كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ تابىستارىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتتى

 انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ءپاريزات ابدۇل

　　تاڭەرتەڭ، قاعىلىق اۋدانى اقتاش قالاشىعىنىڭ قونىس جاڭالاپ كوشىرۋ بويىنشا ورنالاستىرۋ ءتۇيىنىنىڭ تۇرعىنى وسمان ءومار ءوز ءۇيىنىڭ كوكونىس جىلىجايىنا كىرىپ، جايقالا وسكەن قىزاناق مايسالارىنا قاراپ، ىشتەي قاتتى قۋاندى. ول كوتەرمەگە العان 3 كوكونىس جىلىجايىنىڭ ءبىر جىلداعى تازا كىرىسى 30 نەشە مىڭ يۋانعا جەتەدى.

　　مىڭ جىلدىق ارمان ءجۇز جىلدىق كۇرەس ارقىلى ورىندالدى. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى جوعارىدان تومەنگە دەيىن ءبىر نيەتپەن قايراتتانا شايقاس جاساپ، بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامعا قادام تاستادى.

　　قولايلى جاعدايدان ۇتىمدى پايدالانىپ، ۇزدىكسىز كۇرەس جاسادى. پامير ۇستىرتىنەن تارىم وزەنى جاعاسىنا دەيىن، تۇرپان ويپاتىنان ىلە وزەنى اڭعارىنا دەيىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ تابىستارىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ دابىلى تيانشان الابىندا جاڭعىردى. قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانىپ، كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋدى كۇشەيتىپ، كولەمدى قايتا كەدەيلەسۋ تۋىلماۋىنىڭ تومەنگى شەگىن مىقتى ساقتادى؛ كاسىپ سالالارىن گۇلدەندىردى، جۇمىستانۋدى ورنىقتىردى، كىرىستى ارتتىرۋدى جەبەدى، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋدىڭ تاماشا باستاماسى جۇزەگە اسىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن شالقي ءتۇستى.

　　كۇش بىرىكتىرىپ قامال الدى، كەدەيلىك تاريحقا اينالدى

　　شاعىن قىستاقتى وزگەرتۋدە كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ − تەتىك.

　　التىن كۇز كەزى، قاشقار قالاسى باشكەرام اۋىلى يەحانلي قىستاعىنىڭ انار باعىندا قىپ - قىزىل انار بۇتاقتا سامسىپ تۇر. ”بيىل تاعى ءبىر مول ءونىم جىلى بولدى، 5 مۋ جەردەگى اناردان مەجەمەن 40 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزەمىن“، - دەدى انار باقتىڭ قوجايىنى يمام زياۋدۇن جايراڭ قاعىپ.

　　سوڭعى جىلدارى يەحانلي قىستاعى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي انار كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، ”ەرەكشە جەمىس ورمانى + ساياحات“، ”سەلبەستىك كووپەراتيۆى + شارۋالار وتباسى“ ۇلگىسى ارقىلى 1 -، 2 -، 3 - كاسىپ سالالارىنىڭ توعىسا دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، تاماقتانۋ، جاتۋ، قىدىرۋ، ساياحاتتاۋ، ساتىپ الۋ، كوڭىل اشۋ، ءوندىرۋ، قامداۋ، ساتۋ شوعىرلى ءبىر تۇلعالاندىرىلعان اۋىل - قىستاق ساياحاتى كەشەنىن قالىپتاستىردى. 2021 - جىلى يەحانلي قىستاعىنىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسى 15 مىڭ يۋاننان استى.

　　كەدەيلىك دەڭگەيى قانشالىق تەرەڭ بولسا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جاۋاپكەرشىلىگى سونشالىق زور بولادى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى جونىندەگى ماڭىزدى بايىمداۋلارى مەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرىن، ورنالاستىرۋلارىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىن زەيىن - زەردەنى، كۇش - قۋاتتى شوعىرلاندىرىپ ويداعىداي جۇرگىزىپ، اۆتونوميالى رايون باس جاۋاپتى بولاتىن، ايماق، اۋداندار تياناقتاندىرۋدى يگەرەتىن، اۋىل - قىستاق تىندىراتىن، ايماق، اۋدان، اۋىل - قىستاقتارعا دەيىن بويلاعان، تاراۋلاردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا جاۋاپتى ورىندارىنا دەيىن ەندەگەن جۇيە ورناتىپ، ءارقايسى ساتى جاۋاپكەرشىلىك قاعازىنا قول قويىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى قاتايتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ اۋىر مىندەتىن بار كۇشپەن ارقالادى.

