جاڭا بەينەنى ايگىلەدى، جاڭا جاعداي اشتى
_ مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ٴماجىلىسى اشىلعاندىعىنىڭ ٴبىر جىلدىعى بايلانىسىمەن
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى \ لين حۇي، شى يۇيسىن، شى جيڭنان، ۋاڭ سىبەي
مادەنيەت مەملەكەت نەگىزىنە، مەملەكەت تاعدىرىنا سايادى.
2023 ـ جىلى 6 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ماجىلىسىندە جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ بەس كورنەكتى ەرەكشەلىگىن ايقىن العا قويىپ، ”ەكى ۇشتاستىرۋدىڭ“ كەلەلى ٴمانىن تەرەڭ بايىمداپ ٴتۇسىندىرىپ، ”جاڭا مادەنيەت بورىشىن ارقالاۋ“ سىندى ٴداۋىردىڭ كۇشتى ٴۇنىن جەتكىزدى.
ٴبىر جىلدان بەرى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى ٴسوزىنىڭ رۋحىن جەتەكشى ەتىپ، مادەنيەتتى جالعاستىرۋ مەن دامىتۋدان سەنىم كۇشىن قابىلداعان سان ميلليونداعان جۇڭحۋا پەرزەنتتەرى مادەنيەتتى گۇلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدى، مادەنيەتتە قۋاتتى ەل قۇرۋدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەتىن كوركەيتۋدى بەتكە الىپ ارشىنداي العا ىلگەرىلەدى.
جاڭا بيىكتىك: مادەنيەتتى جالعاستىرۋدى، دامىتۋدى جانە گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ٴتۇبىرلى كورسەتكىشى
بەيجيڭ قالاسىنىڭ جاز كۇندەرى، جۇڭگو تاريح زەرتتەۋ اكادەمياسىنىڭ ىشىندەگى جۇڭگو ارحەولوگيالىق مۇراجايىن كورۋشىلەر ٴيىن تىرەسەدى.
جاڭا تاس قۇرالدار داۋىرىنە ٴتان ”7000 جاستاعى“ قىشتان جاسالعان بەت ٴپىشىن، ارليتۋ ەسكى جۇرتىنان تابىلعان كوگىلدىر اقىقتان جاسالعان ايداعار ٴپىشىندى ىدىس، شاڭ پاتشالىعى داۋىرىندەگى ٴپىل ٴتىسى ساقيناسى، جوۋ پاتشالىعى داۋىرىندەگى مىستان جاسالعان سيىر ٴپىشىندى توستاعان... كورمە زالىندا ٴبىر ـ بىرلەگەن حۋاشيا جاۋھارلارى وركەنيەت قۇس جولىنىڭ جالعاسىمىن ٴۇنسىز بايانداۋدا. ولارعا ۇڭىلە قاراعان كورەرمەندەردىڭ كوزدەرىنەن شۇعىلالى وركەنيەتكە دەگەن ماقتانىش ۇشقىندايدى.
وركەنيەت ٴداۋىر قالىپتاستىرادى، مادەنيەت ەلدى گۇلدەندىرەدى.
ٴبىر جىلدىڭ الدىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو مەملەكەتتىك باسىلىم سارايىنا جانە جۇڭگو تاريح زەرتتەۋ اكادەمياسىنا ارنايى كەلىپ قىزمەت تەكسەردى، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزدى، مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناستى ٴارى ماڭىزدى ٴسوز سويلەپ، پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ دامۋ جالپى جاعدايى ستراتەگيالىق بيىگىنەن جۇڭحۋا مادەنيەتىن جالعاستىرۋدىڭ، دامىتۋدىڭ ٴبىر قىدىرۋ كەلەلى نازاريالىق جانە امالياتتىق ماسەلەلەرىن جاپپاي جۇيەلى ىشكەرىلەي بايىمداپ ٴتۇسىندىردى _
ۇلاسپالىلىق سيپاتى، جاڭالىق اشۋ سيپاتى، ٴبىر تۇتاستىق سيپاتى، سيىسىمدىلىق سيپاتى، بەيبىتشىلىك سيپاتى سىندى بەس كورنەكتى ەرەكشەلىكتى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ ”دالمە ـ ٴدال كەسكىندەمەسى“ ەتىپ، العى شارتى _ ٴبىر ـ بىرىمەن سايكەسۋ، ناتيجەسى _ ٴبىرىن ـ ٴبىرى تابىسقا جەتكىزۋ، جول نەگىزىن بەكەمدەۋ، جاسامپازدىق كەڭىستىگىن اشۋ، مادەنيەتتىڭ نەگىزگى تۇلعالىق سيپاتىن بەكەمدەۋ ارقىلى ”ەكى ۇشتاستىرۋدىڭ“ كەلەلى ٴمانىن تەرەڭ بايىمدادى....
ٴبىر قىدىرۋ ماڭىزدى بايىمداۋلار ماركسيزمدىك اقيقاتتىڭ نۇر ـ شۇعىلاسىن جارقىراتىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ بوگەنايى بولەك مازمۇنىن تولىقتىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەتى مەن سوتسياليستىك مادەنيەتتە قۋاتتى ەل قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋگە عىلمي جەتەكشىلىك ازىرلەدى.
