرۋ بازاسىنىڭ قۇرىلعاندىعىن كوردى. ”ەسىمىزگە العاش تۇسكەنى توقاش بولدى“. ياڭ لەي بىلاي دەدى: قىستاقتا ءبىر ناۋايحانا بار، ناۋايحانانىڭ جاپقان توقاشى حوتان قالاسىنا تانىمالى، ءاركۇنى قالادان نان العالى كەلەتىندەردىڭ اياعى ۇزىلمەيدى. قىستاقتا ءوندىرىس بازاسى قۇرىلعاننان كەيىن، وسى ناۋايحاناعا جاۋاپتى بولۋعا، كەدەي وتباسىلارىن باستاپ بىرگە ىستەۋگە تاپسىرىلدى.
قىزىل ءتۇستى قىزمەت كيىمىن كيگەن ناۋايحانانىڭ جاۋاپتىسى ابىلەت دولات تاۋار ماركاسى باسىلعان قوراپتى قۋانا الىپ، بىلاي دەدى: قىزمەت اترەتى قارجى توپتاپ جابدىق ساتىپ الىپ بەردى، 10 - ايدىڭ 25 - كۇنى جۇمىس باستادىق. ”قازىر 10 ادام جۇمىس ىستەيدى، مەن تاماشا تۇرمىسقا بىرگە كەنەلۋ ءۇشىن قىستاق تۇرعىندارىنا نان جابۋ تەحنيكاسىن ۇيرەتەمىن“، - دەدى ول.
ءتىلشى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحىنان پايدالانىپ قۇرىلعان ۇلتتىق بالكۇلشە ءوندىرۋ بازاسىنا كەلدى، ءوندىرىس رايونى اينەك قابىرعامەن بولىنگەن، ماسكى تاققان ايەل جۇمىسكەرلەر قامىر يلەپ، بالكۇلشە جاساۋمەن ابىگەر ءجۇر. ”ءبىز تازالىق ولشەمىن قاتاڭ اتقارىپ، ونىمدەردىڭ ءدامدى دە حاۋىپسىز بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتىك“، - دەدى جاۋاپتى ءماتياسىن ءماتتۇرسىن.
وسى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانىن ويداعىداي ىستەۋ ءۇشىن، ءماتياسىن ءماتتۇرسىننىڭ ايەلى ايشام ابيبوللا ارنايى حوتان قالاسىنا بارىپ ۇيرەندى، 3 اي ۋاقىتتا 10 نەشە ءتۇرلى بالكۇلشە جاساۋدى ۇيرەنىپ، بيىل 4 - ايدان باستاپ 8 ايەل جۇمىسكەردى باستاپ بىرگە شارۋاشىلىق قۇردى. ءماتياسىن ءماتتۇرسىن تىلشىگە اسىرەلەي بىلاي دەدى: ”ەرتەرەك كەلگەن بولساڭ جاقسى بولار ەدى، مەن وسىنشاما ايبىندى ءوندىرىس كورىنىسى بولاتىندىعىن ويلاماعان ەدىم“.
ونىڭ ايتپاعى بيىلعى جۇڭچيۋ مەرەكەسىنىڭ الدىنداعى ءبىر اپتا بولاتىن، قىزمەت اترەتىنىڭ كومەگىندە، زاۆود 35 مىڭ ايكۇلشە تاپسىرىسىن قابىلداعاندا ەرلى - زايىپتى ەكەۋى اڭتارىلىپ قالعان بولاتىن، ولار دەرەۋ ۋاقىتشا جۇمىسكەر قابىلدادى، سول كۇندەرى 30 نەشە جۇمىسكەر جەدەل وندىرىسكە ءتۇستى، كوپشىلىك كەزەكپەن جۇمىسقا شىعىپ، ءوندىرىس مىندەتىن دەر كەزىندە ورىنداپ، 150 مىڭ يۋاندىق ساتۋ نورماسىن جۇزەگە اسىردى.
