3 - ايدىڭ 5 - كۇنى تۇستەن كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 - ماجىلىسىندە ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقان كەزدە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىسكە قاتىناسىپ جاتقان رايونىمىزداعى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ، شينجياڭدا تۇراتىن مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ جانە ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقارانىڭ اراسىندا كۇشتى اڭىس تۋدىردى. كوپشىلىك مىنالاردى ءبىلدىردى: باس شۋجيدىڭ ماڭىزدى ءسوزىن ەستە بەرىك ساقتاپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدەگى ستراتەگيالىق تاباندىلىقتى ساقتاپ، ەكولوگيانى الدىمەن ەسكەرۋدى، جاسىل دامۋدى باعدار ەتكەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جولىن بەلسەندىلىكپەن قاراستىرىپ، ەكولوگيالىق جۇيەنى قورعاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى تىزگىندەۋدەن قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزىپ، كورىكتى شينجياڭدى بىرگە قۇرۋ كەرەك.
■ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدەگى ستراتەگيالىق تاباندىلىقتى ساقتايمىز
باس شۋجي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ“ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنىڭ بىرەۋى − ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى، جاڭا داۋىردە جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولۋ جانە ونى دامىتۋ نەگىزگى جالپى جوباسىندا ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار تۇرۋىنا تاباندى بولۋ − ءبىر نەگىزگى جالپى جوبا، جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ ىشىندە جاسىل − ءبىر كەلەلى ۇستانىم، ءۇش ءىرى قامال الۋ شايقاسىندا لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ − ءبىر ءىرى قامال الۋ شايقاسى. وسى ”ءتورت ءبىر“ پارتيامىزدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ زاڭدىلىعىن يگەرۋىن ايگىلەدى، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ جاڭا داۋىردەگى پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرى دامۋىنداعى ورنىن ايگىلەدى، پارتيانىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرۋ جونىندەگى ورنالاستىرۋلارى مەن تالاپتارىن ايگىلەدى. جەر - جەر، تاراۋلار مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ەلىمىزدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ تىڭ ساتىعا قادام باسۋىن قۇلشىنا جەبەۋ كەرەك.
”باس شۋجي ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ونان ارى كۇشەيتۋ جونىندە ايقىن تالاپتاردى العا قويىپ، ءبىزدىڭ جاڭا داۋىردە جۇڭگوشا سوتسياليستىك ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرۋ باعدارىمىزدى اناعۇرلىم ايقىنداپ، سەنىمىمىزدى اناعۇرلىم بەكەمدەدى.“ مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى مۋسا مامەت: ”ءتورت ءبىر“ گە تاباندى بولىپ، كاسىپورىن دامۋى مەن ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتۋ كەرەك، - دەدى.
مۋسا مامەت ۋاكىل بىلاي دەپ تانىستىردى: ءۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇنىق سۋىن، جاسىل تاۋىن، اشىق اسپانىن، اقشا بۇلتىن قورعاۋ ءۇشىن، مەن ىستەپ جاتقان شينجياڭ شۋەفىڭ قارجى قوسۋ، جارنا مەڭگەرۋ شەكتى سەرىكتەستىگى 710 ميلليون يۋان قارجى سالىپ، ۇرىمجىدەگى ءوندىرىس ءتۇيىنىن تۇتاستاي كوشىرۋ، جاڭالاۋ ينجەنەرياسىن اتقاردى؛ 3 ميلليون 800 مىڭ يۋان قارجى سالىپ، 30 مىڭ ءتۇپ اعاش ەگىپ، زاۆود اۋماعىن جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىن اتقاردى. 2018 - جىلى 12 ميلليون 680 مىڭ يۋان قارجى سالىپ، كومىردى ەلەكترگە وزگەرتۋ جانە كەن جۇمىسى اۋماعىنىڭ، كەن تاۋلارىنىڭ جاسىل جامىلعىسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىن اتقاردى.
”باس شۋجيدىڭ ماڭىزدى ءسوزى ءبىزدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن تىڭ ساتىعا كوتەرۋدى جەبەۋىمىزگە قۇدىرەتتى رۋحاني قوزعاۋشى كۇش قوسىپ، ءتۇبىرلى ولشەم ازىرلەدى. ءبىز باس شۋجيدىڭ تالاپتارى بويىنشا ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدىڭ ستراتەگيالىق تۇراقتىلىعىن ساقتاپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن باتىل ىلگەرىلەتەمىز.“ ءۇرىمجى قالالىق ەكولوگيالىق ورتا مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى لي شينشىڭ بىلاي دەدى: ەلىمىز ەكونوميكاسى جوعارى قارقىنمەن دامۋ كەزەڭىنەن جوعارى ساپالى دامۋ كەزەڭىنە بۇرىلىس جاساپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى دا شەشۋشى مەزگىلگە ءوتتى، ءۇرىمجى قالالىق ەكولوگيالىق ورتا مەكەمەسى بۇقارانىڭ ويلاعانىنا، ۇمىتىنە، اسىعا كۇتكەن ىسىنە بەلسەندىلىكپەن جاۋاپ قاتتى، بيىل ”كومىردى تىزگىندەۋ، شاڭ - توزاڭدى تىزگىندەۋ، لاستاۋدى تىزگىندەۋ، اۆتوكولىكتى تىزگىندەۋ“ سىندى 4 قاتاڭ تىزگىندەۋ شاراسى ارقىلى بولات - تەمىر قاتارلى كاسىپتەردىڭ لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ قۇرىلعىلارىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، وزگەرتىپ سالىپ، جانە ”بىتىراندى، جۇيەسىز، لاستاۋشى“ كاسىپورىنداردى، ونەركاسىپ پەش - قۇمدانداردى جان - جاقتى جونگە سالىپ، ءۇرىمجىنىڭ اسپانىنىڭ اناعۇرلىم اشىق، تاۋىنىڭ اناعۇرلىم جاسىل، سۋىنىڭ اناعۇرلىم تۇنىق بولۋىنا كەپىلدىك ەتەمىز.