جياڭسۋدىڭ سۋجوۋى، پيڭجياڭ تاريحي مادەنيەت كوشە اۋماعى، كىشكەنە كوپىر، سىلدىراپ اققان سۋ، وزەن مەن كوشە ىرگەلەس ورنالاسقان.
2023 ـ جىلى 7 ـ ايدا مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ٴماجىلىسى اشىلعان ٴبىر ايدان كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ وسى اراعا كەلدى. ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسقان سۋجوۋ كەستەسى باس شۋجيدى قاتتى ٴسۇيىندىردى: ”جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ جالعاسۋ قۋاتىنىڭ قانشالىقتى كۇشتى ەكەندىگىن وسى سۋجوۋ كەستەسىنەن كورۋگە بولادى. وسىنداي ونەر جۇڭگولىقتاردىڭ قاجىرلىلىعىن، توزىمدىلىگىن جانە تاباندىلىعىن تولىق ايگىلەيدى، بۇل _ جۇڭحۋا ۇلتى رۋحىنىڭ ٴبىر بولىگى“.
بۇل ٴسوز ەجەلدەن بەرى جۇڭگولىقتاردىڭ قانىنا ابدەن ٴسىڭىپ وزگەرمەيتىن ٴتۇپ تامىرىن، تەگىن، رۋحىن، بويىنداعى ماقساتىن، قورىن، تامىرىن، جالعاستىرعان جاۋھارىن، ارىنىن، قاسيەتىن تۇسىندىرەدى.
جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ ارعىسى مەن بەرگىسى جونىندە وي جۇگىرتە وتىرىپ باس شۋجي شي جينپيڭ مادەنيەتتى جالعاستىرۋدىڭ، دامىتۋدىڭ شەشۋشى مەزگىلىندە مادەنيەت ٴىزىن چاڭجياڭ وزەنىنىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىندە قالدىرىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ تاعى دا شۇعىلا جاراتۋىن ٴوزى قۇلشىنا كىرىسىپ ىلگەرىلەتتى.
مادەنيەت ارقىلى قۋات ۇستەپ، حالىق تىلەگىن قاناعاتتاندىردى _
”ساياحات كاسىبىن تاماشا تۇرمىسقا، ەكونوميكانىڭ دامۋىن جەبەۋگە، رۋحاني مەكەن قۇرۋعا، جۇڭگو وبرازىن ايگىلەۋگە، وركەنيەتتەردىڭ ٴوزارا ۇلگى الۋىن كۇشەيتۋگە اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت ەتتىرۋ كەرەك“.
2024 ـ جىلى 5 ـ ايدىڭ 17 ـ كۇنى پارتيا ورتالىق كوميتەتى تۇڭعىش رەت ساياحاتتى دامىتۋدى نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن ماڭىزدى ٴماجىلىس _ مەملەكەتتىك ساياحاتتى دامىتۋ جينالىسىن اشتى. باس شۋجي شي جينپيڭ ساياحات قىزمەتى جونىندە ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، ”ارمان القابىنىڭ“ كوركەم كارتيناسىن كەسكىندەدى.
شانشيدىڭ حانجۇڭىندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: حانجۇڭنىڭ بامبۋك ساباعى توقىماسى سياقتى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ايگىلى بولىپ كەلەدى، ەرەكشە كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، زورايتىپ، بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ بايۋىنا اناعۇرلىم ويداعىداي باستاماشىلدىق ەتۋ كەرەك“؛ جياڭشيدىڭ جيڭدى قالاشىعىندا بىلاي دەپ قاداعالادى: ”جاسامپاز جوبانى جانە زەرتتەۋ ـ اشۋدا جاڭالىق اشۋدى كۇشەيتىپ، فارفور كاسىپ سالاسىن ونان ارى زورايتۋ، كۇشەيتۋ كەرەك“... باس شۋجي شي جينپيڭ مادەنيەت پەن ەكونوميكانىڭ ۇتىمدى ىقپالداستىعىن، توعىسىپ بىرگە ٴومىر ٴسۇرۋىن ىلگەرىلەتۋگە جەتەكشىلىك ەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋعا ايقىن گۋمانيتارلىق ٴمان قوستى.
مادەنيەت ارقىلى ادام تاربيەلەپ، رۋحاني ۇلى كۇشتى نىعايتتى _
”ٴبىز بۇل تاريحتى بۇرىننان ـ اق بىلەمىز، دەسەدە تاعى دا ۇيرەنە ٴجۇرىپ پىسىقتاپ، قايتا ـ قايتا وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ٴنار قابىلداپ، ودان تۇسىنىگىمىزدى سۇرىپتاپ، ارتتىرا ٴتۇسۋىمىز كەرەك“. 2024 ـ جىلى 2 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ پيڭجين شايقاسى ەسكەرتكىش سارايىنا بارىپ، قىزىل بيلىكتىڭ وڭايلىقپەن قولعا كەلمەگەندىگىن قايتا ەسكە ٴتۇسىردى.
