4 ـ ايدىڭ 16 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ پۋترادجاياداعى زۇڭلي سارايىندا مالايزيا زۇڭليى انۋارمەن كەڭەس وتكىزدى.
سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى حۋاڭ جيڭۋىن تۇسىرگەن
4 ـ ايدىڭ 16 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ پۋترادجاياداعى زۇڭلي سارايىندا مالايزيا زۇڭليى انۋارمەن كەڭەس وتكىزدى.
شي جينپيڭ اۆتوكولىكپەن زۇڭلي سارايىنا جەتكەندە ٴانۋار قىزۋ ىقىلاسپەن قارسى الدى. مالايزيا جاس وسپىرىمدەرى ەكى ەلدىڭ مەملەكەت تۋىن بۇلعاپ، ويناقى بارابان اۋەنىن شارىقتاتىپ، ىقىلاستى ۇلتتىق بيگە باسىپ، الىستان كەلگەن سيلى قوناقتى قىزۋ قارسى الدى.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: جۇڭگو مەن مالايزيانىڭ ٴداستۇرلى دوستىعى مىڭ جىلدى باسىپ ٴوتتى. ەكى ەل دوستىعى ۇزاق تاريح بارىسىندا جەتىلىپ، مادەنيەتتىڭ توعىسۋى بارىسىندا ەسەيىپ، ٴوزارا تيىمدىلىك جاساپ، ٴبىر ـ بىرىنە پايدا جەتكىزۋ بارىسىندا بەكەمدەلىپ، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ بارىسىندا ارلەنىپ، شىن كوڭىلمەن دوستاسۋ، شىنايى مامىلە جاساۋ، تۋراشىلدىق جولىن ۇستانۋ، تاتۋلىقتى بارىنەن باعالى ساناۋ سىندى ورتاق قۇن تالپىنىسىن ايگىلەپ، ەكى ەل حالقىنىڭ تاريحي اقىل ـ پاراساتى مەن ەرلىگىن بەينەلەدى، بۇل ەكى ەلدىڭ ورتاق قىمباتتى بايلىعى. بىلتىر ەكى جاق ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقاندىقتىڭ 50 جىلدىعىن سالتاناتپەن قۇتتىقتادى. وتكەن 50 جىلدا جۇڭگو — مالايزيا قارىم ـ قاتىناسى سۇبەلى جەتىستىككە قول جەتكىزدى، ەكى جاق الداعى 50 جىلدا تاريحي ىرىقتىلىقتى ۇزدىكسىز يگەرىپ، ەرلىكپەن ٴداۋىردىڭ الدىندا ٴجۇرىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى ستراتەگيالىق سيپاتقا يە جۇڭگو — مالايزيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرىپ، ەكى ەل حالقىنا اناعۇرلىم كوپ ىرىس ـ قۇت ازىرلەپ، ٴوڭىردىڭ گۇلدەنۋىنە، ورنىقتىلىعىنا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋى كەرەك.
شي جينپيڭ جوعارى دەڭگەيدەگى ستراتەگيالىق سيپاتقا يە جۇڭگو — مالايزيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ جونىندە 3 ٴتۇرلى پىكىردى العا قويدى.
ٴبىرىنشى، ستراتەگيالىق دەربەستىككە تاباندى بولىپ، جوعارى دەڭگەيلى ستراتەگيالىق ىستەستىك ورىستەتۋ كەرەك. جۇڭگو — مالايزيا ەكى ەل دە ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ ٴوزىن الۋەتتەندىرۋگە تاباندى بولىپ، سىرتتىڭ كيلىگۋىنە قارسى تۇرادى، ٴوز ەلدەرىنىڭ مەملەكەت جاعدايىنا ۇيلەسەتىن دامۋ جولىمەن ۇزدىكسىز قول ۇستاسا ويداعىداي ٴجۇرىپ، ٴبىر ـ ٴبىرىنىڭ مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن قورعاۋىن باتىل قولداپ، بولاشاق تاعدىرلارىن ٴوز قولدارىندا مىقتاپ ۇستاۋى كەرەك. ديپلوماتيا، مەملەكەت قورعانىسى ”2 + 2“ تىلدەسۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى، قورعانىس ىستەرى، زاڭ اتقارۋ اۋىس ـ كۇيىسىن، سەلبەستىگىن تەرەڭدەتۋى كەرەك.
