انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جيا چۇنشيا
”الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ ورتاسىن جونگە سالۋ، قوجالىق قىزمەت وتەۋى، جىلجىمالى حالىق سانىن باسقارۋ سياقتى جاقتار جونىندە پارتيا مۇشەسى جولداستاردىڭ جاقسى ۇسىنىس ـ پىكىرلەرى بار ما، جوق“؟ كورلا قالاسى چاۋياڭ ٴمالى باسقارماسى ىنتىماق الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ ”پارتيا مۇشەلەرى ٴتۇيىندى وتباسىلارىنىڭ بىرلەسكەن ماجىلىسىندە“ اتالعان الەۋمەتتىك اۋماق پارتكومىنىڭ مۇشەسى، ٴبىرىنشى توركوز پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى تان پەيپەيدىڭ ٴسوزى اياقتالىسىمەن، ەڭ ارتقى قاتاردا وتىرعان ساقا پارتيا مۇشەسى شياڭ چيڭحۇي بىلاي دەدى: ”قاقپانىڭ الدىنا كولىكتەر ۇنەمى بەتالدى توقتاپ، تۇرعىنداردىڭ كىرىپ ـ شىعۋىنا توتەنشە قولايسىز بولدى“...
تان پەيپەي مۇقيات تىڭداي وتىرىپ داپتەرىنە ەستەلىككە الدى. ”ٴبىز ۋيشين توبىندا كوپشىلىككە كولىكتەرىن بەتالدى توقتاتۋىنا، قويۋىنا بولمايتىندىعىن قاداعالاۋمەن بىرگە، قوجالىق بولىمدەرىنە ويداعىداي باقىلاۋدى ەسكەرتەمىز“...
بۇل 9 ـ ايدىڭ 19 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن ٴتىلشىنىڭ اتالعان الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ انار ٴوزىن ـ ٴوزى باسقارۋ كەڭەس پۋنكتىنەن كورگەن جاعدايى. جيىندا 10 نەشە پارتيا مۇشەسى وزەكتى وتباسىلارى اقتارىلا اڭگىمەلەسىپ، تۇرعىندار اڭىس ەتكەن ليفت كومەسكى كىناراتى، جول شىراق كىناراتى، سۋ قۇبىرىنىڭ كونەرۋى سياقتى ماسەلەلەردى قالدىرماي ايتتى، تان پەيپەي ٴبىر ـ بىردەن ەستەلىككە الدى. ول وسى ماسەلەلەردى جيناقتاعاننان كەيىن تەز ارادا قاتىستى تاراۋلارمەن سايكەسىپ شەشەتىندىگىن ايتتى.
ىنتىماق الەۋمەتتىك اۋماعى 2003 ـ جىلى 3 ـ ايدا قۇرىلعان. حانزۋ، ۇيعۇر، حۇيزۋ، موڭعۇل... شامامەن جيىنى 7000 جان سانى بار ىنتىماق الەۋمەتتىك اۋماعىندا ٴار ۇلت حالقى ارالاسىپ، ىشتەسىپ، توعىسىپ، ٴبىر وتباسى ادامدارىنداي بولىپ كەتكەن. ”الەۋمەتتىك اۋماق جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى نەگىزگى جەلى ەتىپ، پارتيا قۇرىلىسى ارقىلى نەگىزگى ساتىنى باسقارۋعا جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، ’الەۋمەتتىك اۋماق پارتكومى ـ تور كوزى پارتيا ياچەيكاسى ـ عيمارات پارتيا شاعىن گرۋپپاسى ـ پارتيا مۇشەسى وزەكتى وتباسىلارى‘ ۇيىمدىق جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، پارتيا مۇشەلەرى وزەكتى وتباسىلارى بىرلەسكەن ٴماجىلىسىن ٴار ايدا كەمىندە ٴبىر رەت اشادى، قاجەت بولسا دەر كەزىندە اشىلادى“. ىنتىماق الەۋمەتتىك اۋماعى تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى يۇي جۇڭحۇي بىلاي دەدى: ٴاربىر پارتيا مۇشەسى وزەكتى وتباسىلارى ماڭايىنداعى 20 _ 15 وتباسىمەن بايلانىس جاسايدى، پارتيا مەن بۇقارانىڭ ”جۇرەكتەس كوپىرىن“ تۇرعىزىپ، بۇقارانى مازالاعان ىستەردى شىن مانىندە شەشىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ ٴتىپتى دە جاراسىمدى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
”وتانعا العىس ايتامىز، پارتياعا العىس ايتامىز، باقىتتى، تىنىش تۇرمىسقا سەنىڭ ارقاڭدا قول جەتكىزدىك. جۇڭحۋا ۇلتى بەرەكەلى شاڭىراق، ۇرپاقتار بويى بولىنبەيدى“... انار ٴوزىن ـ ٴوزى باسقارۋ كەڭەس پۋنكتىنەن شىققانىمىزدا قۇلاعىمىزعا ٴالسىن ـ ٴالى ٴان اۋەنى ەستىلدى، دىبىستى قۋالاي الەۋمەتتىك اۋماق الاڭىنا كەلگەنىمىزدە كونسەرت كيىمدەرىن كيگەن ٴبىر توپ تۇرعىننىڭ گارمون، داپ، تانبۇر، دۋتار، كىشى سكريپكا، راۋاپ سياقتى مۋزيكا اسپاپتارىنىڭ سۇيەمەلىندە شاتتانا بيگە باسىپ جاتقاندىعىن، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى تۇرعىنداردى كەلىپ تاماشالاۋعا باۋراعاندىعىن كوردىك.
