انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ جىلي
شارباق جولدار تۇنىق سۋ، تال - تەرەكتەر اراسىندا ايشىقتالىپ كوز تارتسا، ۋتۇڭ كوپىرى جاستار توعانىن جالعاپ تۇر، سۋ تامىرى كولشىكتەردە قاۋلاپ وسسە، جينشيانليان جىلىجايدا جايناي بۇرشىك جارعان... بۇل سۋى مول جياڭنان ەمەس، قايتا ونسۋ اۋدان قالاشىعىنىڭ ىرگەسىندەگى جينحۋا جاڭا قىستاعىنا بارعانمىزدا كورگەن سۋ كوشەسىنىڭ كوركەم كورىنىسى.
”2012 - جىلى قىستاعىمىز وسى اراعا كوشىپ كەلگەندە اينالا قاعىر دالا بولاتىن، سور ىعىستىرۋ توعانىنان قولقانى قاباتىن ساسىق ءيىس مۇڭكىپ جاتاتىن، ال قازىر بۇل ارا 3A دارەجەلى كورىنىس وڭىرىنە اينالدى“. 5 - ايدىڭ 24 - كۇنى جينحۋا جاڭا قىستاعىنىڭ ”توركىنى“− ونسۋ اۋدانى توقۇلا اۋىلى قۇرۇل اۋىلىندا ەسەيىپ - ەرجەتكەن، قازىر ونسۋ قالاشىعى حالىق قۇرىلتايىنىڭ ءتوراعاسى يارمامەت تۇرعۇن وسىلاي دەدى.
قىستاققا قادام تاستاعانىمىزدا، كوز الدىمىزدان جۇيەلى جوبالانعان رەتتى كوشەلەر كورىندى، اسەم گۇلدەر ماساتىداي قۇلپىرعان، ءجۇزىم ءدالىزى ۇزاققا سوزىلعان، ەكى جاعى قۇلپىرعان گۇلدەر مەن جاپ - جاسىل كوكونىس باقشاسى قورشاعان تۇرعىندار تۇراعى. ساياحاتشىلار كوپ باراتىن بالىق اۋلاۋ باقشاسىنان جەمىس - جيدەك، كوكونىستىڭ جۇپار ءيىسى اڭقىعان ءۇزۋ باقشاسىنا، قاراپايىم ۇلگىدەگى شارۋالار شاعىن اۋلاسىنان اۋىل لەبى ەسكەن حالىقتىق سالت - سانا مادەنيەت ورتالىعىنا، ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعى ەكولوگيالىق ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق بويىنشا ۇلگى كورسەتۋ بازاسىنان ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن مانەرلەۋ زاۆودىنا دەيىن... جينحۋا جاڭا قىستاعىن ارالاساڭىز، بۇل ارانىڭ كورىنىس ءوڭىرى، الدە قىستاق ەكەندىگىن ايىرا الماي قالاسىز.
اۆتونوميالى رايوندىق گەولوگيا، كەن ونىمدەرىن بارلاپ تەكسەرۋ، اشۋ مەكەمەسىنىڭ جينحۋا جاڭا قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى لي جىڭكاي التىن القالى ساياحات جەتەكشىسىنەن اۋمايدى، ول قىستاقتا قايشالىسقان ادامدار لەگىن، توپتالعان ىرىس - قۇتتى ماقتانىشپەن تانىستىردى. بۇل بالىق، كوكونىستى بىرگە وسىرەتىن ەكولوگيالىق ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق بويىنشا ۇلگى كورسەتۋ بازاسى، اناۋ اعاش ساڭىراۋقۇلاق ەگىمشىلىك بازاسى، ار جاعى ياڭدۋ ساڭىراۋقۇلاق ەگىمشىلىك بازاسى... وڭتۇستىك جاقتىڭ سۋتامىر، شۋانليان، جينشيانليان، تۇشتى سۋ تاسباقاسى، تەڭىز شايانى سياقتىلاردىڭ ەكولوگيالىق ورتاعا دەگەن تالابى جوعارى بولادى، جينحۋا جاڭا قىستاعىنىڭ سۋ بايلىعى مول، ەكولوگيالىق ورتاسى جاقسى بولعاندىقتان ءبىر توپ جاڭا شارۋالاردى وسى اراعا تامىر تارتىپ شارۋاشىلىق قۇرۋعا باۋراپ، اۋىل - قىستاق جاڭا كاسىپ سالاسىن قالىپتاستىرىپ، ءتىپتى دە كوپ قىستاق تۇرعىندارىن بايۋعا جەتەكتەدى.
”ماڭىنداعى جەمىس اعاشتارىنىڭ ەگىلگەن كولەمى زور، ەرەكشە داقىلداردىڭ ءتۇرى كوپ، ونىڭ ۇستىنە قاتىناس، زات اينالىمى قولايلى، ورتا، جوعارى دەڭگەيلى بال كاسىبىن زورايتۋ شارت - جاعدايىن ازىرلەگەن. بيىل مەن جيدە گۇلى بالى، المۇرت گۇلى بالى، الما گۇلى بالى نەگىزىندە تاعى دا قىزىل ميا بالىن، باقباق بالىن، جانتاق بالىن اشۋعا دايىندالىپ جاتىرمىن“، - دەدى جينحۋا جاڭا قىستاعىنا قونىستانعان ينتەرنەتتە تانىمالى، شينجياڭ ميجيە حيفىڭ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى ليۋ حۇيفاڭ.