　　اۆتونوميالى رايون ءار جىلى 78 مىڭنان استام كادردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ الدىڭعى شەبىنە تاڭداپ جىبەرىپ، 12 مىڭنان استام ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىن ۇيىمداستىرىپ، بۇكىل رايونداعى 3666 كەدەي قىستاققا ءبىرىنشى شۋجي جىبەرىپ تۇرعىزۋمەن جانە ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىمەن جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىردى؛ 2020 - جىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ەڭ جاپالى، ەڭ سوڭعى كەزەڭىندە، اۆتونوميالى رايونداعى شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالايتىن ولكە دارەجەلى باسشىلار باستاماشى بولىپ، ياركەن اۋدانى سياقتى كەدەيلىك قالپاعىن الماعان 10 كەدەي اۋداندا، كەدەيلىك تىزىمىنەن شىقپاعان 559 كەدەي قىستاقتا شايقاستى باسى - قاسىندا قاداعالاپ، قىزمەتتەردىڭ قاز - قالپىندا ناقتى تياناقتاندىرىلۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى.

　　جوعارىدان تومەنگە دەيىن ءبىر نيەتتە بولعاندار جەڭەدى. پارتيانىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى جوعارىدان تومەنگە دەيىن نيەتتەس بولىپ، بار قايراتپەن شايقاسقا شىعىپ، 2020 - جىلدىڭ سوڭىندا 3 ميلليون 64 مىڭ 900 اۋىل - قىستاق كەدەي حالقى تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلىپ، 3666 كەدەي قىستاق تۇگەلدەي كەدەيلىك تىزىمىنەن شىعارىلىپ، 35 كەدەي اۋدان تۇگەل كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاپ، مۇلدەم كەدەيلىك ماسەلەسى تاريحي سيپاتتى شەشىمىن تاپتى.

　　ەرەكشەلىكتى كورنەكتىلەندىرىپ، باقىتتىڭ گۇلىن قۇلپىرتتى

　　كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدە، ورنىقتى كىرىس − تەتىك.

　　شامعۇر − كەلپىن اۋدانىنىڭ ەرەكشە كاسىپ سالاسى، قوي ەتى، قالاش ناندارمەن بىرگە ”كەلپىننىڭ ءۇش اسىلى“ دەپ اتالادى. ايتسەدە، بۇرىن وسى اۋداننىڭ اچال قالاشىعى قۇملۇق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ايگۇل مامەت ”التىن كەسەگى“ بار بولسا دا جاپالى كۇن كەشىپ كەلدى. شامعۇردىڭ ەكونوميكالىق قۇنىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن، كەلپىن اۋدانى شامعۇر كاسىپ سالاسىن دەن قويا جۇرگىزىپ، ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋ ارقىلى جىنتىكتەي وڭدەيتىن كاسىپورىندى ىرگە تەبۋگە باۋراپ، شامعۇردىڭ بازارى اشىلىپ، ايگۇلدىڭ ەككەن شامعۇرىنان كىرەتىن جىلدىق كىرىسى 20 مىڭ يۋانعا جەتىپ، كۇندەرى بارعان سايىن جاقسارا ءتۇستى.

　　4 جىلدىڭ الدىندا، قاراقاش اۋدانى قاراساي قالاشىعى شاشقۇن قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابدۇحايبار بارات قىستاقتا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ جىگەرلەندىرۋىمەن 5 حۋياڭ قويىن ساتىپ الدى. عىلمي جەمدەۋ مەن كوپ تولدەۋدىڭ ارقاسىندا 5 حۋياڭ قويى كوپ وتپەي 30دان اسىپ، ونىڭ ۇيىنە 30 مىڭ يۋاننان استام كىرىس اكەلدى. ول كوپ تولدەيتىن قويدىڭ تۇرمىسىن وزگەرتكەندىگىن ايتتى.

　　كاسىپ سالاسىن دامىتۋ − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدەگى تۇبىرىنەن وڭاۋ شاراسى. ”تاۋلى وبلىس“ قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىندا ءجۇزىمنىڭ جاپىراق - بۇتاعى ماۋەلەپ تۇر؛ حوتاننىڭ بايتاق دالاسىندا ساڭىراۋقۇلاقتار ”بايۋ قول شاتىرىنداي“ اشىلدى... دەڭگەيىن كوتەرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتقان كەدەيلىكتەن ارىلتۋ كاسىپ سالالارى شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋداعى جاڭا قوزعالتقىشقا اينالدى.

