— 2024 ـ جىلى شينجياڭنىڭ ٴونىمدى قارجى قوسۋدى كەڭەيتكەندىگىنە تالداۋ
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى يۇي جياڭيان
قارجى قوسۋ _ ەكونوميكانىڭ ارتۋىن جەبەيتىن ماڭىزدى قوزعالتقىش كۇش، ەكونوميكانىڭ ارتۋىن جەبەيتىن ”ٴۇش تەگەرشىكتىڭ“ ىشىندە قارجى قوسۋ الدىڭعى ورىندا تۇرادى.
2024 ـ جىلى شينجياڭ ٴونىمدى قارجى قوسۋدى تەتىك ەتىپ، قارجى قوسۋدىڭ جەتەكتەۋ، ۇلعايتۋ اسەرىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، نىسان قۇرىلىستارىن جەدەلدەتىپ، دامۋ نەگىزىن بەكەمدەدى، تۇتاس جىلداعى تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ جالپى سوماسى (شارۋالار وتباسى قامتىلمايدى) سايكەس مەزگىلدەگىدەن %6.9 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى بۇكىل ەلدىكىنەن 3.7 پايىز جوعارى بولىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق دامۋ ارىنىن ونان ارى كۇشەيتتى، تۇتاس جىلداعى نىسانا ـ مىندەتتەر ٴبىرشاما جاقسى ورىندالدى، ”ورنىقتىلىقتىڭ“ نەگىزى اناعۇرلىم بەكەمدەلدى، ”ىلگەرىلەۋدىڭ“ قوزعالىس قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى، ”جاڭانىڭ“ ساپا ونىمدىلىگى زور مولشەردە جوعارىلادى.
كەلەلى نىساندار پارمەندى تىرەك بولدى
نىساندار قاۋىرت يگەرىلدى، ٴىرى نىساندار يگەرىلدى.
كەلەلى نىسانداردىڭ شەشۋشى تىرەكتىك رولى ساۋلەلەندىرىلدى، 2024 ـ جىلى شينجياڭنىڭ كەلەلى نىساندارى جەدەل ورنالاستىرىلىپ، ”100 ميلليارد يۋان دارەجەلى، 10 ميلليارد يۋان دارەجەلى“ كەلەلى ينجەنەريالار مەن نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ ”ون تور“ قۇرىلىسى جەدەل ىلگەرىلەتىلىپ، كەلەلى نىساندارعا 355 ميلليارد 700 ميلليون يۋان قارجى قوسىلدى.
ەرەكشە كوز تارتاتىن 2 كەلەلى ينجەنەريا _ جالپى 170 ميلليارد يۋان قارجى قوسىلعان الەمدەگى تۇڭعىش 2 ـ بۋىن تەحنولوگيالى تىكەلەي سۇيىلتىلعان كومىردەن مۇناي ايىرۋ نىسانى جانە جالپى 100 ميلليارد يۋان قارجى قوسىلعان ”شينجياڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ“ 4 ـ ارنا نىسانى جەكە ـ جەكە باركول قازاق اۆتونوميالى اۋدانى مەن چارقىلىق اۋدانىندا قۇرىلىس باستاپ، ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنىڭ“ جوعارى ساپالى دامۋىنا بەرىك نەگىز قالادى.
”كەلەلى نىسانداردا جاڭا ونىمدەر شوعىرلى شىعارىلىپ، قارجى قوسۋدا جاڭارۋ، جاقسارۋ بەينەسى كورىلدى“. اۆتونوميالى رايوندىق ساناق مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەكەمە باستىعى لەي حايجۇن بىلاي دەدى: 2024 ـ جىلى بۇكىل شينجياڭدا جاڭادان جۇمىس باستاعان قارجى قوسۋ نىساندارى 9482گە جەتىپ، قوسىلعان قارجى سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %16.5 ارتتى، جەكە قارجى قوسۋ نىساندارىنىڭ ورتاشا كولەمى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %40.6 ارتتى. بۇكىل شينجياڭ بويىنشا جوسپارداعى جالپى ٴبىر ميلليارد يۋان جانە ودان جوعارى قارجى قوسۋ جوسپارلانعان سالىنىپ جاتقان قارجى قوسۋ نىسانى 764 بولىپ، قوسىلعان قارجى سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %16.3 ارتىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ %48.3ىن ۇستاپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ 7.2 پايىز ارتۋىن جەبەدى.
