بيىل اۆتونوميالى رايوندىق ەكولوگيالىق ورتانى باقىلاۋ - ولشەۋ باس پۋنكتىنە ءبىر ”جاڭا جابدىق“، ياعني تۇيىرشىك زاتتار لازەر ساۋلەلى رادارى اكەلىندى. اتموسفەراعا جىبەرىلگەن لازەر ساۋلەسى ارقىلى ارتقى تۇعىر جۇيەسىندە اۋاداعى تۇيىرشىك زاتتاردىڭ ستەرەولدى تارالۋى كورىنەدى. بۇل − قازىرگى جەر بەتىنە تاياۋ باقىلاۋ - ولشەۋ جابدىقتارى ءۇشىن ءونىمدى تولىقتاۋ ءارى رايونىمىزدىڭ ”اسپان، جەر، كەڭىستىك ءبىر تۇلعالانعان“ باقىلاۋ - ولشەۋ ءتاسىلىنىڭ قۇرامداس ءبولىمى.
جاساندى سەرىكپەن قاشىقتان بايقاۋ تەحنيكاسى، جىلجىمالى باقىلاۋ - ولشەۋ تەحنيكاسى، ديناميكالىق باسقارۋ جۇيەسى... شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ سالاسىندا ىستەتىلەتىن جاڭا تەحنيكا، جاڭا جابدىق، جاڭا جۇيە بارعان سايىن كوبەيە ءتۇستى.
شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە رايونىمىز اسپانى اشىق، جەرى مانات، سۋى تۇنىق كوركەم شينجياڭ قۇرۋعا قۇلشىندى. وسى بارىستا جاڭا تەحنيكانىڭ قولدانىلۋى ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ ءتاسىلىن بايىتىپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋدى باسقارۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدى قورعاۋعا ماڭىزدى تىرەك ازىرلەدى.
تەحنيكادان پايدالانىپ، ستەرەولدى باقىلاۋ - ولشەۋ تورىن قۇردى
ەكولوگيالىق ورتانى باقىلاۋ - ولشەۋ − ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋداعى نەگىزدىك قىزمەت ءارى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى تىرەگى. بۇگىنگى تاڭدا تەحنيكادان پايدالانۋدى كۇشەيتۋ ارقىلى رايونىمىزدا ەكولوگيالىق ورتانى باقىلاۋ - ولشەۋدىڭ ستەرەولدى تورى العاشقى قادامدا قۇرىلدى.
ءۇرىمجى چىڭبەي تۇلەمە سۋ شەكتى سەرىكتەستىگى − ۇرىمجىدەگى قالا - قالاشىق لاس سۋلارىن ءبىر جاقتى ەتەتىن زاۆود، ءار كۇنى 360 − 380 مىڭ تەكشەمەتر سۋدى ءبىر جاقتى ەتەدى. ”نەگىزگى لاستاۋشى زاتتاردىڭ كورسەتكىشىن جاراقسىز زاتتار شىعاتىن لاستاۋ كوزىندەگى اۆتوماتتى قاداعالاۋ قۇرىلعىسى دەر كەزىندە باقىلاپ - ولشەپ وتىرادى، ساندى مالىمەتتەر اۆتونوميالى رايوننىڭ مەملەكەت مەڭگەرۋىندەگى لاستاۋشى كوزدەردى اۆتوماتتى قاداعالاۋ جۇيەسىنە جولدانادى“. وسى سەرىكتەستىكتىڭ ءوندىرىس تەحنيكاسى ءبولىمىنىڭ سۋ ساپاسىن ينتەرنەت جەلىسىندە باقىلاۋ - ولشەۋ قىزمەتكەرى شى لەيدىڭ ايتۋىنشا، ءمۇبادا كورسەتكىشتە قالىپسىزدىق بولسا، قاتىستى قىزمەتكەرلەر كاسىپورىنعا دەرەۋ حابارلايدى ەكەن.
رايونىمىزدا قازىر لاستاۋشى زاتتاردى شىعاراتىن 379 ءتۇيىندى ورىن لاستاۋشى كوزدەردى اۆتوماتتى قاداعالاۋ قۇرىلعىسىن ورناتتى جانە ينتەرنەت جەلىسىنە جالعاپ بولدى، مۇندا جاراقسىز گاز شىعاراتىن ءتۇيىندى 217 ورىن، جاراقسىز سۋ شىعاراتىن ءتۇيىندى 79 ورىن، لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتەتىن 83 زاۆود بار. جەر - جەر ينتەرنەت جەلىسىندە باقىلاۋ - مەڭگەرۋگە الىنعان كاسىپورىندار سانىن بىرتىندەپ كەڭەيتىپ، بارلىق ونەركاسىپتىك لاستاۋ كوزدەرىن جاپپاي باقىلاۋعا الۋىن ىلگەرىلەتۋدە.
