”ىنتىماقتاسىپ سەلبەسۋدەن كۇش - قۋات الۋ“
− مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭنىڭ 2019 - جىلى جازدا ورتا ازياعا ساپارى جونىندە
تابىسقا تولى رەسەي ساپارىن اياقتاتىپ بەيجيڭگە قايتىپ كەلىپ، نەبارى 4 كۇن وتكەن سوڭ، ءتوراعا شي جينپيڭ ساپارعا تاعى اتتاندى.
شۋ وزەنى اڭعارىنا ورنالاسقان بىشكەكتەن گيسسار اڭعارىنداعى دۋشانبەگە دەيىن، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى باسشىلار ماجىلىسىنەن ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسىنىڭ باسشىلار ماجىلىسىنە دەيىن 5 كۇن، 4 ءتۇن ءجۇرىپ، 2 رەت مەملەكەت ىستەرى ساپارىندا بولىپ، 2 مارتە باسشىلار ماجىلىسىنە، 40 رەتكە جۋىق ەكى جاقتى قيمىلدارعا قاتىناستى.
وسى ساتتە تاريحتىڭ ۋاقىت - كەڭىستىك كوورديناتى بارعان سايىن ايقىندالا ءتۇستى −
حالىقارالىق جاعداي اۋمالى - توكپەلى بولىپ، 100 جىلدا بولماعان ۇلكەن وزگەرىس تەرەڭدەي دامىپ، بەيبىتشىلىك، دامۋ، سەلبەستىك، بىرگە يگىلىكتەنۋ سىندى ءداۋىر اعىمى اناعۇرلىم قۋاتتى وڭ ەنەرگيا ۇستەۋگە مۇقتاج بولدى.
شەشۋشى ساتتە ءتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو ديپلوماتياسىن جاڭا اۋقىم جوسپارلاۋعا، تاعى دا تىڭ ساپار باستاۋعا جەتەكتەدى.
مەملەكەتتىڭ سەنىمى ءۇشىن، باۋىرلاستىق دوستىقتى تەرەڭدەتۋ
ءبىر ايدان اسا ۋاقىت بۇرىن، مامىراجاي كوكتەم كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ 2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرىنە جانە بەيجيڭ دۇنيە جۇزىلىك باۋ - باقشا كورمەسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناسۋعا بەيجيڭگە كەلگەن قىرعىزستاننىڭ زۇڭتۇڭى جيەنبەكوۆپەن، تاجىكستاننىڭ زۇڭتۇڭى راحمونمەن ىقىلاسپەن كەزدەسكەن بولاتىن.
ءبىر ايدان كەيىن قاۋىن - قاربىز پىسىپ، جەمىس - جيدەك ءيىسى اڭقىعان مەزگىلدە ءتوراعا شي جينپيڭ ورتا ازياداعى ەكى كونە كوز دوسىمەن تاعى جۇزدەستى.
دوستار بارعان سايىن جاقىنداپ، كورشىلەر ونان ارى ەتەنە بولا ءتۇستى.
شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى باسشىلار ءماجىلىسى اشىلۋعا تاياپ، ۇلكەندى - كىشىلى ىستەر سان قيلى بولسا دا، باسشىلار ءماجىلىسىن وتكىزۋشى رەتىندە، جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭ اۋەجايعا ءوزى بارىپ، ءتوراعا شي جينپيڭدى قارسى الدى.”مەن ءسىزدىڭ بۇل ساپارىڭىزدى ۇزاق كۇتتىم“.
ءتوراعا شي جينپيڭ قونالقى جەرگە جەتىسىمەن جيەنبەكوۆ ءتوراعا شي جينپيڭدى ءوز سارايىنا شاقىرىپ، دوستىق سۇيىسپەنشىلىكتەرىن اقتارىلا اڭگىمەلەدى.
نان، قازى، جەمىس توسابى، باۋىرساق... ورتا ازيا ەرەكشەلىگىنە باي شاي سۇحباتى كوڭىلدى، ىقىلاستى ءوتتى.
ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەدى: ”كونەكوز دوسىمنىڭ ۇيىنە قوناققا كەلگەنىمە ايرىقشا قۋانىشتامىن. بۇل مەنىڭ 6 جىلدان كەيىن قىرعىزستانعا تاعى دا ساپارلاي كەلۋىم“.
2013 - جىلى 9 - ايدا ءتوراعا شي جينپيڭ تۇڭعىش رەت قىرعىزستانعا مەملەكەت ىستەرى ساپارىمەن بارىپ، جۇڭگو مەن قىرعىزستاننىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس ورناتاتىندىعىن جاريالادى. 2018 - جىلى 6 - ايدا جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭ جۇڭگودا ءساتتى ساپاردا بولىپ، ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى جۇڭگو - قىرعىزستان جان - جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىنىڭ جاڭا پاراعىن بىرگە اشتى.