26 جاستاعى روزىنيسا ءماتحازى وسى ارادا جۇمىس ىستەيدى، ايىنا 1000 نەشە يۋان كىرىس كىرگىزەدى، بولاشاعىنا سەنىمدى. ”وتباسىمىز دا بيىل كەدەيلىكتەن ارىلا الادى، مەن جاقسى ىستەپ، كوبىرەك اقشا تابامىن“، - دەدى ول.
بيىل كەدەيلىكتەن ارىلتاتىن 100 كەدەي وتباسىندا، تەحنيكا، ەڭبەككۇش، جۇمىستانۋ ورايى تاپشى بولۋ جاعدايى ％70تى ۇستايدى، قىزمەت اترەتىن ەڭ الاڭداتاتىندار دا وسىلار. ياڭ لەي بىلاي دەدى: كوپتەگەن وتباسىلارىندا قارايلاسۋعا تۋرا كەلەتىن ۇلكەن كىسىلەر، بالا - شاعا بار بولعاندىقتان، سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋ مۇمكىن بولماي جاتىر، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي شاعىن كاسىپتەردى دامىتۋ كوپشىلىكتى سول جەردىڭ وزىندە، جاقىن ماڭنان جۇمىستاندىردى، ءبىر تەحنيكا ۇيرەنسەڭ، ورنىقتى كىرىسىڭ بولادى.
كاسىپ شاعىن بولعانىمەن، قامتىمى كەڭ. شاتى ماھاللا قىستاعى تاعى بال ءوندىرىس بازاسى، راۋاندا تاماشالاۋ بازاسى، ورماندا قاز باعۋ بازاسى، بالىق كولشىگى، جۇپار ساڭىراۋقۇلاق ەگىنشىلىك جىلىجايى سياقتىلاردى سالىپ، اۋىل - قىستاق حالىقتىق تۇسەلحاناسىن دامىتىپ، سەيىل - سەرۋەن، كورىنىس تاماشالاۋ، اس - سۋ، كوڭىل اشۋ ءبىر تۇلعالانعان اۋىل - قىستاق ساياحات ماركاسىن اشتى. ياڭ لەي كۇلىمسىرەي بىلاي دەدى: بيىل قىستاق راۋاندانى سىناق رەتىندە ەكپەكشى، تالاي رەت ءساتسىز بولعاننان كەيىن اقىرى تابىسقا جەتتىك، وسى بىرنەشە كۇندە 5000 ءتۇپ راۋاندا مايساسىن ساتىپ الىپ، راۋاندا باقشاسىن قۇرامىز.
■ بايۋ باستاماشىلارىنىڭ ”اتاعى اسپاندادى“
”قىستاقتا جەرگىلىكتى ورىنعا ساي كەلگەن شاعىن كاسىپ بار ەكەن، وندا كەدەي بۇقارانىڭ قاۋىرت جۇمىستانىپ شارۋاشىلىق قۇرۋداعى قوزعاۋشى كۇشى قايدان كەلدى؟“، - دەگەن ءتىلشىنىڭ سۇراۋىنا وراي، ياڭ لەي بىلاي دەپ جاۋاپ قايتاردى: قيسىندى عانا ايتۋدىڭ قاجەتى جوق، كوزگە كورىنەتىن ناقتى شىندىقتى سويلەۋ كەرەك، مۇنىڭ تەتىگى كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، بايۋ باستاماشىلارىن جەتىلدىرۋدە، ولاردىڭ جەتەكتەۋ رولىن ساۋلەلەندىرەتىن بولساق، ”ىڭعايى كەلگەن جۇمىس جەمىستى تىنادى“.
شاتى ماھاللا قىستاعىندا ”ءماتياسىن“ ەسىمدى ادامدار كوپ، الايدا ”ايكۇلشە جاسايتىن“ ءماتياسىن ءماتتۇرسىن جانە ”بال اراسىن باعاتىن“ ءماتياسىن ءالي اۋىزعا الىنسا، كوپتىڭ ءبارى بىلەدى، سونداي - اق ولاردى باسبارماقتارىن كورسەتىپ القايدى. ەكەۋىنىڭ جاسى شامالاس، بيىل ەكەۋى دە 36 جاستا، ولار ءارى جاقسى دوستار.