ەكىنشى، دامۋ بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋ سەلبەستىك ۇلگىسىن تۇلعالاۋ كەرەك. جۇڭگو جوعارى ساپالى دامۋ ارقىلى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالادى، بۇل مالايزيانىڭ ”ەكونوميكانى وركەندەتۋ“ جوسپارىمەن ٴتاسىلى جاعىنان ۇقساماسا دا، ناتيجەسى ۇقساس. ەكى جاق سيفرلى ەكونوميكا، جاسىل ەكونوميكا، كوك ٴتۇستى ەكونوميكا، جاساندى زەردە سياقتى الدىڭعى لەكتەگى سەلبەستىكتى قول ۇستاسا جەتىلدىرىپ، زورايتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ، قۇن تىزبەگىنىڭ، ساندى مالىمەت تىزبەگىنىڭ، دارىندىلار تىزبەگىنىڭ توعىسپالى دامۋىن كۇشەيتۋى كەرەك. ٴداستۇرلى سالالارداعى سەلبەستىكتىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، قوس باعىتتا قارجى قوسۋدى جەبەۋى كەرەك. تەمىر جول مەن تەڭىز جولىندا بىرلەسىپ تاسىمالداۋدى ىلگەرىلەتىپ، ”ەكى ەل، ەكى باقشانىڭ“ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، دەڭگەيىن كوتەرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، مالايزيانىڭ ماڭىزدى پورتتارىن ”قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسىنىڭ“ ماڭىزدى تورابى ەتىپ تۇلعالاۋ كەرەك.
ٴۇشىنشى، ۇرپاقتار بويى دوستىقتى جالعاستىرىپ، وركەنيەت اۋىس ـ كۇيىسىن، ٴوزارا ۇلگى الۋدى تەرەڭدەتۋ كەرەك. ”رۋجيا ـ ٴىسلام وركەنيەتتەرى تىلدەسۋى“ سەلبەستىگىن ورىستەتىپ، ەكى ەل، ٴتىپتى، ٴوڭىر دەڭگەيىندەگى وركەنيەتتەر اۋىس ـ كۇيىسى تۇعىرىن قول ۇستاسا تۇلعالاۋ كەرەك. ٴوزارا ۆيزا كەشىرىم ەتۋ كەلىسىمىنىڭ جاسالۋىن وراي ەتىپ، ساياحات، جاستار، جەرگىلىكتى ورىندار اۋىس ـ كۇيىسىن زور كۇشپەن ورىستەتىپ، مادەنيەت، وقۋ ـ اعارتۋ، دەنە تاربيە، كينو، تاراتۋ مەدياسى جاقتارىنداعى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، جۇرت تىلەگىنىڭ توعىسۋىن جەبەپ، ٴداستۇرلى دوستىقتى جالعاستىرۋ كەرەك. جۇڭگو جاق مالايزيا جاقپەن بىرگە مىسىق ايۋدى قورعاۋ سەلبەستىگى زەرتتەۋىن ۇزدىكسىز ويداعىداي ورىستەتۋدى قالايدى.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: مالايزيا جاق بيىلعى شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ نەگىزگى تاقىرىبىن ”سيىسىمدىلىق جانە باياندىلىق“ دەپ بەلگىلەپ، جاعدايدى تەرەڭ باعامداۋىن بەينەلەدى. جۇڭگو جاق مالايزيانىڭ شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ كەزەكتى ٴتوراعا ەلى رولىن ساۋلەلەندىرۋىن قولدايدى، وڭىردەگى ەلدەرمەن بىرگە جۇڭگو — شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى ەركىن ساۋدا رايونىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋ كەلىسىمىنە ەرتەرەك قول قويىپ، اشىق، سيىسىمدى بولۋ، ىنتىماقتاسا سەلبەسۋ ”بايلانىستى الشاقتاتىپ، تىزبەكتى ٴۇزۋدى“، ”شاعىن اۋلاعا بيىك داۋال تۇرعىزۋدى“ جانە كەدەن باجىسىن بەتالدى الۋدى تەجەپ، بەيبىتشىلىك، سەلبەسۋ، اشىق، سيىسىمدى بولۋ سىندى ازيا قۇن كوزقاراسى ارقىلى ”ازۋلىلار السىزدەردى باسىنۋ“ سىندى ورمان زاڭىنا جاۋاپ قايتارىپ، ازيانىڭ ورنىقتىلىعى مەن ايقىندىلىعى ارقىلى دۇنيە ٴجۇزىنىڭ ورنىقسىزدىعى مەن ايقىنسىزدىعىنا توتەپ بەرۋدى قالايدى.