نەگىزدىك قۇرىلعى ”ون تورىن“ ٴتۇيىن، ”100 ميلليارد يۋان دارەجەلى، 10 ميلليارد يۋان دارەجەلى“ نىسانىن باستاماشى ەتكەن ”جۇيە دارەجەلى“ نىسان 2024 ـ جىلى تۇگەلدەي بەلسەندى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزىپ، شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنىڭ ”نەگىزگى جۇلگەسىن“ قالىپتاستىردى.
شىعىسپەن بىرلەسىپ باتىسقا شىعاراتىن تەمىر جول تورىن، قاتىناۋعا قولايلى تاس جول تورىن، نەگىزگى جەلى مەن تارماق جەلىنى تۇتاستىراتىن اۆياتسيا تورىن قۇرىپ، 2024 ـ جىلى شينجياڭ ”تەمىر جول، تاس جول، اۋەجاي قۇرىلىسىن“ ۋاكىلدىك ەتكەن قاتىناس، زات اينالىمى تورىن قالىپتاستىردى. تەمىر جول سالاسىندا جياڭجۇنمياۋ _ نوم تەمىر جولىنىڭ، گولمۇت _ كورلا تەمىر جولىنىڭ قۋاتىن كەڭەيتىپ، جاڭالاۋ سياقتى نىساندار سالىنىپ ٴبىتىپ ىسكە قوسىلدى، جۇڭگو _ قىرعىزستان _ وزبەكستان تەمىر جولى رەسمي جۇمىس باستادى، نوم _ ۋتۇڭشۇي تەمىر جولى، قۇلجا _ اقسۋ تەمىر جولى، جۇڭگو _ قازاقستان تەمىر جولى 3 ـ ارناسى سياقتى نىسانداردىڭ الدىڭعى مەرزىمدىك قىزمەتى جەدەل ىلگەرىلەتىلدى؛ تاس جول سالاسىندا دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇزىن جوعارى قارقىندى تاس جول تۋنەلى _ ٴۇرىمجى _ لوپنۇر جوعارى قارقىندى تاس جولىنىڭ تيانشان جەڭىس تۋنەلى تۇتاس جەلى بويىنشا تۇتاستىرىلدى، ٴۇرىمجى قالا اينالمالى جوعارى قارقىندى تاس جولى (باتىس جەلى) سالىندى، جوعارى قارقىندى تاس جول (1 ـ دارەجەلى) 102 اۋدانعا (قالا، رايون) تۇتاستى، 10 مىڭ 500 كيلومەتر اۋىل ـ قىستاق تاس جولى جاڭالاندى؛ اۆياتسيا سالاسىندا شونجى جانبۇلاق اۋەجايى، حىجيڭ بايىنبۇلاق اۋەجايى ىسكە قوسىلدى، باركول اۋەجايىن، ٴۇرىمجى اۋەجايىن جاڭالاپ، كەڭەيتىپ سالۋ قۇرىلىسىنىڭ مىندەتى ورىندالدى.
”ون تور“ تاعى سۋ يگىلىگى، ەلەكتر قۋاتى، تابيعي گاز قۇبىر تورى سياقتى سالالارعا سايادى، بارلىق نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى بىرىكتىرىپ، قايتا قۇرىپ، كەڭىستىكتەن جەر بەتىنە، جەر استىنا دەيىنگى ستەرەولدى جۇزەگە اسىرۋ _ شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا تىرەك بولاتىن بەرىك تۇعىر.
جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارى تولقىن جارا ىلگەرىلەدى
1 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش ۇشۋ اۋىرلىعى 5.25 توننا، ەڭ ۇلكەن كوتەرىمدىلىگى 1.9 توننا كەلەتىن كولەمدى ۇشقىش اپپاراتى حۇڭيان (HY100)، تيانيۇي حاڭتۇڭ عىلىم ـ تەحنولوگيا شەكتى سەرىكتەستىگى شىحىزى بازاسىندا كولەمدى ٴوندىرۋ جۇزەگە اسىرىلدى ٴارى كليەنتتەرگە ٴساتتى تاپسىرىلدى، بۇل ەلىمىزدە كولەمدى ۇشقىش اپپاراتىن ساۋدالىق پايدالانۋدىڭ شىت جاڭا كەزەڭگە وتكەندىگىن كورسەتەدى.
