ءۇرتىس 5 جىل ەكولوگيالىق سۋ تولىقتادى
تارىم وزەنى الابىنداعى 15 ميلليون مۋ توراڭعى ورمانىندا تىرشىلىك تىنىسى جالىندادى
8 - ايدىڭ 15 - كۇنى تۇستە كورلا مەملەكەتتىك ءتۇيىندى الەۋمەتتىك يگىلىك ورمان ءوڭىرى، كۇن ساۋلەسى توراڭعى ورمانىندا باياۋ جىلجىپ اعىپ جاتقان سۋ بەتىندە جالت - جۇلت ەتىپ شاعىلىسادى. 50 كيلومەتر شالعايدا تارىم وزەنىنىڭ سۋى ەكولوگيالىق تيەكتەن توراڭعى ورمانىنا تولاسسىز قۇيىلىپ، تارىم وزەنىمەن تىك باعىتتاس 120 كيلومەتر الاپقا جايىلدى. جەلى بويىنداعى كوپتەگەن ەكولوگيالىق تيەكتەردىڭ ىركەس - تىركەس اشىلۋىنا ىلەسە، تارىم وزەنى تۇتاس الاپتاعى توراڭعى ورمانىنا تاعى دا ەكولوگيالىق سۋ تولىقتادى، ءۇرتىس تالاي جىل جالعاسقان سۋ جەتكىزۋدىڭ ارقاسىندا تارىم وزەنى الابىنداعى 10 ميلليون مۋ توراڭعى ورمانىندا تىرشىلىك تىنىسى جالىندادى.
”تارىم وزەنى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن توراڭعى ورمانى تارالعان اۋماقتى قۇنارلاندىرىپ تۇر، تارىم وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارى تاسقىن مەزگىلىنە تۋرا كەلگەندە، اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ سۋ پايدالانۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋمەن بىرگە، تارىم وزەنى بويىندا لايىقتى كەزدە وزەننىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى ەكولوگيالىق تيەكتەردى اعىتىپ، 2020 - جىلعى توراڭعى ورمانىنا ەكولوگيالىق سۋ تولىقتاۋ قىزمەتىن باستادىق“، - دەپ ءسوزىن ساباقتاعان تارىم وزەنى الابىنىڭ نەگىزگى اعارىن باسقارۋ مەكەمەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى ۋاڭ گۋاڭيان ”قازىر ەكولوگيالىق سۋ توعاندى بويلاپ ورمان اۋماعىنا اعىپ جاتقاندىعىن ءارى تابيعي ساي - جىرالاردى بويلاپ جايىلىپ جاتقاندىعىن“ ايتتى.
ءدال وسى ساتتە تارىم وزەنىنىڭ بويىنداعى ارال، شايار، كۇشار، بۇگۇر، كورلا، لوپنۇر سياقتى اۋدانداردا (قالا) بىتىراي تارالعان مەملەكەت دارەجەلى توراڭعى ورمانى قورىعى مەن ءتۇيىندى الەۋمەتتىك يگىلىك ورمان وڭىرىندەگى ورمان - وسىمدىك جامىلعىسى سۋدىڭ ءنارىن سىمىرۋدە. مۇنداي ”تاماشا كۇندەر“ 5 جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلەدى.
2016 - جىلدان باستاپ، شينجياڭ تارىم وزەنى الابىنداعى توراڭعى ورمانىن ارناۋلى قورعاۋ ارەكەتىن باستاپ، تۇتاس الاپتاعى ءتۇيىندى توراڭعى ورمان وڭىرىنە ەكولوگيالىق سۋ جەتكىزدى. ”جوعارى، ورتا، تومەنگى اعارعا تەڭ ءمان بەردى، تارىم وزەنىن جونگە سالۋدىڭ تىڭ پاراعى اشىلدى“، - دەدى تارىم وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى توحتى احىمەت.
