8 - ايدىڭ 10 - كۇنى ەبينۇر كولى سازدىعى مەملەكەت دارەجەلى جاراتىلىستىق قورىعى حۇڭيانچى باسقارۋ پۋنكتىنىڭ قورعاۋشىسى بۇلبۇل ءتۇسىپقان جايشىلىقتاعىسىنداي قاراۋىل مۇناراسىنا شىعىپ، قورعالعان ورمان ءوڭىرىنىڭ جاعدايىن تەكسەردى، كول بەتىندە تولقىندار باياۋ شىمىرلاپ، كوپتەگەن قۇستار ازىق ىزدەپ، تولقىن جالداپ ءجۇر، توراڭعى كوشەتى، سەكسەۋىل ورمانى قاۋلاي ءوسىپ كەلەدى...
”باسىندا بۇل ارادان كەتۋگە قيماعان ەدىك، قازىر قاراساق، ءبىزدىڭ ەبينۇر كولىنەن كەتۋىمىز وعان دەگەن ەڭ زور قورعاۋ جانە ايالاۋ ەكەن“. بيىل 43 جاستاعى بۇلبۇلدىڭ ءۇيى اسىلىندە ەبينۇر كولىنىڭ بويىندا ەدى، وسى مەكەندى قورعاۋ ءۇشىن، ولار ىرىقتىلىقپەن كوشىپ، الاتاۋ قالاسىنا قونىستاندى. ال ءوزى قورعاۋشى مىندەتىن ۇستىنە الىپ، ەبينۇر كولىن جالعاستى قورعاپ كەلدى.
ەبينۇر كولى شينجياڭداعى ەڭ ۇلكەن اشتى كول، اۋدانى كەزىندە 1200 شارشى كيلومەترگە جەتەتىن. تالاي جىلداردان بەرى، ادام مەن مالدىڭ ءجيى ارەكەتىنەن، جەر استى سۋىنىڭ شەكتەن تىس اشىلۋىنان كول الابىنىڭ قورشاعان ورتاسى اۋىر ناشارلاپ، كول ايدىنى ەڭ تارايعان كەزىندە 362 شارشى كيلومەترگە دەيىن ءتۇسىپ قالدى. وسىمدىك جامىلعىسى ويراندالعاننان كەيىن، ەبينۇر كولى ءبىر مەزگىل قۇمدى بوراننىڭ باستى قاينارلارىنىڭ بىرىنە اينالعان ەدى.
”13 - بەسجىلدىق“ جوبا مەزگىلىندە بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى ءبىر ميلليارد 40 ميلليون يۋان قارجى سالىپ، 24 ينجەنەريا نىسانىن اتقارىپ، ەبينۇر كولىنىڭ سۋ ورتاسىن كەشەندى جونگە سالۋ تەبىنىن ارتتىردى. بۇلار، باستىسى، ەبينۇر كولى اعارى بويىنداعى اۋىل - قالاشىق، الاڭداردىڭ لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودتارى، قوقسىق كومۋ الاڭدارى، لاس سۋدى اينالدىرىپ پايدالانۋ ينجەنەرياسى، وزەن ارناسىنداعى بالشىقتى ارىلتۋ ينجەنەرياسى، سازدىقتى قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسى، وزەن ارناسىنىڭ سۋ ورتاسىن شوعىرلى جاقسارتۋ سياقتى نىسانداردى قامتيدى. 2015 - جىلى قورىقتى باسقارۋ مەكەمەسى حالىقتى ەكولوگيالىق كوشىرۋ جوسپارىن باستاپ، ەبينۇر كولىنىڭ بويىندا وتىرعان 50 مالشى وتباسىن 40 كيلومەتر شالعايداعى الاتاۋ قالاسىندا تۇرمىس كەشىرۋگە كوشىردى، 4 وتباسىن شاۋەشەك قالاسىنا كوشىردى.
”كوشكەننەن كەيىن، بالالار جاقىن ماڭنان وقيتىن بولدى، ايەلىمدى دە قىزمەتكە ورنالاستىردى، وتباسىمىزدىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن جاقسارىپ كەلەدى. قالپىنا كەلتىرۋدەن كەيىن، ەبينۇر كولىنىڭ ورتاسى بارعان سايىن جاقسارىپ، كولدىڭ سۋى تازاردى، قۇمدى بوران ازايدى، وسىمدىك مولايدى، جابايى حايۋاناتتار دا كوبەيدى“، - دەدى بۇلبۇل كۇلە تۇرىپ.
ەكولوگيالىق ورتانىڭ جاقسارۋىمەن ەبينۇر كولىنىڭ اۋدانى قالپىنا كەلىپ، 600 شارشى كيلومەترگە، ەڭ كەڭەيگەن كەزىندە 805 شارشى كيلومەترگە جەتتى، كول بەتىندىك سازدىق تا 30 مىڭ مۋ كەڭەيدى. قورىق وسىمدىكتەردىڭ شۇرايلى ولكەسىنە، قۇستاردىڭ شات ۇياسىنا، جابايى حايۋاناتتاردىڭ قۇت مەكەنىنە اينالدى. ساناققا نەگىزدەلگەندە، قورىقتا قازىر جابايى وسىمدىكتەن 66 تۇقىمداس 281 تۋىستاس 579 ءتۇرى بار؛ قۇس تۇرلەرى 2000 - جىلى قورىق قۇرىلعان باستاپقى كەزدەگى 111 تۇردەن 267 تۇرگە مولايىپ، بايقالعان قۇس تۇرلەرىنىڭ جالپى سانى 2 ميلليوننان اسىپ، شينجياڭداعى قۇستاردىڭ ەڭ ماڭىزدى مەكەنىنە جانە دامىلدايتىن ورنىنا اينالعان.
”قازىر ەبينۇر كولىنىڭ جاعاسىندا وسىمدىكتەر بىتىك ءوسىپ، جابايى حايۋاناتتار ارت - ارتىنان ورالدى. كوشىرىلگەن مالشىلار دا سۋدىڭ تۇنىعىن، ءشوپتىڭ شۇيگىنىن قۋالاي قونىستانعان ءوندىرىس، تۇرمىس ءتاسىلىن وزگەرتىپ، وسى زامانعى تۇرمىسپەن قاۋىشتى“، - دەدى قورىقتى باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى ياۋ شۋيىن.