تاۋى مەن سۋى جالعاسىپ، شىنايى ءوزارا سەنىم ارتىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىكتەنىپ، ءبىرىن - ءبىرى دەمەدى.
ءتوراعا شي جينپيڭ ”جاقسى كورشى، جاقسى دوس، جاقسى سەرىكتەس، جاقسى باۋىرلاس“ دەپ جۇڭگونىڭ قىرعىزستان، تاجىكستان ەكى ەلمەن قارىم - قاتىناسىنىڭ ورنىن وبرازدى تۇردە كورسەتىپ بەردى.
ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ساپارلاي كەلۋىن اسىعا كۇتكەن تاعى ءبىر كىسى تاجىكستاننىڭ زۇڭتۇڭى راحمون ەدى.
2014 - جىلى 9 - ايدا ءتوراعا شي جينپيڭ تۇڭعىش رەت تاجىكستاندا مەملەكەت ىستەرى ساپارىندا بولعاندا، راحمون زۇڭتۇڭ 10 ساعاتقا جۋىق سەرىك بولدى. ”جاقسى باۋىرلاستار قول ۇستاسا العا باسۋى كەرەك!“ ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارىنىڭ قول ۇستاسا، يىقتاسا قاتار ءجۇرۋى جۇڭگو - تاجىكستان دوستىعىنداعى ونەگەلى ءىستىڭ بىرىنە اينالدى.
بارلىق جاعدايدا بىردەي دوستىق ورناتتى، ونان دا ماڭىزدىسى، دامۋدىڭ ورتاق تۇلعاسى، حاۋىپسىزدىكتىڭ ورتاق تۇلعاسى بولدى.
2013 - جىلى جۇڭگو مەن تاجىكستان ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس ورناتتى؛ 2017 - جىلى جۇڭگو - تاجىكستان ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسى جان - جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس دەڭگەيىنە كوتەرىلدى... مەملەكەت باسشىلارى ديپلوماتياسى باستان - اياق جەتەكشى بولىپ، جۇڭگو - تاجىكستان دوستىعى ارشىندى قاداممەن العا باستى.
6 - ايدىڭ 14 - كۇنى ءتوراعا شي جينپيڭ تاجىكستان جەرىنە تاعى دا قادام تاستاعاندا، راحمون زۇڭتۇڭ ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسى باسشىلار ماجىلىسىنە دايىندالۋدىڭ قاربالاس جۇمىستارىنان ۋاقىت شىعارىپ، ارنايى تۇردە اۋەجايعا كەلىپ قارسى الدى. ول ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ 5 جىلدىڭ الدىندا ساپارلاي كەلگەن ساتتەرىن قۋانىشپەن ەسكە الىپ، تاجىكستان ۇكىمەتى مەن حالقى اتىنان كونە كوز دوسىن قىزۋ قارسى الدى.
6 - ايدىڭ 16 - كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتە راحمون زۇڭتۇڭ اۋەجايعا تاعى كەلىپ ءتوراعا شي جينپيڭدى اتتاندىرىپ سالدى. ءتوراعا شي جينپيڭ تەرەڭ ىقىلاسپەن: ”ءار جولى ساپارلاي كەلگەن سايىن تۋىسشىلاپ كەلگەندەي بولىپ، ايرىقشا قۋانىشقا بولەنەمىن“، - دەدى.
− ءمورتى كەلگەندەي كورىنگەنىمەن، ساپاردىڭ الدىنداعى ەكى قيمىلدىڭ، شىنىندا، تەرەڭ ءمانى بار.
ءبىرى، «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندە» 1 - تومىنىڭ قىرعىز تىلىندەگى باسىلىمىنىڭ العاش تاراتىلۋ سالتى جانە جۇڭگو - قىرعىزستان ەل باسقارۋ جونىندە زەرتتەۋ - تالقى ءماجىلىسى ەدى، وعان جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭ ءوزى قاتىناستى جانە ءسوز سويلەدى:
”ءتوراعا شي جينپيڭ زامانىمىزداعى جانە بولاشاقتاعى ەڭ ىقپالدى ساياساتكەرلەردىڭ ءبىرى“، ”بۇل شىعارمانى وقۋ ارقىلى ءتوراعا شي جينپيڭ يدەياسى مەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ساياسات - دارىپتەمەلەرىن اناعۇرلىم تەرەڭ تۇسىنۋگە، جۇڭگونىڭ دامۋ لوگيكاسىن، دامۋ ۇلگىسىن، دامۋ جەتىستىكتەرىن بىلۋگە بولادى“.
جيەنبەكوۆ بىشكەكتە ءتوراعا شي جينپيڭمەن كەزدەسكەندە، «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندە» كىتابىن تاعى دا اۋىزعا الدى: ”بۇل شىعارما ءبىزدىڭ جۇڭگونىڭ قىمباتتى تاجىريبەسىنەن ۇلگى الۋىمىزدا، قىرعىزستاننىڭ ءوز رەفورماسىن، دامۋىن جەبەۋىمىزدە اسا كەلەلى مانگە يە“.