پارتيا ورتالىق كوميتەتى اتىنان سانشيڭدۇي مۇراجايى جاڭا سارايىنىڭ سالىنىپ پايدالانۋعا بەرىلگەندىگىن قۇتتىقتاعاندا: ”كورگەننەن كەيىن ۇلتتىق ماقتانىش سەزىمىم ەسەلەپ ارتتى“ دەپ القادى؛ جياڭسۋدىڭ يانچىڭىندا جاڭا 4 ـ ارميانىڭ ەسكەرتكىش سارايىن ەكسكۋرسيالاعاندا: ”بۇل توڭكەرىستىك ٴداستۇر تاربيەسىن، وتانشىلدىق تاربيەنى ورىستەتۋدىڭ جاندى وقۋلىعى، وسى وقۋلىقتان ويداعىداي پايدالانۋ كەرەك“ دەپ تەبىرەندى؛ مەكتەپتەردىڭ يدەيا ـ ساياسي ساباعى قۇرىلىسى جونىندە ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ: ”جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن، توڭكەرىستىك مادەنيەتىن جانە سوتسياليستىك وزىق مادەنيەتتى كۇش ـ قۋاتتىڭ نەگىزى ەتىپ، قاعيدانى ىشكەرىلەي ايتۋدى، ەگجەي ـ تەگجەيلى ايتۋدى، جاندى ايتۋدى“ باسا دارىپتەدى... باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جەتەكشىلىك ەتىپ ىلگەرىلەتۋىندە جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىنىڭ جىگەرى، جالىنى، ارىنى بارعان سايىن اسقاقتادى.
مادەنيەت ارقىلى دوستاسىپ، وركەنيەت سيمفونياسىن شارىقتاتتى _
2023 ـ جىلى 12 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى، جۇڭحۋانىڭ 5000 جىلدىق وركەنيەت تاريحىنىڭ ناقتى دالەلى _ لياڭجۋ ەسكى جۇرتىنىڭ اتىمەن اتالعان تالقى مىنبەرى حاڭجوۋدا وتكىزىلدى.
تۇڭعىش كەزەكتى ”لياڭجۋ تالقى مىنبەرىنە“ جولداعان قۇتتىقتاۋ حاتىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ ”تۇرلىشە وركەنيەتتەردىڭ جاراسىمدى قاتار تۇرۋىن، ٴبىرىن ـ ٴبىرى تابىسقا كەنەلتۋىن ىلگەرىلەتۋ“ سىندى شىنايى تىلەگىن جەتكىزگەندە سول ورىنداعى جۇڭگولىق ـ شەتەلدىك سيلى قوناقتاردىڭ كوڭىلدەرىن كولدەي تولقىتتى.
چىڭدۋ جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارى جازعى سپورت جارىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا، حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى، 2023 ـ جىلعى بەيجيڭ مادەنيەت تالقى مىنبەرىنە، دۇنيە جۇزىلىك جۇڭگو تانۋ جينالىسى. شاڭحاي تالقى مىنبەرىنە ىركەس ـ تىركەس قۇتتىقتاۋ حاتىن جولدادى... جۇڭحۋا وركەنيەتى اۋىس ـ كۇيىس جاساۋ، ٴوزارا ۇلگى الۋ، جاراسىمدى بىرگە ٴومىر ٴسۇرۋ بارىسىندا ”كۇن سايىن جاڭارا ٴتۇستى“، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ وركەنيەت گۇلزارى بارعان سايىن ماساتىداي قۇلپىرىپ، ومىرشەڭدىك كۇشىن تاسقىنداتتى.
وزىق يدەيا مەن كەرەمەت ىستەر ٴبىر ـ بىرىنە شۇعىلا شاشادى، عىلمي نازاريا مەن ۇلى اماليات ٴبىر ـ بىرىنە اسەر ەتەدى.
2023 ـ جىلدىڭ قوڭىر كۇزى، شي جينپيڭ مادەنيەت يدەياسىنىڭ رەسمي العا قويىلىپ، جاڭا جورىقتا پارتيامىزدىڭ مادەنيەت تۋىن بيىك ۇستاۋى پارتيامىزدىڭ جۇڭگوشا سوتسياليستىك مادەنيەت قۇرىلىسى زاڭدىلىعى جونىندەگى تانىمىنىڭ جاڭا بيىككە كوتەرىلگەندىگىن ايگىلەدى، پارتيامىزدىڭ تاريح سەنىمىنىڭ، مادەنيەت سەنىمىنىڭ جاڭا بيىككە كوتەرىلگەندىگىن كورسەتتى.
جاڭا بەينە: سوتسياليستىك مادەنيەتتە قۋاتتى ەل قۇرىلىسىنا نىق قادام تاستالدى
5 ـ ايداعى ليڭنان جاسىل جەلەك جامىلدى. 20 ـ كەزەكتى جۇڭگو (شىنجىن) حالىقارالىق مادەنيەت كاسىپ سالاسى كورمەسى جارمەڭكەسىندە شوعىرلى تۇردە بوي كورسەتكەن جاندى باسپا، جيڭتايلان سياقتى شىعىس اقىل ـ پاراساتى مەن ەستەتيكاسىن قامتىعان ٴداستۇرلى تەحنولوگيا جۇرت نازارىن اۋداردى.