ءتىلشى ءماتياسىن ءماتۇرسىننىڭ اشەكەيلەپ بەزەندىرگەن ءۇيىن كوردى، جەرگە كىلەم توسەلىپتى، جۇمساق توسەكتىڭ جانىندا ەۆروپاشا ۇلگىلدەگى كيىم ىشكابى تۇر، ءتۇرلى ءۇي ەلەكتر جابدىقتارىنىڭ ءبارى بار. ول 2010 - جىلدىڭ وزىندە - اق اۆتوكولىك ساتىپ العان، سونداي - اق قىستاقتا كۇن نۇرىمەن جۋىنۋ اسپابىن ەڭ ەرتە ورناتقان ادامنىڭ ءبىرى.
”ۇيلەنگەن سوڭ بولەك شىقتىم، جەرىم جوق بولعاندىقتان، ساۋدامەن اينالىسا بەردىم“، - دەدى ءماتياسىن ءماتتۇرسىن، ول جاڭعاعىن بەيجيڭ، چۇڭچيڭ سياقتى جەرلەرگە ساتىپ، ءبىر جىلدا نەشە 10 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزدى، الايدا سول جىلدارى اتى شىعا قويماعان ەدى، ماقتانىش تا سەزىنە قويماعان.
ال، قازىر مۇلدە ۇقسامايدى، كوپشىلىك تۇرمىس ساپاسىنا تالپىندى، كوپتەگەن جىگىتتەر ودان ساۋدا جولىن ۇيرەندى، قىستاقتا ونىڭ ”جانكۇيەرلەرى“ دە كوبەيدى. اسىرەسە، ايكۇلشە ساۋداسى جۇڭچيۋ مەرەكەسىندە ا دەگەندە - اق ءساتتى بولعاننان كەيىن ول تانىمال ادام بولىپ شىعا كەلدى. ”بىلەسىز بە؟ وسى جۇمىستى ىستەۋ ءۇشىن اعام ەكەۋىمىز 500 مىڭ يۋان اقشا جۇمساپ، ءوندىرىس جابدىعىن جانە تاسىمال اۆتوكولىگىن ساتىپ الدىق، مۇندا 100 مىڭ يۋاندى قارىزعا العانبىز، بۇرىن مۇنى ويلاپ تا كورمەگەنمىن، مۇنداي كوپ اقشانى قارىزعا الاتىنداي ول كەزدە قايداعى باتىلدىق“، - دەدى ول تاعى يىعىن قومداپ كۇلە.
ول بۇرىن ويلاپ تا كورمەگەن تاعى ءبىر ءىس، قوسقان قارجىسىن 2 جىل اينالاسىندا قايتارىپ الۋى ەدى. ”وسىنشاما ۇزاق ۋاقىت سارىلا كۇتتىم، الايدا سەنىمىم بار ەدى“. ءماتياسىن ءماتتۇرسىننىڭ ايتۋىنشا، ول ءار كۇنى اۆتوكولىگىن ايداپ حوتان قالاسىنداعى ساۋدا دۇكەندەر مەن ەرەن بازارلارعا ايكۇلشە جەتكىزىپ، ءتىپتى كوپ ساتۋ جولىن قاراستىرادى ەكەن، قىسىم دا ەداۋىر زور، سوندىقتان ول ۇنەمى جاستارعا: تاماشا تۇرمىس قۇلشىنىسپەن كەلەدى، اسپاننان ەت شەلپەك جاۋمايدى، - دەيتىن.
ءماتياسىن ءماتتۇرسىن ەرتەرەك جاڭا اۆتوكولىك ساتىپ الىپ، وتباسىنداعىلارىن باستاپ ىشكى جەرلەردى ساياحاتتاپ، كوز اياسىن كەڭەيتىپ، ءبىلىمىن ءوسىرۋدى ارمانداپ كەلەدى. ول: ”اقشا تابۋدىڭ ءوزى تۇرمىستى اناعۇرلىم جاقسارتۋ، سولاي ەمەس پە؟“، - دەدى، سۇراۋلى سويلەم بولسادا، ونىڭ ەمەۋرىنىنەن قۇپتاپ تۇرعانى مۇندالاپ تۇر.
