6 - ايدىڭ 11 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، چيڭحۋا داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى ياۋ چيجىگە جاۋاپ حات جازىپ، وعان شىنايى سالەم جولداپ، ونى ”جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا، وقۋ - اعارتۋدا قۋاتتى ەل، عىلىم - تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋعا تىڭ ۇلەس قوسۋعا“ شابىتتاندىردى.
بۇل جاۋاپ حات باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ اكادەميك ياۋ چيجى مەن قالىڭ عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋ قىزمەتكەرلەرىنە دەگەن شىنايى قامقورلىعى مەن تەرەڭ ءۇمىتىن جەتكىزدى. كوپشىلىك مىنانى ءبىلدىردى: اۋەلگى ماقساتتان، بورىشتان جازباي، جاڭاشىل دارىندىلاردى كۇش سالا جەتىلدىرىپ، عىلىم - تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى عىلىم - تەحنيكا ارقىلى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋ ارقىلى جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا پارمەندى تىرەك ازىرلەيمىز.
تاياۋدا چيڭحۋا داشۋەسى جاساندى زەردە شۋەيۋانىن قۇردى، ياۋ چيجى تۇڭعىش شۋەيۋان باستىعى بولدى. ول باس شۋجي شي جينپيڭگە حات جازىپ، ەلگە ورالىپ وقىتۋشى بولعان 20 جىلدان بەرگى دارىندى تاربيەلەۋ، عىلمي زەرتتەۋ، جاڭالىق اشۋ سياقتى جاعدايلاردان مالىمەت بەرىپ، عىلىم - تەحنيكا ارقىلى وتان ءۇمىتىن اقتاۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كۇش قوسۋ بەكىمىن ءبىلدىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ العاننان كەيىن، ياۋ چيجى تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”ەلگە ورالعان 20 جىلدان بەرى مەن اتا مەكەنگە قايتا ورالىپ، وتاندى كوركەيتۋ اۋەلگى ماقساتىن، بورىشىن ەستەن شىعارمادىم. باس شۋجيدىڭ تۇراقتاندىرۋى مەن شابىتتاندىرۋى ماعان جۇكتىڭ ءتىپتى دە اۋىرلاعانىن سەزىندىردى. مەن باس شۋجيدىڭ تالابى بويىنشا، ۇيىرمە باستاپ دارىندىلاردى دەربەس جەتىلدىرۋ ۇلگىسىندە جاڭالىق اشۋ جونىندە بەلسەنە ىزدەنىس جاساپ، كومپيۋتەر عىلىمىنىڭ دامۋى مەن پاندەردىڭ توعىسپالى جاڭالىق اشۋىن ىلگەرىلەتىپ، جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلار باسەكەسى ابزالدىعىن كۇش سالا ورناتامىن“.
”باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ اكادەميك ياۋ چيجىگە جازعان جاۋاپ حاتى ءبىزدىڭ شەتەلدەن وتانعا ورالعان ءاربىر عىلىم - تەحنيكا جانە وقۋ - اعارتۋ قىزمەتكەرىن جىگەرلەندىرىپ، ءبىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا ارقىلى وتان ءۇمىتىن اقتاۋ، وقۋ - اعارتۋدا قۋاتتى ەل بولۋ سەنىمىمىز بەن بەكىمىمىزدى اناعۇرلىم بەكەمدەي ءتۇستى“. شي - ان قاتىناس داشۋەسى تىرشىلىك عىلىمى جانە تەحنيكاسى شۋەيۋانىنىڭ باستىعى شۇي فىڭ بىلاي دەدى: ”ءبىز ’باتىسقا قونىس اۋدارۋ رۋحىنا‘ مۇراگەرلىك ەتىپ، جاراتىلىستىق عىلىم، مەديتسينا سياقتى كوپ ءپاندى توعىستىرۋدا جانە ءوندىرىس پەن وقىتۋدى توعىستىرۋدا تاباندى بولىپ، مەملەكەت ءۇشىن بيولوگيالىق مەديتسينا جانە سالاماتتىق سالاسىنداعى جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلاردى توپ - توبىمەن جەتىلدىرەمىز“.
