تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك

تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك

− شي جينپيڭ جولداس جانە اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتى

لياڭجياحىدان جىڭديڭگە، نيڭدىدان فۋجوۋعا، جىجياڭنان شاڭحايعا دەيىن شالشىق گاز كولشىگىن جاسادى، دارىندىلاردى باۋرادى، كەدەيلىككە قارسى اتتاندى، حالىق تۇرمىسىن جەبەدى، جىجياڭ مەن شاڭحايدى الۋەتتەندىردى، جوبا جاسادى... اۋىل - قىستاق دادۇي پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعاننان باستاپ تۇرلىشە باسشىلىق قىزمەت ورنىندا باس شۋجي شي جينپيڭ اقپارات قىزمەتكەرلەرىمەن دوستاسىپ، سىرلاسىپ، ەتەنە ارالاسىپ، اقپارات قوعامدىق پىكىر قىزمەتىنە كوڭىل ءبولىپ، سەنىم ارتىپ، قولداپ، اقپارات قۇرالدارىنا ىزگى نيەتپەن قاراپ، ودان شەبەرلىكپەن پايدالانىپ، ونى شەبەرلىكپەن باسقارا وتىرىپ پارتيانىڭ ءۇنىن ۇگىتتەپ، زەيىن - زەردە مەن كۇش - قۋاتتى ۇيىستىردى، قىزمەتتى ىلگەرىلەتتى، ءبىر جاقتى بايىتىپ الۋەتتەندىردى.

تىلشىلەر باس شۋجيدىڭ كەزىندە باسقان ىزدەرىن بويلاي، ونىمەن قارىم - قاتىناستا بولعان اقپارات قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەسىندە، ول قىزمەت ىستەگەن بايتاق دالادا قالعان سول ءبىر كورىنىستەردى، كارتينالاردى ىزدەدى. ول − اقپاراتقا دەگەن ىقىلاستى سۇيىسپەنشىلىك، اسىرەسە، حالىققا دەگەن اسا تەرەڭ ىزگى سۇيىسپەنشىلىك ەدى.

ءبىرىنشى، جۇرەك پەن جۇرەكتىڭ بايلانىسۋى

1984 - جىلدىڭ كوكتەمىندە، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ جاس ءتىلشىسى جاۋ دىرۇن شىجياجۋاڭ قالالىق پارتكومنىڭ سول كەزدەگى شۋجيى جيا راننان جىڭديڭنىڭ ”جوعارى ءونىمدى كەدەي اۋدان“ كىناراتىن تالقانداعانىن ەستىپ كوڭىلى جايناپ سالا بەردى. 4 - ايدىڭ 17 - كۇنى ول سول اراعا جالعىز ءوزى اتتانىپ كەتتى. اۋداندىق پارتكوم ۇگىت بولىمىندەگى جولداس ونى اۋداندىق پارتكومنىڭ سول كەزدەگى شۋجيى شي جينپيڭنىڭ كەڭسەسىنە باستاپ باردى، ەكەۋى 1 - رەت قول الىستى. 31 جاستاعى شي جينپيڭ جولداس سۇڭعاق بويلى، بايىپپەن سويلەيتىن كىسى ەكەن.

”مەنشە، الدىمەن تومەنگە بارىپ كور“، ”اۋداننىڭ جيپ اۆتوموبيلىن ال، تىلشىلىك جاساعاندا قولايلى“، - دەدى شي جينپيڭ جولداس. جاۋ دىرۇن اۋداندىق پارتكومدا بۇدان باسقا اۆتوموبيل جوق ەكەنىن بىلگەن سوڭ: ”بولمايدى، وندا ءسىز قايتەسىز؟“ دەپ قابىل الماي قويدى. شي جينپيڭ جولداس: ”مەنىڭ ۆەلوسيپەدىم بار“ دەدى كۇلىپ.

شي جينپيڭ جولداس حابارلاۋ گرۋپپاسىنىڭ باستىعى گاۋ پەيچيدى سەرىك بولۋعا ورنالاستىرىپ، جاۋ دىرۇنگە بۇرىلىپ: ”ەمىن - ەركىن ارالاپ كور، جاقسىسى دا، ادەتتەگىسى دە بار. ماسەلە بايقاساڭدار بىزگە ايتىڭدار، تۇزەتەمىز“ دەدى. كوپ سويلەمەسە دە، ءسوزىن ناقتاپ، ىزگى نيەتپەن، سەنىممەن ايتتى.

قىستاقتارعا بارىپ وتباسىلارىن ارالاۋ بارىسىندا، جاۋ دىرۇن كوپتەگەن شارۋالاردىڭ ۇيلەرىندە ارتىق استىق، داستارقاندارىندا ەت، شاراپ بار ەكەنىن، كەيبىر شارۋا كاسىپورىنشىلاردىڭ زامانعا ساي ۇستىنە كاستيۋم كيىپ، گالۋستوك تاعىپ جۇرگەنىن كوردى. سول جەردەگى كادرلار وعان شي جينپيڭ جولداستىڭ بۇقارانىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋدى ويلاپ، اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى لۇي يۇيلانمەن بىرلەسىپ ورتالىق كوميتەتكە شارۋالاردىڭ جۇگىن جەڭىلدەتۋدى تالاپ ەتىپ ”سولتۇستىكتەگى جوعارى ءونىمدى ءبىرىنشى اۋدان اتاعى جوق بولسا بولسىن، بۇقارانىڭ جاقسى تۇرمىسى قاجەت ەكەنىن“ ايتىپ حات جازعانىن ايتتى. جوعارى ورىن ىشكەرىلەي تەكسەرۋ جۇرگىزگەن سوڭ ساتىپ الاتىن استىقتىڭ 28 ميلليون جىڭىن ازايتىپ، جىڭديڭنىڭ ءبىر ءبولىم جەردى بوساتىپ، ەكى وزەن جايىلماسىن اشىپ اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا كاسىبىن دامىتۋىن ۇيعارادى.

جىل ەسەبى كوكتەمدە. مىنا جاقتا جاۋ دىرۇن تىلشىلىك جۇمىسىمەن قاربالاس جۇرسە، انا جاقتا شي جينپيڭ جولداس ”كەپتەر“ ماركالى ۆەلوسيپەدىنە ءمىنىپ اۋىل - قىستاقتاردا ءوندىرىستى يگەرىپ جاتتى. حۋتو وزەنىنىڭ سۋى ءالى سۋىق بولسادا، شي جينپيڭ جولداس بالاعىن تۇرە سالىپ، ۆەلوسيپەدىن كوتەرىپ وزەننەن ءوتىپ قىستاققا باردى.

كۇندىز ەكەۋى ءوز جۇمىستارىمەن قاربالاس جۇرسە، كەشتە ارىپ - شارشاپ كەلىپ قوناق ءۇيدىڭ جاتاعان بولمەسىندە باس قوسادى، جاۋ دىرۇن ءبىر قورابى بىرنەشە ماۋ تۇراتىن تەمەكىسىن تارتادى، شي جينپيڭ جولداس ءبىر قورابى 9 فىندىق جەرگىلىكتى تەمەكىنى تارتادى. ەكەۋىنەن باسقا تاعى جاندارىندا گاۋ پەيچي بار، ولار اڭگىمە دۇكەنىن قۇرادى، اراسىندا ءالسىن - ءالى كۇلكى كوتەرىلىپ تۇرادى.

20 كۇن بويى تىلشىلىك ىستەگەن جاۋ دىرۇن بارعان سايىن شابىتتانىپ، ويى شارىقتاي ءتۇستى، 5000 نەشە ارىپتەن تۇراتىن «جىڭديڭنىڭ ەڭسە كوتەرۋ ەستەلىگى» اتتى ادەبي حاباردى ابدەن وڭدەپ، «حالىق گازەتى»ندە جاريالايدى.

...

1 - رەت ىلەسىپ تىلشىلىككە شىققان فۋجيان تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى لاي حان شي جينپيڭ جولداسپەن تەرەڭ دوستىق ورناتتى. 1998 - جىلى 6 - ايدىڭ ورتاسىندا، فۋجيان ولكەسىنىڭ 2 - توپتا شيزاڭعا كومەككە باراتىن كادرلارى شيزاڭعا باردى، ولكەلىك پارتكومنىڭ سول كەزدەگى ورىنباسار شۋجيى شي جينپيڭ ۇيىرمە باستاپ باردى. جولدا ۇيىرمەدەگى شيپاگەرگە ءۇستىرت اۋىر رەاكسيا بەردى، شي جينپيڭ جولداس ونى تەڭىز دەڭگەيىنەن الاسالاۋ لينجىبا - ي قالاشىعىندا دەمالۋعا قالدىرىپ: ”الاڭسىز بول، مەنىڭ دەنساۋلىعىم جاقسى، جانىمدا شيپاگەردىڭ بولۋىنىڭ قاجەتى جوق“ دەپ جۇباتتى.

شيزاڭداعى ءبىرىنشى كۇنگى كەشتە «فۋجيان گازەتى»نىڭ ءتىلشىسى وتتەگىنىڭ تاپشىلىعى سەبەبىنەن جايسىزداندى، بۇدان حابار تاپقان شي جينپيڭ جولداس دەرەۋ ءوزىنىڭ وتتەگى قۇمىراسىن وعان بەرىپ جىبەردى.

6 - ايدىڭ 22 - كۇنى ءبىر قارلى تاۋدان اسقان سوڭ، ءبىر دالالىق اۆتوموبيل ابايسىزدا جولداعى شۇقاناققا اعىنىمەن ءتۇسىپ كەتىپ، اۆتوموبيلدەگى ادامدار مەن جابدىقتار ۇشىپ بارىپ ورنىنا قايتا ءتۇستى. لاي حاننىڭ الىپ جۇرگەن كامەراسىنىڭ كەسكىن ىزدەۋ تەتىگى ءۇزىلىپ قالدى. ”ەندى سۋرەتكە تۇسىرە الا ما، الماي ما، بىلمەيمىن. مەكەمەگە نە دەپ ايتامىن“، - دەپ قاتتى ابىرجىدى. شي جينپيڭ جولداس شياۋلايدى يىعىنان قاعىپ: ”امان بولساڭ بولدى، جابدىق بۇزىلسا، ونى سەن بۇزعان جوقسىڭ، كوپ كورىنىستەر ءتۇسىردىڭ عوي، ەندىگىسىن تۇسىرمەسەڭ دە وقاسى جوق“، - دەدى، تاعى قالجىڭداپ: ”الاڭسىز بول، قايتىپ بارعان سوڭ باسشىلارىڭا تەلەفون سوعىپ كۋا بولىپ بەرۋىمنىڭ قاجەتى بار ما، جوق پا“، - دەدى. لاي حاننىڭ ءجۇزى قىزارىپ: ”سىناپ كوردىم، تاڭىپ ىستەتە بەرۋگە بولادى ەكەن“، - دەدى كۇمىلجىپ. شي جينپيڭ جولداس ”جارالانعاندىقتان مايداننان قايتپايتىن بولدى عوي“ دەپ قالجىڭداپ، جۇرتتى دۋ كۇلدىردى.