”بۇل ارانىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى جاقسى، سونداي - اق كليماتى قۇرعاق، جوعارى ساپالى اعاش ساڭىراۋقۇلاق وسىرۋگە ءارى كەپتىرۋگە ۇيلەسەدى. مەن بۇل اراعا كەلىپ 2 جىلدا كوپتەگەن شاكىرت تاربيەلەدىم، جەرگىلىكتى ورىننان جانە سىرت جەرلەردەن دە بار، ولار يگەرگەننەن كەيىن شينجياڭنىڭ ءارقايسى جەرىندە اعاش ساڭىراۋقۇلاق ءوسىردى“، - دەدى دۇڭبەيدەن كەلگەن اقسۋ جوۋشيڭ عىلىم - تەحنيكا دامىتۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ تەحنيگى لي حۇڭشۇن.
جينحۋا جاڭا قىستاعىندا ءتىلشى سىرت جەردەن كەلىپ شارۋاشىلىق قۇرعان ءبىر قىدىرۋ جاڭا شارۋالارمەن جولىقتى. ولاردىڭ اراسىنداعى كەيبىرى بۇل ارانىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋ شارت - جاعدايى مەن دامۋ ورايىن ۇناتىپ، تۇرعىنداردىڭ ءۇيىن مايعا الىپ نەمەسە ساتىپ الىپ، اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتۋعا ات سالىسقان سىرتتىڭ شارۋالارى، كەيبىرەۋلەرى بۇل ارانىڭ قاتىناسى قولايلى ەكەندىگىن ۇناتىپ، قارجى قوسىپ زاۆود قۇرعان شارۋاشىلىق قۇرۋشىلار، سونداي - اق كەيبىر ناقتى باۋلۋعا قاتىناسىپ، وسىندا جۇمىستانۋعا دايىندالىپ وتىرعان داشۋە بىتىرگەن وقۋشىلار.
ادام، زات، قارجى، ينفورماتسيانىڭ توپتالۋىمەن ادامى كوپ، جەرى از جينحۋا جاڭا قىستاعىنىڭ تۇرعىندارىندا اناعۇرلىم كۇشتى شارۋاشىلىق قۇرۋ تانىمى قالىپتاسىپ، ءتىپتى دە كوپ قىستاق تۇرعىندارى جاڭا شارۋالارعا اينالدى. 37 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى تۇنياز تەمىر بىرنەشە كۇننەن بەرى قاتتى قاربالاستادى، ول تىلشىگە: ”قاشقاردىڭ ءبيدايى پىسۋ الدىندا تۇر، كونە قاريدارلار ماعان تەلەفون شالىپ، ءبيداي ورۋعا كۇنى بۇرىن كەلىسىم بەردى“دەپ ءتۇسىندىردى، ونىڭ ۇيىندە 2 كومباين بار، بىلتىر 6 -، 7 -، 8 - ايلاردا ءبيداي ورىپ، 8 -، 9 - ايلاردا جۇگەرى ورىپ، ونان 10 - ايدا كۇرىش ورىپ جيىنى 300 نەشە مىڭ يۋان تاپتى.
”10 جىلدىڭ الدىندا قىستاعىمىز وسى اراعا جاڭا كوشىپ كەلگەندە 460 وتباسى ەدىك، قازىر 702 وتباسى بولدىق. اۋىل - قىستاق كاسىپ سالاسى كوركەيىپ، كوپتەگەن ادامدى باۋرادى، بايۋدىڭ جولى كوپ، قىستاق بەينە قازىپ تاۋىسقىسىز التىن كەنى سياقتى. قاراڭدارشى الدارىڭداعى قاقپا شاتىرشالارىنا ’سەيىل - سەرۋەندىك تىنىعۋ‘، ’حالىقتىق سالت - سانا تۇراعى‘ سياقتى ماڭدايشالىق اسىلعانداردىڭ بارلىعى حالىقتىق تۇسەلحانا اشقان وتباسىلارى“، ”قازىر قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىس ساپاسىندا زور وزگەرىس بولدى، كەش باتىسىمەن جول بويى نەمەسە اۋلا ىشىنە وسى قىستاقتىڭ 300گە تاياۋ جەڭىل اۆتوكولىگى توقتايدى، بۇكىل قىستاقتا تاعى ۇلكەن اۋىل شارۋاشىلىق ماشيناسىنان 70 نەشەسى بار“، - دەدى جينحۋا جاڭا قىستاعىندا تالاي جىل قىستاق كادرى بولعان تۇردى تۇنياز.
جينحۋا جاڭا قىستاعى ”شولپان قىستاققا“ اينالعاننان كەيىن باسقا جەردىڭ اۋىل - قىستاق كادرلارى ”تاجىريبە ۇيرەنگەلى“ ۇنەمى كەلەتىن بولدى، ولار جينحۋا جاڭا قىستاعى مادەنيەتتى، تەحنيكا يگەرگەن، تيجارات جۇرگىزۋگە شەبەر، باسقارۋدى بىلەتىن جاڭا شارۋالاردى قالاي توپتاعاندىعىن تۇسىنگىسى كەلەدى.
جينحۋا جاڭا قىستاعىنىڭ جاڭا كەلبەتى، جاڭا لەبى اقسۋ ايماعىندا ءىشىنارالىق جايت ەمەس. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىگىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋ بارىسىندا، 2025 - جىلدىڭ سوڭىنا جەتكەندە اقسۋ ايماعى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەن ۇلگى كورسەتەتىن 3 اۋدان (قالا)، 14 اۋىل (قالاشىق) جانە 211 قىستاق قۇرۋ قىزمەتىن تامامدايدى. بولاشاقتا اقسۋدا جاڭا شارۋالاردىڭ ساحناسى ءتىپتى دە كەڭەيەتىن بولادى.
