قىستاق تۇرعىندارىن تاماشا تۇرمىسقا باستايمىن

حاۋ شياڭلي:

قىستاق تۇرعىندارىن تاماشا تۇرمىسقا باستايمىن

□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ٴرايدا

　　بۇرىنعى كەدەي قىستاقتان قازىر اۆتونوميالى رايونداعى اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەن ۇلگى كورسەتەتىن ٴتۇيىندى قىستاق بولعانعا دەيىن، شاعانتوعاي اۋدانى جاڭگىس اۋىلى جاڭگىس قىستاعىنىڭ وزگەرىسىن قىستاق تۇرعىندارى اۋىز جاپپاي ايتاتىن ”جاقسى شۋجي“ _ حاۋ شياڭليدەن بولە قاراۋعا بولمايدى.

　　بيىل 41 جاستاعى حاۋ شياڭلي شاعانتوعاي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن، داشۋە بىتىرگەننەن بەرى، جاڭگىس اۋىلىندا قىزمەت ىستەپ كەلەدى، 2019 ـ جىلى جاڭگىس قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى مىندەتىن وتەگەن. مىندەتكە وتىرعاننان كەيىن حاۋ شياڭلي كوڭىلىندە جاڭگىس قىستاعىندا زور وزگەرىس تۋدىرىپ، اۋىلداستاردىڭ قالتاسىن قامپيتۋدى، وتباسىلارىنىڭ جاقسى تۇرمىس كەشىرۋىن وزىنە نىسانا ەتتى.

　　پارتيا مۇشەلەرى باستاماشىلدىقپەن ىستەدى

　　قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعان ٴبىرىنشى كۇننەن باستاپ پارتيا قۇرىلىسىن يگەرىپ، دامۋدى جەبەۋ حاۋ شياڭليدىڭ ماڭىزدى قىزمەتتەرىنىڭ بىرىنە اينالدى. ”پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىن جاقسى يگەرمەگەندە، نەگىزگى ساتى ۇيىمى بەرەكەسىز توبىر بولىپ، ۇيىسۋ قۋاتى بولمايدى“، ـ دەدى ول.

　　حاۋ شياڭلي ۇيىمدىق ٴتۇزىمدى كەمەلدەندىرۋدەن باستاپ ىسكە كىرىستى، ىلگەرىندى ـ كەيىندى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ قىزمەتى، قىستاق گرۋپپاسىنداعى كادرلار وتباسىلارىن ارالاۋ، پارتيالى كادرلار حالىق ٴۇشىن ناقتى ٴىس ىستەۋ سياقتى ٴتۇرلى ەرەجە ـ تۇزىمدەردى كەمەلدەندىردى. سوڭعى جىلدارى قىستاق پارتيا ياچەيكاسى پارتيا قۇرىلىسىن جەتەكشى، قىزمەت ورنى جوق پارتيا مۇشەلەرىنە قىزمەت ورنىن بەلگىلەپ، جاۋاپكەرشىلىگىن تۇراقتاندىرۋدى دانەكەر، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ ۋادە بەرۋىن، ۋادەسىن ورىنداۋىن تۇتقا ەتىپ، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ بەلسەندىلىگىن تولىق جۇمىلدىرىپ، ۇلگىلىك، باستاماشىلدىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن تاسقىنداتىپ، اۋىل ـ قىستاقتىڭ گۇلدەنۋىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتتى.

　　كوپ جىلدان بەرى، قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق كىرىسى از بولعاندىقتان، ۇزاق جىلدار بويى جوندەلمەگەن جولدى جوندەۋى مۇمكىن بولماعان ەدى. 2022 ـ جىلى 5 ـ ايدا قىستاق تۇرعىندارى بۇل ماسەلەنى جالپى بەتتىك اڭىس ەتتى، قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ بۇعان وسكەلەڭ ٴمان بەرىپ، دەر كەزىندە شاعانتوعاي اۋداندىق قاتىناس ـ تاسىمال مەكەمەسىمەن بايلانىس جاساپ، ۇشتاستىرىپ، نىسان قارجىسىن قولعا كەلتىرىپ، 2023 ـ جىلى 9 ـ ايدا بۇكىل قىستاقتاعى 5.3 كيلومەتر جولدى قاتايتتى.

　　2023 ـ جىلى قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جۇمىستانۋ، پەرزەنتتەرىنىڭ وقۋعا ٴتۇسۋى، ەمدەلۋ سياقتى ەڭ تىكە، ەڭ رەال حالىق تۇرمىسى ماسەلەسىنەن 153ىن (رەت)، حالىق ٴۇشىن 96 ناقتى ٴىس، جاقسى ٴىس ىستەپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ٴزارۋ ماسەلەلەرىن شىنايى شەشتى.