ميلين اۋدانىندا، لاڭشيان اۋدانىندا، بۇدالا سارايىندا، زاشىلۇنبۋ بۇتحاناسىندا شي جينپيڭ ىقىلاستى، ەش بۇكپەسىز ەمىن - ەركىن تۇردە زاڭزۋ باۋىرلاستارمەن، موناحتارمەن قول الىسىپ، شۇيىركەلەسىپ، دوستىق سۇيىسپەنشىلىكتى تىلگە الىپ، دۋماندى قۋانىشتى كۇيگە شومدى. ونىڭ جۇرتپەن تەز ءتىل تابىساتىن جۇعىسىمدى قاسيەتى زاڭزۋ باۋىرلاستاردىڭ كوڭىلىنەن ورىن الدى ءارى لاي حاندى، سونداي - اق اقپارات سالاسىنداعى كاسىپتەستەردى تەرەڭ اسەرلەندىردى.

1999 - جىلى 11 - ايدا فۋجيان ولكەسىنىڭ سول كەزدەگى ۋاقىتتىق ولكە باستىعى شي جينپيڭ ەكونوميكا - ساۋدا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىن باستاپ چۇڭچيڭگە ءۇش قىساڭ سۋ قويماسى وڭىرىندەگى ەلدى كوشىرۋگە باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەتىن ىستەۋگە باردى، لاي حان دا ۇيىرمەمەن بىرگە تىلشىلىك ىستەي باردى. ۋانجوۋدا شي جينپيڭ جولداس سول جەردە قارجى قوسقان فۋجياننىڭ بىرنەشە كاسىپورنىن تەكسەرىپ، كومەكتەسىپ سالىپ بەرگەن فۋجيان باستاۋىش مەكتەبىندەگى وقىتۋشى - وقۋشىلارعا امانداسىپ، كومەككە جىبەرىلگەن كادرلارمەن اڭگىمەلەسىپ، جول بويى دامىل المادى. ۋانجوۋ لاي حاننىڭ اتا مەكەنى، 3 جىلدىڭ الدىندا اكەسى ناۋقاستان قايتىس بولعان، شەشەسى جالعىز تۇرادى. مۇنى بىلگەن شي جينپيڭ جولداس لاي حانعا ارنايى دەمالىس بەرىپ: ”كەلگەن سوڭ ۇيىڭە بارماي كەتسەڭ بولمايدى، ۋاقىت شىعارىپ ۇيىڭە بارىپ قايت، شەشەڭە مەنەن سالەم ايت“، - دەدى. شياۋلاي ۇيىنە بارعان سوڭ شەشەسىنە ولكە باستىعى شي جينپيڭنىڭ سالەمىن جەتكىزدى، قاتتى اسەرلەنگەن اجەي: ”بۇل باستىق كەرەمەت قوي! ادامعا، شىنىندا، ەتەنە ەكەن“، - دەدى قايتا - قايتا القاپ. اجەي ءوز قولىمەن شۇجىق جاساپ، ۇلىنا، ءسوز جوق، ولكە باستىعى شي جينپيڭگە بەرىپ، وعان چۇڭچيڭنىڭ ءدامىن تاتتىرۋدى تاپسىردى...

ءاربىر ءسوزى، ءىس - ارەكەتى، قيمىلى شي جينپيڭ جولداستىڭ بويىنداعى تابيعي كورىنىپ تۇرعان سول ءبىر قۇرمەت، قولداۋ جانە سەنىم، مەن مۇندالاعان شىنايى دوستىق، شىعىسىمدىلىق، جاناسىمدىلىق كىسىلىك قاسيەت ءتىلشىنىڭ جۇرەك تۇكپىرىندە تولقىپ، ءوزىن اسەرلەندىردى ءارى ونى باسقالارعا تاراتتى.

فۋجوۋ تەلەۆيزياسى اقپارات ورتالىعىنىڭ سول كەزدەگى مەڭگەرۋشىسى يۋە فۋرۇڭ جەرگىلىكتى تەلەۆيزيانىڭ ءتىلشىسى رەتىندە، جەرگىلىكتى ورىندا تاراتىلاتىن اقپارات باعدارلاماسىن جاساپ قانا قويماي، ولكەلىك تەلەۆيزيا مەن ورتالىق تەلەۆيزياسىنا دا حابار جولدايدى. ۋاقىت ونىمدىلىگىمەن ساناسۋ ءۇشىن، يۋە فۋرۇڭ ىلعي دا قيمىل بولعان جەردىڭ وزىندە تىلشىلىك ىستەيتىن. شي جينپيڭ جولداس قاشاندا بولسىن قۋانا سايكەسىپ، ”ءبىر رەت تە باس تارتىپ كورگەن جوق“، تىلشىلىك اياقتالعاندا: ”وسىلار بولدى ما؟ تاعى بار ما؟“، - دەپ كۇلىمسىرەي سۇرايدى. وسىنداي كەزدەردە يۋە فۋرۇڭنىڭ جۇرەگىن جىلى اعىن كەرنەيدى.

«فۋجوۋ كەشكى گازەتى»نىڭ سول كەزدەگى ورىنباسار باس رەداكتورى چىن چىنجى ۇنەمى شي جينپيڭ جولداسقا ىلەسىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. اڭقىلداق مىنەزدى لاۋچىن بىلاي دەدى: ”ءاربىر ماقالانى ول قاداعالاپ كورىپ، سوزدەرگە بەلگى سالىپ وقيتىن. ونىڭ كىسىلىگى، ءىس تىندىرۋى ءوزىنىڭ ەسىمىمەن سايما - ساي ەدى. ول اسىرىپ سويلەمەيتىن، ءسوزى قىسقا دا نۇسقا، لوگيكالى، جاڭا ويعا تولى، جازعان ەستەلىگىنىڭ وزىنەن ءبىر ماقالا شىعىپ جاتاتىن“.

1999 - جىلدىڭ اياعىندا شاڭحاي دۇڭفاڭ ستانسياسىنىڭ جاڭا عاسىر تىلشىلىك ۇيىرمەسى فۋجيان حالىق راديو - تەلەۆيزياسىنىڭ ”قاۋىمنىڭ ءسوز ساراپتاماسى“ ايدارى گرۋپپاسىمەن بىرلەسىپ ءبىر ساعاتتىق تىكە تاراتۋ باعدارلاماسىن جاساپ، ولكە باستىعى شي جينپيڭدى تىكە تاراتۋ ۇيىندە سۇحبات بەرۋگە ءارى شاڭحايداعى، فۋجيانداعى تىڭدارماندار كوڭىل بولگەن تاقىرىپتار توڭىرەگىندەگى سۇراۋلارعا جاۋاپ بەرۋگە ۇسىنىس ەتۋدى ءۇمىت ەتتى.

كاسىپتەستەردىڭ ۇسىنىسىن تاپسىرىپ العان سوڭ، فۋجيان تەلەۆيزياسى اقپارات ءبولىمىنىڭ سول كەزدەگى ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ياۋ يانيۇي ويلانىپ جاتپاستان، ءبىر رەتكى ءماجىلىس ارەدىگىندە تىلشىلىك جوباسىن الىپ شي جينپيڭ جولداستى توتە ىزدەپ باردى. شي جينپيڭ جولداس: ”ءىسساپارعا شىقپاسام بولدى، سۇحبات الساڭىزدار بولادى“، - دەدى اق جارقىن بەينەمەن. ۋاعدالاسقان كۇنى شي جينپيڭ جولداس تىكە تاراتۋ ۇيىنە جارتى ساعات بۇرىن كەلىپ، جۇرگىزۋشىمەن قىسقا اڭگىمەلەسكەن سوڭ ىشكە كىردى. توقتاۋسىز كەلىپ جاتقان ىستىق لەنيا تەلەفوندارى ءبىر ساعات ۋاقىتتىڭ قالاي تەز وتكەنىن بىلدىرگەن جوق. تۇستەن كەيىن ساعات بىردە تىكە تاراتۋ اياقتالىپ، شي جينپيڭ جولداس كوپشىلىكپەن بىرگە عيماراتتىڭ استىڭعى قاباتىنداعى اسحانادا جاي تاماقتاندى.

20 جىل وتسە دە، وتكەن ىستەر ءالى كوز الدىندا. ياۋ يانيۇي: ”ولكە باستىعى شي جينپيڭ وتە باۋىرمال، تىلشىلىك قىزمەتتى ەرەكشە تۇسىنەدى، وعان تىلشىلىك جاساۋعا بارعاندا، ول بارىنشا قولدايدى“، - دەيدى اسەرلەنە.

1989 - جىلى 10 - ايدىڭ 26 - كۇنى نيڭدى ايماقتىق پارتكومنىڭ شۋجيى شي جينپيڭ ولكەدەگى ءبىر نەگىزگى باسشىعا سەرىك بولىپ جاۋىن - شاشىنعا قاراماي، فۋ - ان اۋدانى فانكاڭ اۋىلىنىڭ ماۋجياپيڭ قىستاعىندا اۋىل شارۋاشىلىعىنا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. فۋ - ان تەلەۆيزياسىنىڭ ۇسىنىس ەتىلگەن ءتىلشىسى جىڭ گۋاڭپيڭ جاڭبىر تيمەۋ ءۇشىن كامەراسىنا شاپانىن جاۋىپ الدى. مۇنى كورگەن شي جينپيڭ جولداس ونىڭ جانىنا بارىپ وعان جاڭبىرلىق ۇستاپ بەردى. مۇنى سول جەردەگى كوپتەگەن كادرلار مەن بۇقارا ءوز كوزدەرىمەن كوردى.

1990 - جىلى كوكتەمدە شي جينپيڭ جولداس ولكەدەن كەلگەن ءبىر باسشىعا سەرىك بولىپ شوۋنيڭ اۋدانىنىڭ جۇڭگو - يتاليا سەلبەستىك تاقتاي ماتەريالدارى سەرىكتەستىگىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. شوۋنيڭ اۋداندىق پارتكوم حابارلاۋ گرۋپپاسىنىڭ ءتىلشىسى گو شياۋچيڭ بيىكتەن كورىنىس الۋ ءۇشىن، ءتورت سيراقتى ورىندىقتىڭ ۇستىنە شىقتى. مۇنى كورگەن شي جينپيڭ دەرەۋ بارىپ ورىندىقتى سۇيەپ: ”جىگىتىم، ابايلا، قۇلاپ كەتپە“، - دەدى.

