عىلىم تەحنيكا − ءبىرىنشى وندىرگىش كۇش، جاڭالىق اشۋ − ٴبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش. شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق استىق جانە زاتتىق ماتەريالدى زاپاس ساقتاۋ مەكەمەسى ءتۇيىندى شارالاردى كورنەكتىلەندىرىپ، ”التىنى باياندى جالعاستىرۋدى“ تۇتقا ەتىپ، عىلىم - تەحنيكا ارقىلى استىق ءوندىرىسىن گۇلدەندىرۋدى، استىقتى زاپاس ساقتاۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتتى.
ٴبىرىنشى، عىلمي زەرتتەۋ قوسىلىمى ۇزدىكسىز ارتتىرىلادى. كاسىپورىنداردىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋىنىڭ تۇلعالىق ورنىن ساۋلەلەندىرىپ، باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ عىلىم - تەحنيكا ارقىلى وزەكتى باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى، قازىر رايونىمىزدا استىققا ساياتىن باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ سانى 107گە جەتىپ، ”13 - بەسجىلدىقتىڭ“ باستاپقى كەزىندەگىگە سالىستىرعاندا 23 كاسىپورىن تىڭنان قوسىلدى. ۇن، ماي كاسپورىنىنىڭ زەرتتەۋ قۇرىلىمى 6عا جەتىپ، مۇنىڭ ىشىندە مەملەكەت دارەجەلى زەرتتەۋ - اشۋ قۇرىلىمى 2، اۆتونوميالى رايون دارەجەلىسى 4 بولدى. 2022 ـ جىلى رايونىمىزداعى ساناق جۇيەسىنە ەنگىزىلگەن استىق، ماي مانەرلەۋ كاسىپورىندارىنىڭ عىلىم ـ تەحنيكالىق قوسىلىمى 60 ميلليون 385 مىڭ يۋان بولدى، مۇنىڭ ىشىندە ۇكىمەتتىڭ قولداعان قوسىلىمى 5 ميلليون 941 مىڭ يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن 721 مىڭ يۋان ارتىپ، ارتۋ مولشەرى %13.8 بولعان.
ەكىنشى، استىق عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ رولى ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىلەدى. شينجياڭ استىق - ماي عىلمي زەرتتەۋ ورنى «اۆتونوميالى رايوننىڭ استىق ساقتاۋ قۇرىلعىلارىن جوعارىلاتۋ، جاڭالاۋ جونىندەگى زەرتتەۋى» ، «سپينوسادتى وڭتۇستىك شينجياڭ استىق قامباسىندا قولدانۋدان ۇلگى كورسەتۋ زەرتتەۋى»، «اۆتونوميالى رايوننىڭ استىق جانە زاتتىق ماتەريالدى زاپاس ساقتاۋ جالپىلىق عىلىم - تەحنيكا قاجەتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋى» سياقتى كوپ ٴتۇرلى تاقىرىپتىق زەرتتەۋدى ورىندادى. شينجياڭ استىق ـ ماي ٴونىم ساپاسىن باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ پۋنكتى ”استىق ساتىپ الۋداعى اۆتوماتتاندىرىلعان ساپانى تەكسەرۋ شەشۋشى تەحنيكاسىن اشۋ جانە قولدانۋ“ نىسانىن زەرتتەۋدى ورىستەتتى ٴارى ”2022 ـ جىلعى جۇڭگو استىق ـ ماي عىلمي قوعامىنىڭ عىلىم ـ تەحنيكا سيلىعىنىڭ“ 2 ـ دارەجەلى سيلىعىنا يە بولىپ، «شينجياڭنىڭ جاقسى استىق-مايى، شەكىلدەۋىك مايى» توپتىق ولشەمىن بەلگىلەپ، رايونىمىزدىڭ استىق ـ ماي ساپا ولشەمى جۇيەسىن ونان ارى اقاۋسىزداندىردى. شينجياڭ ونەركاسىپ-ەكونوميكا مەكتەبى ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مينيسترلىگى جاعىنان مەملەكەت بويىنشا تەحنيك جۇمىسشى مەكتەبى ونەركاسىپ - وقىتۋ ٴبىر تۇلعالاندىرىلعان ٴبىرىنشى ساتىداعى جوعارى مەكتەپتەر قاتارىنا ەنگىزىلىپ، بۇكىل ەلدەگى تەحنيك جۇمىسشى مەكتەپتەرىنىڭ ونەركاسىپ، وقىتۋ ٴبىر تۇلعالاندىرعان وقىتۋشىلاردى تاربيەلەۋ بازاسى مەن اۆتونوميالى رايوننىڭ جوعارى قابىلەتتى دارىندىلاردى تاربيەلەۋ بازاسى بولىپ قۇرىلدى.
ٴۇشىنشى، زەردەلىلەنگەن استىق قامباسى قۇرىلىسى جانە قولدانىلىمى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلەدى. اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا 7 ميلليون يۋان ءبولىپ، ولكە دارەجەلى تۇعىردى زەردەلىلەندىرىپ جاڭالاۋعا پايدالانۋعا قولداۋ كورسەتتى، كاسىپورىندار وزدەرى 10 ميلليون يۋان قارجى توپتاپ، ۇكىمەتتىڭ زاپاس قورىن زەردەلىلەندىرىپ جاڭالاۋعا جۇمسادى. سانجى وبلىسى ”زەردەلى استىق قامباسى“ قۇرىلىسى ارقىلى ينفورماتسيا تەحنيكاسى مەن استىق كاسىبىن ىشكەرىلەي توعىستىرىپ، استىق ساتىپ الۋ ـ ساتۋدى باسقارۋ دەڭگەيىن جاپپاي جوعارىلاتىپ، سەنىمدىلىك ينفورماتسياسى تۇعىرى ارقىلى تۇرلىشە سەنىمدىلىك دارەجەسىندەگى استىق تيجاراتشىلارىنا تۇرلەر بويىنشا قىزمەت وتەپ جانە باقىلاۋ ـ باسقارۋ جۇرگىزىپ، استىق كاسىبى قىزمەتىن اناعۇرلىم ويداعىداي قولدادى جانە قىزمەت وتەدى.