”جاڭا ايتقانىمىز انار ٴدانى اسەمونەر ۇيىرمەمىزدىڭ ٴانى «انار گۇلى قىزارا اشىلدى»، ٴاندى ورىنداۋشى جين باۋچاڭ وسى ٴاننىڭ ٴسوزىن دە، مۋزيكاسىن دا ٴوزى جازعان“. 74 جاستاعى انار ٴدانى اسەمونەر ۇيىرمەسىنىڭ باستىعى قادىر كەرىمنىڭ داۋىسى اشىق، رۋحى كوتەرىڭكى ەكەن. ول كىشكەنتايىنان ٴان ايتۋدى، ٴبي بيلەۋدى جاقسى كورەدى، 2018 ـ جىلى 3 ـ ايدا الەۋمەتتىك اۋماقتاعى كوركەمونەرگە قىزىعاتىن تۇرعىنداردى اتتانىسقا كەلتىرىپ اسەمونەر ۇيىرمەسىن قۇرادى، ولاردىڭ ىشىندە جاسى ەڭ ۇلكەنى 70تەن اسقان، ولار پارتيانىڭ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتتارىن اندەرىنە قوسىپ، پارتيا مەن وتانعا قىزۋ سۇيىسپەنشىلىكتەرىن، سونداي ـ اق تاماشا، باقىتتى تۇرمىسقا القاۋلارىن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن بەينەلەدى. قازىر بۇل اسەمونەر ۇيىرمەسى جەرگىلىكتى ورىندا نەداۋىر تانىمال بولدى، ولار وزدەرىنىڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى تۇرعىندارعا ويىن قويىپ قانا قويماي، ۇسىنىسپەن باسقا ٴمالى باسقارماسى الەۋمەتتىك اۋماعى، اۋىل ـ قالاشىقتارعا دا ۇنەمى بارىپ ويىن قويىپ، قىزۋ قارسى الۋعا بولەندى.
ىنتىماق الەۋمەتتىك اۋماعىندا ۇزاق جىل تۇرعان كونە تۇرعىندار كوپ، ولاردىڭ اراسىندا قوردالانعان ۇلتتار ىنتىماعى حيكايالارى دا از ەمەس. قادىر ٴان اۋەنىمەن پارتيانىڭ ساياساتىن ۇگىتتەدى، ول سونداي ـ اق اۆتونوميالى رايوننىڭ ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى وزات جەكە. قادىر مەن ۋاڭ شياۋباۋدىڭ ۇيىندەگىلەر ٴۇش ۇرپاق جۇپ قۇراپ تۋىس بولىپ، 20 نەشە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ٴوزارا ارالاسقان حيكايالارى الەۋمەتتىك اۋماقتا تاماشا اڭگىمە بولىپ تارالعان. يۇي جۇڭحۇي بىلاي دەپ تانىستىردى: اتالعان الەۋمەتتىك اۋماق قادىر مەن ۋاڭ شياۋباۋ سياقتى ۇلتتار ىنتىماعىنداعى تيپتىك ىزگى ىستەردى بەلسەنە اشىپ، ۇلتتار ىنتىماعى ۇگىت ـ تاربيە ٴدالىزىن سومداپ، ”ۇلتتار ىنتىماعى شاڭىراعى“ اۋلاسىن قۇرىپ، ”انار گۇلى قىزارا اشىلدى، ىنتىماقتاسا ٴوزارا قارايلاسۋ سۇيىسپەنشىلىگى ٴتىپتى دە قويۋ“ انار سۇيىسپەنشىلىگى· ىنتىماق الەۋمەتتىك اۋماعىن قۇرىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىن ەتەنە ارالاسىپ، ٴوزارا قارايلاسۋعا باستادى.
