قاتىستى ەلدەردىڭ اقىل ـ پاراسات قويماسى وقىمىستىلارى جانە مەديا قايراتكەرلەرى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى شينجياڭدا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولدى _
”شينجياڭنىڭ تارتىمدىلىعىن سەزىندىك، ٴبىر رەت كەلگەنىمىز جەتكىلىكتى بولمايدى ەكەن“
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى فان چيۇڭيان، پراكتيكانت ياڭ يانيۇي، ەرىكتى ٴتىلشى لي جيان
كوكتەم سامالى بەتتى ٴوبىپ، جاسىل لەپ جەر ٴجۇزىن جاڭارتتى. 4 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنىنەن 11 ـ كۇنىنە دەيىن، قاتىستى ەلدەردىڭ اقىل ـ پاراسات قويماسى وقىمىستىلارى جانە مەديا قايراتكەرلەرى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى ٴۇرىمجى قالاسىندا، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىندا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولىپ، كورىنىس وڭىرلەرىنە، مۇراجايلارعا، مەشىتتەرگە، تۇرعىندار شاعىن اۋماقتارىنا، كاسىپورىندارعا بارىپ، ٴار ۇلت تۇرعىندارىمەن ىشكەرىلەي پىكىر اۋىستىرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكونوميكا، قوعام دامىعان، مادەنيەت گۇلدەنگەن، ٴدىن جاراسىمدى، حالىق تىنىش ٴومىر، شات ـ شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن شىنايى احۋالىن ٴوزى تىكەلەي سەزىندى.
تەحنولوگياسى كۇردەلى دە شەبەر سەگىز ايداعار بەدەرلى التىن ايىلباس، ەرەكشە قۇندى اسىل ”بەس جۇلدىز شىعىستان كوتەرىلسە جۇڭگوعا قۇت“ حان ٴداۋىرى قامقا بىلەكقابى ... شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق مۇراجايعا بارعاندا، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر تۇسىندىرۋشىگە ىلەسىپ، باعالى مادەني ەسكەرتكىشتەر ارقىلى شينجياڭنىڭ تاريحي مادەنيەتىن ٴتۇسىندى.
”جۇڭگونىڭ شينجياڭى تاريحى ۇزاق، كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان، كوپ مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىس جاساعان، كوپ ٴدىن قاتار ٴومىر سۇرگەن ٴوڭىر“. تۇركيا ساياسي، ەكونوميكا جانە قوعام زەرتتەۋ قورىنىڭ وقىمىستىسى ماحمەت ەكىنجى بىلاي دەدى: جول بويى تەرەڭ اسەردە بولدىق، ”شينجياڭنىڭ تارتىمدىلىعىن سەزىندىك، ٴبىر رەت كەلگەنىمىز جەتكىلىكتى بولمايدى ەكەن“ دەپ ويلادىق.
حۇڭشان تاۋىنىڭ باسىندا تيانشاننىڭ بوعدا شىڭىنا الىستان كوز جىبەرىپ، ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ كورىنىسىنە ۇستىنەن ۇڭىلگەن، شينجياڭعا العاش رەت كەلگەن يندونەزيا IDN مەديا توبىنىڭ اعا ٴتىلشىسى سونيا ميكايلا بىلاي دەدى: شينجياڭنىڭ دامۋى توتەنشە تەز، قالالارى وتە زاماناۋي ەكەن. ٴوز كوزىمىزبەن كورگەنىمىز شىندىق قوي، شينجياڭ توتەنشە كوركەم، باتىس مەديالارىنىڭ حابارلاعانىنان مۇلدە باسقاشا ەكەن.
ٴۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى حيجياشان ٴمالىسى يۋەجين كوشەسى وڭتۇستىك الەۋمەتتىك اۋماعىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر ٴبىر بەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ زالىن، تۇرعىنداردىڭ داۋ ـ شارىن شەشەتىن ”جاراستىرۋشىلارعا شارۋا ايتۋ ٴتۇيىنىن“، بالالاردىڭ ساباقتان سىرتقى تۇرمىسىن بايىتاتىن ”شۋاقتى بالا“ جاستار ـ ورەندەر مەكەنىن ەكسكۋرسيالاپ، ۋاقىتتىق جۇمىس بەكەتىندە الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندارىنىڭ جۇمىستانۋ احۋالىن ۇعىسىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ بويىنشا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىندا جۇڭي ۋقالاۋى مەن ۇيعۇر ٴدارى ـ دارمەكتەرىن سەزىنىپ كوردى. ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى مىنالاردى ٴبىلدىردى: بۇل ارادان ۇكىمەتتىڭ حالىق تۇرمىسىن زور كۇشپەن جاقسارتۋىنىڭ ناتيجەسىن كوردىك، ۇلتتاردىڭ مادەنيەت مۇرالارى وتە جاقسى قورعالىپتى، تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسى باقىتتى ەكەن.