　　2021 - جىلى رايونىمىز كاسىپ سالالارىن كەمەلدەندىرىپ دامىتۋ، جۇمىس ورنىن ورنىقتىرۋ، تومەنگى شەكتى جالپىلاي قامتاماسىزداندىرۋ سياقتى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ شارالارىن جاساپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ، كەڭەيتىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى ءونىمدى ۇشتاستىردى.

　　قاراقاش اۋدانى كاسىپ سالاسى مەن قالاشىقتى توعىستىرا دامىتۋ باقشاسىنداعى حوتان ليڭحاي ەلەكتروندى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرى مامەتيمىن مامەتابلانىڭ بۇگىنگى تۇرمىسى بارعان سايىن جاقسارىپ كەلەدى. ”سەرىكتەستىكتە قىزمەت ىستەگەنىمە 4 جىل بولدى، قازىر سەحتىڭ گرۋپپا باستىعىمىن، ايىنا 3000 يۋاننان استام ەڭبەكاقى الامىن، سەرىكتەستىك ۇيگە جاقىن، جۇمىسقا بارىپ - كەلۋ قولايلى“، - دەدى ول.

　　پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، رايونىمىز ەرەكشە كاسىپ سالاسىن زور كۇشپەن دامىتىپ، ”كاسىپ سالاسى جۇمىستاندىرۋعا جەتەكتەيتىن، جۇمىستاندىرۋ كاسىپ سالاسىن جەبەيتىن“ ۇلگىنى بىرتىندەپ قالىپتاستىردى، بارعان سايىن كوبەيگەن مامەتيمىن سياقتى شارۋالار ۇيلەرىنىڭ جانىندا جۇمىستانىپ، كىرىستەرىن ارتتىرىپ، كۇش - قايراتتارى تاسقىنداي ءتۇستى.

　　سيفر ەڭ جاقسى دالەل: 2021 - جىلى شينجياڭنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەرىنىڭ اۋىل - قىستاقتارىنداعى تۇرعىنداردىڭ جان باسىندىق ورتاشا قولداعى تابىسى 14 مىڭ 798 يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％08. 12 ارتتى؛ كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىقتىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسى 13 مىڭ 343 يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％55. 19 ارتتى، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ۇزدىكسىز كۇشەيدى.

　　ۇتىلامالى تاياقشانى تاپسىرىپ الىپ، شايقاستى ارى قاراي جالعاستىرىپ، جاڭا كورىنىس كەسكىندەدى

　　كۇزدى كۇنگى ءتۇس اۋعان كەز، اۆتوكولىك اتۇش قالاسى سۇنتاع قالاشىعى ازعان قىستاعىنىڭ ءانجۇر سالت - سانا كوشەسىندە زىمىراپ بارادى: جولدىڭ ەكى جاعىنداعى الۋان ءتۇستى قابىرعا سۋرەتتەر ادامدى باۋرايدى، حالىقتىق تۇسەلحانا، اس - سۋ دۇكەنى، ساياحات ەستەلىك بۇيىمدارى دۇكەنى قاتارلاسا جايعاسىپتى، ناۋبايشىلىق سەلبەستىك كووپەراتيۆىنەن توناردان جاڭا شىققان ىستىق ناننىڭ بۋى بۇرقىرايدى...

　　”كەدەيلىكتەن ارىلدىق، ايتكەنمەن ’تىنىستاۋعا‘، ’دامىلداۋعا‘ بولمايدى، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋدە تاعى تالاي جول باسۋعا تۋرا كەلەدى“. ازعان قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى جۋ جىدۇڭ بىلاي دەدى: ازعان قىستاعى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، ءانجۇر ەگۋ ارقىلى مادەنيەت، ساياحات، اس - سۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرىن وڭدەۋ سياقتى كاسىپ سالالارىن توعىسپالى دامىتىپ، ءانجۇر شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋداعى ناعىز ”التىن جەمىسكە“ اينالدى.