بال اراسىن باعاتىن ءماتياسىن ءالي شىت جاڭا اق جەيدە كيىپ سۇحباتىمىزدى قابىلدادى، ول سوزشەڭ ەكەن، تىلشىمەن بال اراسىن باعۋ جونىندە باستان كەشكەندەرى مەن بىلگەندەرىن ءبولىستى. قىستا بال ارانى ازىقتاندىرۋ قاجەت، ءارجىلى 4 - ايدىڭ 10 - كۇنىنەن كەيىن جيدە گۇلى، جانتاق گۇلى، قىشى گۇلى، شىلان گۇلى سياقتىلار ىركەس - تىركەس اشىلادى، قاي جەردە گۇل اشىلسا، ول ارا ساندىعىن الىپ سول جەرگە باردى، تۇسكەن بالىنىڭ جارتىسىن ساتىپ، جارتىسىن ارالارعا قالدىرادى. گۇلدەۋ مەزگىلى اياقتاردان بۇرىن ول ۇزدىكسىز جەر جاڭالاپ، ەڭ الىس بولعاندا اقسۋعا دەيىن باراتىن، كەيدە دالاعا تۇنەپ توتەنشە جاپا شەگەتىن.
”بال العان كەزدە كۇشتى دۇرىس پايدالانۋ كەرەك، ارالار وتە ىنتىماقتى كەلەدى، بىرەۋى جارالانسا، ’بارلىعى جابىلىپ كەك الادى‘، سوندىقتان ارانىڭ قاسيەتىنە ساي ارا مەن ءوزىڭدى قورعاۋىڭ كەرەك“. ارا باعۋدى العاش ۇيرەنگەن كەزىندە كۇنىنە كەم دەگەندە ون نەشە رەت ارا شاعىپ الاتىن، الايدا ول: بالدى ساتىپ كىرىس كىرگىزگەنىڭدە تارتقان ازابىڭنىڭ تۇككە تۇرمايتىنىن سەزىنەسىڭ، - دەدى. جانىندا تۇرعان قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەسى سامعار: ”ول ’بەينەت ءتۇبى زەينەت‘ دەمەكشى، بۇل ءدال ءبىزدىڭ قىستاق تۇرعىندارىنا جەتكىزبەكشى بولعان ۇستانىمىمىز“، - دەدى ونىڭ ءسوزىن تولىقتاپ.
ءماتياسىن ءاليدىڭ قازىر 100 قانشا ساندىق اراسى بار، قىزمەت اترەتى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانىنا قول جەتكىزدى، 200 ساندىق ارا ساتىپ الىپ، 4 كەدەي وتباسىن تاڭداپ، بىرگە ارا باعىپ بايۋى ءۇشىن ءماتياسىن اليگە شاكىرتتىكە بەرمەكشى بولدى. بۇل جونىندە ول دا ونەرىن سىناپ كورگىسى كەلدى، تولىمدى ۇستاز بولۋ ءۇشىن كوپشىلىككە تەحنيكا ۇيرەتىپ قانا قويماي، ولارعا مىنانى ايتۋ كەرەك: ارادان ۇيرەنىپ، ءار كۇنى قاجىرلىلىقپەن ەڭبەك ەتىپ، قۇلشىنعاندا عانا تۇرمىسىمىز بالدان ءتاتتى بولادى.
ياڭ لەي تىلشىگە بىلاي دەدى: شاتى ماھاللا قىستاعىن كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، كەدەي قسىتاق قاتارىنان شەگىندىرىپ شىعۋ كومبە ەمەس، تاعى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ناتيجەسىن ونان ارى زورايتىپ جانە بەكەمدەپ، بۇكىل قىستاقتاعى بۇقارانى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان بايۋعا، دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە، ءتىپتى جاقسى تۇرمىسقا قادام قويۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك.