2006 - جىلى «جىجياڭ گازەتى»نىڭ ءتىلشىسى جوۋ يۇڭنان ءبىر قاريا مەن بالانى قورعاۋ ءۇشىن جوۋشانداعى ءبىر شيپاحانادا قول اربا سوعىپ قابىرعاسى مەرتىكتى. شي جينپيڭ جولداس حابار تاپقان سوڭ ارنايى ولكەلىك پارتكوم كەڭسەسى ارقىلى جەرگىلىكتى باسشىلارعا شيپاحاناعا بارىپ امانداسىپ، كوڭىلىن سۇراۋدى تاپسىردى.

...

جاۋ دىرۇن 2006 - جىلى 8 - ايدا شي جينپيڭ جولداسپەن تاعى كەزدەستى. سول كەزدە «گۋاڭميڭ گازەتى»نىڭ ورىنباسار باس رەداكتورى بولىپ ىستەيتىن جاۋ دىرۇن جىجياڭعا تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە بارعان ەدى. شيزى كولىنىڭ كورىنىسى وزگەشە، كونە دوستار كول بويىندا سەرۋەندەدى، شي جينپيڭ جولداس ءوزىنىڭ جۇرەك ءسوزىن، حالىق ءۇشىن بيلىك جۇرگىزىپ كەلە جاتقاننان بەرگى اسەرلەرىن، سونداي - اق حالىقتى باقىتتى تۇرمىسقا كەنەلتۋدەگى بەرىك سەنىمىن بۇكپەسىز كوڭىلمەن اقتاردى. 22 جىل ءوتتى، شي جينپيڭ جولداس اۋداندىق پارتكوم شۋجيىنەن ايماقتىق پارتكوم شۋجيىنە، ونان سوڭ ولكەلىك پارتكوم شۋجيىنە ءوسىپ، مارتەبەسى جوعارىلاسا دا، ادال نيەتى مەن ىزگىلىگى ءباز - باياعىسىنداي ەدى.

كەشكى سامال تۇنىق لەپ جەتكىزىپ تۇر، وعان قۇلاق تۇرگەن جاۋ دىرۇننىڭ جۇرەگىن ءالسىن - ءالى جىلى اعىن كەرنەپ ءوتتى.

ەكىنشى، اقپارات قۇرالدارىن سامعاۋدىڭ دەمەۋشىسىنە اينالدىردى

توڭكەرىستىڭ قاسيەتتى مەكەنى يان - ان، يان - چۋان اۋدانىنىڭ لياڭجياحى قىستاعى، 1969 - جىلدان 1975 - جىلعا دەيىن شي جينپيڭ جولداس وسى ارادا 15 جاستان 22 جاسقا دەيىن تۇردى، 7 جىلدا كۇندىز جاپالى ەڭبەك ەتىپ، تۇندە شوگەلدىلىكپەن كىتاپ وقىدى، قاتايماعان جاس توپشىسىمەن ۇزاق ۋاقىت ونداعان جىڭ، جۇزدەن استام جىڭ اۋىرلىقتاعى اۋىر جۇكتەردى كوتەرىپ، قارا استىق جەدى، بۇرگەمەن سايىستى، قىستاق تۇرعىندارىنا سۇيىسپەنشىلىك ورناتتى، شالشىق گاز كولشىگىن جاسادى، بالشىق توسپاسىن جاسادى، تەمىرشىلىك كووپەراتيۆىن قۇردى...

ءبىر كۇنى كەشتە ماي شامنىڭ تۇبىندە دادۇي پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيلىگىنە تاعايىندالعان شي جينپيڭ جولداس «حالىق گازەتى»نىڭ 1974 - جىلعى 1 - ايدىڭ 8 - كۇنگى سانىن وقىپ وتىرعاندا، 4 - بەتكە باسىلعان سىچۋاننىڭ شالشىق گاز كولشىگىن جاساۋى تانىستىرىلعان 2 ماقالانى كوزى شالدى. گازەتتى قويا سالعان ول تەرەڭ ويعا باتتى، لياڭجياحىداعى 64 وتباسىنىڭ شامعا جاعاتىن مايى، تاماق ىستەۋگە وتىنى تاپشى، ەگەر شالشىق گاز كولشىگىن جاساسا ۇلكەن ماسەلە شەشىلەر ەدى. ول اۋدان باسشىلارىنا مالىمەت بەردى ءارى ولاردان قولداۋ تاپتى. سىچۋانعا بارىپ سول جەردىڭ وزىندە تاجىريبە ۇيرەنىپ، قىستاق تۇرعىندارىن باستاپ جەردى قازىپ، 28 شالشىق گاز كولشىگىن ءساتتى جاساپ، بۇقارانىڭ تۇرمىسىن جاقسارتىپ، ”شالشىق گاز چينليڭنەن بەرى وتپەيدى“ دەگەن تۇجىرىمدى دوعارىپ تاستادى.

سودان باستاپ، اقپارات قۇرالدارىنان پايدالانىپ وي جەلىنى اشۋ، قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋ، ەكونوميكانى دامىتۋ شي جينپيڭ جولداستىڭ بيلىك جۇرگىزۋدەگى ادىسىنە اينالدى.

1982 - جىلى شي جينپيڭ جولداس جىڭديڭعا بارىپ قىزمەت ىستەگەننەن كەيىن، تەكسەرىپ - زەرتتەۋ بارىسىندا دارىندىلار تاپشىلىعىنىڭ جىڭديڭنىڭ دامۋىنداعى ۇلكەن ولقىلىق ەكەندىگىن شىنايى سەزىندى، ول اۋدان اكىمى چىڭ باۋحۋاي سياقتىلارمەن وسى قيىن ماسەلەنى شەشۋدى اقىلداسىپ، ”دارىندىلار 9 تارماعىن“ ءوزى جازدى.

”دارىندىلار 9 تارماعى“ ماي باسپامەن 2000 دانا ۇلكەن ءارىپتى حابارلاندىرۋ ەتىپ باسىلىپ، تۇتاس اۋداندا جاپسىرىلدى. بۇل ”تاس“ ۇلكەن بولعانىمەن، سۋدا تولقىن تۋدىرا المادى. 20 كۇننەن كەيىن شي جينپيڭ جولداس چىڭ باۋحۋايدى ىزدەپ بارىپ وعان: ”لاۋچىڭ، دارىندىلاردى تەك اۋدان كولەمىنەن عانا قابىلدايمىز دەۋگە كەلمەيدى، اۋداننان قانشا دارىندى شىعادى دەيسىز؟ تۇتاس ولكەدەن، بۇكىل ەلدەن قابىلداۋىمىز كەرەك“، - دەدى. شي جينپيڭ جولداستىڭ ۇسىنىسىمەن چىڭ باۋحۋاي اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ورگان گازەتىمەن بايلانىس جاسادى، گازەتتىڭ جاۋاپتىسى سول كەزدەگى ساياساتقا تومپاق كەلىپ، جازاعا تارتىلۋدان الاڭداپ، باسۋدان باس تارتتى. سول تۇستا «حىبەي گازەتى»نىڭ باس رەداكتورى بولىپ تۇرعان ليڭ فاڭنىڭ يدەياسى ازات كىسى بولاتىن، ونىڭ قولداۋىمەن «جىڭديڭ اۋدانى دارىندىلارعا ەسىكتى ايقارا اشادى» دەگەن تاقىرىپتاعى حابار گۇلدى رامكامەن كورنەكتىلەندىرىلە قورشالىپ، 1 - بەتتىڭ باسقى ماقالاسى رەتىندە باسىلدى.

حابار جاريالانعاننان كەيىن شار تاراپقا تارالدى، شي جينپيڭ جولداس حۋا لوگىڭ، يۇي گۋاڭيۋان سياقتى ايگىلى ماماندارعا حات جازىپ، ولاردى ەكونوميكا اقىلشىلار ۇجىمىنا قاتىناسىپ، جىڭديڭنىڭ دامۋىنا اقىل قوسىپ، ءجون كورسەتۋگە ۇسىنىس ەتتى. 84 جاستاعى چىڭ باۋحۋاي بۇگىندەرى: ”ءبىر جىلدان استام ۋاقىتتا 257 عىلىم - تەحنيكا دارىندىسى قابىلداندى. 1983 - جىلى ونەركاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىق جالپى ءونىم قۇنى 1979 - جىلداعىدان ％63.3 ارتىپ، جىلدىق ورتاشا ارتۋى ％10.3كە جەتتى“، - دەپ سارناتىپ وتىرادى.

نيڭدىنىڭ شىعىسى تەڭىزبەن، باتىسى اسقار تاۋمەن شەكتەسەدى، تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى مىڭ مەتردەن اساتىن 880 تاۋ بار، تاۋ كوپ، جازىق جەر از، قاتىناسى قولايسىز، ينفورماتسياسى تۇيىقتالعان، ەكونوميكاسى ۇزاق ۋاقىت بويى تۇتاس ولكە بويىنشا ارتتا قالعان. 1988 - جىلى شي جينپيڭ جولداس نيڭدى ايماقتىق پارتكومنىڭ شۋجيى بولعاننان كەيىن، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ارقىلى ايماق بويىنشا گازەت، راديو، تەلەۆيزيا جوق ەكەندىگىن بايقادى، پارتيانىڭ باعىتىن، ساياساتىن قايتكەندە نەگىزگى ساتىداعى بۇقاراعا دەر كەزىندە جەتكىزۋگە بولادى؟ ”ءارقانداي قىزمەتتە قوعامدىق پىكىردى الدىمەن جۇرگىزۋ كەرەك، نيڭدىدا گازەت بولماسا بولا ما؟“، ”قيىنشىلىق مەيلى قانشا كوپ بولسادا، «ميندۇڭ گازەتىن» شىعارۋ كەرەك“.

قاراجات تاپشى بولعاندىقتان، شي جينپيڭ جولداس قازىنادان 100 مىڭ يۋان شۋجي زاپاس قورىن تولىعىمەن شىعارىپ بەرۋدى تالاپ ەتتى؛ ورىن جوق بولعاندىقتان، شي جينپيڭ جولداس نيڭدى بولىمشە اسكەري رايونىنىڭ كونە اسكەري جابدىق قويماسىن جالعا الۋ جۇمىسىن ءوزى سايكەستىردى؛ قىزمەتكەر جوق بولعاندىقتان، شي جينپيڭ جولداس ورتا، باستاۋىش مەكتەپ ماعلۇماتىنا عانا يە فۋديڭ اۋدانى اقپارات ءبولىمىنىڭ باستىعى ۋاڭ شاۋجۇيدى دارەجە اتتاتىپ دايىندىق جۇمىسىنا جاۋاپتاندىردى...