جۇڭحۋا ۇلتى نەشە مىڭ جىلدىق تاريحتا جاراتقان جانە جالعاستىرعان جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتى _ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تامىرى جانە جانى.
ٴبىر جىلدان بەرى ۇگىت، يدەيا، مادەنيەت شەبى جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ قۇنارلى توپىراعىنا تەرەڭ تامىر تارتىپ، مادەنيەتتى قورعاۋدى، جالعاستىرۋدى جانە جاڭالىق اشا دامىتۋدى ىلگەرىلەتتى، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ ”شالقار ايدىنى“ جاندى دا جالىندى بولدى.
جۇڭحۋا مادەنيەتى تۇرعىسىندا بەرىك تۇرىپ، مىڭ جىلدىق مادەنيەت تامىرلاستىعى ۇزىلمەي جالعاسىپ، گۇلدەنىپ ـ كوركەيدى _
بەيجيڭ يانچيڭ، باداليڭ ۇلى قورعان كورىنىس وڭىرىندە ساياحاتشىلار قايشالىسادى. بيىكتە تۇرىپ الىسقا كوز جىبەرسەك، ايبىندى ۇلى قورعان اسقار تاۋلاردىڭ اراسىندا يرەلەڭدەپ جاتىر.
”ۇلى قورعان _ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۋاكىلدىك بەلگىسى جانە جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ ماڭىزدى سيمۆولى، وعان جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تالىقپاي تالپىناتىن كۇرەسكەرلىك رۋحى جانە ەل بىرلىگىنەن بەرىك قامال تۇرعىزاتىن، قايىسپاس قايسار وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىگى سىڭگەن“. 2024 ـ جىلى 5 ـ ايدىڭ 14 ـ كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ بەيجيڭ قالاسى يانچيڭ رايونى باداليڭ قالاشىعى شىشيا قىستاعىنداعى اۋىلداستارعا جاۋاپ حات قايتارىپ، كوپشىلىكتى ”اتا ـ بابالارىمىز قالدىرعان وسى باعالى بايلىقتى ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاستىرۋعا“ شابىتتاندىردى.
رۋحاني مەكەندى قورعاپ، تاريحي تامىرلاستىقتى ساقتادى.
مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ اڭگىمە ٴماجىلىسىن اشۋدان «چاڭجياڭ مادەنيەتىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ، اسقاقتاتۋ جوباسىن»، «حۋاڭحى مەملەكەتتىك مادەنيەت باقشاسى قۇرىلىسىن قورعاۋ جوباسىن»، «مادەني ەسكەرتكىشتەر عىلىم ـ تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋدى كۇشەيتۋ جونىندەگى پىكىردى» باسىپ تاراتقانعا دەيىن... جوعارى دەڭگەيلى جوبا ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ قىزمەتىنە قورعاۋشى بولدى.
4 ـ رەتكى مەملەكەتتىك مادەني ەسكەرتكىشتەردى جاپپاي تەكسەرۋدى ورىستەتۋدەن، مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ جاي ـ جاپسارىن ىشكەرىلەي انىقتاۋدان؛ ”جۇڭگو ارحەولوگيالىق تەكسەرۋى“ كەلەلى نىسانىندا قول جەتكەن تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە، بايىرعى جۇڭگونىڭ بەت ـ بەينەسىنىڭ بىرتىندەپ ايقىندالۋىنا دەيىن؛ ونان ”پۋىر جيڭمايشان تاۋىنداعى بايىرعى شاي ورمان مادەنيەتى كورىنىسىنىڭ“ «دۇنيە جۇزىلىك مۇرالار تىزىمىنە» ەنگىزىلىپ، ادام مەن تابيعات جاراسىمدى قاتار ٴومىر سۇرگەن جۇڭگو اقىل ـ پاراساتىن ايگىلەگەنگە دەيىن... قورعاۋ تەبىنى ۇزدىكسىز ارتىپ، قورعاۋ ارناسى مەن جولى ۇزدىكسىز كەڭەيىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ تامىرلاستىعى ۇزىلمەي جالعاسىپ، ۋاقىت ۇزارعان سايىن جاڭارا ٴتۇستى.
جانداندىرا پايدالانۋدى ىلگەرىلەتىپ، ٴداستۇرلى مادەنيەتتەن تىڭ تىرشىلىك لەبى ەستى _
”مۇراجاي وتە ماڭىزدى، مەن كىشكەنتايىمنان مۇراجايدى كورۋگە قىزىعامىن، بالا كەزىمدە بەيجيڭدەگى مۇراجايلاردى دەرلىك ارالاعان ەدىم“. 2024 ـ جىلعى مەملەكەتتىك ەكى ٴماجىلىس كەزىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ جياڭسۋ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا اسەرلەنە قالىڭ بۇقارانىڭ، اسىرەسە، جاستار مەن ورەندەردىڭ مۇراجايمەن كوبىرەك ىشكەرىلەي توعىسىپ، تاريح سەزىمىن ونان ارى كۇشەيتۋىن ٴۇمىت ەتتى.