جوعارى عىلىم - تەحنيكا رايونىمىزدىڭ ەكولوگيا جاعدايىن، اۋا، سۋ، توپىراق سياقتىلاردىڭ قورشاعان ورتا ساپاسىن باقىلاۋ - ولشەۋگە دە پايدالانىلۋدا.
جاز ماۋسىمدارىندا ۇرىمجىدەگى اۆتوكولىكتەردىڭ اراسىندا ”جىلجىمالى“ كوز، ياعني جولداعى شاڭ - توزاڭ سالماعىن باقىلاۋ - ولشەۋ جۇيەسى ورناتىلعان وزگەشە ءبىر اۆتوموبيل پايدا بولادى. بۇل جۇيە جول ۇستىندەگى 5.PM2 پەن PM10 قويۋلىعىن دەر كەزىندە باقىلاپ - ولشەپ كورسەتىپ تۇرادى، سونداي - اق جول بەتىندەگى شاڭ - توزاڭنىڭ مولشەرىن ەسەپتەپ، قاتىستى تاراۋلاردىڭ جولداعى شاڭ - توزاڭدى جونگە سالۋدىڭ عىلمي دا ۇتىمدى شاراسىن بەلگىلەپ جانە اتقارىپ، سول ارقىلى لاستانۋدى دالمە - ءدال جونگە سالۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋىنا كومەكتەسەدى.
مۇنان سىرت، اۆتونوميالى رايوندىق ەكولوگيالىق ورتانى باقىلاۋ - ولشەۋ باس پۋنكتى جاساندى سەرىكپەن قاشىقتان باقىلاۋ - ولشەۋ تەحنيكالىق ءتاسىلىن قولدانىپ، بۇكىل رايوننىڭ، سونداي - اق ءتۇيىندى وڭىرلەردىڭ ەكولوگيالىق احۋالىن قاشىقتان باقىلاۋ - ولشەۋ جانە ونى جان - جاقتى باعالاۋدى ۇزدىكسىز ورىستەتتى؛ 16 ءتۇيىندى قالادا مەتانعا جاتپايتىن جالپى كومىر سۋتەكتەرىن ينتەرنەت جەلىسىندەگى باقىلاۋ - ولشەۋ جابدىعى قورشاعان ورتانىڭ اۋاسىن باقىلاۋ - ولشەۋ جۇيەسى مەن باقىلاۋ - ولشەۋ قابىلەتى قۇرىلىسىنا دەم بەردى؛ 8 ايماقتاعى، وبلىس - قالاداعى باقىلاۋ - ولشەۋ پۋنكتتەرى 37 اسپاپ - جابدىق جانە قوسىمشا بولشەكتەرىن ساتىپ الىپ، سۋ ورتاسىن باقىلاۋ - ولشەۋدى ورىستەتىپ، رايونىمىزدىڭ جەر بەتىندەگى اۋىز سۋ ساپاسىنا جالپى بەتتىك تالداۋ جاساپ، اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە نەگىز قالادى.
ءتاسىلدى جاڭالاپ، ەكولوگياعا قاتىستى زاڭ اتقارۋدى يكەمدىلىكپەن ورىستەتتى
جاڭا تەحنيكا ەكولوگيالىق ورتاعا قاتىستى زاڭ اتقارۋدى باقىلاۋ - باسقارۋدا دا ”كەرەمەتىن كورسەتىپ“، زاڭ اتقارۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى.
كۇندەلىكتى زاڭ اتقارۋدى باقىلاۋ - باسقارۋدا اۆتونوميالى رايوندىق قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - تەكسەرۋ باس اترەتى تۇتاس رايوننىڭ قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - تەكسەرۋ قۇرىلىمىنىڭ جىلجىمالى زاڭ اتقارۋ جۇيەسىن قۇرىپ، تۇتاس رايوننىڭ ءتۇيىندى لاستاۋ كوزدەرىنە، سونداي - اق باسقا دا لاستاۋ كوزدەرىنە قاتىستى ”ءبىر كاسىپورىندا ءبىر ارحيۆ بولۋدى“ كەمەلدەندىردى، سونىمەن بىرگە زاڭ اتقارۋشىلاردىڭ ينفورماتسيا قامباسىن قۇرىپ، جۇيەنىڭ لاستاۋشى كوزدەردى قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - باسقارۋ بويىنشا كۇندەلىكتى كەزدەيسوق تەكسەرۋ يقۋاتىنان پايدالانىپ، ”ەكى كەزدەيسوق، ءبىر جاريا بولۋ“ باقىلاۋ - باسقارۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، كۇندەلىكتى لاستاۋشى كوزدەردى باقىلاۋ - باسقارۋدىڭ جالپى بارىسىن ينفورماتسيالاندىرۋدى جۇزەگە اسىردى. اۆتونوميالى رايوندىق قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - تەكسەرۋ باس اترەتىنىڭ ورىنباسار تەكسەرىپ - زەرتتەۋشىسى جاڭ جۇنگو 6 - ايدىڭ اياعىنا دەيىن تۇتاس رايوندا كۇندەلىكتى باقىلاۋ - باسقارۋ بويىنشا 4856 (رەت) لاستاۋشى كوز كەزدەيسوق تەكسەرىلىپ، رايونىمىزدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى ءونىمدى تۇردە قورعالعاندىعىن ايتتى.
