جەرگىلىكتى ۋاقىت 5 ـ ايدىڭ 9 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ بۋداپەشتتەگى زۇڭتۇڭ سارايىندا ۆەنگريا زۇڭتۇڭى سۇليۋكپەن كەڭەس وتكىزدى.
□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى جاي جيانلان تۇسىرگەن
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 ـ ايدىڭ 9 ـ كۇنى بۋداپەشتتەن بەرگەن حابارى. (تىلشىلەر حان مو، لي چاۋ). جەرگىلىكتى ۋاقىت 5 ـ ايدىڭ 9 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ بۋداپەشت زۇڭتۇڭ سارايىندا ۆەنگريا زۇڭتۇڭى سۇليۋكپەن كەڭەس وتكىزدى.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ۆەنگريا جاڭا جۇڭگونى ەڭ ەرتە مويىنداعان ەلدەردىڭ ٴبىرى. ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقاننان بەرى جۇڭگو مەن ۆەنگريا ەكى ەل باستان ـ اياق ٴوزارا قۇرمەت ەتىپ، تەڭ تۇرعىدا مامىلە جاساپ، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلدى، ەكى ەل قارىم ـ قاتىناسى حالىقارالىق الماعايىپ وزگەرىستەردىڭ سىنىنان سۇرىنبەي ٴوتىپ، قۇرلىق اتتاعان دوستان، دوستىق سەلبەستىك سەرىگىنەن جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەرىككە دەيىنگى ۇزدىكسىز ىشكەرىلەي دامۋدى جۇزەگە اسىردى. قازىر جۇڭگو _ ۆەنگريا قارىم ـ قاتىناسى تاريحتاعى ەڭ تاماشا مەزگىلدە تۇر، ٴداستۇرلى دوستىق جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاپ، ٴار سالاداعى سەلبەستىكتىڭ جەتىستىگى سۇبەلى بولدى. بيىل جۇڭگو مەن ۆەنگريانىڭ ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى، جۇڭگو جاق ۆەنگريا جاقپەن بىرگە ٴداستۇرلى دوستىقتى ۇزبەي جالعاستىرىپ، ساياسي ٴوزارا سەنىمدىلىكتى تەرەڭدەتىپ، ٴوزارا پايدا جەتكىزۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، جۇڭگو _ ۆەنگريا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ ۇزدىكسىز اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلۋىنە جەتەكشىلىك ەتۋدى قالايدى.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: وتكەن 75 جىلدا جۇڭگو _ ۆەنگريا قارىم ـ قاتىناسى ورنىقتى دامۋدى ساقتادى. ەكى جاق قىمباتتى تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاپ، بولاشاق جولىن ايقىن كورسەتۋى كەرەك. ٴبىرىنشى، تەڭ تۇرعىدا مامىلە جاساۋعا تاباندى بولىپ، ٴوز ەلىنىڭ مەملەكەت جاعدايىنا ۇيلەسەتىن دامۋ جولىمەن ٴجۇرىپ، بولاشاق تاعدىرىن ٴوز قولىندا بەرىك ۇستاۋى كەرەك. جۇڭگو مەن ۆەنگريانىڭ ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسقان دوستىعى ٴارى ٴۇشىنشى جاققا باعىتتالماعان، ٴارى ٴۇشىنشى جاقتىڭ شەكتەمەسىنە ۇشىرامايدى. ەكىنشى، ٴوزارا سەنىمدىلىككە، ٴوزارا كومەكتەسۋگە تاباندى بولىپ، باستان ـ اياق ٴوزارا ٴتۇسىنىسۋى، سونداي ـ اق ٴبىر ـ ٴبىرىنىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن بەرىك قولداۋى، قورعاۋى كەرەك. ٴۇشىنشى، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە تاباندى بولىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ اياسىندا ٴار سالاداعى سەلبەستىكتى كەڭەيتىپ، وزدەرىنىڭ دامۋ ستراتەگيالارىن ٴتۇيىلىستىرۋدى ىلگەرىلەتۋى كەرەك. ٴتورتىنشى، ادىلدىككە، ادىلەتتىلىككە تاباندى بولىپ، تاريحتىڭ دۇرىس جاعىندا تۇرىپ، ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىك جانە دامۋ ىستەرىنە بەلسەندى ۇلەس قوسۋعا قۇلشىنۋى كەرەك.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جۇڭگو قازىر جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ٴىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋدە، بۇل دۇنيە جۇزىنە وراسان زور وراي اكەلەدى. جۇڭگو جاق ۆەنگريالىق دوستاردىڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ سىندى دامۋدىڭ جۇردەك پويەزىنە وتىرۋىن قارسى الادى، ۆەنگريا جاقپەن ساياسي ٴوزارا سەنىمدىلىكتى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ۆەنگريانىڭ ”شىعىسقا قاراي ەسىك اشۋ“ ستراتەگياسىمەن اناعۇرلىم تىعىز ٴتۇيىلىسۋىن ىلگەرىلەتىپ، ناقتى ىستەر سەلبەستىگىنىڭ كومەسكى كۇشىن ىشكەرىلەي اشىپ، ٴار سالاداعى اۋىس ـ كۇيىستى ۇزدىكسىز كەڭەيتۋدى قالايدى. جۇڭگو جاق ۆەنگريا جاقپەن ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ سەلبەستىگى مەن جۇڭگو _ ورتا، شىعىس ەۆروپا ەلدەرى سەلبەستىگىنىڭ دۇرىس بەتالىسىنا ۇزدىكسىز جەتەكشىلىك ەتىپ، سەلبەستىكتىڭ تەرەڭدەۋىن، ناقتىلانۋىن ىلگەرىلەتۋدى قالايدى. ۆەنگريا جاقتىڭ بيىل سوڭعى جارتى جىلدا ەۆروپا وداعىنىڭ كەزەكتى ٴتوراعا ەلى بولۋدى وراي ەتىپ، جۇڭگو _ ەۆروپا قارىم ـ قاتىناسىنىڭ ورنىقتى، اقاۋسىز دامۋىن ىلگەرىلەتۋىن ٴۇمىت ەتەمىن.