تومەن كەڭىستىك ەكونوميكاسى دامىتىلدى، 2024 ـ جىلى شينجياڭ اۆياتسيا كاسىپ سالاسى (تومەن كەڭىستىك ەكونوميكاسى) زەرتتەۋ ورنى قۇرىلدى، تۇڭعىش توپتاعى ”شينجياڭدا جاسالعان“ كولەمدى ۇشقىش اپپاراتتار وندىرۋدەن جاسالىپ ٴبىتىپ تاپسىرۋعا دەيىن نەبارى 102 كۇن ۋاقىت كەتتى.
تومەن كەڭىستىك ەكونوميكاسى ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسىنا جاتادى، جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسىنىڭ ورنالاسىمى جەدەلدەتىلىپ، بولاشاق كاسىپ سالاسى الدىن الا جوسپارلاندى، 2024 ـ جىلى شينجياڭنىڭ جاڭاشا وندىرگىش كۇشىنە ۋاكىلدىك ەتەتىن ٴبىر توپ نىسانعا جەدەل قارجى قوسۋ تياناقتاندىرىلدى.
ەسەپتەۋ قۋاتى كاسىپ سالاسىنىڭ جاڭا جارىس جولىن الدىمەن يەمدەندى، 2024 ـ جىلى شينجياڭدا 8 ەسەپتەۋ قۋاتى تورى ٴتۇيىندى نىسانى قۇرىلىس باستادى، بۇكىل شينجياڭ بويىنشا تۇڭعىش زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعى قارامايلىدا سالىنىپ ىسكە قوسىلدى، ”شينجياڭنىڭ ەسەپتەۋ قۋاتىن چۇڭچيڭگە ەنگىزۋ“ مەملەكەتتىك ساندى مالىمەت نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى سىناق تۇيىنىنە كىرگىزىلىپ، زەردەلى ەسەپتەۋ قۋاتىنىڭ كولەمى 24000Pگە جەتكىزىلىپ، شينجياڭنىڭ زەردەلى ەسەپتەۋى ”جوقتان بار بولۋ“ سىندى تاريحي سەرپىلىستى جۇزەگە اسىردى.
سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىپ سالاسىنان ۇلگى كورسەتۋ اۋماعى قۇرىلىسى جەدەلدەتىلدى، سۋتەگى ەنەرگياسىن قولدانۋ كولەمى مۇناي وڭدەۋ، زات اينالىم تاسىمالى، الەۋمەتتىك قاتىناس سياقتى كوپتەگەن سالانى قامتىدى. ”شينجياڭدا سۋتەگى ەنەرگياسىن قولدانۋدىڭ مول بولۋ باسىمدىعىن كوزدە ۇستاپ، شينجياڭدا جىلىنا 270 مىڭ توننا سۋتەگى گازىن وندىرەتىن 19 سۋتەگى ەنەرگيا نىسانىنا قارجى قوسۋدى جوسپارلادىق“. جۇنرۇي جاسىل سۋتەگى ەنەرگيا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى تيان شىڭجۇن بىلاي دەدى: 2024 ـ جىلى ونسۋ مەن بايدا 2 سۋتەگى ەنەرگيا نىسانى قۇرىلىس باستادى، بيىل كوكتەم كەلگەننەن كەيىن جابدىقتار ورناتىلادى، مۇنان سىرت، تاعى 11 سۋتەگى ەنەرگيا نىسانى بيىل ىركەس ـ تىركەس قۇرىلىس باستايدى.
جابدىق جاساۋ كاسىبى ”جاڭالاۋدى“ بەتكە الىپ ساپاسىن جوعارىلاتتى. 2024 ـ جىلى شينجياڭ جاڭا ەنەرگيالى ساپ ەلەكترلى اۋىر جۇك كولىك ونىمدەرى بولشەكتەرىن ەنگىزىپ، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىكتەردى مولىنان قۇراستىرۋدى جۇزەگە اسىردى؛ ەنەرگيا جابدىق سالاسىندا ٴبىر توپ جاڭا ٴونىم حالىقارالىق وزىق ورەگە جەتتى دەپ باعالانىپ، قۇمىل قالاسى، تۇرپان قالاسى سياقتى جەرلەردەگى جەل ەلەكتر كاسىپ سالاسىنىڭ كولەمدى، تولىق تىزبەكتى دامۋىن ىلگەرىلەتتى؛ ەل ىشىندەگى ەڭ ۇلكەن تيتان جانە تيتان قورىتپاسىن زەرتتەۋ، اشۋ، ٴوندىرۋ بازاسى قۇرىلىپ، اسقىن اليۋمىن ماتەريالى تەحنولوگياسى حالىقارالىق وزىق دەڭگەيگە جەتتى؛ اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن جابدىقتاۋداعى ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ ارەكەتىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتتى، ەل ىشىندەگى تۇڭعىش 7 مەترلىك بۇكتەمەلى تىرمانى تابىسپەن زەرتتەپ جاسادى، 3 قۇرلى، 6 قۇرلى ماقتا تايلاۋ ـ جيناۋ ماشيناسىن دەربەس زەرتتەپ اشىپ، ەل ىشىندەگى اقتاڭداقتى تولتىرىپ، ماقتا تەرۋ ماشيناسىن تۇتاستاي جاساۋدىڭ وتاندىق ٴونىم سالىستىرماسىن %95تىڭ ۇستىنە جەتكىزدى.
