«جاڭعىر»”جاس بەينەگە“ ەندى
_ 2023 ـ جىلعى”جۇڭگو بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى جاعىنداعى جىل قايراتكەرى“ كانديداتى دورجى نيما تۋرالى
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى سۇڭ حايبو
3 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى قوبىسقارى موڭعۇل اۆتونوميالى اۋدانىنداعى جاڭعىر كوركەمونەر ۇيىرمەسىنىڭ جاتتىعۋ زالىندا ”دالىن توپچى“ وركەسترى «جاڭعىردى» ورىندادى، ٴمورىنقور داۋىسى مامىرلاي كوتەرىلىپ، «جاڭعىر» ٴان اۋەنى شىعانداپ ۇزاققا جەتتى.
وركەستردى دورجى نيما ۇيىمداستىرعان، ول مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك نىسانى «جاڭعىردىڭ» اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ۋاكىلدىك جالعاستىرۋشىسى. ول «جاڭعىرشى» وتباسىندا ٴومىر ەسىگىن اشقان، اتاسى جا جۇنا ايگىلى «جاڭعىر» ورىنداۋ كوركەمونەرشىسى، قۇلاعى ٴۇيىر بولعان ول دا جاڭعىرشىعا اينالدى. تاياۋ جىلدارى ەل ىشىندەگى كولەمدى مادەنيەت ـ ساياحات كورمە ـ قويىلىمدارى مەن تانىستىرۋ قيمىلدارىندا ول ساپتاستارىمەن بىرگە جاڭاشا، جاندى ورىنداۋ سلوبىن قولدانىپ «جاڭعىردى» ورىنداۋمەن ۇنەمى بوي كورسەتىپ كەلدى. جاقىندا دورجى نيما 2023 ـ جىلعى ”جۇڭگو بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى جاعىنداعى جىل قايراتكەرىنىڭ “ 100 كانديداتى ەسىمدىگىنە تاڭدالدى.
”قارشادايىمنان اتاممەن بىرگە تۇرمىس كەشىردىم، 7 جاسىمدا اتامنان جىر ايتۋدى ۇيرەندىم، سول كەزدە تەك قىزىقتى سەزىنۋشى ەدىم“. دورجى نيما بىلاي دەدى: نارىن حوۋىك مال فەرماسىندا تۋىپپىن، ول جەر قويۋ «جاڭعىر» مادەنيەت رايىنا يە بولىپ، جەرگىلىكتى ادامداردىڭ «جاڭعىردى» جالعاستىرىپ ايتىپ كەلە جاتقانىنا نەشە 100 جىل بولعان ـ دى، مالشىلار دەرلىك بىرنەشە قايىرىمىن ايتا بىلەتىن. ” 12 جاس كەزىم، قاقاعان ايازدى قىسقى كۇننىڭ كەشىندە اتام توپشۇردى شەرتىپ، جاڭعىردىڭ قات ـ قابات سىناقتى باستان كەشىرىپ، عاشىعىن العان بولىگىن جىرلادى. سول ساتتە «جاڭعىردىڭ» بۇرالاڭ دا قۇبىلمالى حيكايا جەلىسىنە قاتتى قىزىقتىم“. سونىمەن ول اتاسىنىڭ قادامىنا ىلەسىپ «جاڭعىردى» ۇيرەنۋگە بەكيدى.
وسىدان كەيىن دورجى نيما ٴار كۇنى وقۋدان تاراعاننان كەيىن، ٴدال ۋاعىندا اتاسىنىڭ بولمەسىنە بارىپ، «جاڭعىردى» ٴسوز ـ سويلەمى بويىنشا ۇيرەنەدى. ”ٴار كۇنى كەمىندە ٴبىر ساعات جىرلايمىن، ونان كەيىن ۇيرەنگەن مازمۇنداردى كەيىن پىسىقتاۋ ٴۇشىن داپتەرىمە جازىپ الامىن“. دورجى نيما تانىستىرىپ بىلاي دەدى: «جاڭعىر» _ باتىرلىق ەپوس، باستىسى، اۋىز ەكى ايتۋ تاسىلىمەن تارالىپ كەلگەن، كوشىرمە نۇسقاسى جانە باسىلىم نۇسقاسى دا بار. بۇل ەپوستا جاڭعىر باس بولعان 12 ارىس سارباز بەن سان مىڭداعان ەرجۇرەك جاۋىنگەردىڭ اتا مەكەندى قورعاۋ ٴۇشىن جاۋىز كۇشتەرمەن ماشاقاتتى كۇرەس جاساعان ٴارى ەڭ سوڭىندا جەڭىسكە قول جەتكىزگەن حيكاياسى باياندالىپ، بۇقارانىڭ تۇرمىس مۇراتى مەن ەستەتيكالىق تالپىنىسى تەرەڭ بەينەلەنگەن، باي كوركەمونەرلىك قۇنعا يە.