ەندى ءبىرى، «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندە» 1 - تومىنىڭ تاجىك تىلىندەگى باسىلىمىنىڭ العاش تاراتىلۋ سالتى جانە جۇڭگو - تاجىكستان ەل باسقارۋ جونىندە زەرتتەۋ - تالقى ءماجىلىسى ەدى، راحمون زۇڭتۇڭ ماجىلىسكە حات جازىپ قۇتتىقتادى: ”ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ستراتەگيالىق جەتەكشىلىگىندە جۇڭگو ەكونوميكا، قوعام جانە عىلىم - تەحنيكا سياقتى سالالاردا وراسان زور جەتىستىكتەرگە جەتىپ، حالىقارالىق ساحنادا كورسەتكەن ەڭبەگى مەن بەدەلى جۇرت نازارىن اۋداردى“.
بۇل رەتكى ورتا ازيا ساپارىندا، مەيلى مەملەكەت ىستەرى ساپارى كەزىندە بولسىن، الدە، كوپ جاقتى ءماجىلىس ورىندارىندا بولسىن، كوپتەگەن مەملەكەتتىڭ باسشىلارى ءتوراعا شي جينپيڭگە جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعىن قۇتتىقتايتىندىقتارىن، جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جەتىستىكتەرىنە سۇيىنەتىندىكتەرىن ءبىلدىردى.
− ەكى وردەن دوستىققا كۋا بولىپ، بولاشاققا ءۇمىت سيلادى.
قىرعىزدىڭ ۇلت باتىرى ماناستىڭ اتىمەن اتالعان ”ماناس“ وردەنى قىرعىزستان مەملەكەتىنىڭ ەڭ جوعارى سيلىعى. جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭ ”ماناس“ ءبىرىنشى دارەجەلى وردەنىن ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ كەۋدەسىنە تاقتى: ”ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ قىرعىزستان مەن جۇڭگونىڭ جان - جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن قوسقان ايرىقشا ۇلەسىنە العىس ايتامىن، وسى رەتكى ساپارىڭىزدىڭ قىرعىزستان مەن جۇڭگونىڭ قارىم - قاتىناسىنىڭ تىڭ پاراعىن اشاتىندىعىنا سەنەمىن“.
ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: ”جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭنىڭ ماعان ’ماناس‘ ءبىرىنشى دارەجەلى وردەنىن ۇسىنۋى قىرعىزستان حالقىنىڭ جۇڭگو حالقىنا دەگەن تەرەڭ دوستىق سۇيىسپەنشىلىگىن تولىق ايگىلەدى، مەن مۇنى توتەنشە قاستەرلەيمىن“.
”ءتاج وردەنى“ تاجىكستان مەملەكەتىنىڭ ەڭ جوعارى وردەنى. راحمون زۇڭتۇڭ ءتوراعا شي جينپيڭگە وردەن تاققان كەزدە، زالدا وتىرعان قۇرمەتتى قوناقتار ريتىمدى تۇردە قىزۋ قول شاپالاق سوقتى.
راحمون زۇڭتۇڭ ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ تاجىكستان - جۇڭگو قارىم - قاتىناسىنىڭ دامۋىنا قوسقان بەلسەندى ۇلەسىن ايرىقشا القاپ، ءتوراعا شي جينپيڭمەن بىرگە ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستى اناعۇرلىم زور دامۋعا جەتەكتەۋدى قالايتىندىعىن ءبىلدىردى.
− ەكى مالىمدەمە دوستىقتى نىعايتىپ، تىڭ تاراۋ جازدى.
ساپار كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭمەن، راحمون زۇڭتۇڭمەن جەكە - جەكە جۇڭگو - قىرعىزستان، جۇڭگو - تاجىكستان جان - جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن اناعۇرلىم تەرەڭدەتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويدى.
جاڭا جوبا، جاڭا ورنالاستىرۋ جۇڭگو - قىرعىزستان، جۇڭگو - تاجىكستان جان - جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن تاعى دا تىڭ ساتىعا كوتەردى.
حالىقتىڭ باقىتى ءۇشىن، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ
الىپ تيانشان تاۋى سىلەمىندە، ايبىندى پامير ۇستىرتىندە تاۋ - سۋى تۇتاسقان جۇڭگو مەن ورتا ازيانىڭ دوستىعى ۇزاقتان جالعاسىپ كەلەدى. بايىرعى جىبەك جولىنداعى كەرۋەن قوڭىراۋىنىڭ سىڭعىرى، قيان سىبىزعىسىنىڭ مامىرلاعان ءۇنى، زەڭگىر كوكتە سامعاعان قىران بۇركىت جۇڭگو مەن ورتا ازيانىڭ بىرىندە جوعىن ءبىرى بەرگەن، ءوزارا ۇيرەنىپ، ءبىر - بىرىنەن ۇلگى العان تامىرى تەرەڭ تاريحىنا كۋا بولدى.
