يىڭسار اۋدانى:
ەگىمشىلىككە سۇيەنىپ، باقىتتى جاڭا تۇرمىس جاراتتى
10 - ايدىڭ ورتا شەنى، يىڭسار اۋدانى ۇشار قالاشىعى ىنتىماق جاڭا قىستاعىنىڭ كوكونىس ەگىمشىلىگى بازاسىندا دوعاشا لاپاستاعى قىزاناقتار ءوسۋدىڭ شەشۋشى مەزگىلىنە كىردى، قىستاق ۇسىنىس ەتكەن تەحنيكالىق جەتەكشى كوكونىستەردى دەرت - دەربەزدەن زالالسىز ساقتاۋ، ۇستەمە تىڭايتقىش بەرۋ، سۋارۋ سياقتى ەگىمشىلىك باپتاۋ تەحنيكالارىن ۇيرەتتى.
”جەتەكشىلىك ەتەتىن مامان بار، وتباسىمىزدىڭ دوعاشا لاپاسىنان بيىل 2 توننا قىزاناق الامىز دەپ وتىرمىز، ساتۋ جولىنان دا الاڭدامايمىز، قىزاناقتار پىسپاي جاتىپ تاپسىرىس بەرىلىپ بولدى“، - دەدى قىستاق تۇرعىنى تاجىگۇل ابىليكىم قۋانا.
يىڭسار اۋدانى بۇرىن كەدەي حالىق كوپ، كەدەيلىك دەڭگەيى اۋىر، كەدەيلەسۋ سەبەپتەرى كۇردەلى، كەدەيلىكتەن ارىلۋدىڭ قيىندىعى زور بولعاندىقتان، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنداعى ەڭ قيىن تۇيىندەردىڭ بىرىنە اينالعان ەدى.
ءبىراق بۇل كۇندەرى يىڭسار اۋدانى 450 مىڭ مۋ ەگىستىك جەردەن تولىق پايدالانىپ، ساپاسىن ءوسىرىپ، ءونىمىن جوعارىلاتۋ، قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋ سياقتى شارالار ارقىلى جەمىس - جيدەك، كوكونىس كاسىبىن زور كۇشپەن دامىتىپ، كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋگە بۇرىلىس جاساۋدى ورنىقتى ىلگەرىلەتىپ، بۇل جەردەگى شارۋالار ەگىمشىلىككە سۇيەنىپ، باقىتتى جاڭا تۇرمىس جاراتتى.
تۇتاس اۋدانداعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي حالىقتىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسى 2013 - جىلداعى 2147 يۋاننان ءوسىپ، بيىل مەجەدەگى 10 مىڭ 451 يۋانعا جەتتى، جىلدىق ورتاشا ارتۋ مولشەرى ％25.37كە جەتتى.
ساپانى ءوسىرىپ، ءونىمدى جوعارىلاتىپ، ەگىمشىلىك نەگىزىن بەكەمدەدى
9 - ايدىڭ 28 - كۇنى يىڭسار اۋدانىنداعى شينجياڭ يوۋلىگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنە بارعاندا، قاربالاس ءوندىرىس جەلىسىنەن ءتىلشى قاتار - قاتار رەتتى قويىلعان تارتۋ - تارالعى قوراپتارىن، قىزمەتكەرلەردىڭ تارتۋ - تارالعى قوراپتارىنا مانەرلەنىپ بولعان ونىمدەردى ەپپەن سالىپ جاتقانىن كوردى.
”ءبىزدىڭ ورىكتەرىمىزدەن مۇنداي كوپ ءونىم جاساۋعا بولاتىنىن ويلاپ كورمەپپىن“، - دەدى لومپا اۋىلى تەتىرباع قىستاعىنىڭ تۇرعىنى زورگۇل تۇرە قوراپتاپ جاتىپ.
يىڭسار اۋدانىنىڭ ورىك ەگىمشىلىك تاريحى ۇزاق، ورىك باقشاسىنىڭ كولەمى 150 مىڭ مۋعا جەتەدى، ”جۇڭگو سامەت ورىك مەكەنى“ دەگەن اتاعى بار.
ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، اتىز - ارىق باسقارۋىنىڭ تىم قاراپايىم بولۋ، سونداي - اق بازاردان الىس بولۋ، جاستاي ساقتاۋ مەرزىمى قىسقا بولۋ سياقتى سەبەپتەردەن جەمىس - جيدەك شارۋالارىنىڭ ورىك ەگۋى قيىن، ورىكتى ساتۋى ءتىپتى دە قيىن بولىپ كەلدى.
2018 - جىلى جەرگىلىكتى ۇكىمەت يىڭساردىڭ ورىك ەگىمشىلىگى قۇرىلىمىنا رەتتەۋ جۇرگىزىپ، ورىك اعاشىن عىلمي باسقارۋدى، باپتاۋدى كۇشەيتىپ، دەرت - دەربەز جانە زياندى جاندىكتەردىڭ زيانىنان ساقتاۋدى جانە ەمدەۋدى كۇشەيتىپ، ساپالى جەمىس الۋعا كۇش سالىپ، ورىك كاسىبى بىرتىندەپ جەرگىلىكتى ورىننىڭ تىرەكتى كاسىبىنىڭ بىرىنە اينالدى.