قازىر ەلىمىزدىڭ ءبىر ميلليون 300 مىڭنان استام وقۋشىسى دۇنيە جۇزىندەگى 100 دەن استام مەملەكەتتە وقىپ ءبىلىم الىپ جاتىر. پارتيانىڭ 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شەتەلدە وقىپ ەلگە ورالعانداردىڭ سانى ۇقساس مەزگىلدەگى شەتەلگە شىعىپ وقىعاندار سانىنىڭ %80 ىنەن اسىپ وتىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىن ۇيرەنگەننەن كەيىن، ”80 - جىلداردىڭ تۇلەگى“، شەتەلدەن ورالعان يگىلىك جاراتۋشى، گۋاڭجوۋ مايپۋ تۋىندامالى مەديتسينا عىلىم - تەحنيكا شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىنىڭ باسالقاسى يۋان يۇييۇي تەرەڭ اسەرمەن بىلاي دەدى: ”’وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىكتى وتان ءۇمىتىن اقتاۋ ارەكەتىنە اينالدىرۋ كەرەك‘، باس شۋجيدىڭ شابىتتاندىرۋى شەتەلدەن ورالعان بىزدەردىڭ كۇرەس جاساۋ باعىتى سانالادى. ءبىز شەتەلگە شىعىپ وقىپ، وتاننىڭ ءۇمىتىن اقتايتىن داڭقتى ءداستۇردى بارىنشا ساۋلەلەندىرىپ، جاڭالىق اشۋدى جەتەكشى ەتكەن دامۋ جولىمەن ءجۇرىپ، كاسىپورىننىڭ جاڭالىق اشۋداعى تۇلعالىق ورنىن كۇشەيتىپ، جاڭالىق اشۋشىلاردىڭ، يگىلىك جاراتۋشىلاردىڭ بولاشاعى نۇرلى دەيتىن وسى ءداۋىر ءۇمىتىن اقتاۋىمىز كەرەك“.
نەگىزدىك زەرتتەۋدى كۇشەيتۋ − عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدىڭ تابيعي تالابى. جۇڭگو عىلىم - تەحنيكا داشۋەسى جەر شارى جانە كەڭىستىك عىلىمى شۋەيۋانىنىڭ ءبىر تاجىريبەحاناسىندا زەرتتەۋشىلەر اي شارىنىڭ ۇلگىسىنە ەگجەي - تەگجەيلى تالداۋ جاساپ، اي شارىنىڭ وزگەرۋ بارىسىن جانە ونىڭ جەر شارىمەن بولعان بايلانىسىن زەرتتەۋدە.
”باس شۋجي شي جينپيڭ جاۋاپ حاتىندا پاندەردىڭ توعىسۋى مەن الدىڭعى لەكتە جاڭالىق اشۋدى ىلگەرىلەتۋدى باسا دارىپتەدى، ءبىز جوعارى دەڭگەيلى زەرتتەۋ تيپىندەگى داشۋەلەردىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋى تەرەڭ بولۋ، پاندەر توعىسۋ ارتىقشىلىعىن ساۋلەلەندىرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ نەگىزگى كۇشىنە جانە كەلەلى عىلىم - تەحنيكادا قامال الۋدىڭ جالىندى كۇشىنە اينالدىرىپ، جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا پارمەندى كەپىلدىك ازىرلەۋىمىز كەرەك“ دەدى جۇڭگو عىلىم - تەحنيكا داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى حۋاڭ فاڭ.
جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدا، سايىپ كەلگەندە، جوعارى دەڭگەيلى جاڭاشىل دارىندىلارعا سۇيەنۋ كەرەك.
جىجياڭدا، بۇكىل ولكەنىڭ كۇشىن جۇمىلدىرا وتىرىپ قۇرىلعان جوعارى ەنەرگيا دارەجەلى عىلىم - تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋ تۇعىرىنىڭ زىجياڭ تاجىريبەحاناسى جۋىقتا ”جاس دارىندىلار تىرەك بولۋ جوسپارىن“ باستاپ اتقاردى، مۇنداعى ماقسات جاس عىلمي زەرتتەۋ تىرەكتىلەرىنە جەتىلۋ جوسپارىن جاساپ، ءبىر توپ جوعارى دەڭگەيلى كوشباسشى دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ.
”باس شۋجي شي جينپيڭ جاۋاپ حاتىندا ’دارىندىلاردى دەربەس جەتىلدىرۋ ۇلگىسىندە ۇزدىكسىز ىزدەنىس جاساۋدى‘ تالاپ ەتىپ، بىزگە كەلەسى قادامداعى جاڭالىق اشۋ دارىندىلارىن باۋلۋدى كۇشەيتۋدىڭ قىزمەت جولىن ايقىنداپ بەردى“. زىجياڭ تاجىريبەحاناسى پارتكومى شۋجيىنىڭ ورىنباسارى جاۋ شينلۇڭ بىلاي دەدى: جاس عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاۋاپكەرلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك كورسەتۋىنە مۇمكىندىك جاسايتىن دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ مەحانيزمىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، عىلمي زەرتتەۋ بارىسىندا جاستاردىڭ ۇلكەن تىرەك بولۋىنا، باس كەيىپكەر بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، جوعارى دەڭگەيدەگى دارىندىلاردى تاربيەلەۋ مەن عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ بيىك تۇعىرىن قالىپتاستىرۋ كەرەك.