　　قازىر جاڭگىس قىستاعىندا ”پارتيا مۇشەلەرى باستاماشىلدىقپەن ىستەۋ، بارلىق ٴىستى باسقاراتىن ادام بولۋ“ تاماشا جاعدايى قالىپتاسىپ، قىستاق دارەجەلى باسقارۋدى ىلگەرىلەتۋدە كورنەكتى ونىمدىلىككە قول جەتتى.

　　”پارتيالى كادرلار قىستاق تۇرعىندارىنىڭ سەنىمى مەن قولداۋىنا يە بولدى، قازىر قىستاقتا ورنالاستىرۋ بولسا بولعانى، قىستاق تۇرعىندارى تۇگەل ٴۇن قوسىپ، ات سالىسۋ بەلسەندىلىگى وتە جوعارى بولدى“، ـ دەدى حاۋ شياڭلي.

　　ينتەرنەتتەگى تانىمال قىستاققا اينالدى

　　بۇكىل قىستاقتاعىلاردى قايتكەندە جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋگە بولادى؟ دەگەن ماسەلە حاۋ شياڭليدىڭ ٴار كۇنى ويلاناتىن ماسەلەسى.

　　”مەن العاش مىندەتكە وتىرعان كەزىمدە جاس ەدىم، تاجىريبەم از بولاتىن، قىستاق تۇرعىندارى مەنىڭ قابىلەتىمنەن كۇمانداندى، مەن ىشتەي قازىرگى جاعدايدى، ٴسوز جوق، وزگەرتۋگە بەل بايلادىم“. حاۋ شياڭلي بىلاي دەدى: مەن مىندەتكە وتىرعاننان كەيىنگى ىستەگەن ٴبىرىنشى ٴىسىم ەگىنشىلىك، باعىمشىلىق جاقتارىنداعى بىلىمدەردى ۇيرەندىم، بۇقارالىق قىزمەت ٴتاسىلىن، ٴادىسىن ۇيرەندىم، سونىمەن بىرگە وتباسىلارىن ارالاپ، جاعداي ۇعىسۋعا تاباندى بولىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ويىن جانە قىستاقتىڭ جالپى جاعدايىن ۇعىستىم“.

　　ٴىس جۇزىندىك جاعدايعا ساي، حاۋ شياڭلي «شاعانتوعاي اۋدانى جاڭگىس اۋىلى جاڭگىس قىستاعىنىڭ جوباسىن» باستاماشىلدىقپەن جاساپ كەمەلدەندىردى. قىستاقتىڭ ەرەكشەلىگىن اۋىل ـ قىستاق ەرەكشە ساياحاتىنىڭ، ەگىن، مال شارۋاشىلىعىنىڭ، مانەرلەۋ كاسىبىنىڭ دامۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتىق سالت ـ سانانى سەزىنۋ، اس ـ سۋ، ٴدامدى تاعامدار، كورىنىس ٴوڭىرى ساياحاتى، ەرەكشە ەگىمشىلىك، ەرەكشە باعىمشىلىق، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن مانەرلەۋ، ساياحات ونىمدەرىن مانەرلەۋ سياقتىلاردى ٴبىر تۇلعالاندىرعان اۋىل ـ قىستاق ەكونوميكا كەشەندى تۇلعاسىن جاڭالىق اشا قالىپتاستىرۋ دەپ تۇراقتاندىردى.

　　”جۇيەلى جانە ۇزاق بولاشاقتىق جوسپار بولدى، ەندىگى جەردە تاباندىلىقپەن قايراتتانا ىستەسەك بولعانى“، ـ دەدى حاۋ شياڭلي.

　　وسى بىرنەشە جىلدا جاڭگىس قىستاعى 7.5 كيلومەتر اسفالت جول سالىپ، 3.2 كيلومەتر كوشە جولىن جاسىلداندىردى، 1.5 كيلومەتر مادەنيەت داۋالىن جاڭادان سالدى، 159 جارىقتاندىرۋ شىراعىن ورناتتى، 201 تازا دارەتحاناسىن وزگەرتىپ سالدى... مىنە وسىنداي ٴبىر توپ ساندى مالىمەتتى تياناق ەتە وتىرىپ، قىستاق كەلبەتى شىت جاڭا تۇسكە ەندى.