■ەكولوگيانى الدىمەن ەسكەرۋدى، جاسىل دامۋدى باعدار ەتكەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جولىن قاراستىرامىز
”باس شۋجي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرىپ، ەكونوميكالىق دامۋ مەن ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قۇرىلىسىنىڭ قاتىناسىن ءبىر تۇتاس ويداعىداي جوسپارلاپ، ستراتەگيالىق ورىن تۇراقتاندىرۋعا ۇيلەسەتىن، ىشكى موڭعۇلدىڭ ەرەكشەلىگىن ايگىلەيتىن، ەكولوگيانى الدىمەن ەسكەرۋدى، جاسىل دامۋدى باعدار ەتكەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جولىن قۇلشىنا قاراستىرۋ كەرەك. بۇل ىشكى موڭعۇلعا قويىلعان تالاپ قانا بولىپ قالماستان، شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا دا ايقىن بەتالىس كورسەتتى.“ اۆتونوميالى رايوندىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى ورمان وتىرعىزۋ باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ياڭ جيانميڭ بىلاي دەدى: پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، شينجياڭ جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، عىلىم - تەحنيكانى تايانىش ەتىپ، ءۇش تەرىستىك ىقتاسىن ورمانى ينجەنەرياسىن ۋاكىل ەتكەن ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى. بىلتىر جىل سوڭىنا دەيىن شينجياڭنىڭ ەكپە جاسىل القابىنىڭ اۋدانى جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننىڭ العاشقى مەزگىلىندەگىسىنەن 5 ەسەگە جۋىق كەڭەيدى. ”شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، ءوزىم ارەكەتكە كەلىپ، شينجياڭنىڭ تۇنىق سۋىن، اشىق اسپانىن قۇلشىنا قورعايمىن.“
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى قۇرماش سىرجان بىلاي دەدى: ”تاماشا جاراتىلىستىق ەكولوگيا − ىلەنىڭ ەڭ ۇلكەن ابزالدىلىعى، ەڭ قىمبات بايلىعى. ءبىز ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ دەگەنىمىز وندىرگىش كۇشتى قورعاۋ دەيتىن يدەيانى بەرىك ورناتىپ، ەكولوگيانى الدىمەن ەسكەرۋدى، جاسىل دامۋدى باعدار ەتكەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جولىمەن ءجۇرىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدان ەرەسەن مول ەكولوگيالىق ونىمدىلىك، ەكونوميكالىق ونىمدىلىك جانە قوعامدىق ونىمدىلىك تۋدىرۋىمىز كەرەك.“
”باس شۋجيدىڭ ءسوزى ءبىزدىڭ قىزمەت بەتالىسىمىزدى اناعۇرلىم ايقىندادى.“ اقسۋ ايماقتىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى شيا حۇڭۋي بىلاي دەدى: اقسۋ ايماعى عىلمي، ەكولوگيالى، ۇنەمشىل بولۋداي جاسىل دامۋ جولىمەن جۇرۋدەن جازباي، 410 مىڭ مۋ ەكپە ورمان، 300 مىڭ مۋ قۇمدى تىزگىندەۋ ورمانىن وتىرعىزىپ بولۋدى جوسپارلادى. ”’كوكجار رۋحى‘ن جالعاستىرىپ، ساۋلەلەندىرىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدى تالىقپاي جالعاستىرامىز“، -دەدى شياحۇڭۋي.