ساپار قارساڭىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ جەرگىلىكتى اقپارات قۇرالدارىندا اۆتورلى ماقالا جاريالاپ، جۇڭگو مەن قىرعىزستاننىڭ، جۇڭگو مەن تاجىكستاننىڭ جىبەك جولى حيكايالارىن كوسىلە اڭگىمەلەدى.
”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ ورتاق تاريحي ەستەلىكتەردى جالعادى، ونان دا ماڭىزدىسى دامۋدىڭ ورتاق تىلەگىن ۇيىستىردى.
ورتا ازيا وتكەن عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنان بەرى وسىزاماندانۋ جولىندا ىزدەنىس جاساپ، العا باسىپ كەلەدى. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ باستاماسى ورتا ازيا ەلدەرىنە ونەركاسىپتەنۋ ءۇردىسىن تەزدەتۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى كۇشىن، جاڭا ءۇمىتىن كورسەتتى.
قىرعىزستان ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋعا ەڭ ەرتە قولداۋ كورسەتكەن جانە ات سالىسقان مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسىن قىرعىزستان جاقتىڭ «2018 − 2040 - جىل مەملەكەتتى دامىتۋ ستراتەگياسى» مەن ۇشتاستىرۋدىڭ كومەسكى كۇشى زور.
جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭ بۇكپەسىز بىلاي دەدى: ”قىرعىزستان جۇڭگو جاقپەن ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘دى بىرگە قۇرۋ اياسىنداعى ءار سالادا ءوزارا پايدالى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋدى، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ جەدەل دامۋ ۇردىسىنە ىلەسىپ، ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستىڭ قارىشتاپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى قالايدى“. ول تاعى ءتوراعا شي جينپيڭگە ناقتى ۇسىنىس قويىپ، ەكى ەلدىڭ جوعارى دارەجەلى بىرلەسكەن قىزمەت گرۋپپاسىن قۇرىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ نىساندارىن ۇشتاستىرۋعا جانە تياناقتاندىرۋعا جاۋاپتى ەتۋدى ءۇمىت ەتتى.
تاجىكستان ءبىرىنشى بولىپ جۇڭگومەن جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن بىرگە قۇرۋ تۇسىنىستىك ەسكەرتپە حاتىنا قول قويعان مەملەكەت، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ باستاماسى تاجىكستاننىڭ ”2030 - جىلدان بۇرىنعى مەملەكەتتى دامىتۋ ستراتەگياسى“مەن ايرىقشا قابىسادى.
راحمون زۇڭتۇڭ جۇڭگو جاقتىڭ ۇزاق ۋاقىتتان بەرگى قولداۋى مەن كومەگىنە العىس ايتاتىندىعىن، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ اياسىندا ەكى جاقتىڭ ەنەرگيا، مۇناي حيميا، سۋ ەلەكتر، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى سياقتى سالالارداعى ءتۇيىندى نىسان سەلبەستىكتەرىن كۇشەيتىپ، تاجىكستاننىڭ ونەركاسىپتەنۋ نىساناسىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا دەم بەرۋدى قالايتىندىعىن ءبىلدىردى.
”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ جۇڭگو مەن قىرعىزستان، جۇڭگو مەن تاجىكستان سەلبەستىگىنىڭ ارقاۋىنا اينالدى.
داتقا - كەمەن كەرنەۋ وزگەرتۋ، ەلەكتر جەتكىزۋ ينجەنەرياسى، وش قالالىق شيپاحانا، جۇڭگو - قىرعىزستان - وزبەكستان تاس جولى، يوۆون - ۆاحدات تەمىر جول كوپىرى - تۋنەلى، دۋشانبە جىلۋ ەلەكتر ستانسياسى... بىرىنەن سوڭ ءبىرى جالعاسقان نىشاندىق نىساندار قىرعىزستان مەن تاجىكستان ەكى ەلدىڭ دامۋى، وركەندەۋى ءۇشىن جاڭا وراي ازىرلەپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىسىنا تىڭ قۇت - ىرىس اكەلدى.
”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋدىڭ اسەم جوباسىن سالعان ءتوراعا شي جينپيڭ جەلى بويىنداعى ەلدەردىڭ تابىس سەزىمىنە باستان - اياق ءمان بەرىپ كەلەدى.
ساپار كەزىندەگى ءبىر ەرەكشە نىسان، ءبىر ەرەكشە سالت ۇمىتىلماستاي ەستە قالدى.
بىشكەكتەگى الا - ارچا مەملەكەتتىك قوناق سارايى ءماجىلىس ورتالىعىنىڭ 1 - قاباتىنداعى قول قويۋ زالىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭمەن بىرگە ەكونوميكا - ساۋدا، قارجى قوسۋ، تەكسەرۋ - كارەنتيندەۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى سياقتى سالالارداعى كوپتەگەن ەكى جاقتى سەلبەستىك حۇجاتتارىن اۋىستىرۋعا كۋا بولدى.