2 ايدان كەيىن شي جينپيڭ جولداس قايتا شىعارۋ ءسوزىن ءوز قولىمەن جازعان «ميندۇڭ گازەتى» كادرلار مەن بۇقارانىڭ قولىنا ءتيدى. سول كۇنى اشىلعان قايتا شىعارۋ جينالىسىندا تۇتاس ايماقتاعى 9 اۋداندا (قالا) تىلشىلەر پۋنكتىنىڭ قۇرىلعاندىعى جاريالاندى، شي جينپيڭ جولداس تىلشىلەر پۋنكتىنىڭ باستىقتارىنا ماڭدايشالىق تاقتايشاسىن تاراتتى ءارى كوپشىلىكپەن بىرگە سۋرەتكە ءتۇسىپ ەستەلىك قالدىردى.

ايماقتىق پارتكوم مەن اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ”شابان ۇيرەك بۇرىن ۇشار“، ”ءتورتتى نەگىزگى ساتىعا جەتكىزۋ“، ”تاۋ - وزەندەر دەستىرن جاپپاي وقۋ“، ”جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي كەدەيلىكتەن ارىلىپ، اۋقاتتانۋ“ سياقتى شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارى سان مىڭداعان وتباسىلارىنا جەتىپ، كادرلار مەن بۇقارانىڭ كوكەيىنە تەرەڭ ۇيالادى. نيڭدى فۋجياننىڭ ارتىندا قالۋ جاعدايىنان اقىرى قۇتىلدى.

1990 - جىلى شي جينپيڭ جولداس فۋجوۋعا قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى بولىپ كەلدى، تۇتاس قالادا «فۋجوۋ كەشكى گازەتى» سىندى ءتورت فورماتتى 4 بەتتىك ءبىر عانا گازەت بار بولاتىن. گازەت مەكەمەسى مەن ۇگىت ءبولىمىنىڭ بەت سانىن ارتتىرۋ ويى بار بولاتىن، شي جينپيڭ جولداستىڭ ويى ولارمەن ءبىر جەردەن شىعىپ، كەشكى گازەتتى 4 بەتتى ۇلكەن گازەتكە وزگەرتۋدى بار كۇشپەن قولدادى. كەلەسى جىلى شي جينپيڭ جولداس «فۋجوۋ كەشكى گازەتى» كولەمىن كەڭەيتە ءتۇسىپ، ۇلكەن 8 بەتكە وزگەرتۋدى تالاپ ەتتى، سونداي - اق گازەت مەكەمەسىنىڭ عيمارات سالۋىن قولدادى.

گازەتتىڭ بەت سانى كوبەيگەننەن كەيىن، ينفورماتسيا سيىمدىلىعى دا ارتىپ، ورگان گازەتىنىڭ فۋنكتسيالىق رولى كورنەكتىلەندى، سونىمەن قاتار كەشكى گازەتتىڭ ەرەكشەلىگى ساقتالىپ، ءوز قاراجاتىمەن جازىلۋ سالىستىرماسى ％43كە جەتىپ، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ ءۇنى سان مىڭداعان وتباسىلارىنا جەتتى.

قىزمەت مەيلى قانشا قاربالاس بولسىن، شي جينپيڭ جولداس كىتاپ وقۋ، گازەت وقۋ ادەتىن باستان - اياق ساقتاپ كەلدى، قۇندى اقپاراتتىق ينفورماتسيالاردى بايقاعان جەردەن دەرەۋ بەكىتۋ جازىپ وتىردى. 2000 - جىلى 9 - ايدىڭ 14 - كۇنى فۋجيان ولكەسىنىڭ باستىعى بولىپ تاعايىندالعان شي جينپيڭ جولداس «ميندۇڭ گازەتى»نەن (بۇرىنعى «ميندۇڭ گازەتى») نيڭدى جياۋچىڭ رايونى حۇڭكوۋ اۋىلىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، اۋقاتتانعاندىعى جازىلعان ادەبي حاباردى كورگەننەن كەيىن بەكىتۋ جازىپ، ”تۇتاس اۋىلداعى كادر - جۇرتشىلىقتان قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋ رۋحىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، ءوز جەرلەرىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىن تياناق ەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن عىلىم - تەحنيكاعا سۇيەنىپ گۇلدەندىرۋ جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، كەزىندەگى كەدەي، مەشەۋ حۇڭكوۋ اۋىلىن باي، كوركەيىپ - گۇلدەنگەن سوتسياليستىك جاڭا حۇڭكوۋ ەتىپ قۇرىپ شىعۋ“دى ءۇمىت ەتتى.

شاڭحايدا قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى بولىپ تۇرعان كەزدە، شي جينپيڭ جولداس ءار كۇنى «ازاتتىق گازەتى»، «ۋىنحۇي گازەتى» سياقتى گازەتتەردى ۇنەمى تۇنگى ساعات بىرگە دەيىن وقيتىن. ءبىر جولى شي جينپيڭ جولداس «ازاتتىق گازەتى»نەن ءبىر قىسقا حاباردى وقيدى، وندا جۋ گىلياڭنىڭ ادام تانۋداعى ”7 ءادىسى“ جازىلعان، سونىمەن ونى قالالىق پارتكومنىڭ زەرتتەۋ كەڭسەسىنە جىبەرۋدى ارناۋلى بەكىتىپ، پارتيا ستيلى، پاكتىك قۇرىلىسىنا قاتىستى حۇجاتتاردى جازۋ بارىسىندا پايدالانۋدى تالاپ ەتەدى.

قوعامدىق پىكىر باقىلاۋ قىزمەتى شي جينپيڭ جولداستىڭ كوڭىلىندە توتەنشە ماڭىزدى ورىن يەلەدى. ءىس جۇزىندىك قىزمەت بارىسىندا ورىن تەپكەن ماسەلەلەر مەن جەتەرسىزدىكتەردەن شي جينپيڭ جولداس استە تايساقتامادى. نيڭدىدا ول اقپارات قۇرالدارىنىڭ كادرلاردىڭ جەردى زاڭسىز يەمدەنىپ ءۇي سالۋ ماسەلەسىن اشكەرەلەۋىن بارىنشا قولدادى؛ فۋجياندا شي جينپيڭ جولداس دۇڭنان جاساندى سەرىك تەلەۆيزياسىنىڭ ”ءتىلشى قيمىلىنا“ ”قوعامدىق پىكىر باقىلاۋىن جاقسى ىستەپ، بۇقارانىڭ جۇرەك ءسوزىن اڭىس ەتەيىك“ دەگەن ارناۋ ءسوز جازىپ بەردى؛ جىجياڭدا شي جينپيڭ جولداس ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەردەن اقپارات قۇرالدارىمەن بەلسەنە بايلانىس جاساپ، ”ءمىنىن كورسەتىپ بەرسە قۋانا قابىلداۋ“دى تالاپ ەتتى؛ شاڭحايدا شي جينپيڭ جولداس قالالىق پارتكوم مەن قالالىق ۇكىمەتتەن قوعامدىق پىكىر باقىلاۋىن بار كۇشپەن قولداپ، كوپشىلىكتىڭ پىكىرىن شەبەرلىكپەن شوعىرلاندىرىپ، شاڭحاي قىزمەتىن جاقسارتۋدى تالاپ ەتتى.

ءۇشىنشى، كەلەلى جاعدايدى باعامدايتىن بىلىمدىلىك جانە باتىلدىق

20 - عاسىردىڭ 80 - جىلدارىنىڭ باس شەنىندە بايتاق جۇڭگو دالاسىندا پارتيا 11 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ كوكتەم سامالى ەستى، الايدا جىلىمىق كەلگەنمەن ءالى دە شىتقىلدىق بار ەدى، حالىقتىڭ يدەياسى الۋان ءتۇرلى كونە سالتتىڭ شىرماۋىنان قۇتىلا قويماعان بولاتىن. «جىڭديڭ اۋدانى دارىندىلارعا ەسىكتى ايقارا اشادى» ماقالاسىنىڭ بارلىققا كەلۋ بارىسى وسى قات - قابات بۇعاۋلاردى تالقانداۋ بارىسى ەدى.

جىڭديڭ دارىندىلاردى نەسىمەن باۋرايدى، قانداي ساياسات كادەگە جارايدى، ءونىمدى بولادى؟ شي جينپيڭ جولداس «حىبەي گازەتى»نىڭ ءتىلشىسى لي ناي - يدى ارناۋلى ىزدەپ باردى. لي ناي - ي عىلىم - تەحنيكا مەن زيالىلار ساياساتىن تياناقتاندىرۋعا قاتىستى حابارلاردى حابارلاۋعا ۇزاق ۋاقىت جاۋاپتى بولعان، زيالىلارمەن بارىس - كەلىسى ءجيى. شي جينپيڭ جولداس لي ناي - يدىڭ پىكىرى مەن ۇسىنىسىن مۇقيات تىڭداپ، عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ سول تۇستا ءدوپ كەلگەن ءار الۋان قيىنشىلىقتارىن، ۋايىمدارى مەن ارماندارىن ەگجەي - تەگجەيلى ەستەلىككە الدى.

جاعدايدى تولىق يەلەۋ نەگىزىندە، شي جينپيڭ جولداس ساياسي پوزيتسيا، قىزمەت ورتاسى، مۇددە ءبولىسى، سيلاۋ مەحانيزمى، اۋىس - كۇيىس راسمياتتارى، تۇرمىستىق مامىلە، وتباسىنداعىلاردى ورنالاستىرۋ، كەلۋ - كەتۋ ەركىندىگى سياقتى 9 جاقتان جاڭاشا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن العا قويدى. ۇلكەن جاقتان شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ وزىندىك ۇقىعى، جارنا ءبولىسى، پايدا ۇلەسى، وتباسىنداعىلاردىڭ ”ەگىنشىلىكتەن باسقا جۇمىسقا اۋىسۋى“، ”دارىندىلار عيماراتىن“ سالۋ، دارىندىلارعا قىزمەت وتەۋ ورنىن قۇرۋ سياقتىلاردان، كىشىسى تۇرمىستا ”جاپپاي اق استىق“پەن قامداۋ، استىقتى وتباسىنا دەيىن جەتكىزىپ بەرۋ، كومىردى وتباسىنا دەيىن جەتكىزىپ بەرۋگە دەيىن سايادى. ونىڭ باتىلدىعىنا، كورەگەندىگىنە، ءادىس - امالىنا قازىرگە دەيىن ءتانتى بولماي تۇرا المايسىڭ.

”’سولشىلدىق‘ يدەياسىنىڭ ۇزاق ۋاقىت شىرماۋىندا كوپتەگەن ادام زيالىلار جونىندە بوتەن كوزقاراستا بولدى. شي جينپيڭ جولداستىڭ ’جىڭديڭ 9 تارماعىن‘ بەلگىلەۋدەگى ەڭ قيىنى ءارى ەڭ شەشۋشى تەتىگى سول كەزدەگى ساياساتتاعى شەكتەمەلەردى جەڭۋگە باتىلدىق، پاراساتتىلىق، جاۋاپكەرشىلىك جانە اسقان ەرلىك كورسەتكەندىگى ەدى“، - دەدى لي ناي - ي.