جاڭا ەنەرگيا كاسىپ سالاسى بار كۇشپەن دامىتىلدى، شينجياڭ 10 ميلليون كيلوۆات دارەجەلى جاڭا ەنەرگيا بازاسىنان ۇشەۋىن قۇردى، ٴۇرىمجى _ سانجى _ شىحىزى فوتوۆولت شوعىرى مەملەكەتتىك وزىق جاساۋ كاسىبى شوعىرىنا ەنگىزىلدى؛ جاڭا تيپتەگى ەلەكتر قۋاتى جۇيەسى قۇرىلىسى كۇشەيتىلدى، جاڭا ەنەرگيانىڭ جەلىگە قوسىلعان گەنەراتورى 40 ميلليون 370 مىڭ كيلوۆاتقا جەتىپ، جالپى كولەمى 100 ميلليون كيلوۆاتتان اسىپ، بۇكىل شينجياڭ ەلەكتر گەنەراتورىنىڭ %50تەن استامىن يەلەدى؛ بۇكىل جەر شارىنداعى جەكە تۇلعا كولەمى ەڭ ۇلكەن سۋتەگى ەنەرگياسىن ساقتاۋ نىسانى قۇرىلىس باستادى، جاڭا تيپتەگى ەنەرگيا ساقتاۋ نىساندارى بويىنشا 10 ميلليون كيلوۆاتقا تاياۋى سالىنىپ، جەلىگە قوسىلىپ بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى ورىندى يەلەدى.
ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، 2024 ـ جىلى شينجياڭنىڭ جەل ەلەكتر نىسانى ورىنداعان قارجى قوسۋ سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %74.0 ارتىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ 3.6 پايىز ارتۋىن جەبەگەن، فوتوۆولت نىساندارى ورىنداعان قارجى قوسۋ سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %11.3 ارتىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ 1.2 پايىز ارتۋىن جەبەگەن.
ٴونىمدى قارجى قوسۋ كۇش جيۋدى جەدەلدەتتى
نىسانداردىڭ تەكسەرىپ بەكىتۋ، ٴوتىنىش ەتۋ، جۇمىس باستاۋ، قۇرىلىس جۇرگىزۋ سياقتى ٴتۇرلى بۋىندارىنا دالمە ـ ٴدال قىزمەت وتەپ، جالپى بارىس بويىنشا ىلەسىپ قىزمەت وتەۋدى اتقارىپ، نىساندى ىلگەرىلەتۋ بارىسىنداعى بوگەتتى، القىمداعان ماسەلەلەردى جەدەل شەشىپ، تەرمينالدى نىسانداردىڭ جوعارى ٴونىمدى، تەز ريتىمدى ىلگەرىلەۋىنە دەم بەردى. 2024 ـ جىلى شينجياڭ ”ٴبىر كاسىپورىنعا ٴبىر ارناۋلى القا“، ”ٴبىر جەرگە ٴبىر گرۋپپا“ بويىنشا جەتەكشىلىك ەتۋدى، قىزمەت وتەۋدى تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، ٴتۇيىندى وڭىرلەرگە، ٴتۇيىندى سالالارعا، ٴتۇيىندى كاسىپورىندارعا قارجى قوسۋدى مىقتى يگەرىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ تۇراقتى مۇلىككە قارجى قوسۋ جاعدايىنا تەرەڭ تالداۋ جاساۋدى جانە كورەگەندىكپەن مەجە جاساۋدى كۇشەيتىپ، ٴتۇيىندى اۋدان، قالالارمەن تىكە بايلانىس جاساپ ورنالاستىرۋ سياقتى ٴبىر قىدىرۋ شارالار قولدانىپ، ٴونىمدى قارجى قوسۋدى ۇزدىكسىز كەڭەيتتى.