”جۇڭگودا ’سۋ ىشكەندە قاينارىن ويلا‘ دەگەن اتالى ءسوز بار، جۇڭگونىڭ قىرعىزستانعا جاساعان قىمباتتى كومەگىن ماڭگى ۇمىتپايمىز“. تىلشىلەرمەن بىرگە كەزدەسكەندە، جيەنبەكوۆ زۇڭتۇڭ قىرعىزستاننىڭ تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ نىسانىن ەرەكشە تىلگە الىپ، جۇڭگو حالقىنىڭ تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگى مەن رياسىز دوستىعىنا شىن جۇرەكتەن العىس ايتتى.
ءتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو جاقتىڭ قىرعىزستاننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن ۇزدىكسىز قولداپ، قىرعىزستان جاقپەن بىرگە اۋىز سۋ، جول، شيپاحانا سياقتى، ءتىپتى كوپ حالىق تۇرمىسى نىساندارىن اتقاراتىندىعىن ءبىلدىردى.
6 - ايدىڭ 15 - كۇنى كەشقۇرىم، ءتوراعا شي جينپيڭ مەن راحمون زۇڭتۇڭ جۇڭگو جاقتىڭ تاجىكستاننىڭ پارلامەنت عيماراتىن، ۇكىمەتتىڭ قىزمەت عيماراتىن كومەكتەسىپ سالىپ بەرۋ نىسانىنىڭ مودەلىن اشۋ سالتىنا بىرگە قاتىناستى.
قۇم نۇسقانىڭ بەتىنە جابىلعان قىزىل تورعىن باياۋ اشىلىپ، ەكى قۇرىلىستىڭ مودەلى كورىندى. الاڭدا قىزۋ قول شاپالاق ءۇنى كوتەرىلدى.
شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى بىشكەك باسشىلار ءماجىلىسى مەن ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسىنىڭ دۋشانبە باسشىلار ءماجىلىسى كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ ءبىرتالاي شەتەلدىڭ باسشىلارىمەن كەزدەستى، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ مۇنداعى ماڭىزدى كەڭەستىك تاقىرىپ بولدى.
جۇڭگو، رەسەي، موڭعۇليا مەملەكەت باسشىلارىنىڭ 5 - رەتكى ءديدارلاسۋىندا ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ اۋەلگىدەي ءتۇيىندى تاقىرىپ بولدى. پۋتين زۇڭتۇڭ رەسەي جاقتىڭ ەۆروپا - ازيا ەكونوميكالىق وداعىنىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسىمەن، سونداي - اق موڭعۇليانىڭ ”ساحارا جولى“ جوباسىمەن ۇشتاسۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتۋدى قالايتىندىعىن ءبىلدىردى. باتتۇلعى زۇڭتۇڭ موڭعۇليا جاقتىڭ «جۇڭگو، رەسەي، موڭعۇليا ءۇش جاقتىڭ سەلبەستىگىن دامىتۋدىڭ ورتا مەزگىلدىك جول كارتاسى» جانە جۇڭگو، موڭعۇليا، رەسەي ەكونوميكالىق ءدالىز قۇرىلىسى اياسىندا 3 جاقتىڭ سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالاتىندىعىن ايتتى.
بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا، توقايەۆ قازاقستاننىڭ زۇڭتۇڭى بولىپ سايلانعاندا، ءتوراعا شي جينپيڭ دەرەۋ تەلەگرامما جولداپ قۇتتىقتادى. ەكى باسشى بىشكەكتە كەزدەسىپ، ۋادەلەسىپ العانداي، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ ”نۇرلى جول“ جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىمەن ۇشتاسۋىن تەرەڭدەتۋ تاقىرىبىن تىلگە الدى. وسىنىڭ الدىندا «رەسەي گازەتى»نە بەرگەن ارناۋلى سۇحباتىندا توقايەۆ زۇڭتۇڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ باستاماسىنىڭ قازاقستان جاق ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزعا يە ەكەنىن ايقىن ءبىلدىردى.
ءتوراعا شي جينپيڭ پاكيستاننىڭ زۇڭليى يمىران حانمەن وتكەن 8 ايدان بەرى 3 - رەت كەزدەستى. يمىران حان زۇڭلي پاكيستان جاقتىڭ پاكيستان - جۇڭگو ەكونوميكالىق ءدالىز قۇرىلىسىن تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، ۇتىمدى شارا قولدانىپ حاۋىپسىزدىك جاقتان قامتاماسىز ەتەتىندىكتەرىن ءبىلدىردى.