سۋ تولىقتاۋ ارەكەتى كولەمىنىڭ كەڭەيۋىنە ىلەسە، ياركەن وزەنى، اقسۋ وزەنى، حوتان وزەنى، حايدۋ - كونچى وزەنى، سونداي - اق تارىم وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارى تۇگەلدەي ءوز الاپتارىنداعى توراڭعى ورماندارىنا ەكولوگيالىق سۋ جەتكىزدى. بىلتىرعا دەيىن شينجياڭ تۇتاس الاپتاعى توراڭعى ورمانىنا جيىنى 8 ميلليارد 200 ميلليون تەكشەمەتر ەكولوگيالىق سۋ تولىقتادى (جەتكىزدى). بيىل ءبىر ميلليارد 860 ميلليون تەكشەمەتر ەكولوگيالىق سۋ تولىقتاۋ (جەتكىزۋ) جوسپارلاندى.
تارىم وزەنىنىڭ نەگىزگى قاينارىنىڭ ءبىرى رەتىندە، ياركەن وزەنىنىڭ ايرىقتام بولىگىندە 320 كيلومەترگە جۋىق وزەن ارناسىنىڭ تارتىلعانىنا تالاي جىلدار بولىپ، وسى الاپتاعى كولەمدى توراڭعى ورمانى مەن وسىمدىك جامىلعىسى قۇرۋعا تاياعان بولاتىن. قازىر ەكولوگيالىق سۋدىڭ قۇنارلاندىرۋىمەن وسى بولىك جاسىل القاپ ءشول دالامەن بەلدەسۋ بارىسىندا ”قۋاتتانا“ ءتۇستى. ال اۋات اۋدانىندا ءبىر مەزگىل ايدىنى تارىلىپ كەتكەن اسمان كولى دە بۇرىنعى كەلبەتىنە قايتادان ەندى، 2017 - جىلى ءبىر رەتتىڭ وزىندە 2 شيحۋ كولىنىڭ سۋ مولشەرىنەن اساتىن ەكولوگيالىق سۋ وسى اراعا جەتكىزىلدى.
ءۇرتىس نەشە جىل بويى ەكولوگيالىق سۋ جەتكىزۋدىڭ ارقاسىندا جاڭا جاراتىلىستىق كورىنىس قالىپتاستى. لوپنۇر اۋدانىنان 70 نەشە كيلومەتر شالعايداعى ءشول قويناۋىندا سۋ ايدىنى 12 مىڭ مۋ كەلەتىن لوپنۇر كولى قايتا قالىپتاستى، ەڭ تەرەڭ تۇسى 7 مەتر كەلەتىن ءموپ - ءمولدىر كول سۋىنا سۋ وسىمدىكتەرى قاۋلاي ءوستى. تارىم وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسى لوپنۇر اۋداندىق چارا باسقارۋ پۋنكتىنىڭ قىزمەتكەرى ۋاڭ جيان بىلاي دەدى: ”وسى بىرنەشە جىلدا تەك باسقارۋ پۋنكتىمىزدەن داشيحايزى سۋ قويماسىنا دەيىنگى 100 كيلومەترلىك ارالىقتىڭ وزىندە 6 − 7 ۇلكەندى - كىشىلى ’كولدەر‘ پايدا بولدى“.
سۋ بايلىعىن ءبىر تۇتاس باسقارىپ، وزەن ارناسىن ارشىپ تازارتىپ، ەكولوگيالىق تيەكتەردى اعىتىپ، قوعامنىڭ سۋدان پايدالانۋدىڭ جالپى مولشەرىن قاتاڭ تىزگىندەدى، اۆتونوميالى رايون ورىستەتكەن وسى ارەكەتتەرگە ىلەسە، ەكولوگيالىق سۋ توراڭعى ورمانى وڭىرىنە ۇزدىكسىز جەتكىزىلىپ، تارىم وزەنى الابىنداعى 15 ميلليون مۋلىق توراڭعى ورمانىنىڭ تىرشىلىك جاعدايى بىرتىندەپ جاقساردى، بۇل بولىك توراڭعى ورمانى جۇڭگوداعى توراڭعى ورمانى جالپى اۋدانىنىڭ ％90ىن ۇستايدى، ول تاكلاماكان ءشولىنىڭ جيەگىندەگى جاسىل القاپتاردىڭ ەڭ ماڭىزدى ەكولوگيالىق قالتقىسى.