1989 - جىلى كوكتەم مەن جازدىڭ ءولاراسىندا قوعامدا سىبىس كوبەيىپ، يدەيا مەن قوعامدىق پىكىر بىلىققان كۇيگە ءتۇستى. سول جىلى 5 - ايدىڭ 20 - كۇنى كەشتە نيڭدى ايماعىنىڭ اقپارات قىزمەتى ءماجىلىسى ءدال وسىنداي جاعدايدا اشىلدى.

ۋاڭ شاۋجۇي سول كەزدە فۋديڭ اۋداندىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمى اقپارات ءبولىمىنىڭ باستىعى بولاتىن، ول سول كەزدە «ميندۇڭ گازەتى»نىڭ قايتا شىعا قويماعاندىعىن، ايماقتا راديو - تەلەۆيزيا ستانسياسى دا جوق ەكەندىگىن، ماجىلىسكە قاتىناسقانداردىڭ ءبارى نيڭدى ايماعىنا قاراستى ءارقايسى اۋدانداردىڭ اۋداندىق پارتكومدارىنىڭ ورىنباسار شۋجيلەرى نەمەسە ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى، اقپارات ءبولىمىنىڭ باستىعى، حابارلاۋ گرۋپپاسىنىڭ باستىعى قاتارلىلار ەكەندىگىن ەسكە الدى.

شي جينپيڭ جولداس ءماجىلىس باستالىسىمەن - اق بىلاي دەپ اشىق ايتتى: ”كەزەكتە پارتيانىڭ اقپارات قىزمەتىنە باسشىلىعىن ىشكەرىلەي كۇشەيتۋ كەرەك. ال تانىمدى جوعارىلاتۋدى، باسشىلىقتى كۇشەيتۋدى قازىرگى جاعدايمەن ۇشتاستىرىپ جۇرگىزۋ كەرەك“. ”اقپارات قىزمەتى ەسكىشىلدىكتەن ايىرىلماسا بولمايدى، رەفورما جاساۋدى ويلاسپاسا بولمايدى، ءتۇرلى پىكىرلەردى ەلەۋسىز قالدىرسا بولمايدى؛ سونىمەن قاتار ەلدىڭ سوزىنە ەرە جونەلسە دە، پارىقسىزدىقپەن ءتۇرلى وي اعىمىنا ىلەسسە دە، شەت - شەكاراسى بولماسا دا بولمايدى. ويتپەگەندە بىلىقپالىق تۋىلادى“.

پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ كەلەلى جاعداي تۇرعىسىندا تۇرىپ، شي جينپيڭ جولداس اقپارات قىزمەتكەرلەرىنىڭ سوتسياليستىك دەموكراتيا ماسەلەسىنە قالاي قاراۋى كەرەكتىگىن، شىرىكتەسۋ ماسەلەسىن قالاي دۇرىس تانۋى جانە مامىلە جاساۋى كەرەكتىگىن، سونداي - اق پارتيالىلىق پەن حالىقشىلدىقتىڭ قاتىناسى ماسەلەسىن، اقپارات پەن ساياسيدىڭ قاتىناسى ماسەلەسىن، قوعامدىق پىكىرمەن جەتەكتەۋ مەن قوعامدىق پىكىردىڭ باقىلاۋىنىڭ قاتىناسى ماسەلەسىن، اقپارات قوسىنى قۇرىلىسى ماسەلەسىن قالاي يگەرۋ كەرەكتىگىن بايىمدادى... ءسوزى ورىندى دا قيسىندى، باتىل دا كورەگەن بولىپ، ادامداردىڭ يدەيالىق تانىمىنداعى بىلىقپالىقتى انىق كورسەتتى.

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ فۋجيانداعى بولىمشەسىنىڭ باستىعى شۇي يميڭ بۇل حاباردى ەستىگەننەن كەيىن، مۇنىڭ ءمانى ەرەكشە ەكەندىگىن سەزىنىپ، دەرەۋ نيڭدىعا ارناۋلى بارىپ تىلشىلىك ىستەدى. كوپ وتپەي، وسى ءسوز «جۇڭگو تىلشىلەرى»نىڭ 1989 - جىلعى 7 - سانىندا جاريالانىپ، تۋى ايقىن تۇردە ءبىر باسشى كادردىڭ ساياسي كوزقاراسىن، تۇرعىسىن بەينەلەدى.

اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتى ەل باسقارۋداعى، مەملەكەتتىڭ تىنىش، ورنىقتى بولۋىنداعى ءىرى ءىس. ءىرى ىستەردە سەرگەك، جازا باسپايتىن بولۋ كەرەك، بۇل پارتيانىڭ ءار دارەجەلى باسشى كادرلارى، ءسوزسىز، ازىرلەۋگە ءتيىستى ءبىر ماڭىزدى ساپا. شي جينپيڭ جولداس تۇرلىشە قىزمەت ورنىندا اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتىن شەبەرلىكپەن ويداعىداي ىستەۋ ورەسىنە، قابىلەتىنە يە، جاعداي قانشا شەشۋشى، ماڭىزدى بولعان سايىن، ءوز رولىن ساۋلەلەندىرۋگە سونشا ءمان بەردى. نيڭدىدا، شي جينپيڭ جولداس ستيلدى دۇرىستاپ، ءتارتىپتى قاتايتۋ سەرپىنىن كۇشەيتىپ، اقپارات قۇرالدارى ارقىلى ورتاق تانىمعا كەلىپ، قيىن ىستەردى، سەزىمتال ىستەردى كادرلار، بۇقارا بەلسەنە قاتىناساتىن ىستەرگە اينالدىردى.

نيڭدى قالالىق مۇراجايدا، ءبىز جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى نيڭدى ايماقتىق كوميتەتىنىڭ 1989 - جىلى 3 - ايدىڭ 29 - كۇنگى ءبىر حۇجاتىن − «ايماقتىق پارتكوم، اكىمشىلىك مەكەمەسى باسشى كادرلارىنىڭ پاك، تەجەمدى بولۋى جونىندەگى ءبىرقانشا بەلگىلەمە»نى كوردىك، بەلگىلەمە جيىنى 12 تارماق، مازمۇنى جەكە ءۇي سالۋعا، پارا الۋعا، پارا سۇراۋعا، جاقىندارىن ورنالاستىرۋعا، كادرلار ىسىنە كيلىگۋگە، تارتۋ - تارالعى الۋعا، بەيبەرەكەت ءىشىپ - جەۋگە، ۇكىمەتتىك كولىكتەردى جەكەلىككە پايدالانۋعا، بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ ساۋدامەن شۇعىلدانۋعا بولمايدى دەگەن سياقتى جاقتارعا سايادى ەكەن.

1990 - جىلى 5 - ايدا، سول كەزدە «حالىق گازەتى»نىڭ فۋجيان تىلشىلەر پۋنكتىنىڭ باستىعى بولعان جاڭ ميڭچيڭ نيڭدىعا بارىپ شي جينپيڭ جولداسقا تىلشىلىك ىستەدى. جاڭ ميڭچيڭ مىنالاردى ۇعىستى: 1989 - جىلى 1 - ايدا شي جينپيڭ جولداس ايماقتىق پارتكومنىڭ قىزمەت ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، كادرلاردىڭ تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساپ جەر يەمدەنىپ، ءۇي سالۋ ىستەرىن تەكسەرىپ، ءبىر جايلى ەتۋدى شىرىكتەسۋدى جازالاۋ قىزمەتىنىڭ تەتىگى ەتۋدى ۇيعارىپ، جەرگىلىكتى اقپارات قۇرالدارىندا ايماقتىق پارتكومنىڭ ”تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساپ جەر يەمدەنىپ ءۇي سالىپ، جەكە مۇددە ءۇشىن پارتيانىڭ بەدەلى مەن وبرازىن بۇلدىرسەڭ، پارتياعا جەك كورىنىشتى بولاسىڭ، حالىققا جەك كورىنىشتى بولاسىڭ، پارتيا تارتىبىنە، مەملەكەت زاڭىنا جەك كورىنىشتى بولاسىڭ، بۇل پارتيا مەن حالىقتىڭ مۇددەسى اتىنان سەنى تەكسەرىپ، ءبىر جايلى ەتكەن كادردىڭ سەنىڭ قيتىعىڭا تيگەندىگى ەمەس!“ دەگەن پوزيتسياسىن اشىق جاريالاپ، قالىڭ كادر - بۇقاراعا بۇكىل ايماقتاعى جەر يەمدەنىپ ءۇي سالۋ ىستەرىن جان - جاقتى جاپپاي تەكسەرىپ، ءبىر - بىردەن تىزىمگە الاتىندىعىن ءارى قاتىستى جاعدايلار جونىندە حابارلاندىرۋ شىعارىپ، جۇرتقا جاريالايتىندىعىن، بۇقارانىڭ باقىلايتىندىعىن، مالىمدەيتىندىگىن ءبىلدىردى.

كادرلاردىڭ تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساپ، جەر يەمدەنىپ ءۇي سالۋى سىندى بۇرىس ستيلدەر دەرەۋ شاۋجايلانىپ، ءبىر توپ كادر ءبىر جايلى ەتىلدى، ساياسي ەكولوگيادا زور وزگەرىس بولىپ، قالىڭ كادرلار مەن بۇقارا تەگىس القادى. 1990 - جىلى 5 - ايدىڭ 21 - كۇنى «حالىق گازەتى» جاڭ ميڭچيڭ جازعان «ءبىر ءىستى ويداعىداي ىستەپ، كوپتىڭ قالاۋىنان شىقتى» دەگەن ادەبي حاباردى جاريالادى، سونىمەن قاتار «قاجىرلىلىقتىڭ المايتىن قامالى جوق» دەگەن شولۋدى قوسىپ جاريالاپ، نيڭدى ايماعىنىڭ كادرلاردىڭ تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساپ، جەر يەمدەنىپ، ءۇي سالۋىن تازالاۋدا بەينەلەنگەن ”سىرىقتى تۇبىنە دەيىن بويلاتۋ“، ”ماقساتقا جەتپەي العان بەتىنەن قايتپاۋ“ رۋحىن القادى.

بۇل حابار بۇكىل ەلدە كۇشتى اڭىس قوزعادى. شي جينپيڭ جولداستىڭ شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋداعى بەرىك تۇرعىسى مەن ايقىن پوزيتسياسى نيڭدى ايماعىنداعى بۇقارانىڭ اڭىسى ەڭ كۇشتى بولعان ماسەلەلەردى شەشۋمەن بىرگە، بۇكىل ەلدە دە ونەگە بولىپ، جەتەكتەۋ جانە جەبەۋ رولىن ساۋلەلەندىردى.