2015 - جىلى بەلورۋسسياداعى ساپارىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ لۋكاشەنكو زۇڭتۇڭنىڭ سەرىك بولۋىمەن جۇڭگو - بەلورۋسسيا ونەركاسىپ باقشاسىن تەكسەردى. وسىدان كەيىنگى ءار جولعى كەزدەسۋدە ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى ونەركاسىپ باقشاسى قۇرىلىسى جونىندە پىكىر اۋىستىرىپ وتىردى. بۇل جولى لۋكاشەنكو بەلورۋسسيا جاقتىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋدى بەلسەنە قولدايتىندىعىن، جۇڭگو جاقپەن بىرگە بەلورۋسسيا - جۇڭگو ونەركاسىپ باقشاسىن ويداعىداي قۇرۋدى قالايتىندىعىن تاعى دا ءبىلدىردى.
”’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ باستاماسى تۇركيا ءۇشىن اسا ماڭىزدى، تۇركيا جاق بىرگە قۇرۋ سەلبەستىگىنە بەلسەنە قاتىناسۋدى قالايدى“. تۇركيانىڭ زۇڭتۇڭى ەردوعان ءتوراعا شي جينپيڭگە وسىنى ايتتى.
6 جىلدىڭ الدىندا، ءدال ورتا ازياداعى ساپارى كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن بىرگە قۇرۋ ويىن العا قويدى. 6 جىلدان بەرى، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ باستاماسىنا ءۇن قوسۋشىلار كوبەيىپ، دوستار شەڭبەرى بارعان سايىن كەڭەيە ءتۇستى. جاڭا داۋىرگە قادام تاستاعان بايىرعى جىبەك جولى جالىندى ومىرشەڭ كۇشىن بارعان سايىن قاۋلاتا ءتۇستى.
دۇنيە ءجۇزىنىڭ تىنىشتىعى ءۇشىن: ورايدى بىرگە قارسى الۋ، سىن - سايىسقا بىرگە توتەپ بەرۋ
كورشىلەس قونىستانعان، ەتەنە بولعان، تۇرلىشە وركەنيەتتەر، تۇرلىشە مەملەكەتتەر مەن ۇلتتار قايتكەندە قول ۇستاسا وتىرىپ بەيبىتشىلىك، ورنىقتىلىق، دامۋ، گۇلدەنۋ جولىن اشا الادى؟
ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ورتا ازياداعى وسى جولعى ساپارى ءدال كورشى ەلدەر تاتۋلىعىنىڭ، وڭىرلىك سەلبەستىكتىڭ ونەگە ساپارى.
جۇڭگو - قىرعىزستان قارىم - قاتىناسىنا ايالداعاندا، ءتوراعا شي جينپيڭ حالىقارالىق قوعامدا ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، تەڭ تۇرعىدا سەلبەسۋ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدەي جاڭاشا مەملەكەتتەر قارىم - قاتىناسىنىڭ ۇلگىسىن ورناتقاندىعىن ايتتى.
جۇڭگو - تاجىكستان قارىم - قاتىناسى جونىندە ءتوراعا شي جينپيڭ حالىقارالىق قوعامدا تۇرلىشە ءتۇزىم، تۇرلىشە وركەنيەت، تۇرلىشە كولەمدەگى مەملەكەتتەردىڭ دوستىق سەلبەستىگىنىڭ ونەگەسىن ورناتقاندىعىن اتاپ كورسەتتى.
شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى، ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسى سىندى ەكى ۇلكەن ۇيىمىنىڭ ەكى كەلەلى باسشىلار ءماجىلىسى ىركەس - تىركەس وتكىزىلدى، ەكەۋى دە ونەگەلىك ماڭىزعا يە.
بۇگىنگى تاڭداعى دۇنيە جۇزىندە قورعامپازدىق، سىڭار جاقتىلىق ۇزدىكسىز بوي كورسەتىپ، قىرعي قاباقتىق سوعىس پيعىلى كوتەرىلدى، ”وركەنيەتتەر قاقتىعىسى ءپاتۋاسى“ تۇنباسى قايتا قالقىپ شىعىپ، ءار ءتۇرلى زورەكەرلىك ارەكەتتەرى قازىرگى حالىقارالىق جۇيە مەن حالىقارالىق قارىم - قاتىناس ولشەمىنە اۋىر سوققى بەردى... ءوڭىر جاعدايىنداعى تۇراقسىز فاكتورلار كۇرت كوبەيدى. قانداي تالعام جاساۋ كەرەك، قالاي ىستەۋ كەرەك؟
6 - ايدىڭ 14 - كۇنى الا - ارچا مەملەكەتتىك قوناق سارايى ءماجىلىس ورتالىعىنىڭ 1 - قاباتىنداعى ۇلكەن كەڭەس زالىندا، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر مەن باقىلاۋشى ەلدەردىڭ باسشىلارى، سونداي - اق قاتىستى حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ۇيىمداردىڭ ۋاكىلدەرى ۇستەلدى قورالاي وتىردى. ءتوراعا شي جينپيڭ «زەيىن - زەردەنى، كۇش - قۋاتتى ۇيىستىرىپ، ناقتى ىستەپ، شىن پەيىلمەن ارەكەتتەنىپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ كوركەم بولاشاعىن بىرگە اشايىق» دەگەن تاقىرىپتا ماڭىزدى ءسوز سويلەدى −
”شاڭحاي رۋحى“نان اقىل - پاراسات تاۋىپ، ىنتىماقتاسىپ سەلبەسۋدەن كۇش - قۋات الىپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىن ىنتىماقتىڭ، ءوزارا سەنىمدىلىكتىڭ، بەينەتتى دە، زەينەتتى دە بىرگە كورۋدىڭ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدىڭ، سيىسىمدى بولۋدىڭ، ءبىر - بىرىنەن ونەگە الۋدىڭ ۇلگىسى ەتىپ تۇلعالاپ شىعىپ، اناعۇرلىم تىعىز شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرۋ كەرەك.
ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ءسوزى ماجىلىسكە قاتىناسقان جاقتاردىڭ بەلسەندى اڭىسىنا يە بولدى.
ماجىلىستەن كەيىن، ءتوراعا شي جينپيڭ شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى باسقا مۇشە ەلدەردىڭ باسشىلارىمەن بىرگە «بىشكەك جارناماسى»نا، سونداي - اق ينفورماتسيا، حابارلاسۋ تەحنيكاسى، ەسىرتكىگە تيىم سالۋ، جەرگىلىكتى ورىندار سەلبەستىگى سياقتىلارعا قاتىستى 13 سەلبەستىك حۇجاتىنا قول قويدى. ”ءوزارا قۇرمەت ەتەتىن، ءادىل، تۋراشىل، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن جاڭاشا حالىقارالىق قارىم - قاتىناستى قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ ورتاق ۇستانىمىن قالىپتاستىرايىق“، جۇڭگونىڭ وسى دارىپتەمەسى باسشىلار ءماجىلىسىنىڭ جارناماسىنا جازىلدى.
ءبىر كۇننەن كەيىن، دۋشانبەدەگى جاستار كولىنىڭ جاعاسىنداعى ناۋرىز سارايىندا ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسىنىڭ 5 - رەتكى باسشىلار ءماجىلىسى اشىلدى.
ناۋرىز سارايىنىڭ قوناقتاردى قارسى الۋ زالىندا، راحمون زۇڭتۇڭ ءار ەلدىڭ باسشىلارىن قارسى الدى. شي جينپيڭ ۇزىن قىزىل كىلەمنىڭ ۇستىمەن ءجۇرىپ زالعا كىردى. ەكى باسشى ءبىر - ءبىرىنىڭ قولىن قاتتى قىسىپ تاس سۋرەتتەر زالىنا قاتارلاسا كىردى. ءار ەلدىڭ باسشىلارى توپتىق سۋرەتكە ءتۇسىپ، ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسىنىڭ دامۋ تاريحىنداعى ماڭىزدى ساتتەن ەستەلىك قالدىردى.
ناۋرىز سارايىنىڭ التىن ءتۇستى زالىندا، الۋان گۇلدەر جايقالىپ، ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسىنىڭ ۇلكەن شاڭىراعىنداعىلار ءبىر جەردە باس قوستى. ءتوراعا شي جينپيڭ سىرت جاقتىڭ باسشىلارىنىڭ اراسىندا ءبىرىنشى بولىپ ءسوز الىپ، ازيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن تۇلعالاۋدى ىلگەرىلەتۋ، ازيانىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن دامۋىنىڭ جاڭا جاعدايىن قول ۇستاسا اشۋ جونىندە 5 ءتۇرلى دارىپتەمەنى العا قويدى:
− ءوزارا قۇرمەت ەتەتىن، ءوزارا سەنەتىن ازيا قۇرۋ ءبىزدىڭ ورتاق ءۇمىتىمىز؛
− حاۋىپسىز، ورنىقتى ازيا قۇرۋ ءبىزدىڭ ورتاق نىسانامىز؛
− دامىعان، گۇلدەنگەن ازيا قۇرۋ ءبىزدىڭ ورتاق تىلەگىمىز؛
− اشىق، سيىسىمدى ازيا قۇرۋ ءبىزدىڭ ورتاق تالپىنىسىمىز؛
− سەلبەسىپ جاڭالىق اشاتىن ازيا قۇرۋ ءبىزدىڭ ورتاق قاجەتىمىز.
ءبىر جىلدىڭ الدى، جۇڭگونىڭ چيڭداۋى. شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر مەملەكەت باسشىلارى القالار كەڭەسىنىڭ 18 - رەتكى ماجىلىسىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ دامۋ كوزقاراسىن، حاۋىپسىزدىك كوزقاراسىن، سەلبەستىك كوزقاراسىن، وركەنيەت كوزقاراسىن، جاھاندىق جونگە سالۋ كوزقاراسىن جۇيەلى تۇردە بايىمداپ، ”شاڭحاي رۋحى“نا جاڭا داۋىرلىك ءمان قوستى. ءبىر جىلدان بەرى، مۇشە ەلدەر ”شاڭحاي رۋحى“ن جەتەكشى ەتىپ، ءار سالاداعى سەلبەستىكتەردىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، ناقتىلانا ءتۇسۋىن جەبەپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ جاڭا باستامادا تىڭ دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىن ىلگەرىلەتتى.