قورشاعان ورتاعا قاتىستى زاڭ اتقارۋ ساندى مالىمەتتەرىنەن بىرگە پايدالانۋ تۇعىرىن قۇرۋ ارقىلى رايونىمىز جەرگىلىكتى ورىن مەن بيڭتۋاننىڭ قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - تەكسەرۋ بويىنشا زاڭ اتقارۋ ساندى مالىمەتىن بىرگە پايدالانۋدى جانە بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ بىرلەسىپ زاڭ اتقارۋ، ايقاسپالى زاڭ اتقارۋ مىندەتىن شوعىرلى باسقارۋدى جۇزەگە اسىردى. سونىمەن بىرگە، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى ءار دارەجەلى قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - تەكسەرۋ بويىنشا زاڭ اتقارۋ كۇشتەرىن ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋ ارقىلى تۇتاس رايوننىڭ جۇمىس باسىندا زاڭ اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتكەرلەردىڭ ارەكەتىن، جۇمىس ءۇستى جاعدايىن جانە ءبىر جايلى ەتۋ جوباسىن دەر كەزىندە يگەرىپ، باسقارۋشىلارعا عىلميلانعان، دالمە - ءدال شەشىم قابىلداۋ ۇسىنىسىن ازىرلەدى.
مۇنان سىرت، رايونىمىز تاعى قورشاعان ورتا اكىمشىلىك زاڭ اتقارۋ دەلولارىن ىستەۋ جۇيەسىنەن پايدالانىپ، اكىمشىلىك جازا بەرىلەتىن دەلولاردى ىستەۋدىڭ ينفورماتسيالانۋىن، ارناعا ءتۇسۋىن جانە ەگجەي - تەگجەيلىلەنۋىن جۇزەگە اسىردى. اۆتونوميالى رايوننىڭ قورشاعان ورتاعا قاتىستى اكىمشىلىك جازا بەرىلگەن دەلولار ينفورماتسياسىن جيناقتاۋ ارقىلى دەر كەزىندە سۇراستىرۋ، ساناققا الۋ، تالداۋ جاساۋ، الدىن الا ساقتاندىرۋ، باقىلاۋ جانە باعالاۋ يقۋاتىن جۇزەگە اسىرىپ، كاسىپتىك جاقتان جەتەكشىلىك ەتۋگە جانە شەشىم قابىلداۋعا قولداۋ كورسەتتى.
بيىل جىل باسىنان بەرى، ىندەتتىڭ ىقپالىنا توتەپ بەرە وتىرىپ، رايونىمىز ەكولوگيالىق ورتاعا قاتىستى باقىلاۋ، زاڭ اتقارۋدىڭ ۇنامدى ءتىزىم ءتۇزىمىن جولعا قويىپ، ۇنامدى تىزىمگە ەنگىزىلگەن كاسىپورىندارعا قاراتا، ەكولوگيالىق ورتاعا قاتىستى زاڭ اتقارۋ تاراۋلارى ينتەرنەت جەلىسىندە باقىلاۋ، تەلەفوندا سۇراۋ، ۇلكەن ساندى مالىمەتكە تالداۋ جاساۋ سياقتى تاسىلدەرمەن جۇمىس باسىنان تىسقارى زاڭ اتقارۋ باقىلاۋ - باسقارۋىن ورىستەتىپ، كاسىپورىندارعا تۇسەتىن اۋرەشىلىكتى مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا ازايتتى.
عىلىم - تەحنيكادا قامال الىپ، ەكولوگيانى باسقارۋ قابىلەتىن جوعارىلاتتى
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: قورشاعان ورتانى جونگە سالۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ كەرەك. كەلەلى نىسانداردا عىلىم - تەحنيكادان قامال الۋدى كۇشەيتىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا ساياتىن كەلەلى ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەلەرىنە ادىستەمەلىك زەرتتەۋ جۇرگىزۋ كەرەك.
