”وتانىنان شالعايدا جۇرگەن حۋاچياۋ، حۋارىندارعا وتباسى مەيىرىن جەتكىزەمىز“
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى لي حۋا، حي حۇڭۋي، ليۋ شياڭ
9 - ايدىڭ 20 - كۇنى سىركىرەپ جاۋعان كۇزگى جاڭبىر قىرعىزستاننىڭ استاناسى بىشكەككە سالقىن لەپ اكەلگەنىمەن، ءبىراق بىشكەكتىڭ ماسكەۋ داڭعىلى 19 - نومىرگە ورنالاسقان قىرعىزستان ورتا ازيا حۋاچياۋ، حۋارىندار دوستىق قوعامى شۋاقتى مەيىرگە بولەندى. سول كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ۇگىت ءبولىمى ۇيىمداستىرعان ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى العا قويىلعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعى نەگىزگى تاقىرىپتىق شەكارا سىرتىندا تىلشىلىك جاساۋ قيمىلىن حابارلاۋ ۇيىرمەسى جەرگىلىكتى ورىنداعى حۋاچياۋ، حۋارىندار ”شاعىن وتباسى“ دەپ اتاعان جەرگە كەلدى.
قاراماققا سىرتى ەسكىلەۋ كورىنەتىن ەكى قاباتتى شاعىن عيماراتتىڭ ىشكى بەزەلۋى جانعا جايلى ەكەن، دوستىق قوعامىنىڭ باستىعى حۋ يۇيمەيدىڭ قىزمەت ۇستەلىنە ءبىر توپ شاقىرۋ قاعازى جانە ءبىر ەستەلىك داپتەرى قويىلىپتى.
”جۇڭچيۋ مەرەكەسى، مەملەكەت مەرەكەسى − قوس مەرەكە تاياپ قالدى، ءبىز مۇشەلەردى مەرەكەنى بىرگە وتكىزۋگە ۇسىنىس ەتىپ، وتانىنان شالعايدا جۇرگەن حۋاچياۋ، حۋارىندارعا وتباسى مەيىرىن جەتكىزۋدى ءۇمىت ەتەمىز“، - دەدى حۋ يۇيمەي.
”بۇل ءبىزدىڭ كوكتەم مەرەكەسىن بىرگە وتكىزگەن شاعىمىز“، ”بۇل تۇڭعىش قۇرىلعان جۇڭگو تىلىندەگى باستاۋىش مەكتەپ“، ”بۇل ءبىر رەتكى چيپاۋ شوۋ“، ”مىناۋ ءبىز شىعارعان تۇڭعىش جۇڭگو تىلىندەگى گازەت“... قوعامنىڭ كەڭسە عيماراتىنداعى سۋرەت قابىرعاسى تىلشىلەردىڭ نازارىن اۋداردى، قوعام قۇرىلعان 20 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتان بەرگى ۇمىتىلماس ساتتەردى ءبىر - بىرلەپ ساناعان حۋ يۇيمەيدىڭ قيالىنا وتكەن ىستەر ورالا كەتتى.
1999 - جىلى حۋ يۇيمەي ۇرىمجىدەن بىشكەككە كەلىپ، ءبىر كاسىپورىندا كاسىپتىك ديرەكتور بولىپ، قىزمەت بارىسىندا ءىشىنارا حۋاچياۋ، حۋارىندارمەن تانىسادى.
ول جات ەل، جات جەردە ءتىل، سالت - سانا، مادەنيەت، تانىم سياقتى جاقتاردا كوپتەگەن پارىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعاندىعىن، چياۋمين باۋىرلاستاردىڭ ءتۇرلى قيىن ماسەلەلەرگە كەز بولاتىندىعىن، كەيبىر ساقا چياۋمين باۋىرلاستاردىڭ جاسى ۇلعايىپ، اتا مەكەنىن ءتىپتى دە ساعىناتىندىعىن بايقايدى. سونىمەن ول دوستىق قوعامىن قۇرۋ ويىنا كەلىپ، شەتەلدەگى چياۋمين باۋىرلاستارعا ”تۇراق“ ازىرلەۋدى ءجون كوردى.
2006 - جىلى حۋ يۇيمەي قىرعىزستاندا رەسمي تىركەلىپ، حۋاچياۋلار، حۋارىندار دوستىق قوعامىن قۇردى.