5 جىلدىڭ الدى، جۇڭگونىڭ شاڭحايى. ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى ءماجىلىسىنىڭ 4 - رەتكى باسشىلار ماجىلىسىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ ورتاق، كەشەندى، سەلبەسكەن، باياندى جاڭا حاۋىپسىزدىك كوزقاراسىن امالياتتا ايگىلەۋدى، ازيانىڭ ەرەكشەلىگى مەن ءار ەلدىڭ ورتاق مۇددەسىنە ۇيلەسەتىن حاۋىپسىزدىك جانە دامۋ جولىن قاراستىرۋدى العا قويدى، بۇعان ءار جاق بەلسەنە ءۇن قوستى. وسى جولعى دۋشانبە باسشىلار ماجىلىسىندە، ورتاق، كەشەندى، سەلبەسكەن، باياندى جاڭا حاۋىپسىزدىك كوزقاراسى باسشىلار ءماجىلىسىنىڭ جارناماسىنا جازىلدى.
چيڭداۋدان بىشكەككە، شاڭحايدان دۋشانبەگە دەيىن، ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان جۇڭگونىڭ دارىپتەمەلەرى باستان - اياق جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، جۇڭگونىڭ شىنايى، ادالدىقپەن اتقارۋ ستيلى ءار جاققا ۇلگى بولدى.
ەكى مارتە باسشىلار ءماجىلىسى كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ قازاقستاننىڭ زۇڭتۇڭى توقايەۆ، يراننىڭ زۇڭتۇڭى رۋحاني، ءۇندستاننىڭ زۇڭليى مودي، پاكيستاننىڭ زۇڭليى يمىران حان، اۋعانستاننىڭ زۇڭتۇڭى عاني، بەلورۋسسيانىڭ زۇڭتۇڭى لۋكاشەنكو، كاتاردىڭ ءامىرى تاميم، تۇركيانىڭ زۇڭتۇڭى ەردوعان قاتارلى باسشىلارمەن كەزدەسىپ، ەكى جاقتى سەلبەستىكتى، وڭىرلىك جانە حالىقارالىق قولامتالى تۇيىندەردى تىلگە الىپ، كوپ جاقتىلىقتى قورعاۋدىڭ، اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدىڭ باتىل ءۇنىن بىرگە تاراتتى.
اۋعانستاننىڭ زۇڭتۇڭى عاني بىلاي دەدى: جۇڭگو ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋ ءۇردىسىن قولداۋدى العا قويدى، بۇل − 21 - عاسىردا جاڭاشا حالىقارالىق قارىم - قاتىناستى قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ۇلگىسى. اۋعانستان جاق جۇڭگو جاقتىڭ اۋعانستاننىڭ بەيبىتشىلىك تاتۋلىق ۇردىسىندە، ءوڭىردىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ورنىقتىلىعىندا ساۋلەلەندىرگەن بەلسەندى رولىنا العىس ايتادى.
كاتاردىڭ ءامىرى تاميم كاتار جاقتىڭ جۇڭگونىڭ حالىقارادا مەملەكەتتەر اراسىنداعى الاۋىزدىقتاردى تىلدەسۋ ارقىلى شەشۋدى دارىپتەگەن ادىلەتتى تۇرعىسىن جوعارى باعالايتىندىعىن، جۇڭگو جاقپەن كوپ جاقتى ىستەردەگى سايكەسۋدى نىعايتۋدى قالايتىندىعىن ءبىلدىردى.
...
تاجىك ۇلتىنىڭ ۇلى اقىنى رۋداكي: ”اقىلدى اق نيەت پەن بەيبىتشىلىك جولىن قۋار، اقىماق ۇرىس - كەرىس پەن سوعىسقا قۇمار“ دەپ جازعان بولاتىن.
حالىقارالىق جاعداي اۋمالى - توكپەلى، ءبىراق بەيبىتشىلىك، دامۋ، سەلبەستىك، بىرگە يگىلىكتەنۋ سىندى ءداۋىر اعىنىن كەرى قايتارۋعا كەلمەيدى. ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ بەيبىتشىلىكتى دارىپتەگەن، سەلبەستىكتى جەبەگەن وسى جولعى ونەگەلى ساپارىنىڭ حالىقارالىق قارىم - قاتىناس تاريحىندا قانىق بوياۋمەن جازىلاتىندىعىندا داۋ جوق.
دۇنيە ءجۇزى تۇبىندە ىنتىماقتاسىپ سەلبەسۋدەن كۇش - قۋات الۋ ويىنا كەلەدى!