مۇراجاي تاريحي ەستەمەلەردى ارقالاپ، ۇزاق مادەنيەت تامىرلاستىعىن جالعاستىردى.
يىنشۇي مۇراجايىنىڭ جاڭا سارايىندا 4000عا جۋىق باعالى مادەني ەسكەرتكىش شاڭ داۋىرىندەگى وركەنيەتتىڭ سۇبەلىگى مەن شۇعىلاسىن ايگىلەدى؛ لياۋنيڭ ولكەلىك مۇراجايدىڭ ”گۇل شانشۋ“ جەلىلەس قولونەر اشەكەي بۇيىمدارى سياقتى مادەنيەت جاسامپازدىعى ونىمدەرىنىڭ جاڭاشا ٴمانى مول بولدى؛ حۋنان مۇراجايى AI سياقتى قاتىستى تەحنيكالار ارقىلى حان داۋىرىندەگى شين جۇي حانىمدى 3D سيفرلى ادامعا اينالدىرىپ، جۇرتقا كورسەتتى...
ٴبىر جىلدان بەرى بۇكىل ەلدەگى 6000نان استام مۇراجايدىڭ ٴارقايسى ٴوز ەرەكشەلىگىن ايگىلەپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ قايراتىن، كوركەمدىگىن جاندى ايگىلەدى. 2023 ـ جىلى بۇكىل ەلدەگى مۇراجايلار ٴبىر ميلليارد 290 ميلليون ادام (رەت) كورەرمەن قابىلداپ، تاريحتاعى تىڭ دەڭگەيگە جەتتى.
تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتتى اسقاقتاتۋ مەن رەال مادەنيەتتى دامىتۋدى ورگانيكالى بىرلىككە كەلتىرۋگە، تىعىز ۇشتاستىرۋعا شەبەر بولعاندا عانا، مۇراگەرلىك ەتۋ بارىسىندا دامىتۋعا، دامىتۋ بارىسىندا مۇراگەرلىك ەتۋگە بولادى.
جىجياڭدا جاڭادان قۇراستىرىلعان يۋەجۇي تەاترى «شينلۇڭمىن مەيمانحاناسى» ٴداستۇرلى تەاتر مەن جاڭا ورىنداۋ ونەرى كەڭىستىگىن ورگانيكالى ۇشتاستىرىپ، ينتەرنەتتە ۇزدىكسىز قىزعىندى تارالدى؛ شاندۇڭنىڭ چۇيفۋىندا كولەمدى مادەنيەت قويىلىمى «اسەم اۋەن» ەجەلگى سالت پەن بايىرعى جاعىمدى اۋەندى مەيلىنشە ايگىلەدى؛ ەلىتۋ ۇلگىسىندەگى وتباسى مۋزيكا تەاترى «لۋدۋاننىڭ» تۇراقتاپ ورىندالۋ ۇلگىسىنە جاڭالىق اشۋ فورماسىمەن گۋگۇڭ مادەني ەسكەرتكىشتەرىن ”جانداندىردى“... جۇڭحۋانىڭ بايتاق دالاسىندا مادەنيەتتە جاڭالىق اشۋدىڭ جاندى امالياتى ۇزدىكسىز كورسەتىلىپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتى ماڭگىلىك باۋراۋ قۋاتى مەن داۋىرلىك كەلبەتىن ايگىلەدى.
حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولىپ، تاماشا تۇرمىسقا بولعان قاجەتىن ۇزدىكسىز قاناعاتتاندىردى _
ادەبيەت ـ كوركەمونەر _ ٴداۋىردىڭ العا باسۋ دابىلى، ول ٴبىر ٴداۋىردىڭ كەلبەتىنە ەڭ جاقسى ۋاكىلدىك ەتە الادى، ٴبىر ٴداۋىردىڭ سالتىنا ەڭ جاقسى جەتەكشىلىك ەتە الادى.
«چاڭ ـ انداعى 30 مىڭ شاقىرىم»، «فىڭشىن ٴبىرىنشى ٴبولىمى: چاۋگى فىڭيۇن» جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن اسقاقتاتتى، «ەرىكتىلەر ارمياسى: تەگەۋرىندى قوسىننىڭ شابۋىلعا ٴوتۋى»، «كەڭ ـ بايتاق دالاعا سۇراۋ» توڭكەرىستىك داڭقتى داستۇرگە مۇراگەرلىك ەتتى، 11 ـ كەزەكتى ماۋدۇن ادەبيەت سيلىعىنا يە بولعان تۋىندى «قارلى تاۋ، بايتاق دالا»، «باۋشۇي» وتانىمىزدىڭ تاۋلى اۋىلدارىنداعى وراسان زور وزگەرىستەردى باياندادى...