ءتورتىنشى، اقپاراتتى باي دا قۇدىرەتتى ەتىپ شىڭدادى

1966 - جىل 2 - ايدىڭ 7 - كۇنى «حالىق گازەتى» شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى مۋ چيڭ، فىڭ جيان، جوۋ يۋانداردىڭ كولەمدى ادەبي حابارى «اۋداندىق پارتكوم شۋجيلەرىنىڭ ۇلگىسى − جياۋ يۇيلۋ»دى جاريالادى. سول جىلى شي جينپيڭ 13 جاستا ەدى. وسىناۋ وتكەن ءىستى تىلگە تيەك ەتكەندە، شي جينپيڭ جولداس: ”مەن سول كەزدە ورتالاۋدىڭ 1 - جىلدىعىندا وقىپ جۇرگەن ەدىم، ساياسات ساباعىن بەرەتىن جاڭ مۇعالىم وسى ادەبي حاباردى وقىدى، نەشە رەت ءۇنسىز ەگىلدىم...“ دەيدى تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن. ول بىلاي دەيدى: ”وسى جولعى ساباق ومىرىمە تەرەڭ ءىز قالدىرىپ، مەنىڭ بەرىك مۇرات، سەنىم ورناتۋىما دا ماڭىزدى ىقپال جاسادى“.

24 جىلدان كەيىنگى 1990 - جىلى، الپىستى القىمداعان ءۇش ساقا ءتىلشى تاعى دا ساپارعا شىعىپ، بار ىنتاسىمەن «حالىق جياۋ يۇيلۋ دەپ جار سالادى» اتتى كولەمدى ادەبي حابار جازدى. سول كەزدە فۋجوۋ قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى بولعان شي جينپيڭ كولەمدى ماقالانى تۇندەلەتىپ وقىپ، قاتتى اسەرلەنىپ، تەرەڭ تەبىرەنىپ، «نياننۋجياۋ . جياۋ يۇيلۋدى ەسكە الۋ» اتتى ءبىر ولەڭ جازىپ، «فۋجوۋ كەشكى گازەتى»ندە جاريالادى، ”... بۇقارادا كىم قارسى الماس جاقسى ۇلىقتى، جياۋتۇڭدا جاڭبىر ەتتىم كوزدىڭ جاسىن. ومىرىندە ول قۇم توبەمەن كۇرەسىپ، ولىمىندە ول قۇم توبەنى كۇزەتىپ، كوزدەدى ۇلكەن - كىشى ەلدىڭ قامىن... اي جۇزەدى اسپاندا باياعىداي، اسىل جاندى ساعىندىم كۇندە كەشتە، اق نيەتتى جان ەدى ول ماڭگى ەستە... ارمان قۋىپ ەسە بەرمەي ۋاقىتقا، ۇلىق بولىپ باستادى ەلدى باقىتقا. تيتتەي عانا مۇمكىندىكتى جىبەرمەي، تەلەگەي تەڭىز ەڭبەك ەتتى حالىققا“. بۇل شي جينپيڭ جولداستىڭ شىنايى ساعىنىشى، كىرشىكسىزدىكتى ارمان ەتكەن، بۇقارانىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن كوڭىلىندە ساقتاعان سەزىمى جانە تاماشا تىلەگى سانالادى.

اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتى مەملەكەتتىڭ ءىرى ءىسى. اقپارات قۇرالدارىنا شەبەرلىكپەن جەتەكشىلىك ەتىپ، باسقارىپ، قولدانىپ، ونىڭ پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ كەلەلى جاعدايىنا اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت ەتۋىنە، قالىڭ حالىق بۇقاراسىنا ويداعىداي قىزمەت ەتۋىنە وراي جاراتۋ پارتيانىڭ ءار دارەجەلى باسشى كادرلارىنىڭ بۇلتارتپاس جاۋاپكەرشىلىگى. شي جينپيڭ جولداس كەزىندە فۋجيانداعى كوپتەگەن كادرلارعا بىلاي دەگەن ەدى: ”ساقا شۋجي شياڭ نان: ’گازەت، راديودان پايدالانا الماعان باسشى قولونەر فورماسىنداعى باسشى‘، - دەگەن ەدى، مۇنىڭ ماعان اسەرى زور بولدى“.

باسقارۋعا شەبەر بولۋ ءوزىڭ باس بولىپ ورىنداۋعا جەتپەيدى. پارتيامىزدىڭ تاريحىندا كوپتەگەن جوعارى دارەجەلى باسشى كادرلار وزدەرى كىرىسىپ اقپارات قۇرالدارىنا ماقالا جازعان. ماۋ زىدۇڭ جولداس قىرۋار اقپاراتتىق تۋىندىلار قالدىردى، تەك «ماۋ زىدۇڭنىڭ اقپارات قىزمەتى ماقالالارىنان تاڭدامالىلار»عا ەنگىزىلگەن ءتۇرلى اقپاراتتىق تۋىندىلارىنىڭ ءوزى 123كە جەتەدى، ”شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ باس ءتىلشىسى“ دەپ قۇرمەتتەلگەن.

بۇرىنعى فۋجيان ولكەلىك پارتكومنىڭ شۋجيى شياڭ نان ۇنەمى «فۋجيان گازەتى»نە شولۋ جازىپ تۇراتىن، بىرەۋدىڭ ساناعىندا، ول فۋجياندى باسقارىپ تۇرعان 5 جىلدا «فۋجيان گازەتى»نە جيىنى 25 شولۋ جازعانى بەلگىلى بولعان.

شي جينپيڭ جولداس اعا بۋىن توڭكەرىسشىلەردىڭ تاماشا داستۇرىنە مۇراگەرلىك ەتتى، ساۋلەلەندىردى. «ميندۇڭ گازەتى» قايتا شىعا باستاعاندا، شي جينپيڭ جولداس ءوز قولىمەن بەتاشار جازىپ، گازەتتىڭ گازەت شىعارۋداعى باستى ماقساتى مەن رەداكسيالىق باعىتىن ايقىندادى ءارى ماۋ زىدۇڭ جولداستىڭ سوزىنەن سيتات الىپ، ”ونى ءسوزسىز جاقسى شىعارۋ كەرەك“، ”بۇل تەك شىعارۋشىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى بولماستان، وقىرماننىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگى“ دەپ تالاپ قويدى.

حىبەيدىڭ جىڭديڭىندا، شي جينپيڭ جولداس ۇگىت ءبولىمى، حابارلاۋ گرۋپپاسى قاتىناسقان ارناۋلى ءماجىلىستى ءوزى اشىپ، كوپشىلىككە ماڭىزدى ءتۇيىندى تىكە بايانداپ، تاقىرىپتى ورتاعا قويدى.

«ميندۇڭ گازەتى»ندە، شي جينپيڭ جولداس «تامشى سۋ تاس تەسەر» اۆتورلى ماقالاسىن جاريالاپ، ”تامشى سۋ تاس تەسەدى“ رۋحىن دارىپتەپ، ميندۇڭ حالقىن ”تامشى سۋداي كۇن شۇعىلاسىن شاشتىرىپ“، ”تامشى سۋدان بۇلاق بولىپ جينالىپ، داريا - وزەنگە اينالىپ الدىعا تىنباي جوڭكىلۋگە“ شابىتتاندىردى.

باسقارۋعا شەبەر بولۋدىڭ ءتۇيىنى جەتەكتەۋ مەن باستاۋ. جىجياڭدا، شي جينپيڭ جولداس ولكەلىك پارتكومنىڭ اقپارات ۇگىت قىزمەتى اڭگىمە ءماجىلىسىن اشىپ، ورتالىقتىڭ جىجياڭدا تۇراتىن اقپارات قۇرىلىمدارىنىڭ حالىن ءبىلىپ، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ جىجياڭ بولىمشە اگەنتتىگىنىڭ بارلىق ءتىلشى - رەداكتورلارىنا، باسقا دا جىجياڭدا تۇراتىن ورتالىق اقپارات قۇرالدارى مەن ولكە ىشىندەگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ نەگىزگى جاۋاپتىلارىنا بايانداما جاساپ، ولكە جاعدايىن تانىستىردى ءارى اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتىنە ”پارتيا ءۇشىن، حالىق ءۇشىن، جاماندى داتتاپ، جاقسىنى ماقتاۋ، ەستىپ ءبىلىپ، كورىپ كوز جەتكىزۋ“ سىندى 12 ارىپتىك تالاپ قويدى.

شاڭحايدا، شي جينپيڭ جولداس ارنايى تۇردە ورتالىقتىڭ شاڭحايدا تۇراتىن اقپارات ورىندارىنا جانە شاڭحايداعى ءارقايسى ءىرى اقپارات قۇرالدارىنا بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى ءارى اڭگىمە ءماجىلىسىن وتكىزىپ، كوپشىلىككە جالپى جاعدايعا كوز جىبەرىپ، جالپى قاۋىممەن كوڭىل توعىستىرىپ، تىرىسشاڭدىقپەن كاسىپكە قۇرمەت ەتىپ، انىق تىڭداپ، ايقىن كورۋدى تاپسىردى. 2007 - جىلداعى وسى رەتكى اڭگىمە ءماجىلىستىڭ وزىندە - اق، شي جينپيڭ جولداس اقپارات قىزمەتىندە ينتەرنەت پەن جەلىلىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ ىقپال كۇشىنىڭ ۇزدىكسىز ارتۋىنىڭ اقپارات ۇگىت قىزمەتىنە، قوعامدىق پىكىر ەكولوگياسىنا اكەلگەن جاڭا وزگەرىستەرىنە نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن اتاپ كورسەتىپ، نەگىزگى اعىمدىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ بۇعان ”وسكەلەڭ ءمان بەرۋدى، مۇلدە ەلەۋسىز قالدىرماۋدى“ تالاپ ەتتى.

قولدانۋعا شەبەر بولۋ اقپارات قۇرالدارىنان پايدالانىپ، حابار تاراتۋعا جەتپەيدى. 2003 - جىلى 2 - ايدىڭ 23 - كۇنى سول كەزدە جىجياڭ ولكەلىك پارتكومنىڭ شۋجيى بولىپ تۇرعان شي جينپيڭ جايشىلىقتاعىداي نەگىزگى ساتىعا بارىپ قىزمەت تەكسەردى. ول تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ءسوز سويلەگەندە، باسشى كادرلار شىنايى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋى، ماسەلە تانىمى بولۋى كەرەكتىگىن، ۇقىپسىزدىق ىستەۋگە بولمايتىندىعىن، - اتاپ كورسەتتى. شي جينپيڭ جولداس بىلاي دەدى: تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدە، ەڭ ماڭىزدىسى، مىنا بەسەۋىن ىستەي الۋ كەرەك: بىرىنشىدەن، ”تەرەڭ“ بولۋ، اۋىل - قىستاقتارعا، مەكتەپتەرگە، كاسىپورىندارعا تەرەڭدەي بارىپ، جاقسىسىن دا، جامانىن دا كورۋ كەرەك؛ ەكىنشىدەن، ”ناقتى“ بولۋ، بيىكتە تۇرىپ الماي، بۇقارامەن بىرگە قويان - قولتىق ارالاسۋ كەرەك؛ ۇشىنشىدەن، ”ەگجەي - تەگجەيلى“ بولۋ، ەگجەي - تەگجەيلى سۇراپ، ءمان - جايىن زەرتتەۋ كەرەك؛ تورتىنشىدەن، ”ءدال“ بولۋ، دالدىككە تالپىنۋ؛ بەسىنشىدەن، ”ءونىمدى“ بولۋ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ءونىمى بولۋى كەرەك، ءونىمى بولماسا بارماعان ابزال.