　　كەدەيلىكتەن ارىلىپ قالپاقتى الىپ تاستاۋ سوڭعى كومبە ەمەس، قايتا جاڭا تۇرمىستىڭ، جاڭا كۇرەستىڭ باستاماسى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزگەننەن كەيىن، رايونىمىزداعى جەر - جەر، تاراۋلار ۇتىلامالى تاياقشانى تاپسىرىپ الىپ، شايقاستى ارى قاراي جالعاستىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ”التىن كىلتى“ ارقىلى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ ”بايۋ ەسىگىن“ اشىپ، اۋىل - قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋدىڭ كوركەم كارتيناسى بىرتىندەپ جايىلدى.

　　رايونىمىز قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدى قاداعالاۋ جانە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، تۇرلىشە قايتا كەدەيلەسۋ، كەدەيلەسۋ حاۋىپ - قاتەرىنە مەڭزەس، 11 ءتۇرلى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ شاراسىن جالپىلاي قولدانىپ، بارلىق قاداعالاۋ وبيەكتىلەرىن جاپپاي قامتىدى؛ وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، تۇرعىن ءۇي، كوشىرىلگەننەن كەيىنگى ۇزدىكسىز سۇيەمەلدەۋ سياقتى ۇلاستىرۋ حۇجاتتارىن شىعارىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ساياساتتىق شارالارىنىڭ، قىزمەت جۇيەسىنىڭ، قۇرىلىم قوسىندارىنىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە قاراي ورنىقتى ءوتۋىن، ءتارتىپتى اۋىسۋىن ىلگەرىلەتتى.

　　اۋىل - قىستاق قۇرىلىسى ارەكەتى ورنىقتى ىلگەرىلەتىلدى، اۋىل - قىستاقتى باسقارۋ ورەسى ۇزدىكسىز جوعارىلادى، اۋىل - قىستاقتا قۇبىر سۋىن جالپىلاستىرۋ مولشەرى جانە شوعىرلى سۋمەن قامداۋ مولشەرى جەكە - جەكە ％5. 97 جانە ％6. 98كە جەتتى. اۋىل - قىستاق ەلەكتر جەلىلەرىنىڭ ەلەكترمەن قامداۋ سەنىمدىلىگى ％78. 99كە جەتتى، قوزعاۋشى كۇش ەلەكترى، وپتيكالىق كابەل جەلىسى اكىمشىلىك قىستاقتاردى جاپپاي قامتىدى. ”كومىردى ەلەكترگە وزگەرتۋدىڭ“ 1 - مەرزىمدىك ينجەنەرياسى ورىندالىپ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى 892 مىڭ ەگىنشى - مالشى وتباسى تازا ەنەرگيادان يگىلىكتەندى، 766 مىڭ 100 وتباسىنداعى تۇرعىنعا تيىمدىلىك جەتكىزەتىن ”كومىردى ەلەكترگە وزگەرتۋ“ 2 - مەرزىمدىك ينجەنەرياسى ىسكە قوسىلىپ اتقارىلدى. اۋىل - قىستاق تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتارىن جيناپ اكەتۋ، ءبىر جايلى ەتۋ جۇيەسى ％90 اكىمشىلىك قىستاقتى قامتىدى، اۋىل - قسىتاقتىڭ دارەتحاناسىن وزگەرتۋ قىزمەتى ورنىقتى ىلگەرىلەتىلدى... ءبىر - بىرلەگەن شارالار اۋىل - قىستاقتى بارعان سايىن كورىكتەندىرىپ، بۇقارانىڭ كىرىستى ارتتىرۋ جولى بارعان سايىن كەڭەيە ءتۇستى.

　　جەڭىسكە جەتۋ قيىن ەمەس، جەڭىستى قولدان جىبەرمەۋ قيىن. ۇلى كۇرەس بارىسىندا شىڭدالىپ قالىپتاسقان ”جوعارىدان تومەنگە دەيىن ءبىر نيەتتە بولۋ، ارىنداي شايقاسقا اتتانۋ، دالمە - ءدال، ناقتى بولۋ، ءورىس اشا جاڭالىق اشۋ، قامال الىپ قيىندىقتاردى جەڭۋ، حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ“ سىندى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ رۋحى تيانشان الابىنداعى ءار ۇلت پەرزەنتتەرىن جاڭا جورىقتا ەرلىكپەن جەلكەن جايىپ، اناعۇرلىم كوركەم بولاشاققا قاراي ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەۋگە جىگەرلەندىرۋدە.