جەردەن پايدالانۋ، ەنەرگيادان پايدالانۋ، قورشاعان ورتانى باعالاۋ سياقتى فاكتورلاردى قامتاماسىز ەتۋدى ويداعىداي ىستەدى، موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانى رەفورما وي جەلىسىمەن نىسانداردى تەكسەرىپ بەكىتۋ بارىسىنداعى قيىن تۇيىندەردى شەشىپ، جاڭا ەنەرگيا نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ ۋاقىتىنىڭ 180 كۇننەن 18 كۇنگە قىسقارۋىن ىلگەرىلەتتى، ”بايلىق باسىمدىعىن ەكونوميكالىق دامۋ باسىمدىعىنا اينالدىرۋدى جەدەل جەبەپ، ٴبىز جاڭا ەنەرگيانى ەڭ ماڭىزدى ينجەنەريا سانادىق“، ـ دەدى موري قازاق اۆتونوميالى اۋداندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى لۋ شيۋرۇڭ.
حالىقتىق قارجى قوسۋدىڭ ومىرشەڭ كۇشىن اناعۇرلىم كەڭ تۇرعىدا قاۋلاتتى، حالىقتىق قارجى قوسۋدى ىنتالاندىراتىن ٴبىر قىدىرۋ شارالاردىڭ ىركەس ـ تىركەس تياناقتانىپ، ونىمدىلىك كورسەتۋىنە ىلەسە، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ قارجى قوسۋىنا، قارجى قوسۋعا شەبەر بولۋىنا، ساپالى قارجى قوسۋىنا مۇمكىندىك جاراتىپ، حالىقتىق قارجى قوسۋدىڭ تىلەگى مەن قابىلەتىن ۇزدىكسىز ارتتىردى. ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، 2024 ـ جىلى شينجياڭنىڭ حالىقتىق قارجى قوسۋى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %24.3 ارتىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ %37.2ىن ۇستاپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ 7.8 پايىز ارتۋىن جەبەگەن. مۇندا، ەلەكتر كۇشى، جىلۋ كۇشى، جانار گاز جانە سۋ ٴوندىرىسى مەن قامداۋىندا ورىندالعان قارجى قوسۋ سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 1.3 ەسە ارتقان، كەن قازۋ كاسىبى ورىنداعان قارجى قوسۋ سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن ٴبىر ەسە ارتقان، تۇسەلحانا جانە اس ـ سۋ كاسىبىنىڭ ورىنداعان قارجى قوسۋ سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %76.5 ارتقان.
ٴونىمدى قارجى قوسۋدى جەبەۋ ارەكەتى اتقارىلادى، 2025 ـ جىلى شينجياڭ ٴبىر قىدىرۋ تىڭنان ارتتىرىلعان ساياساتتاردى ويداعىداي مىندەتىنە الىپ، ٴتۇرلى ساياساتتاردىڭ قابىسۋىن، سايكەسۋىن كۇشەيتىپ، ورتالىقتىڭ مەجە ـ ەسەبىندەگى قارجى قوسۋ، اسا ۇزاق مەرزىمدى ەرەكشە زايوم، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ ارناۋلى قارىزى سياقتى ٴتۇرلى ۇكىمەتتىك قارجى قوسۋ كاپيتالىنان ويداعىداي پايدالانىپ، كاپيتالدىڭ ”شاعىن كۇش جۇمساپ جەڭىسكە جەتۋ“ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ۇكىمەتتىڭ قارجى قوسۋىمەن ٴونىمدى قوعامدىق قارجى قوسۋدى جەتەكتەيدى.
2025 ـ جىل _ ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوبانىڭ اياقتالاتىن جىلى ٴارى ”15 ـ بەسجىلدىق“ جونىندە جوسپار قۇرىلىپ ورنالاستىرۋ جاسالاتىن جىل، شينجياڭ ٴبىرسىپىرا كەلەلى نىسانداردىڭ مەملەكەتتىڭ ”15 ـ بەسجىلدىق“ جوباسىنا ەنگىزىلۋىن ىلگەرىلەتىپ، ٴونىمدى قارجى قوسۋ ارقىلى ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنىڭ جاڭاعا، جاسىلعا، بولاشاققا بەت الۋىنا دەم بەرەدى.