”قوعام قۇرىلا سالا كوپتەگەن چياۋمين باۋىرلاستار ءبىزدى ىزدەپ كەلدى، ولاردىڭ قىزمەتتەگى، تۇرمىستاعى قيىن ماسەلەلەرىن شەشۋىنە كومەكتەستىك“. حۋ يۇيمەي بىلاي دەدى: قوعام جىلىنا تاعى 3 − 4 رەت كولەمدى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن وتكىزىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى حۋاچياۋلاردى، حۋارىنداردى ءبىر اراعا ۇيىستىردى.
ءۇرىمجى جۇنچى تيانيۇي ماشينا جابدىقتارى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى شى يۇيلين 2012 - جىلى ”شەتەلگە شىعۋ“ بويىنشا ورتا ازياعا بارىپ، ەل ىشىندە وندىرىلگەن ساپالى ماشينا جابدىقتارىن قىرعىزستانعا ەكسپورت ەتتى. 10 جىلدىق قۇلشىنىس ارقىلى كاسىپورىن ورتا ازيا رايونىنا ورنىقتى تابان تىرەپ، ءوزى دە جات ەلدە ورنىن تاپقانداي سەزىمگە يە بولدى.
”قوعامعا قاتىناسقاننان كەيىن ءبىر جولاتا ’وتباسى‘ تاپقانداي بولدىم، ەندىگارى جالعىزسىرامايتىن بولدىم“. شى يۇيلين بىلاي دەدى: جايشىلىقتا قانداي قيىنشىلىقتارعا تاپ بولساق تا، كوپشىلىك ءوزارا كومەكتەسەمىز، كاسىپورىننىڭ دامۋ سەرپىمدىلىگى ءتىپتى دە كۇشەيە ءتۇستى.
ءار جىلعى كوكتەم مەرەكەسى، دۋان - ۋ مەرەكەسى، جۇڭچيۋ مەرەكەسى، مەملەكەت مەرەكەسى سياقتى مەرەكەلەردە قوعام جۇڭحۋا مادەنيەتى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن وتكىزىپ، چياۋمين باۋىرلاستاردىڭ وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىگىن تاسقىنداتادى، تاعى جەلىلەس الەۋمەتتىك يگىلىك قيمىلدارىن ورىستەتىپ، قىرعىزستان قارتتار ۇيىندەگى، جەتىمحاناداعى قارتتار مەن بالالارعا اقشالاي، زاتتاي جىلۋ اتايدى. بۇل شى يۇيلينگە ”جانتالاسۋدان“، ”اقشا تابۋدان“ باسقا ءمان مەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىندىردى.
”ءبىر قىدىرۋ قوعامدىق قيمىلدار جۇڭگو كاسىپورىندارىنىڭ قىرعىزستانداعى تاماشا وبرازىن ورناتتى“، - دەدى ول.
قوعام قۇرىلعاننان كەيىن حۋ يۇيمەي جەرگىلىكتى ورىنداعى حۋاچياۋلاردىڭ، حۋارىنداردىڭ وتانعا قاتىستى ينفورماتسيا مۇقتاجدىعىنىڭ زور ەكەندىگىن بايقايدى. كوپشىلىكتىڭ ەل ىشىندەگى جاعدايدى دەر كەزىندە ۇعىسىپ، اۋىل ساعىنىشىن باسۋى ءۇشىن حۋ يۇيمەي شينجياڭعا قايتىپ كەلىپ، ءبىر گازەتحانامەن بايلانىس جاساپ، حۋاچياۋلار، حۋارىندار ءۇشىن ورتا ازياداعى 5 ەلدەگى تۇڭعىش حانزۋ تىلىندەگى گازەت «ورتا ازيا چياۋميندەر گازەتىن» شىعارىپ، جۇڭگو − قىرعىزستان حالقىنىڭ اۋىس - كۇيىسى مەن قارىم - قاتىناسىنىڭ دوستىق كوپىرىن سالدى.
حۋ يۇيمەي بىلاي دەدى: گازەتتىڭ حانزۋ ءتىلى، ورىس ءتىلى جانە قىرعىز ءتىلى سىندى 3 تىلدەگى نۇسقاسى بار، جاڭا جىبەك جولىنداعى سەلبەستىك تۇعىرىن قۇرىپ، جۇڭگو ءۇنىن اناعۇرلىم جاقسى تاراتتى.