سۇليۋك مىنالاردى ٴبىلدىردى: بيىل ۆەنگريا مەن جۇڭگونىڭ ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى. ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقاننان بەرى ەكى ەل باستان ـ اياق ٴوزارا قۇرمەت ەتۋ، ٴوزارا سەنىم ارتۋ رۋحىن ۇستانىپ ەكى جاقتى قاتىناستى دامىتتى. 2017 ـ جىلى ەكى ەل جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناس ورناتقاننان بەرى ەكى جاقتىڭ ٴار سالاداعى سەلبەستىگىندە بەلسەندى تابىستارعا قول جەتتى. ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىن العا قويعاندىعىنا العىس ايتامىن، بۇل ۆەنگريا جاقتىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى ۇلاستىرۋ، تۇتاستىرۋ سياقتى سەلبەستىكتەردەن مول پايداعا كەنەلۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. ٴتوراعا شي جينپيڭ الەمدىك دامۋ باستاماسىن، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىن، الەمدىك وركەنيەت باستاماسىن العا قويىپ، حالىقارالىق تىلدەسۋدى، سەلبەستىكتى كۇشەيتۋدى دارىپتەدى، بۇل قازىر دۇنيە ٴجۇزى ٴدوپ كەلىپ وتىرعان ٴتۇرلى سىن ـ سايىستاردى شەشۋدە، توپقا ٴبولىنىپ قارسىلاسۋدان ساقتانۋدا توتەنشە ماڭىزدى، ۆەنگريا جاق مۇنى ايرىقشا القايدى. جۇڭگومەن سەلبەستىكتى كۇشەيتۋ _ ۆەنگريا بەلگىلەگەن باعىت. ۆەنگريا جاق جۇڭگو جاقپەن تىعىز بارىس ـ كەلىس جاساپ، دامۋ ستراتەگيالارىن ٴتۇيىلىستىرۋدى كۇشەيتىپ، ۆەنگريا _ سەربيا تەمىر جولى سياقتى ٴتۇيىندى سەلبەستىك نىساندارىنىڭ حالىققا ٴتىپتى دە كوپ باقىت جاراتۋىن ىلگەرىلەتۋدى ٴۇمىت ەتەدى. ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ وسى رەتكى تاريحي ساپارىنىڭ ۆەنگريا مەن جۇڭگونىڭ جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناسىن تىڭ دا اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيگە كوتەرەتىندىگىنە سەنەمىن. جۇڭگو جاق جاسىل تيپ جاڭالاۋ، تازا ەنەرگيا سياقتى جاقتاردا وزىق تەحنيكاعا جانە تاجىريبەگە يە، ۆەنگريا جاق ٴتىپتى دە كوپ جۇڭگو كاسىپورىندارىنىڭ ۆەنگرياعا كەلىپ قارجى قوسىپ، سەلبەستىك جاساۋىن قارسى الادى. ەكى جاقتىڭ ۇزدىكسىز سەلبەسىپ، ۆەنگريا _ جۇڭگو قوس ٴتىل مەكتەبى مەن كۇڭزى شۋەيۋانىن ويداعىداي جۇرگىزىپ، ەكى ەلدىڭ مادەنيەت، ٴتىل اۋىس ـ كۇيىسىن، سەلبەستىگىن كۇشەيتۋىن ٴۇمىت ەتەمىن.
ساي چي، ۋاڭ ي قاتارلىلار جوعارىداعى قيمىلدارعا قاتىناستى.