　　كاڭلى باقشاسى، اۋىل شارۋاشىلىعى سەيىل ـ سەرۋەن باقشاسى، ەلەكتروندى ساۋدا تۇعىرى جانە ”70 _ 80 “ جىلدار اسەرىن سەزىنۋ باقشاسى مادەنيەت پەن ساياحات ۇشتاستىرىلعان جاڭگىس قىستاعىنىڭ ساۋدا ـ كوڭىل اشۋ شەڭبەرىن قالىپتاستىرىپ، ساياحاتشىلارعا ازىق ـ تۇلىك، جاتىن ورىن، ٴجۇرىس ـ تۇرىس، ساياحات، كوڭىل اشۋ ٴبىر تۇلعالانعان مادەنيەت، ساياحات جاڭا كەشىرمەسىن ازىرلەپ، ”كوزبەن كورىپ، قۇلاقپەن ەستي الاتىن، تاماشالاپ، سەزىنە الاتىن، قونۋعا دا بولاتىن“ مادەنيەت ساياحات ٴتۇيىنىن قالىپتاستىردى، سونىمەن جاڭگىس قىستاعى الىس ـ جاقىنعا اتى ايگىلى ينتەرنەتتەگى تانىمال قىستاققا اينالدى.

　　باييمىز دەيدى ەكەنبىز، بىرگە بايۋ كەرەك

　　”قىستاق تۇرعىندارىن اۋقاتتانۋعا باستاۋدا، سىرتقى كورىنىس پەن ىشكى مانگە دە تەڭ ٴمان بەرۋىمىز، باييمىز دەيدى ەكەنبىز، بىرگە بايۋ كەرەك“، ـ دەدى حاۋ شياڭلي.

　　جاڭگىس قىستاعىنداعى وتباسىلارىندا ٴبىر مۋدان استام كوكونىس باقشاسى بار.

　　2022 ـ جىلى حاۋ شياڭليدىڭ باستاۋىندا قىستاق اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋ نىسان قارجىسىنا قول جەتكىزىپ، اۋلانى وزگەرتۋ سياقتىلارعا جۇمساپ، اۋلا شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا دەم بەردى. قازىر بۇكىل قىستاقتاعى 172 قىستاق تۇرعىنى اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا سۇيەنىپ، وتباسىلارىنىڭ ورتاشا كىرىسى 2000 يۋان اينالاسىندا ارتتى.

　　جاڭگىس قىستاعىنىڭ ەگىستىك جەر اۋدانى 24 مىڭ مۋ، نەگىزىنەن، ٴبيداي جانە ماقسارى ەگىلەدى. الايدا، كوپ جىلدان بەرى ەگىس داقىلدارىنىڭ ٴونىم مولشەرى جوعارىلاماي، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ٴونىمدى مولايتىپ، كىرىستى ارتتىرۋ اياق الىسىن تەجەدى. 2023 ـ جىلى حاۋ شياڭليدىڭ باستاۋىندا، جاڭگىس قىستاعى 6500 مۋ جوعارى ولشەمدى ەگىس اتىزىن جاڭادان سالىپ، 2 كولشىك جاسادى ٴارى تامشىلاتىپ سۋارۋ قۇرىلعىسىن جاتقىزدى، اتىز جولىن سالدى.

　　”جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي سالىنىپ بولعاننان كەيىن، جەردى كوتەرمەگە بەرۋ اقىسى مۋىنا ورتا ەسەپپەن 500 يۋان ٴوستى، تەك وسى ٴبىر ٴتۇردىڭ وزىنەن قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق كىرىسى 630 مىڭ يۋان ارتتى“، ـ دەدى حاۋ شياڭلي.

　　جاڭگىس قىستاعى پارتيا ياچەيكاسى قىستاق كوللەكتيۆ كىرىسىن حالىققا پايدالانۋعا، حالىققا باقىت جاراتۋعا تاباندى بولىپ، ”ٴتورتتى اقىلداسۋ، ەكىنى اشىق جاريالاۋ“ ارقىلى ٴىس جۇزىندىككە ۇيلەسەتىن سيلاۋ، تولىقتاۋ شارالارىن شىعارىپ، بارلىق ادامدى اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ پايداسىنان، ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىنان يگىلىكتەندىردى. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جەكە ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىن ٴۇرتىس 5 جىل تاپسىرىپ، ٴوز قىستاعىنىڭ قوعامدىق امالياتىنا قاتىناسقان اۋىلىنا قايتقان داشۋە وقۋشىلارىنا ايىنا 2000 يۋان تۇرمىستىق قوسىمشا قاراجات بەردى ٴارى بارىپ ـ كەلۋ قاتىناس اقىسىن ەسەپتەن كوتەردى.

　　”بيىل قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسىن 32 مىڭ يۋانعا جەتكىزۋگە كۇش سالامىز. كوپشىلىكتىڭ ورتاق قۇلشىنۋىندا، بۇل نىسانانى، ٴسوز جوق، جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىندىعىنا سەنەمىن، بۇل نىسانادان دا جوعارى بولۋى مۇمكىن“، ـ دەدى حاۋ شياڭلي سەنىممەن.