اعا بۋىن حۋاچياۋلاردىڭ، حۋارىنداردىڭ ۇرپاقتارىنىڭ جۇڭگو ءتىلىن ۇيرەنۋىنە كومەكتەسۋ ءۇشىن حۋ يۇيمەي كوپ جاقتىڭ قۇلشىنىسى ارقىلى ءوزى ءبىر ءبولىم قارجى توپتاپ، قىرعىزستانداعى تۇڭعىش حۋاچياۋ، حۋارىن پەرزەنتتەرىنىڭ جۇڭگو ءتىلى وقىتۋ ورتالىعىن اشتى.
”چياۋمين باۋىرلاستاردىڭ پەرزەنتتەرى عانا ەمەس، قىرعىزستاندا جۇڭگو ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلەتىندەر دە بارعان سايىن كوبەيۋدە“. تىلگە جەتىك بولسا، مادەنيەت جاعىنداعى قارىم - قاتىناس اناعۇرلىم ىركىلىسسىز بولادى، جۇرت تىلەگى دە سوعان ىلەسە توعىسادى“. حۋ يۇيمەي بىلاي دەدى: ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى اتقارىلعان 10 جىلدان بەرى جۇڭگو − قىرعىزستان ەكى ەل قارىم - قاتىناسى ويداعىداي دامىپ، ەكى جاقتىڭ ساۋدا بارىس - كەلىسى جيىلەپ، كوپتەگەن جۇڭگو كاسىپورىندارى قىرعىزستانعا كەلىپ قارجى قوسىپ، كاسىپتى گۇلدەندىردى، جۇڭگو ءتىلىن بىلەتىن داشۋە بىتىرگەن وقۋشىلار جۇڭگو قارجىلاندىرعان نەمەسە جۇڭگو − قىرعىزستان بىرلەسىپ قارجىلاندىرعان كاسىپورىنداردىڭ دارىندى قابىلداۋىندا قارسى الۋعا بولەندى.
كوپ جىلدان بەرى جۇڭگو كاسىپورىندارى قىرعىزستاننىڭ كوپتەگەن قارجى قوسۋ قۇرىلىس نىساندارىنا قاتىناسىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى جاعىندا قىرعىزستانعا قىرۋار كومەك بەرىپ، تاس جول سالىپ، شيپاحانا قۇرىپ بەردى.
تاكسيگە وتىرىپ جۇڭگونىڭ كومەگىمەن سالىنعان تاس جولدا كەتىپ بارا جاتىپ، شوفەر ۇستازدىڭ ”تەك جۇڭگو عانا بىزگە وسىنداي جاقسى جول سالىپ بەرە الادى“ دەگەنىن ەستىگەندە، حۋ يۇيمەي ەرەكشە ماقتانىش سەزىندى.
”وتانىمىز بارعان سايىن قۇدىرەتتەنىپ، شەتەلدە جۇرگەندەردىڭ مىعىم تىرەگى بولدى“. حۋ يۇيمەي بىلاي دەدى: ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى العا قويىلعان 10 جىلدان بەرى قىرعىزستاندى قامتىعان كوپتەگەن ەلدەر جۇڭگو جونىندە جاڭا تانىمعا يە بولدى. قىرعىزستانداعى جۇڭگو ساۋداگەرلەرى دە كوپتەگەن نىساندارعا بەلسەنە ات سالىسىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا دەم بەرىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى بۇقارانىڭ جۇڭگو جونىندەگى تانىمى مەن تۇسىنىگىن تەرەڭدەتتى.
”قوعام شەتەلدەردەگى چياۋمين باۋىرلاستاردى جانە وتانعا ورالعان چياۋميندەردى، چياۋميندەردىڭ تۋىس - تۋعاندارىن كەڭ كولەمدە ىنتىماقتاستىرىپ، ولارمەن بايلانىس جاساپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنە بىرگە كۇش سالادى“. حۋ يۇيمەي بولاشاققا تولىق سەنىممەن قارايدى، ول چياۋميندەر ۇيىمدارىنىڭ كوپىرلىك، دانەكەرلىك رولىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، جۇڭگو مەن قىرعىزستاننىڭ تاتۋ كورشىلىك دوستىق سەلبەستىگىنىڭ تەرەڭدەي دامۋىن بار كۇشپەن جەبەپ، جۇڭگو حيكاياسىن جاقسى باياندايتىندىعىن، چياۋمين باۋىرلاستار حيكاياسىن جاقسى باياندايتىندىعىن، جۇڭگو - قىرعىزستان دوستىق بارىس - كەلىسى حيكاياسىن جاقسى باياندايتىندىعىن ءبىلدىردى.