جايشىلىقتاعىداي، وسى رەتكى ءسوز تۇسىنۋگە توتەنشە وڭاي، ۇعىمعا جەڭىل بولدى، قاراماققا ءبىرشاما كۇردەلى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ قىزمەتىن شي جينپيڭ جولداس ەكى - ءۇش اۋىز سوزبەن ماڭىزدى تۇيىندەرىن ءتۇسىندىرىپ، اشالاپ، ادامعا زور شابىت بەردى. ءتىلشىنىڭ ەستەلىككە الىپ، رەتتەۋى، شي جينپيڭ جولداستىڭ قاداعالاپ قاراپ، تۇزەتۋىمەن، وسى «تەكسەرۋ - زەرتتەۋ قىزمەتىندە تەرەڭ، ناقتى، ەگجەي - تەگجەيلى، ءدال، ءونىمدى بولۋدى تالاپ ەتۋ» قىسقاشا شولۋى «جىجياڭ گازەتى»نىڭ باسقى بەتىنە ارناۋلى ستون فورماسىندا ”جىجياڭ جاڭا سوزدەرى“ دەگەن اتپەن بەرىلدى.

2003 - جىلى 2 - ايدان 2007 - جىلى 3 - ايعا دەيىن شي جينپيڭ جولداس «جىجياڭ گازەتى»نىڭ ”جىجياڭ جاڭا سوزدەرى“ ارناۋلى ستونىندا 232 پارشا قىسقاشا شولۋ جاريالادى، كوپ ساندى ماقالالار 200 − 300 ءارىپ بولدى، ەڭ ۇزىنى 500 ارىپتەن اسىپ كەتپەدى، ءتىلى قاراپايىم دا ۇعىنىقتى، كوزقاراستارى وتكىر دە انىق، فورماسى جاندى دا جالىندى، ايتقان قيسىندارى تۇسىنۋگە جەڭىل، جازۋ ستيلى قاراپايىم، ساياسي، ەكونوميكا، مادەنيەت، قوعام، ەكولوگيا جانە پارتيا قۇرىلىسى سياقتى ءار ءتۇرلى جاقتاردى قامتىدى. نەمەسە ماداقتاپ - ماراپاتتاۋ، دۇرىس سالتتى ساۋلەلەندىرۋ؛ نەمەسە سىنداپ قامشىلاۋ، بۇرىس ستيلدى جازعىرۋ؛ نەمەسە قيسىنعا تالداپ جاساۋ، زاڭدىلىقتى ايگىلەۋ بىرتىندەپ شي جينپيڭ جولداستىڭ بۇكىل ولكەنىڭ قىزمەتىنە جەتەكشىلىك ەتەتىن ءبىر ماڭىزدى ارناسىنا اينالىپ، جىجياڭداعى قالىڭ كادرلار مەن بۇقارانىڭ قىزۋ قارسى الۋىنا بولەندى.

”جاڭالىق اشۋشىلار عانا ىلگەرىلەيدى، جاڭالىق اشۋشىلار عانا كۇشەيەدى، جاڭالىق اشۋشىلار عانا جەڭىسكە جەتەدى“.

2006 - جىلى 1 - ايدىڭ 26 - كۇنى شي جينپيڭ جولداس حالىق گازەتى مەكەمەسى مەن شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ جىجياڭدا تۇراتىن رەداكتور - تىلشىلەرىنە امانداسقاندا، اقپاراتتىق ۇگىتتە جاڭالىق اشۋعا شەبەر بولۋ - بولماۋ، ۇنەمى ىستەپ، ۇنەمى جاڭالاۋدى ىستەي الۋ - ىستەي الماۋ ونىڭ دامىپ زورايۋىنىڭ، قۇدىرەتتى ومىرشەڭدىگىن ساقتاۋىنىڭ تەتىگى ەكەندىگىن، - اتاپ كورسەتتى. ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”اقپارات ۇگىتتە جاڭالىق اشۋدا تەك ادەتتەگىدەي ۇرانداپ وتىرساق بولمايدى، ناقتىلى ماقالانىڭ جازىلۋىندا، تۇزەتىلۋىندە جانە ناقتى ءىستىڭ ۇگىتتەلۋىندە، حابارلانۋىندا بەينەلەنۋى كەرەك، قايتكەندە قىزمەت وي جەلىسىن كەڭەيتىپ، گازەت شىعارۋ ۇستانىمىن جاڭالاپ، گازەت شىعارۋ ءتاسىلىن بايىتىپ، گازەت شىعارۋ ەرەكشەلىگىن كورنەكتىلەندىرىپ، دامۋ ومىرشەڭدىگىن كۇشەيتىپ، اقپارات ۇگىتتىڭ باۋراۋ قۋاتىن، تارتىمدىلىق قۋاتىن، جاۋىنگەرلىك قۋاتىن جوعارىلاتۋدا بەينەلەنۋى كەرەك. ءبىر اۋىز سوزبەن ايتقاندا، ناقتىلى امالياتتىق جاڭالىق اشۋ بارىسىندا بەينەلەنۋى كەرەك.

لاي حان ۇزاق ۋاقىت اعىمدىق اقپاراتتى حابارلاۋمەن اينالىسىپ، ءوزىن باياعى سارىننان، كونە فورمادان اسا المايتىنداي سەزىنەتىن، شي جينپيڭ جولداس ىلعي ونى ”ەشتەڭەدەن ۋايىمداماي، ەمىن - ەركىن ىستە، كوبىرەك جاڭالىق اش“ دەپ شابىتتاندىردى. لاي حان مۇنى كوڭىلىندە ساقتاپ، دەرەكتى فيلم شەبەرلىگىنەن عيبىرات الىپ، اعىمدىق حابارلاردا ميكرفونعا قاراپ سۇراۋ قويىپ، جاۋاپ بەرەتىن ۇيرەنشىكتى داعدىدان ارىلىپ، كينوكامەرامەن سول جەردى بىرگە ەستەلىككە الىپ، حابارلاۋدىڭ اناعۇرلىم شىنايى دا جاندى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

بەسىنشى، حالىق − ءتۇپ تامىر، ول بارىنەن جوعارى تۇرادى

بارلىعى جەرگىلىكتى بۇقارا ءۇشىن، بارلىعى حالىق بۇقاراسى ءۇشىن، مىنە بۇل شي جينپيڭ جولداستىڭ اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتىنە كوڭىل ءبولىپ، ءمان بەرىپ، ۇتىمدى پايدالانۋداعى شىعار ءتۇيىنى جانە ءتۇبىرلى سەبەبى.

جاۋ دىرۇن ماقالا جازعان كەزدە، شي جينپيڭ جولداس شىن ىقىلاسىمەن: ”مەنى جازبا، جىڭديڭنىڭ وزگەرىسىن جاز“ دەيتىن.

نيڭدىدا، ول تىلشىلەر مەن مەديالاردان نەگىزگى ساتىداعى كادرلار مەن بۇقارانىڭ اسەرلى امالياتى جانە ۇلگىلى تيپتەردى اڭىس ەتىپ كوپتەپ جازۋدى، كوپتەپ باسۋدى، كوپتەپ تاراتۋدى تالاپ ەتتى.

جىجياڭدا، ول ولكەلىك پارتكوم باسشىلارى جونىندەگى حابارلاردى ازايتۋدى تالاپ ەتتى. ولكەلىك پارتكوم كەڭسەسى بەلگىلەمە شىعارىپ، «جىجياڭ گازەتى»نىڭ 1 - بەتىندە باسشىلاردىڭ قيمىلىنان 2 حابار عانا جاريالاپ، ولكەلىك پارتكوم شۋجيى مەن ولكە باستىعى جونىندەگى حابارلاردى مىڭ ارىپتەن اسىرمادى. جوۋ يۇڭنان ەسكە الىپ بىلاي دەدى: ”شي جينپيڭ شۋجي ءوزى باس بولىپ اتقارىپ، مىقتاپ تياناقتاندىردى. ول ۇنەمى بىزدەن تاتىمدى 1 - بەتتىڭ كوپ ءبولىمىن حالىق بۇقاراسى مەن نەگىزگى ساتى ۇلگىلەرىنە قالدىرۋدى تالاپ ەتەتىن“.

شي جينپيڭ جولداستىڭ كوڭىلىندە حالىققا دەگەن شىنايى، تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك اناعۇرلىم قويۋلاپ، اۋەلگى ماقساتتان باستاۋ الىپ، كۇن وتكەن سايىن تەرەڭدەي ءتۇستى. ”حالىققا جاقىن بول، قوراشسىنبا؛ حالىق مەملەكەتتىڭ ىرگە تاسى، ىرگە تاس بەرىك بولسا، مەملەكەت تىنىش بولادى“. شي جينپيڭ جولداستىڭ اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتىنە دەگەن كوڭىل ءبولۋى، ايرىقشا ىقىلاسى ونىڭ حالىققا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ ءبىر ءتۇرلى بەينەلەنۋى، ونىڭ استارىندا حالىققا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ كۇشتى تىرەگى جاتىر.

«حىبەي گازەتى»نىڭ بۇرىنعى باس رەداكتورى لين فاڭ شي جينپيڭ جولداستىڭ كونە دوسى. 1987 - جىلى لين فاڭ تىلشىلەردى باستاپ فۋجيانعا بارىپ ماجىلىسكە قاتىناسادى ءارى تىلشىلىك ىستەيدى. ءماجىلىس پەن تىلشىلىك اياقتاعان سوڭ، لين فاڭ ارنايى شيامىنعا بارىپ ءوزىنىڭ وسى كونە دوسىنا امانداسادى.

اڭگىمە بارىسىندا، لين فاڭ شي جينپيڭ جولداسقا ءوزىنىڭ فۋجيانعا بارىپ ماجىلىسكە قاتىناسىپ جانە تىلشىلىك ىستەگەندە، جەرگىلىكتەگى بۇقارامەن بىرگە تاماقتانىپ، بىرگە تۇرىپ، بىرگە ەڭبەك ىستەپ، مول دا باعالى، قۇندى اقپاراتتىق ماتەريالدارعا يە بولۋمەن بىرگە، ءوزىنىڭ دە جان دۇنيەسى تازارىپ، تابىسقا كەنەلگەندىگىن ايتادى.