وتكەن ٴبىر جىلدا، كۇش ـ قۋاتقا تولى ادەبيەت ـ كوركەمونەر سارا تۋىندىلارى جاڭا حيكايا، جاڭا وبراز، جاڭا اۋەن، جاڭا ستيل ارقىلى حالىقتىڭ كۇرەس جىگەرىن بەينەلەپ، ۇلتتىق رۋحتىڭ شۇعىلاسىن جەتكىزىپ، حالىقتىڭ مادەنيەت قاجەتىن ۇزدىكسىز قاناعاتتاندىرىپ، حالىقتىڭ رۋحاني كۇش ـ قۋاتىن كۇشەيتتى.
مادەنيەت ٴارى جۇرت تىلەگىن ۇيىستىراتىن رۋحاني دانەكەر، ٴارى حالىقتىڭ قۇت ـ ىرىسىن ارتتىراتىن شەشۋشى فاكتور.
ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، 2023 ـ جىلى بۇكىل ەل بويىنشا كولەمنەن جوعارى مادەنيەت جانە قاتىستى كاسىپ سالاسى كاسىپورىندارىنىڭ تيجارات كىرىسى 12 تريلليون 951 ميلليارد 500 ميلليون يۋان بولىپ، الدىنداعى جىلداعىدان %8.2 ارتقان. مادەنيەت قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ تىرەكتىك رولى كۇشەيىپ، مادەنيەت، كوڭىل اشۋ، سەيىل ـ سەرۋەن كاسىبى جەدەل قالپىنا كەلىپ، مادەنيەتتىڭ جاڭا كاسىپ كۇيى كاسىبىنىڭ جەتەكشىلىك ەتۋ اسەرى كورنەكتى بولعان.
اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە دەم بەرۋ ٴۇشىن، بۇكىل ەل بويىنشا 6700دەن استام بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى شەبەرحاناسى قۇرىلىپ، ”كونە قولونەر“ بۇقارانىڭ جۇمىستانىپ، كىرىسىن ارتتىرۋداعى جاڭا جارقىن تۇيىنگە اينالدى؛ بۇقارانىڭ قاجەتىمەن توعىسقان، 33 مىڭ 500دەن استام كورىكتى، مازمۇنى مول جاڭاشا الەۋمەتتىك مادەنيەت كەڭىستىگى ادامداردىڭ قاسىنداعى مادەنيەت قوناق ۇيىنە اينالدى؛ ”ارمان القابى“ قايتا سومدالىپ، ساياحات كۇن سايىن حالىقتى بايىتىپ، حالىقتى شاتتىققا بولەيتىن باقىت كاسىپ سالاسىنا اينالدى...
جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىنا كوز سالساق، مادەنيەت ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزۋ ينجەنەرياسى ىشكەرىلەي اتقارىلىپ، مادەنيەت پەن ساياحات ىشكەرىلەي توعىسىپ، مادەنيەت كاسىپ سالاسى جەدەل دامىپ، جاڭا داۋىردەگى مادەنيەت ىستەرى ومىرشەڭدىك كۇشكە يە بولىپ، شىعىستاعى وركەنيەتتى بايىرعى ەل سوتسياليستىك مادەنيەتتە قۋاتتى ەلگە ارشىندى قادام تاستادى.
جاڭا بورىش: جاڭا تاريحي باستامادا مادەنيەتتىڭ گۇلدەنۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ، مادەنيەتتە قۋاتتى ەل قۇرۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەتىن كوركەيتۋ
كەزەكتە دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىس جەدەل قۇبىلۋدا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى شەشۋشى مەزگىلگە ٴوتتى. جاڭا تاريحي باستامادا قايتكەندە ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاساتىن تاريحي مادەنيەت تامىرلاستىعىنا مۇراگەرلىك ەتۋگە، جالعاسقان، ارىدان ۇزىلمەي كەلە جاتقان ۇزاق وركەنيەتتى ساۋلەلەندىرە، گۇلدەندىرە بەرۋگە، مادەنيەتتىڭ گۇلدەنۋىن، مادەنيەتتە قۋاتتى ەل قۇرۋدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەتىن كوركەيتۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋگە بولادى؟
جاڭا مادەنيەت بورىشى تىڭ تاراۋ جازۋدى كۇتۋدە.
مادەنيەت سەنىمىن بەكەمدەپ، ٴوز جولىمىزبەن جۇرۋگە تاباندى بولۋىمىز كەرەك _
شيحۋ كولىنە بارىپ، سۋ شى باسىپ وتكەن توسپامەن ٴجۇردى؛ لۋشاندى ارالاپ، تاۋ چيان ۇناتقان اتىزداردى كوردى... بيىل ”1 ـ مامىر“ دەمالىسىندا 300 ميلليونعا جۋىق ادام (رەت) ساياحاتقا شىعىپ، ساياحات ”نەگىزگى اعىنعا“ اينالدى. ادامدار ”ارمان القابىنا“ تالپىنۋ بارىسىندا مادەنيەتتىڭ كوركەمدىگىن سەزىنىپ، وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىكتى تەرەڭدەتىپ، مادەنيەت سەنىمىن بەكەمدەدى.