گۋاڭجوۋ اۆتوكولىك توبى ٴمىنىس اۆتوكولىگى شەكتى سەرىكتەستىگى شينجياڭ بولىمشە سەرىكتەستىگىنە بارعاندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر اۆتوكولىكتى اۆتوماتتاندىرىپ ٴوندىرۋ جەلىسىن ەكسكۋرسيالادى. ۇستالار جۇمىس ۇيىندە جۇمىسشى قولىنىڭ ورنىقتىلىعىن سىنايتىن اسپاپ كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرىپ، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى ىركەس ـ تىركەس بارىپ سەزىنىپ كوردى. ساۋد ارابياسى «ورتا شىعىس گازەتىنىڭ» اعا ٴتىلشىسى فاتاحراحمان مۇحاممەد بىلاي دەدى: ”بۇل جەردەن ٴار ۇلت جۇمىسشىلارىنىڭ بىرگە ەڭبەك ەتىپ، قوس قولدارىمەن تاماشا تۇرمىس جاراتقاندىعىن كوردىك“.
شينجياڭ ٴىسلام ٴدىنى شۋەيۋانىندا، ٴۇرىمجى قالاسىنداعى ياڭحاڭ مەشىتىندە، قۇلجاداعى شانشي مەشىتىندە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرى ٴدىني قايراتكەرلەرمەن پىكىر اۋىستىرىپ، ٴدىني وقىتۋشى ـ قىزمەتكەرلەردى باۋلۋ، ٴدىني قيمىلداردى ورىستەتۋ سياقتى احۋالداردى ۇعىسىپ، شينجياڭنىڭ ازاماتتاردىڭ ٴدىني سەنىم ەركىندىگىن تولىق قامتاماسىز ەتكەندىگىنە جوعارى باعا بەردى. ”مەشىتتىڭ ورتاسى تاماشا، شارت ـ جاعدايى ەرەكشە جاقسى، شينجياڭ حالقى ٴدىني سەنىم ەركىندىگىنەن يگىلىكتەنىپ وتىر ەكەن“، ـ دەدى يندونەزيا گادجا ـ مادا داشۋەسى حالىقارالىق قارىم ـ قاتىناس ٴبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى نۇر يۇليان تورو.
قۇلجا قالاسىنداعى قازانشى حالىقتىق سالت ـ سانا ساياحات وڭىرىندە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەلەرىن جالىندى قوناق قابىلداۋ ٴبيى، ەرەسەكتەر مەن بالالاردىڭ جۇزىندەگى جايدارى كۇلكىلەر اسەرلەندىردى، ولار مەرەكەلىك ادەمى كيىم كيگەن ٴار ۇلت بۇقاراسىمەن بىرگە ٴان ايتىپ، ٴبي بيلەپ، ورازا ايت مەرەكەسىن قۇتتىقتادى. ولار تۇرعىنداردىڭ ۇيىنە كىرىپ، شاي ٴىشىپ، ٴتاتتى ـ ٴدامدى تاعامنان اۋىز ٴتيىپ، ماروجني جەپ، تۇرعىندارمەن كوڭىلدى مەرەكەنى بىرگە وتكىزدى؛ شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىنداعى سىبە بايىرعى قالاسىندا ولار سىبە ۇلتىنىڭ باتىسقا كوشۋ تاريحىن، مادەنيەتىنىڭ جالعاستىرىلۋىن جانە قورعالۋىن ۇعىستى؛ جۇڭگو _ قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعىنا بارىپ شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونى قورعاس اۋماعىنىڭ قۇرىلىس احۋالىن ۇعىسىپ، شينجياڭنىڭ اشىقتىعى مەن سەنىمدىلىگىنە كۋا بولدى.
يران سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ساياسي جانە حالىقارالىق ماسەلەلەر زەرتتەۋ ورنى ازيا زەرتتەۋ كەڭسەسىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى اليرەزا گولپۇر: ”مەن تالاي جەرگە باردىم، جۇڭگونىڭ شينجياڭىنا ساپارىم ەڭ جاقسى ەستەمەمنىڭ ٴبىرى ەكەندىگىن كەسەتىپ ايتامىن، مەن وسى تاماشا سەزىمىمدى وتباسىمداعىلارمەن، دوستارىممەن بولىسەمىن“.
ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر تاعى شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ نەگىزگى تاقىرىپتىق كورمەسىن، ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ جوبا سارايىن، شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازارىن، شاپشال گازەتى مەكەمەسىن، قۇلجا قالاسى التىشۋار كورىنىس ٴوڭىرىن ەكسكۋرسيالادى.
جول بويى جۇرگەن، كورگەن، سۋرەتكە تۇسىرگەن ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىققا تولىق قۇرمەت ەتكەن جانە قامتاماسىز ەتكەن، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىسى ۇزدىكسىز جاقسارعان، جاراسىمدى بىرگە جاساسقان شىنايى كورىنىسىن كوردى. ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باستىعى، كاتار تۇبەك زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ازيدين ابدۇلموللا مىنانى ٴبىلدىردى: جۇڭگو العا قاراي دامىپ، ەسىك اشۋدىڭ جاڭا بيىگىن ۇزدىكسىز تۇلعالاۋدا، اناعۇرلىم كوپ ەلدىڭ جۇڭگومەن سەلبەستىك جاساپ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋگە، بىرگە دامۋعا مۇمكىندىگى بولۋىن ٴۇمىت ەتەمىن.