بەيجيڭ جاراتىلىستىق عىلىمدار داشۋەسى مەحانيكا جانە اۆتوكولىك شۋەيۋانىنىڭ پروفەسسورى جوۋ تيانفىڭنىڭ قاراۋىنشا، جاس عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى ”مەملەكەت ىستەرىمەن“ تىلەكتەس بولىپ، ”مەملەكەت جاۋاپكەرلىگىن“ ارقالاۋى كەرەك. ”ءبىز دارىندىلاردى باۋلۋدى مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق نىساناسىمەن، ستراتەگيالىق مىندەتىمەن ۇشتاستىرۋدى كۇشەيتىپ، وتاننىڭ ءۇمىتىن اقتاۋعا بەل بۋعان جاسامپاز دارىندىلاردى باۋلىپ، مەملەكەتتىڭ ءۇمىتىن اقتاۋدى، حالىققا قىزمەت ەتۋدى سانالى تالپىنىس ەتىپ، ونەگە كورسەتىپ ادام تاربيەلەۋدە تاباندى بولۋدا، عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ، ءوزىن الۋەتتەندىۋدى ىلگەرىلەتۋدە تاعى دا تاماشا ناتيجە جاراتۋىمىز كەرەك“ دەدى ول.
عىلىم - تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋدى جەدەلدەتۋ قالىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋىن قاجەت ەتەدى.
جۇڭگو عىلىم - تەحنيكا قوعامى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى ليۋ شيڭپيڭ مىنانى ءبىلدىردى: جۇڭگو عىلىم - تەحنيكا قوعامى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىمەن بايلانىس ورناتۋ كوپىرى مەن دانەكەرى بولۋ قىزمەت جاۋاپكەرلىگىن ارقالاپ، قالىڭ تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن ”مەملەكەتتىڭ ءىرى ىستەرىن“ كوكەيدە ساقتاپ، نازاردى مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق قاجەتىنە شوعىرلاندىرىپ، جاساندى زەردە سياقتى الدىڭعى لەكتەگى عىلىم - تەحنيكالىق سالالاردا بىرەگەي عىلمي تۇعىر قۇرۋعا ىنتىماقتاستىرادى، باستايدى، جەتەكتەيدى، دارىندىلاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن وتانىمىزدىڭ بايتاق دالاسىندا تولىق ايگىلەۋدى ىلگەرىلەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدىڭ جانە ساپالى دامۋدىڭ نەگىزىن بەكەمدەيدى.
جاس عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى − عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ نەگىزگى كۇشى. تاياۋدا حۋاڭ دانيان عىلمي زەرتتەۋ توبىنىڭ مۇشەسى، جيلين داشۋەسى جەر شارىن بارلاۋ عىلىمى جانە تەحنيكاسى شۋەيانىنىڭ دوكتورانتى لي زۇڭرۇي جەر شارىنىڭ تەرەڭ بولەگىن تەكسەرۋگە قاتىستى جۇمساق بولشەكتەردى زەرتتەۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ جاتتى.
”باس شۋجيدىڭ جاۋاپ حاتى ماعان ۇلى داۋىرگە تۇسپا – تۇس كەلۋ ءومىر جولىمداعى باق ەكەنىن سەزىندىردى. حۋاڭ دانيان عىلمي زەرتتەۋ توبىنىڭ ءبىر مۇشەسى رەتىندە، مەن حۋاڭ دانيان رۋحىن جالعاستىرىپ، ونىڭ كوكەيىندەگى وتان ءۇمىتىن ادالدىقپەن اقتاۋ وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىگىن سەزىنىپ، عىلىم ارمانىن كوكەيدە ساقتاپ، جاڭالىق اشۋ مۇراتىن ورناتىپ، جەر شارىنىڭ تەرەڭ قاتپارىن بارلاۋ سالاسىندا ۇزدىكسىز قامال الىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدى جەدەل جۇزەگە اسىرۋعا جاستىق كوكتەمىمدى ارنايمىن“ دەدى لي زۇڭرۇي.