ٴانۋار ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ مالايزياعا ساپارلاي كەلگەندىگىن قىزۋ قارسى الىپ، مىنالاردى ٴبىلدىردى: ۇزاق ۋاقىتتان بەرى جۇڭگو مالايزياعا شىن نيەتپەن كومەكتەسىپ، اماندىق پەن حاۋىپ ـ قاتەردى بىرگە كورىپ، بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە وتكەردى، مالايزيانىڭ سەنىمدى دوسى بولدى. ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگوعا باسشىلىق ەتىپ ۇلى دامۋ تابىستارىنا قول جەتكىزدى، جۇڭگو حالقىن كەدەيلىكتەن ارىلۋعا باستادى، بىرگە گۇلدەنۋدى، وركەنيەتتەردىڭ ٴوزارا ۇلگى الۋىن دارىپتەدى، ول — بۇگىنگى دۇنيەدەگى كورنەكتى باسشى. مالايزيا حالقى جۇڭگونى جانە ٴتوراعا شي جينپيڭدى ارداقتايدى. ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ وسى رەتكى ساپاردا قول جەتكىزگەن رەكورد جاراتقان سەلبەستىك جەتىستىكتەرى مالايزيا جونىنەن كەلەلى ٴمان الادى، مالايزيا جاق بۇدان ايرىقشا شابىتتاندى. مالايزيا جاق ٴبىر جۇڭگو ساياساتىن باتىل اتقارادى، ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋ“ ارەكەتى اتاۋلىنى قولدامايدى. مالايزيا جاق جۇڭگو جاقپەن ستراتەگيالىق بايلانىستى تەرەڭدەتىپ، ساياسي جاقتاعى ٴوزارا سەنىمدىلىكتى بەكەمدەۋدى؛ ەكى ەلدىڭ ساۋداسىن كەڭەيتىپ، جۇڭگو كاسىپورىندارىنىڭ مالايزياعا كەلىپ، قارجى قوسىپ شارۋاشىلىعىن كوركەيتۋىن، مالايزيا جاقپەن سيفرلى ەكونوميكا، جاسىل ەكونوميكا، جاساندى زەردە سياقتى جاڭادان گۇلدەنگەن تەحنولوگيا سالالارىنداعى سەلبەستىكتى دامىتىپ، ەكى ەلدىڭ اناعۇرلىم زور دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىنا دەم بەرۋىن قارسى الادى؛ مادەنيەت، وقۋ ـ اعارتۋ، ساياحات سياقتى گۋمانيتارلىق سالالارداعى اۋىس ـ كۇيىستى نىعايتىپ، حالىقتاردىڭ ٴوزارا ٴتۇسىنۋىن، ٴوزارا ەتەنە بولۋىن جەبەۋدى؛ ٴىسلام وركەنيەتى مەن رۋجيا وركەنيەتىنىڭ تىلدەسۋىن ورىستەتىپ، ادامزات وركەنيەتىنىڭ العا باسۋىن جەبەۋدى قالايدى. سىڭار جاقتىلىقتىڭ باس كوتەرۋىنە مەڭزەس، مالايزيا جاق جۇڭگو جاقپەن سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، حاۋىپ ـ قاتەرلەرگە، سىن ـ سايىستارعا بىرگە توتەپ بەرۋدى قالايدى. ٴوز بىلگەنىمەن كەدەن باجىسىن كوبەيتۋ ارەكەتى اتاۋلىنى شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى قولدامايدى، سەلبەسۋ، بىرلەسۋ ارقىلى ٴوزىن الۋەتتەندىرىپ، ەكونوميكانىڭ ارتۋىن ساقتايدى. مالايزيا جاق جۇڭگونىڭ حالىقارالىق، وڭىرلىك ماسەلەلەردە بەلسەندى رول اتقارعاندىعىن بارىنشا القايدى. مالايزيا شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ كەزەكتى ٴتوراعا ەلى جانە شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى — جۇڭگو قارىم ـ قاتىناسىن سايكەستىرۋشى ەل رەتىندە شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى — جۇڭگو سەلبەستىگىنىڭ كۇشەيۋىن ىلگەرىلەتىپ، ٴوڭىردىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن، گۇلدەنۋىن جەبەيدى.
كەڭەستەن كەيىن ەكى ەل باسشىلارى جۇڭگو — مالايزيا ەكى جاقتىڭ 30 دان استام ەكى جاقتى سەلبەستىك حۇجاتىن اۋىستىرۋىنا بىرگە كۋا بولدى، ولار ٴۇش ۇلكەن الەمدىك باستاما سەلبەستىگى، ”رۋجيا — ٴىسلام وركەنيەتتەرى تىلدەسۋى“، سيفرلى ەكونوميكا، قىزمەت وتەۋ ساۋداسى، ”ەكى ەل، ەكى باقشانىڭ“ دەڭگەيىن كوتەرۋ، دامىتۋ، بىرلەسكەن تاجىريبەحانا، جاساندى زەردە، تەمىر جول، ٴبىلىم مەنشىگى ۇقىعى، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن جۇڭگوعا ەنگىزۋ، ٴوزارا ۆيزا كەشىرىم ەتۋ، مىسىق ايۋدى قورعاۋ سياقتى سالالاردى قامتيدى.
ەكى جاق «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى مەن مالايزيانىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى ستراتەگيالىق سيپاتقا يە جۇڭگو — مالايزيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىن» جاريالادى.
سول كۇنى كەشتە ٴانۋار شي جينپيڭگە ارناپ قارسى الۋ قوناعاسىن وتكىزدى.
ساي چي، ۋاڭ ي، ۋاڭ شياۋحۇڭ قاتارلىلار جوعارىداعى قيمىلدارعا قاتىناستى.