ٴتورتىنشى، جاسىل زاپاس استىقتى قامتاماسىزداندىرۋ ورەسى ۇزدىكسىز جوعارىلاتىلادى. بۇكىل رايونداعى 6 ميلليون 90 مىڭ توننالىق مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ ولشەمدى قامبا سيىمدىلىعىندا استىق جاعدايىن ولشەۋ ـ مەڭگەرۋ جۇيەسىنەن پايدالانعان قامبا سيىمدىلىعى 5 ميلليون 280 مىڭ توننا، ماشينامەن اۋا الماستىرۋ قولدانىلعان قامبانىڭ سيىمدىلىعى 5 ميلليون 580 مىڭ توننا، تومەن تەمپەراتۋرادا استىق ساقتاۋدى جۇزەگە اسىرعان قامبا سيىمدىلىعى ٴبىر ميلليون 460 مىڭ توننا بولىپ، جاسىل استىق ساقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ورەسى جاپپاي جوعارىلادى. بۇكىل رايوندا جاسىل زاپاس استىق حيميالىق دارىلەرىن پايدالاناتىن ازىق ـ تۇلىك دارەجەلى ەنجار ۇنتاعىن، سپينوسادتى جالپىلاستىرىپ قولدانىپ، ٴۇرتىس 3 جىل اۆتونوميالى رايون دارەجەلى زاپاس استىقتىڭ فوسفورلى اليۋميندى نولدىك پايدالانۋىن جۇزەگە اسىردى، 2022 ـ جىلى بۇكىل رايون ازىق ـ تۇلىك دارەجەلى ەنجار ۇنتاقتان 26 توننا پايدالانىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن 8.55 توننا مولايىپ، %48.97 ارتىپ، جاسىل استىق ساقتاۋ تەحنيكاسى جالپى بەتتىك قولدانىلدى. سونىمەن بىرگە، ىلە مەملەكەتتىك زاپاس استىق قويماسى، سانجى مەملەكەتتىك زاپاس استىق قويماسى سياقتى ورىنداردىڭ ”جاسىل زاپاس استىقتى ولشەمدەندىرۋ“ سىناق ٴتۇيىنى قىزمەتىن ورىستەتۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى.
بەسىنشى، عىلىم - تەحنيكا نىساندارىن ٴوتىنىش ەتۋ تەبىنى ۇزدىكسىز ارتتىرىلادى. كاسىپ سالاسىنداعى 4 نىساننىڭ قاجەتىن ورتالىقتىڭ جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ عىلىم - تەحنيكانى دامىتۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋ ارناۋلى قارجىسى نىسانى ەتىپ كورسەتىپ، جالپى 27 ميلليون 100 مىڭ يۋان قارجى قوسۋدى، ورتالىق قازىنادان 8 ميلليون يۋان ارناۋلى قارجى قوسۋدى ٴوتىنىش ەتۋدى جوسپارلادى. كاسىپ سالاسىنداعى باستاماشى كاسىپورىنداردى اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم ـ تەحنيكا مەڭگەرمەسىنىڭ ”مەڭگەرمە مەن مەڭگەرمە قوسىلا ارەكەتتەنۋ“ نىسانىنا ٴوتىنىش بەرۋگە بەلسەنە جۇمىلدىرىپ، 2 توپتا جيىنى 17 نىساننىڭ قاجەتىن كورسەتىپ، جيىنى 305 ميلليون 110 مىڭ يۋان قارجى قوسۋدى جوسپارلادى.
التىنشى، ەل ىشىندەگى عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىمەن سەلبەستىك ۇزدىكسىز كۇشەيتىلەدى. مەملەكەتتىك استىق عىلىم اكادەمياسىمەن سەلبەسىپ، تارباعاتاي ايماعىنىڭ، سانجى وبلىسىنىڭ، قارامايلى قالاسىنىڭ استىق جانە زاتتىق ماتەريالدار زاپاسىنىڭ ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوباسىن تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ، جاساۋ قىزمەتى ورىستەتىلدى. حىنان ونەركاسىپ داشۋەسىمەن ستراتەگيالىق سەلبەستىك جۇلگەلىك كەلىسىمىنە قول قويىپ، «استىق - مايدى تەكسەرەتىن الابوتا 20 - گيدروكسي ازينون مولشەرىن ولشەۋ جوعارى ٴونىمدى سۇيىق حروماتوگرافياسى ٴادىسى» ٴادىسىن دالەلدەۋ قىزمەتىن سەلبەسىپ ورىستەتىپ، «شينجياڭنىڭ جوعارى ولشەمدى استىق قامباسى قۇرىلىسىنىڭ ولشەمدى باعدارناماسى» سياقتى 4 ولشەمدى بىرگە جاسادى. قاتىستى ماماندار مەن پروفەسسورلاردى شينجياڭعا كەلىپ استىق، مايدىڭ عىلىم ـ تەحنيكالىق قاجەتىنە تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، عىلمي زەرتتەۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتۋگە ۇسىنىس ەتتى.