وركەنيەت دەگەنىمىز نە؟ جۇڭگو قالايشا تابىسقا جەتتى؟
باس شۋجي شي جينپيڭ 2024 ـ جىلعى جاڭا جىلدى قۇتتىقتاۋ سوزىندە تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن بىلاي دەدى: ”لياڭجۋداعى، ارليتوۋداعى وركەنيەت شۇعىلاسى، يىنشۇيداعى ساۋىت ـ سۇيەك جازۋى بۇگىنگى كۇنگە ۇزىلمەي جەتتى، سانشيڭدۇي مادەنيەت جاۋھارى، مەملەكەتتىك باسىلىم سارايى وركەنيەت تامىرىن جالعاستىرا ٴتۇستى... بايتاق جۇڭحۋانىڭ تاريحى قانشاما ۇزاق، وركەنيەتى قانشاما ۇشان ـ تەڭىز، بۇل ٴبىزدىڭ سەنىمىمىزدىڭ نەگىزى، كۇش ـ قايراتىمىزدىڭ سارقىلماس قاينارى“.
وزىنە سەنگەندە عانا ٴوزىن الۋەتتەندىرۋگە بولادى. مادەنيەت سەنىمى بار ۇلت قانا تابان تىرەپ تۇرا الادى، نىق قادام تاستايدى، الىستارعا جەتە الادى.
”مادەنيەت سەنىمىن بەكەمدەپ، ٴوز جولىمىزبەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى تاريحي امالياتى مەن قازىرگى زامانعى امالياتىن تياناق ەتىپ، جۇڭگو قاعيداسىن قولدانا وتىرىپ جۇڭگو تاجىريبەسىن ويداعىداي قورىتىندىلاپ، جۇڭگو تاجىريبەسىن جۇڭگو نازارياسى دەڭگەيىنە كوتەرىپ، رۋحاني جاقتان دەربەس بولۋدى، وزىنە ـ ٴوزى قوجايىن بولۋدى جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك“.
شي جينپيڭ مادەنيەت يدەياسىن جەتەكشى، بەرىك مادەنيەت سەنىمىن نەگىز ەتىپ، سەنىمدى، ٴوزىن الۋەتتەندىرەتىن رۋحاني كۇشتى تاسقىنداتىپ، اناعۇرلىم بەلسەندى تاريحي جاۋاپكەرشىلىكتى ايگىلەگەندە، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ رۋحاني عيماراتى، ٴسوز جوق، اسقاق بوي كوتەرەدى.
اشىق، سيىسىمدى بولۋدان جازباي، تاڭداۋلى وركەنيەت جەتىستىكتەرىنەن ۇيرەندى، ۇلگى الدى _
كەڭ ـ بايتاق ازيا ـ ەۆروپا قۇرلىعى _ ادامزات وركەنيەتىنىڭ شۇعىلا شاشقان جەرى.
جۇڭگو مەن فرانسيانىڭ ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 60 جىلدىعى قارساڭىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ كورىكتى فرانسيا توپىراعىنا تاعى قادام تاستادى. فرانسيانىڭ باتىس وڭتۇستىك بولىگىندەگى پيرەنەس ولكەسى تۋرمالەت تاۋىنىڭ ساعاسىندا ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى تاريح جانە وركەنيەت بيىگىنەن تاعى ٴبىر رەت تەرەڭ ستراتەگيالىق پىكىرلەسىپ، وركەنيەتتەر جاراستىعىنىڭ جولىن كوسىلە اڭگىمەلەپ، ”اسقار تاۋ، اساۋ وزەن“ ادەمى حيكاياسىن جالعاستى جازدى؛ پاريجدەگى ەليزە سارايىندا ٴوزارا ”كىتاپ سيلاپ“، كىتاپ ارقىلى دوس بولىپ، مادەنيەت ارقىلى جول توعىستىردى.
مەملەكەت باسشىسى ديپلوماتياسى قويۋ وركەنيەت ٴتۇپ بوياۋىن بايىتۋدا.
”جۇڭحۋا وركەنيەتى _ دۇنيە جۇزىندەگى 5000 جىلدان استام ۋاقىت جالعاسىپ، ەجەلدەن ٴۇزىلىس جاساماعان تاريحى ۇزاق بىردەن ـ ٴبىر وركەنيەت. ٴدال وسى سەبەپتى جۇڭگولىقتاردىڭ وتە كۇشتى وتباسى ـ وتان ۇستانىمى بار، اسىرەسە، مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىنا ٴمان بەرەدى جانە ونى قاستەرلەيدى“.
”بيىل جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى. 75 جىلدىق جاپالى دا ەرەن كۇرەس ارقىلى جۇڭگونىڭ مەملەكەت بەت ـ بەينەسى مەن حالىق تۇرمىسىندا وراسان زور وزگەرىستەر تۋىلدى، ٴبىراق مىنا ٴبىر ٴتۇيىن ەشقاشان وزگەرگەن جوق، ول ٴبىزدىڭ بەيبىت، ىزگى قاسيەتىمىز، كەڭ پەيىلدى دارقاندىعىمىز بەن ادىلدىك، تۋراشىلدىق جونىندەگى تالپىنىسىمىز، ول 5000 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرگى جۇڭحۋا وركەنيەتىنە تامىر تارتقان، جۇڭگو حالقىنىڭ جان تامىرىنا تەرەڭ ۇيالاعان“.