”«جاڭعىر» 70 نەشە تاراۋدان قۇرالعان، ٴبىر تاراۋى ەڭ قىسقا بولعاندا جارىم ساعات جىرلانادى، ەڭ ۇزاعىنا 2 ساعاتتان استام ۋاقىت جۇمسالادى“. دورجى نيما دا بارلىق تاراۋىن قازىرگە دەيىن تولىق يگەرە قويعان جوق.
”2012 ـ جىلى مەن اۋىلىما قايتىپ، جاڭعىر كوركەمونەر ۇيىرمەسىندە قىزمەت ىستەدىم، سول كەزدە «جاڭعىردى» ٴداستۇرلى ورىنداۋ تاسىلىنە ٴىشىنارالىق وزگەرىس اكەلۋگە بولا ما، جوق پا دەگەندى ويلادىم“. سونىمەن دورجى نيما مەن 3 دوسى ”دالىن توپچى“ وركەسترىن قۇرادى، ول «جاڭعىردىڭ» 70 ـ تاراۋى دەگەن ماندە. «جاڭعىردى» قورعاۋعا ٴارى اسقاقتاتۋعا بەل بايلاعان ول جانە ساپتاستارى جىرلاۋ فورماسىن نەگىز ەتىپ، كۇركىرەمە، تىۆا بارابانى، ٴمورىنقور سياقتىلاردى وعان توعىستىرىپ، شەكتى ۋاقىت ىشىندە ”جاس بەينە“ ارقىلى «جاڭعىر» رۋحىنىڭ ىشكى مايەگىن مۇمكىندىگىنشە بەينەلەۋ جونىندە تالقى جۇرگىزەدى.
دورجى نيمانىڭ «جاڭعىردى» ورىنداۋ ٴتاسىلى جونىندەگى بەلسەندى ىزدەنىسى كورنەكتى ونىمدىلىك تۋدىرىپ، وركەستر مۋزيكا سالاسى ٴىشى ـ سىرتىندا بىرتىندەپ بوي كورسەتە باستايدى ٴارى وزىندىك ىقپالعا يە بولادى. تاياۋ جىلداردان بەرى ولار ٴجيى ـ ٴجيى شينجياڭنان سىرتقا شىعىپ، كونسەرت تۇسىرۋگە نەمەسە ٴتۇرلى جارىس قيمىلدارىنا قاتىناسىپ، بۇكىل ەلدىڭ جەر ـ جەرىندەگى كورەرمەندەرگە وزگەشە «جاڭعىردى» كورسەتتى، ”بىلتىر ٴبىز ورتالىق راديو ـ تەلەۆيزيا باس ستانسياسىنىڭ «قيىرداعى مەكەن» نەگىزگى تاقىرىپتىق مۋزيكا كەشىندە كونسەرت قويىپ، ٴبىر ميلليونعا جۋىق توراپتاستى كورۋگە باۋرادىق، كونسەرت وتە تابىستى بولدى“.
تاياۋ جىلداردان بەرى دورجى نيما تاعى اۋىلىندا «جاڭعىر» جىر كلاسىن اشىپ، 200گە تاياۋ ”بالا جاڭعىرشىنى“ باۋلىدى. ول ەڭ نەگىزگى دىبىستاۋدان باستاپ ۇيرەتىپ، بىرتىندەپ مۋزيكا اسپاپتارى وقىتۋى، ورىنداۋ سياقتىلارعا دەيىن تەرەڭدەي ويىستى. باينسار 4 جاسىنان باستاپ ۇيرەندى، قازىر 1 ـ جىلدىقتا وقيدى، ”ىلگەرى مۇعالىمعا ىلەسىپ ىڭىلداپ ايتۋشى ەدىم، قازىر مەن دە اسپاپ شەرتە وتىرىپ شىرقايتىن بولدىم“.
”اتام كەزىندە «جاڭعىر» ۇيرەنبەسەڭ وپىق جەيتىن بولاسىڭ دەگەن بولاتىن. قازىر مەن اتامنىڭ ويىن ٴتۇسىندىم“، ـ دەدى دورجى تەبىرەنە. بيىل وركەستر شەتەلگە شىعىپ ويىن قويۋدى جوسپارلاپ وتىر، مۇنان سىرت، دورجى نيماعا تاعى جاڭا وي كەلىپ وتىر، ”ٴبىز وسى جىلدارى جازعان نەشە ونداعان «جاڭعىر» جىر ـ اندەرىن ارنايى جيناق ەتىپ جاساپ، ۇلكەن مۋزيكا تۇعىرلارىندا جاريالاپ، اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ وسى ەپوستى ەت قۇلاعىمەن ەستۋىنە مۇمكىندىك جاساۋدى ويلاپ وتىرمىز“.