بيىل الەۋمەتتىك اۋماق جۇڭچيۋ مەرەكەسى كەزىندە ورىستەتكەن كورشىلەر مەرەكەسى مادەنيەت قيمىلى الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىنى ٴماريا ابەيدوللانىڭ انىق ەسىندە. اناعۇرلىم كوپ تۇرعىندارعا جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ تارتىمدىلىعىن سەزىندىرۋ ٴۇشىن اتالعان الەۋمەتتىك اۋماق ”اي تولعان جۇڭچيۋ، سۇيىسپەنشىلىككە تولى دۇنيە _ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق قيمىلىن ورىستەتتى. ”ٴبىز بىرگە ايكۇلشە جاسادىق، بىرەۋلەر قامىر يلەسە، بىرەۋلەر قيما دايىندادى، بىرەۋلەر قالىبىن جاساپ، بىرەۋلەر قالىپتان الدى، تاعى ٴان ـ ٴبي كونسەرتى جانە قىزىقتى شام جۇمباعىن شەشۋ وتكىزىلدى، كوپشىلىك توتەنشە كوڭىلدى بولدى“، ـ دەدى ٴماريا.
كونە، ەسكى تۇرعىندار رايونىن وزگەرتۋگە سۇيەنىپ، ”كىشكەنەسىن شاعىپ ۇلكەيتىپ سالۋدى“ ورتاعا قويىپ، تۇرعىندار رايونى اراسىنداعى داۋالداردى بۇزىپ، كوپ ۇلت بۇقاراسىنىڭ كىرىكپەلى الەۋمەتتىك اۋماعىن قۇردى؛ ۇلتتار ىنتىماعى تاربيە ايىن جانە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ٴداستۇرلى مەرەكەلەرىن وراي ەتىپ، وتباسىلار قوناعاسى، توپتىق قۇتتىقتاۋ جينالىسى، مادەنيەت ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزۋ سياقتى قيمىلدار وتكىزىپ، تۇرعىنداردىڭ كورشىلەر ارا قاتىناسىن جاقىنداتىپ، سۇيىسپەنشىلىك اۋىس ـ كۇيىسىن كۇشەيتىپ، مادەنيەتتى شىنايى مويىنداۋدى كۇشەيتتى؛ ۇلتتار ىنتىماعى ۇلكەن ساحناسىنا سۇيەنىپ، كورشىلەر اراسىنداعى تاتۋلىق حيكايالارىن بىرگە تىڭداۋ، سۇيىسپەنشىلىكتى توعىستىرۋ ٴبيىن بىرگە بيلەۋ، سۇيىسپەنشىلىكتى توعىستىرۋ ٴانىن بىرگە ايتۋ سياقتى قيمىلدار وتكىزىپ، قويۋ ۇلتتار ىنتىماعى رايىن قالىپتاستىردى... ٴبىر قىدىرۋ شارالار الەۋمەتتىك اۋماقتاعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كەڭىنەن ارالاسۋىنا، جاپپاي ىشتەسۋىنە، تەرەڭدەي توعىسۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
”ٴبىز ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ وي ـ ارمانىنا، تىلەگىنە تىعىز جاناسىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتى جۇرت جينالاتىن قىزعىندى، حالىق ٴۇشىن مەيىرىمدى قىزمەت ىستەيتىن، ۇلتتار تەرەڭدەي توعىسقان، قوعامدىق باسقارۋى دالمە ـ ٴدال جۇرگىزىلگەن، بىرگە قۇراتىن، بىرگە باسقاراتىن، بىرگە يگىلىكتەنەتىن ’انار ٴدانى مەكەنىنە‘ اينالدىرامىز“، ـ دەدى كورلا قالاسى چاۋياڭ ٴمالى باسقارماسى پارتيا قىزمەتى كوميتەتىنىڭ شۋجيى دۋ يان.