”وتاننىڭ سولتۇستىك الابىنداعى وسى كورىكتى كورىنىس جەلىسىن جاقسى قورعاۋ − باس شۋجيدىڭ ىشكى موڭعۇل اۆتونوميالى رايونىنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنا دەگەن ىقىلاستى ءۇمىتى، سونداي - اق بۇكىل ەلدىڭ جاسىل دامۋى مەن ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋى جونىنەن العا قويعان اناعۇرلىم جوعارى تالابى“، - دەدى كورلا قالاسى شينيعي سۋ قويماسى 10 مىڭ مۋلىق سۋ - توپىراقتى ساقتايتىن ەكولوگيالىق، ەكونوميكالىق ورمانىن كوتەرمەگە العان تاۋ چىڭباۋ. 2006 - جىلى تارىم وزەنى الابىن جان - جاقتى وڭاۋ نىسانى قۇرىلىسىن وراي ەتكەن تاۋ چىڭباۋ تارىم وزەنى الابىنداعى شينيعي سۋ قويماسىن باسقارۋ مەكەمەسىمەن 10 مىڭ مۋلىق ەكولوگيالىق، ەكونوميكالىق ورمان قۇرىلىسى توقتامىنا قول قويىپ، قۇمدى ءشولدىڭ شەتىنە اعاش ەگىپ، قۇمدى بوراندى توستى. قازىرگە دەيىن جيىنى 36 ميلليون يۋاننان استام قارجى سالىنىپ، 62 ميلليون ءتۇپ توراڭعى قالامشاسى ءوسىرىلىپ، قاتارعا قوسىلىپ، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى جاعىنان ”قۋاڭ وڭىردەگى ءشول − جاسىل القاپ وتپەلى بەلدەۋىندەگى بۇزىلعان ەكولوگيالىق جۇيەنى قالپىنا كەلتىرۋ سىناعىنان ۇلگى كورسەتۋ رايونى“ بولىپ تۇراقتاندىرىلدى. ”بۇدان كەيىن، اعاش ەگىپ، ورمان وتىرعىزۋدى جالعاستىرىپ، شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋعا كۇش قوسامىن“، - دەدى تاۋ چىڭباۋ.
■لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى تىزگىندەۋدەن قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزەمىز
باس شۋجي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى تىزگىندەۋدەن قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋ كەرەك. حالىق بۇقاراسىنىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان كورنەكتى ورتا ماسەلەسىن ويداعىداي شەشۋ − حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى قورشاعان ورتانى جاقسارتۋدىڭ كوكەي تەستى تالابى ءارى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدىڭ كەزەكتەگى شۇعىل مىندەتى.
”ءبىز باس شۋجيدىڭ ءسوزىنىڭ رۋحىن مۇقيات ۇيرەنىپ، ءتۇسىنىپ،’ تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ باعا جەتپەس بايلىق، مۇزدى ءوڭىر، قارلى القاپ تا باعا جەتپەس بايلىق‘ دامۋ ۇستانىمىن ىشكەرىلەي امالياتتا ايگىلەپ، لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ قورشاعان ورتانىڭ ءۇرتىس جاقسارۋ جەتىستىگىن شىنايى سەزىنۋىنە مۇمكىندىك تۋدىرامىز“، - دەدى شينجياڭدا تۇراتىن مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەسى باعداۋلەت.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، اۆتونوميالى رايوندىق قورشاعان ورتانى قورعاۋ عىلمي زەرتتەۋ ورنى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، باستىعى جارقىن احات ۇلى بىلاي دەدى: مەكەمەمىز عىلمي زەرتتەۋدە جاڭالىق اشۋ تەبىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ، اۋىز سۋ قاينارىن قورعاۋ، اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ سياقتى ءتۇيىندى وڭىرلەرگە عىلىم - تەحنيكا تىرەگىن ازىرلەپ، شينجياڭنىڭ لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ قىزمەتىنە اقىل - پاراسات جاعىنان ويداعىداي كەپىلدىك ەتىپ، ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسىن بىرگە قۇرامىز.
”التىن تاۋ، تۇنىق سۋ“ ،”مىڭ شاقىرىمدىق اشەكەيلى كاريدور“ دەگەن اتى بار التاي ايماعى 2017 - جىلدان بەرى ”ەندىكتە شەتىنە، بويلىقتا تۇبىنە دەيىن جەتكەن“ ورتانى قورعاۋ جاۋاپكەرشىلىك جۇيەسىن جانە جاۋاپكەرشىلىك قۋزاۋ ءتۇزىمىن ورناتىپ، اۆتونوميالى رايون بويىنشا ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدان ۇلگى كورسەتۋ رايونىن كۇش سالا قۇردى. التاي ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى دوۋ جاۋحۇي بىلاي دەدى: بۇدان كەيىن ءبىز باس شۋجيدىڭ تالابىنا ساي، ەنەرگيا قۇرىلىمىن كۇش سالا رەتتەپ، تازا ەنەرگيادان پايدالانۋدى جەدەل جالپىلاستىرىپ، 2020 - جىلدىڭ سوڭىندا تۇتاس ايماقتاعى بارلىق اۋدان - قالادا جانە ءتۇيىندى قالا - قالاشىقتاردا لاس سۋدى جيناۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قۋاتىن جۇزەگە اسىرىپ، ەگىستىك جەر بەتىنىڭ بىلعانۋىنان، اسىرەسە، ”اق ءتۇستى لاستانۋ“دان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدى كۇشەيتىپ، اناعۇرلىم كورىكتى التاي قۇرامىز.