94 جاستاعى لين فاڭ قاريا ەسكە الىپ بىلاي دەدى: شي جينپيڭ جولداس ءبىزدىڭ ءسوزىمىزدى ەستىگەننەن كەيىن، ءبىزدى جاقسى ىستەپسىڭدەر دەپ ماقتادى. شي جينپيڭ جولداس تاعى ماۋ زىدۇڭ جولداستىڭ سوزىنەن سيتات كەلتىرىپ بىلاي دەدى: حالىق تۇرمىسى بۇكىل ادەبيەت - كوركەمونەردىڭ سارقىلماس بۇلاعى، ”سەندەر تۇرمىسقا ىشكەرىلەي ارالاسىپ، قۇمنان التىن ەكشەگەندەي، تاستىڭ اسىلىن تانىعانداي، دۇرىس ۇعىم، تەرەڭ تۇسىنىككە يە بولساڭدار، ويداعىداي شىعارما جازا الاسىڭدار. ەگەر نەگىزگى ساتىدان ايرىلساڭدار، تۇرمىستان ايرىلساڭدار، اقپاراتتىق شىعارمالارىڭدا ومىرشەڭدىك بولمايدى“.

شي جينپيڭ جولداس بىلاي دەدى: ”شىندىق مىنانى دالەلدەيدى: تاماشا اقپاراتتىق تۋىندى جازۋ ءىس جۇزىندىكپەن شىنايى ارالاسۋدىڭ قاتىناسى ارقىلى قولعا كەلەدى، قۇددى قۇستىڭ قوس قاناتى مەن اۋانىڭ قاتىناسىنا ۇقساس ماڭىزدى. قۇستىڭ قوس قاناتى مەيلى قانشاما كەمەلدى بولعانىمەن، ەگەر اۋانىڭ دەمەۋىنە سۇيەنبەسە، شارىقتاپ ۇشا المايدى. شىندىق تىلشىگە اۋاداي قاجەت، ءىس جۇزىندىككە تەرەڭ بويلاماسا، شىندىقتى يەلەمەسە، تىلشىلەر ماڭگى شارىقتاي المايدى“.

ءىس جۇزىندىككە تەرەڭ بويلاۋ، تەكسەرىپ - زەرتتەۋ كەرەكتىگى جونىندە شي جينپيڭ جولداس وسىلاي تالاپ قويىپ عانا قالماستان، ءتىپتى ءوزىنىڭ ءىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى اقپارات قىزمەتكەرلەرىنە ونەگە بولدى.

جىڭديڭدا، شي جينپيڭ جولداس ۇنەمى اۋدانداعى بىردەن - ءبىر جيپ ماركالى اۆتوكولىكتى ساقا كادرلاردىڭ پايدالانۋىنا قالدىراتىن، ءوزى ۆەلوسيپەدكە ءمىنىپ الىپ جيجۇڭ جازىعىن ارالايتىن، 1000نان استام تاۋلىكتە جىڭديڭ اۋدانىنداعى 25 گۇڭشىنى، 221 دادۇيدى تۇگەل ارالاپ شىعاتىن.

1998 - جىلى 4 - ايدىڭ 24 - كۇنى فۋجيان ولكەلىك پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى بولىپ تۇرعان شي جينپيڭ تاعى نيڭدىعا قايتىپ كەلدى. باياعىدا نيڭدى ايماقتىق پارتكومنىڭ شۋجيى بولىپ تۇرعان كەزدە، ول ۇرپاقتار بويى تەڭىز جاعالاۋىندا تۇرمىس كەشىرىپ كەلە جاتقان بالىقشىلارعا كوڭىل بولگەن ەدى. بۇل بالىقشىلار بالىق اۋلاۋعا سۇيەنىپ كۇنەلتەتىن، تەڭىز جاعاسىندا سىنىق سۇيەم جەرى جوق، ءبىر ۇيدەگى كارى - جاس، نەمەرە - شوبەرە نەشە ۇرپاق تۇگەلدەي ”ۇيشە قايىق“تىڭ الاقانداي بولمەسىندە تۇرمىس كەشىرەتىن. شي جينپيڭ جولداس بۇرىن ولكەگە مالىمدەمە جازىپ، ۇيشە قايىق تۇرعىندارىنىڭ كەدەيشىلىك ماسەلەسىن تۇبىرىنەن شەشۋدى ءۇمىت ەتكەن ەدى. 1997 - جىلى ولكەلىك قازىنا ارناۋلى قارجى ءبولىپ، ۇيشە قايىق تۇرعىندارىنا جاعالاۋدان جاڭا ءۇي سالىپ بەرىپ، ۇرپاقتار بويى قايىق ۇستىندە ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن بالىقشىلاردىڭ جاعاعا شىعۋ ارمانىن ورىندادى.

وسى ساپارىندا نيڭدىعا بارعاندا، شي جينپيڭ جولداس بالىقشىلاردىڭ ۇيلەرى سالىنىپ بولعان - بولماعاندىعىن، ۇيشە قايىق تۇرعىندارىنىڭ جاعاعا شىققان - شىقپاعاندىعىن ارنايى كەلىپ كوردى. نيڭدىنىڭ ۇيشە قايىق تۇرعىندارى نەگىزىنەن شياپۋ اۋدانىنىڭ يانتيان اۋىلىنا شوعىرلانعان بولاتىن، شي جينپيڭ جولداس «ميندۇڭ گازەتى»نىڭ باس رەداكتورى ۋاڭ شاۋجۇيدى شاقىرىپ الىپ، بىرنەشە اداممەن ىقشامدالىپ عانا ءجۇرىپ كەتتى.

شي جينپيڭ جولداس پەن ۋاڭ شاۋجۇي يانتيانعا بارىپ، جاعالاۋداعى جاڭادان سالىنعان قاز - قاتار ۇيلەردى كوردى، ءبىراق ۇيلەردە بىردە - ءبىر ادام جوق، قايىق مەكەندىلەر تاعى دا وزدەرىنىڭ قايىقتارىنىڭ ىشىندە وتىر. ”قايىق مەكەندىلەر نەلىكتەن جاعاعا شىقپاعان؟“، - دەپ سۇرايدى شي جينپيڭ جولداس تۇسىنە الماي. ۋاڭ شاۋجۇي: ”قايىققا شىعۋ قولايسىز ەكەن، مەن شىعىپ سۇراپ كەلەيىن نەمەسە ساقا قايىقشىنى جاعاعا شاقىرىپ الىپ ۇعىسايىق“، - دەدى. شي جينپيڭ جولداس كۇلىپ: ”نە بولسا دا ءوزىمىز بارايىق“، - دەدى.

ۇيشە قايىقتىڭ بولمەسى الاسا، ەڭسەلى شي جينپيڭ جولداس ەڭكەيىپ زورعا كىردى. ساقا قايىقشى بەيتانىس ادامدى كورىپ، ساۋدا ورايى كەلدى دەپ ويلاپ، قاتتى قۋانىپ كەتتى. شي جينپيڭ جولداستىڭ كەلگەن بۇيىمتايىن ەستىگەن ساقا قايىقشى كۇرسىنىپ: ”جاعالاۋداعى ۇيلەر عوي ادەمى ەكەن، ءبىراق ءبىز كوشىپ بارساق، كوكونىستى قايدا ەگىپ، شوشقانى قايدا باعامىز؟“، - دەدى.

”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى، ءسوز جوق، شىنايى جۇرگىزىلۋى، ۇيشە قايىق تۇرعىندارىن جاعاعا شىعارىپ، كوڭىلدەرىن دە ورنىقتىرۋ كەرەك“. ساقا قايىقشىنىڭ قايىعىنان شىققاندا، شي جينپيڭ جولداس توتەنشە قامىقتى. 5 ايدان كەيىن شي جينپيڭ فۋ - اندا بۇكىل ولكەنىڭ جۇمىس باسى ءماجىلىسىن باسقارىپ اشقاندا، ۇيشە قايىق تۇرعىندارىنىڭ جاعاعا شىققاننان كەيىنگى قام - قايعىسىن تۇبەگەيلى شەشىپ، 23 مىڭنان استام ۇيشە قايىق تۇرعىنىن شىن مانىندە جاعاعا شىعارىپ، بۇكىل ولكەدەگى ەڭ كەدەي قاۋىمنىڭ تۇرمىستىق قيىن ماسەلەسىنە نۇكتە قويدى.

”ۇلىق بولساڭ حالىقتىڭ تاۋقىمەتىن ءتۇسىن“. حالىقتىڭ ءىسى شي جينپيڭ جولداستىڭ كوڭىلىندەگى ەڭ ءىرى ءىس. مەيلى قايدا بارسا دا، قانداي ورىندا بولسا دا، شي جينپيڭ جولداس ماڭگى بۇقارانىڭ قام - قايعىسىن ويلادى.

نيڭدىدان كەتكەننەن كەيىنگى ءبىرشاما ۇزاق ۋاقىتتاردا شي جينپيڭ جولداس ۇنەمى «ميندۇڭ گازەتىن» وقىپ، بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋ جاعدايىنا نازار اۋدارىپ ءجۇردى. 2000 - جىلدىڭ اياعىندا وسى گازەتتىڭ ءتىلشىسى چىڭنان قالاشىعى ليانفىڭ 3 - قىستاعىنداعى بۇقارانىڭ تۇرمىسى قيىن، قاتىناسى قولايسىز بولۋ جاعدايىن اڭىس ەتكەن ءبىر ىشكى حابار جازدى. شي جينپيڭ جولداس مۇنى كورگەننەن كەيىن بۇرىشتاما جازىپ، نيڭدى قالالىق پارتكومنىڭ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كەڭسەسىنىڭ، بايىرعى رايون كەڭسەسىنىڭ جاعدايدى انىقتاۋىن، ”ناقتى شارالاردى قولدانىپ سۇيەمەلدەۋدى كۇشەيتۋ“دى تالاپ ەتتى. ىلە - شالا ۇكىمەت ءبىر ميلليون يۋاننان استام قارجى سالىپ، ليانفىڭ 3 - قىستاعىنىڭ سىرتپەن تۇتاساتىن تاس جولىن سالىپ ىسكە قوسىپ، جەرگىلىكتى بۇقارانىڭ وندىرىسىنە، تۇرمىسىنا ۇلكەن قولايلىلىق جاراتتى.

شي جينپيڭ جولداس: ”مەن ءوزىمدى قايىرىپ قويىپ، حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتايمىن“، - دەدى.

نەدەگەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك، نەدەگەن كىرشىكسىز پەيىل!