انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ٴجازيرا نەسىپبەك
”بۇل ٴبىز جاڭا تەحنيكانى قولدانىپ دەربەس زەرتتەپ اشقان قوسپاسىز ٴپايزاۋات قاۋىنى شىرىنى، تاتىپ كورىڭىزدەر، ٴدامى قالاي ەكەن“؟ ـ دەدى 7 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى ٴپايزاۋات اۋدانى يۋەجيا شينمەي كاسىپ سالاسى باقشاسىندا جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋدى زەرتتەۋ ورنى جەمىس ـ جيدەك، كوكونىس وڭدەۋ، جاساۋ جانە قورەكتىك، سالاماتتىق جاعىندا جاڭالىق اشۋ توبىنىڭ باس عالىمى بي جينفىڭ.
2022 ـ جىلى ٴپايزاۋات اۋدانى نىسانداردى قولداۋ ٴتاسىلى ارقىلى جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى، جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسى، جىجياڭ داشۋەسى، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسى سياقتى 8 عىلمي زەرتتەۋ اكادەمياسى مەن مەكتەپتەن 8 ۇجىمدى اكەلىپ، يۋەجيا شينمەي كاسىپ سالاسى باقشاسىندا عىلمي زەرتتەۋ تۇعىرىن قۇردى.
2 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، وسى عىلمي زەرتتەۋ تۇعىرى جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋدى زەرتتەۋ ورنىن باستاماشى ورىن ەتىپ، بي جينفىڭ باستاعان جەمىس ـ جيدەك، كوكونىس وڭدەۋ، جاساۋ جانە قورەكتىك، سالاماتتىق جاعىندا جاڭالىق اشۋ ۇجىمى عىلمي زەرتتەۋ تۇعىرى قۇرىلىسىنا جالپى بارىستا ات سالىستى. بيىل 5 ـ ايدا عىلمي زەرتتەۋ تۇعىرى قۇرىلىسى اياقتاپ، ۇجىم مۇشەلەرى ٴپايزاۋات اۋدانىنا كەلىپ، يۋەجيا شينمەي كاسىپ سالاسى باقشاسىندا تۇراقتى تۇرىپ، ٴپايزاۋات اۋدانىنىڭ باسىمدىققا، ەرەكشەلىككە يە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ٴپايزاۋات قاۋىنىن، شينمەيدى تەرۋ مەزگىلىنەن بۇرىن ٴتۇرلى دايىندىق قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەدى.
2 جىلدا جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋدى زەرتتەۋ ورنى جەمىس ـ جيدەك، كوكونىس وڭدەۋ، جاساۋ جانە قورەكتىك، سالاماتتىق جاعىندا جاڭالىق اشۋ توبىنىڭ مۇشەلەرى ەرەكشە جوعارى قىسىمدا باكتەرياسىزداندىرۋ، ۆاكۋمدا توڭازىتىپ قۇرعاتۋ سياقتى تەحنيكالاردى شينمەي مەن ٴپايزاۋات قاۋىنىن وڭدەۋ، ٴوندىرۋ جاعىنا جاسامپازدىقپەن قولدانىپ، جاڭا ۇلگىدەگى ٴپايزاۋات قاۋىنى شىرىنى قويمالجىڭى، ٴپايزاۋات قاۋىنى قاعى، شينمەي شىرىنى قويمالجىڭى سياقتى ونىمدەردى زەرتتەپ جاساپ، ٴونىمنىڭ ساقتالۋ مەرزىمىن ٴونىمدى ۇزارتۋمەن بىرگە، ٴونىمنىڭ اۋەلگى ٴدامى مەن قورەكتىك يقۋات قۇرامىن ەڭ جوعارى دەڭگەيدە ساقتاپ قالدى.
”الدىدا ٴبىز تاعى شينمەيدىڭ تۇرلىشە پىسۋ دارەجەسىنە قاراي ونىمدەردى زەرتتەپ اشامىز جانە ونىمدەردى تەكسەرەمىز، بارلىعى بىتكەننەن كەيىن كاسىپ باقشاسىنداعى وڭدەۋ كاسىپورىندارىمەن سەلبەسىپ توپ ـ توبىمەن وندىرەمىز“، ـ دەدى جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن وڭدەۋدى زەرتتەۋ ورنى جەمىس ـ جيدەك، كوكونىس وڭدەۋ، جاساۋ جانە قورەكتىك، سالاماتتىق جاعىندا جاڭالىق اشۋ توبىنىڭ مۇشەسى باۋ شي.