تاياۋدا جاريالانعان 2019 - جىلعى اۆتونوميالى رايوننىڭ عىلىم - تەحنيكا سيلىعىن العان جەتىستىكتەردىڭ اراسىندا شينجياڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ عىلمي زەرتتەۋ اكادەمياسى ورىنداعان «مۇناي - تابيعي گاز الاپتارىنداعى مۇنايلى باتپاقتى جانە بۇرعىلاۋداعى قاتتى جاراقسىز زاتتاردى بايلىققا اينالدىرىپ زارارسىزداندىرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋ، سونداي - اق ولشەم زەرتتەۋ» نىسانى اۆتونوميالى رايوننىڭ عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعى 2 - دارەجەلى سيلىعىنا يە بولدى.
وسى نىسان جەتىستىگى مۇنايلى باتپاق جانە بۇرعىلاۋداعى قاتتى جاراقسىز زاتتاردى ءبىر جاقتى ەتۋ سىندى مۇناي الابىن اشۋداعى كونە، ءىرى، قيىن ماسەلەنى شەشىپ، شينجياڭنىڭ مۇناي الابى ورتاسىن قورعاۋدى باسقارۋىنا تەحنيكالىق تىرەك ازىرلەدى، ءتىپتى، بۇل بۇكىل ەل كولەمىندەگى مۇناي - تابيعي گاز الابى وڭىرلەرىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋدا جانە باياندى دامۋىندا ۇلگىلىك ماڭىزعا يە.
ۇعىسۋىمىزشا، شينجياڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ عىلمي زەرتتەۋ اكادەمياسى ءار ءتۇرلى عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىنەن 80 نەشەسىنە قول جەتكىزىپ، 17 پاتەنت ۇقىعىن العان، جەرگىلىكتى ورىننىڭ قورشاعان ورتا ولشەمىنەن 9ىن زەرتتەپ جازعان.
عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ رايونىمىزدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن باسقارۋعا پارمەندى تەحنيكالىق تىرەك ازىرلەپ، رايونىمىزدىڭ لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋىنە تەحنيكالىق كەپىلدىك ازىرلەدى.
قورشاعان ورتا عىلىم - تەحنيكاسى كوركەم شينجياڭ قۇرىلىسىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى جوباسىن جاساۋدا دا بارعان سايىن ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىرىپ وتىر. «شينجياڭ ەكولوگيانى قورعاۋ قىزىل شەگىن بەلگىلەۋ جوباسىنىڭ» جاسالۋىنان «شينجياڭ ەكولوگيالىق يقۋات وڭىرلەرىنە ءبولۋدىڭ (وزگەرىس ەنگىزىلگەن نۇسقا)» ءساتتى جاسالۋىنا، ودان ارى «شينجياڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ جوباسىنىڭ (2018 − 2022 - جىل)»، «شينجياڭ كوك اسپاندى قورعاۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت جوسپارىنىڭ (2018 − 2020 - جىل)»، «اۆتونوميالى رايوننىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى جاپپاي كۇشەيتىپ، لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن باتىل ويداعىداي جۇرگىزۋدىڭ اتقارۋ جوباسىنىڭ» جاسالۋىنا دەيىن... سوڭعى جىلدارى رايونىمىز جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، قول جەتكەن عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرى مەن وزىق تەحنيكالىق تاسىلدەردەن تولىق پايدالانىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قىزمەتىنىڭ جەتەكشى سيپاتتى، تۇعىرنامالىق حۇجاتتارىنىڭ شىعارىلىپ اتقارىلۋىنا پارمەندى تىرەك ازىرلەدى.
قازىر رايونىمىزدا تەك شينجياڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ عىلمي زەرتتەۋ اكادەمياسىنىڭ وزىندە 52 زەرتتەۋ نىسانى بار، بۇل نىسانداردىڭ زەرتتەۋ مازمۇندارى اتموسفەرا ورتاسىن باسقارۋدىڭ ەكونوميكالىق تاسىلدەرى مەن كاسىپ سالاسى ساياساتىن زەرتتەۋ، وت ەلەكتر كاسىبىندەگى كۇكىرتسىزدەندىرىلگەن جاراقسىز سۋ شىعارماۋ تەحنيكاسى جانە ودان ۇلگى كورسەتۋ، مۇناي الابىنداعى مۇنايلى باتپاقتى ءبىر تۇلعالاندىرىپ جونگە سالۋ جانە جان - جاقتى پايدالانۋ تەحنيكاسىن زەرتتەۋ، سونداي - اق كاسىپ سالالاندىرۋ، رايونىمىزدىڭ ”14 - بەسجىلدىق“ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ جوباسىن زەرتتەۋ سياقتىلارعا سايادى. وسى عىلىم - تەحنيكا نىساندارىن زەرتتەۋدىڭ شينجياڭنىڭ لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋىنىڭ ۇتىمدى تاسىلىنە اينالاتىندىعى ءشۇباسىز.