...
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىككە تولى ”وركەنيەتتىڭ ٴوزىن ـ ٴوزى بايانداۋى“ ماكرون زۇڭتۇڭدى تەبىرەندىردى، ول بىلاي دەدى: ”مەن جۇڭگو تاريحىن، مادەنيەتىن، ۇستانىمىن جانە دامۋ بارىسىن ونان ارى ٴتۇسىنىپ، جۇڭگونىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەردەگى تۇرعىسى جونىندەگى تانىمىم تەرەڭدەي ٴتۇستى“.
بۇگىنگى تاڭدا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى كەرى بۇرۋعا بولمايتىن تاريحي ۇردىسكە قادام تاستادى، حالىقارالىق قوعام جۇڭگوعا كۇن سايىن نازار اۋدارىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىن ٴتۇسىنۋدى ٴۇمىت ەتىپ وتىر. ٴبىز اشىق، سيىسىمدى بولۋدى ۇستانىپ، ٴبارىن قامتۋداي دارقان قۇشاق ارقىلى مادەنيەت بارىس ـ كەلىسىنىڭ قامالىن بۇزىپ، بارلىعىن قابىلداۋداي پوزيتسيا ارقىلى ٴار ەل وركەنيەتتەرىنىڭ ٴنارىن قابىلداپ، سەنىمدى، اشىق بەينە ارقىلى جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ سىرتقا شىعۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىڭ مادەنيەت جۇمساق كۇشى مەن جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ ىقپالىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، ادامزات وركەنيەتىنىڭ جاڭا تاراۋىن جازۋىمىز كەرەك.
تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشۋعا تاباندى بولىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ تىڭ شۇعىلاسىن سومدادى _
2024 ـ جىلى 5 ـ ايدىڭ 18 ـ كۇنى ەل ىشىندەگى تۇڭعىش چين ـ حان وركەنيەتىنىڭ باستالۋ، دامۋ جانە ۇلەس قوسۋىن تولىق كورىنىسپەن ايگىلەگەن ارناۋلى مۇراجاي _ شانشي تاريح مۇراجايى چين ـ حان سارايى جۇرتقا رەسمي اشىلدى.
20 كيلومەتر شالعايداعى باحى وزەنىنىڭ جاعاسىندا كولەمدى ويىن ـ ساۋىق «ۋجيە . چاڭ ـ ان» ساحناسىندا، چين قۋىرشاق قوسىنى، حانفۋ كيىمى سياقتىلار وسى زامانعى بەينەلەۋ ارقىلى تاريحي مادەنيەتتى جاندى دا اسەرلى بەينەمەن جۇرتتىڭ كوز الدىنا كورسەتتى.
مۇراگەرلىك ەتۋ مەن دامىتۋ، تۋراشىلدىقتان اينىماۋ مەن جاڭالىق اشۋ، ۋاقىت پەن كەڭىستىكتەن اتتاعان ۇندەستىك وركەنيەتكە ماداق تا سانالادى. ٴداستۇرلى مەن وسى زامانعى توعىسىپ، مادەنيەت تامىرلاستىعى ۇزاققا جالعاستى، مادەنيەت تاربيەسى ٴۇردىسى ۇزىلمەي، سان الۋان كەرەمەتتەر كەستەلەندى.
تاريحي مادەنيەت تامىرلاستىعىن جالعاستىرىپ، قازىرگى زاماننىڭ تارتىمدى تاراۋىن جازۋ كەرەك. تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشۋ ادىلەتتىلىگى مەن ارىنى ارقىلى شۇعىلالى وركەنيەت پەن ۇزاق ۋاقىتتىق مادەنيەت تامىرىنان قاينار اشىپ، ٴنار الىپ، ەرتەدەگىنى بۇگىنگىگە پايدالانىپ، ەسكىنى جاڭالاپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن جاسامپازدىقپەن كادەگە جاراتۋ، جاڭالىق اشا دامىتۋ بارىسىندا بولاشاققا بەت العان جاسامپازدىقتى جۇزەگە اسىرعاندا عانا، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ تىڭ شۇعىلاسىن ۇزدىكسىز سومداۋعا بولادى.
”تاۋ ـ وزەندە ٴىز ـ سوراپ جاتىر قانشاما، بۇگىنگى ۇرپاق باسادى ونى تاعى دا“.
شي جينپيڭ مادەنيەت يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، ٴبىز العان بەتىنەن قايتپايتىن كۇرەسكەرلىك بەينەمەن جاڭا مادەنيەت بورىشىن اناعۇرلىم ويداعىداي ارقالاپ، امالياتتىق جاسامپازدىق بارىسىندا مادەنيەت جاسامپازدىعىن جۇرگىزىپ، تاريحتىڭ العا باسۋى بارىسىندا مادەنيەتتىڭ العا باسۋىن جۇزەگە اسىرىپ، جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ قايتا شۇعىلا شاشۋىن ىلگەرىلەتەيىك!