اسا قۋاتتى عىلمي زەرتتەۋ ۇجىمدارى يۋەجيا شينمەي كاسىپ سالاسى باقشاسىنا كەلىپ، ٴپايزاۋات اۋدانىنىڭ جەمىس ـ جيدەك ونىمدەرىنىڭ قوسىمشا قۇنىن جوعارىلاتۋعا دەم بەردى، بۇل قاشقار ايماعىنىڭ جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرىپ دامىتۋدى ورنىقتى ىلگەرىلەتۋىنىڭ ناتيجەسى.
ٴپايزاۋات اۋدانى ەلىمىزدەگى شينمەيدى ەڭ ەرتە جەتىلدىرگەن وڭىرلەردىڭ ٴبىرى. قازىر بۇكىل اۋداندا شينمەي ەگىلگەن جەردىڭ كولەمى 570 مىڭ مۋ بولىپ، 410 مىڭ مۋ جەردە جەمىس بەرىلەدى، ٴونىم مولشەرى بۇكىل ەلدىڭ %70ىن ۇستايدى، بۇكىل ەلدەگى ەڭ ۇلكەن شينمەي ٴوندىرۋ ـ ساتۋ بازاسى. سوڭعى جىلدارى ٴپايزاۋات اۋدانى شينمەي جەمىس ونىمدەرىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ ٴۇشىن، ولشەمدەندىرىپ ەگۋدى ۇزدىكسىز جالپىلاستىرىپ، شينمەيدىڭ تاۋارلانۋ مولشەرى ۇزدىكسىز جوعارىلادى. 2021 ـ جىلى شينمەي كاسىپ سالاسىنداعى ەگۋدىڭ جالاڭ بولۋ ماسەلەسىن شەشىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتۋ ٴۇشىن، ٴپايزاۋات اۋدانى شينمەي كاسىپ سالاسى باقشاسىن قۇرىپ، ٴبىر توپ وڭدەۋ كاسىپورىندارىن ەنگىزىپ، ەگۋ، ٴۇزۋ، زەردەلى ىرىكتەۋ، توڭازىتىپ ساقتاۋ، قوراپتاۋ، وڭدەۋدەن ساتۋعا دەيىنگى تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىردى.
قاشقار ايماعى ”ٴتۇيىندى يگەرۋ، ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ، ٴالسىز تۇستاردى كۇشەيتۋ“ تاسىلىمەن ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋ ارقىلى جەمىس ورمانىن كاسىپ سالالاندىرۋداعى باستاماشى كاسىپورىنداردى ەنگىزىپ جانە سۇيەمەلدەپ، جەمىس ونىمدەرىن جىنتىكتەي وڭدەۋ قۋاتىن جوعارىلاتىپ، وڭدەۋ، كادەگە جاراتۋ قۋاتىن كۇشەيتتى. 2023 ـ جىلى قاشقار ايماعى 326 مىڭ 100 توننا ٴتۇرلى جەمىس ـ جيدەك وڭدەپ، وڭدەلگەن ٴونىم قۇنى 3 ميلليارد 476 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %21.34 ارتتى؛ شىلاندى، جاڭعاقتى، جاس ورىكتى، شينمەيدى جۋۋ، سورتقا ايىرۋ، قوراپتاۋ سياقتىلاردى نەگىز ەتكەن جەمىس ونىمدەرىن باستاپقى وڭدەۋ مولشەرى %88.76كە جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %5.13 ارتتى؛ جاڭعاق مايى، شىلان اراعى، الما سىركە سۋى سياقتىلاردى نەگىز ەتكەن جەمىس ونىمدەرىن جىنتىكتەي وڭدەۋ مولشەرى %32.74كە جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %5.37 ارتتى.
”الداعى جەردە ٴبىز جەمىس ونىمدەرىن جاس كۇيىندە ساقتاۋدى، قۇرعاتۋدى جانە جىنتىكتەي وڭدەۋدى ۇزدىكسىز زور كۇشپەن دامىتىپ، ٴپايزاۋات اۋدانى شينمەي كاسىپ سالاسى باقشاسىنىڭ 10 ميللياردتىق دەڭگەيدەگى كاسىپ سالاسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋگە ٴتۇيىندى قولداۋ كورسەتىپ، جاس جەمىستەردى زەردەلى سۇرىپتاۋ، جاس كۇيىندە ساقتاۋ، تاسۋ جانە كەپتىرىلگەن، قۇرعاق قاتتى جەمىستەردى جىنتىكتەي وڭدەۋ ٴبىر تۇلعالانعان جەمىس ورمانى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن جەدەل ۇلعايتامىز“، ـ دەدى قاشقار ايماقتىق جەمىس ورمانى كاسىپ سالاسى قىزمەت پۋنكتىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاي پىڭپىڭ.