زورگۇل تىلشىگە وتباسىنىڭ 10 مۋ جەردەگى ورىگىنەن بيىل مول ءونىم الىنعانىن ايتتى. ”بۇرىن ورىكتىڭ ساپاسى تومەن بولعاندىقتان، 10 مۋ جەردەگى ورىكتى ەڭ كوپ بولعاندا 3000 يۋانعا ساتاتىنبىز، بۇل كۇندەرى تەحنيكتەردىڭ جەتەكشىلىگىندە بيىل 20 مىڭ يۋاننان استام اقشا تاپتىق، ونىڭ ۇستىنە ساتىپ الاتىن ادام ىزدەپ سابىلمادىق، بارلىعىن سەرىكتەستىك ساتىپ الدى“.
بىرنەشە جىلدان بەرى يىڭسار ورىگىن جىنتىكتەي مانەرلەۋ كاسىپورىندارى جاڭبىردان كەيىنگى جاۋقازىنداي قاۋلادى. يىڭسار اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋدان اكىمى ميھىرگۇل ءومار بىلاي دەدى: يىڭسار اۋدانى 194 اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى جەمىس ورمانى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆتەرىن نەگىز ەتىپ، يىڭسار اۋدانى ەرەكشە جەمىس ورمانى كاسىپ سالاسى تىرەكتى جۇيەسىن قۇرىپ، ورىك كاسىبىن حالىقتى بايىتۋدىڭ كاسىپ سالاسىنا اينالدىرادى.
ۇقساس جەردەن ءتىپتى دە جوعارى كىرىس كىرگىزۋدى جۇزەگە اسىرۋ يىڭسار اۋدانىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋىنىڭ كۇش سالۋ ءتۇيىنى.
”وتباسىمىز شىلان ەگەدى، باپتاۋدى بىلمەگەندىگىمىزدەن سانى مەن ساپاسىن جوعارىلاتا الماي كەلگەن ەدىك، قىستاق مامانداردى ۇسىنىس ەتىپ تەحنيكالىق جاقتان جەتەكشىلىك ەتكەننەن كەيىن ءونىم مولشەرى جىل سايىن جوعارىلادى، بيىل مۋ باسىندىق ءونىم مولشەرى 700 كيلوگرامعا جەتەدى، وسىلاي ەسەپتەگەندە، وتباسىمىنىڭ 100 مۋ جەردەگى شىلانىنان 100 مىڭ يۋان اقشا تابا الامىن“، - دەدى اگۇس اۋىلى كامپا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ماينۇر تۇرسىن.
قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرىپ، كىرىس ارناسىن كوبەيتتى
9 - ايدىڭ ورتاسىندا، يىڭسار اۋدانىنىڭ اۋىل - قىستاقتارىنا بارساڭىز، قاز - قاتار كوكونىس جىلىجايلارىنىڭ اۋىل - قىستاقتىڭ كوركەم كورىنىسىنە اينالعانىن بايقايسىز. ماڭشين قالاشىعى جوعارعى ايرىق قىستاعىنداعى دوعاشا لاپاس كوكونىس ەگىمشىلىگى بازاسىندا اۋاگۇل قاسىم مەن سەرىكتەرى قىزىل بۇرىش ءۇزىپ جاتتى.
يىڭسار اۋدانى ماڭشين قالاشىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى دىڭ پيڭپيڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: ادام كوپ، جەر از بولۋ، ەگىمشىلىك وزىندىك قۇنى جوعارى بولۋ، جەر تيجاراتىنىڭ قاراپايىم بولۋى جانە كىرىستىڭ تومەن بولۋ جاعدايىنان قۇتىلۋ ءۇشىن قالاشىق كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىنا رەتتەۋ جۇرگىزىپ، كوكونىس ەگىمشىلىگى بازاسىن قۇرۋدى ۇيعاردى. بيىل 3 - ايدا جۇمىس باستالىپ، قازىر 1400دەن استام دوعاشا لاپاس سالىندى، يەلەگەن جەر كولەمى 630 مۋ بولدى. ”بيىل كوكونىس بازاسىنداعى 300 دوعاشا لاپاسقا تۇڭعىش رەت قىزىل بۇرىش ەگىلدى، ءاربىر دوعاشا لاپاستان 300 − 400 كيلوگرام قىزىل بۇرىش الىناتىنى مەجەلەنۋدە“. دىڭ پيڭپيڭ بىلاي دەدى: كوكونىس بازاسى شاندۇڭداعى ءبىر كاسىپورىنمەن ساتىپ الۋ - ساتىپ بەرۋ توقتامىن جاساستى، ءار كيلوگرامنىڭ ساتىپ الۋ باعاسى 10 يۋاننان تومەن بولمايدى، ءاربىر دوعاشا لاپاستىڭ ءونىم قۇنى 4000 يۋاننىڭ توڭىرەگىندە بولادى.
”ءبىزدىڭ اي سايىن تۇراقتى ەڭبەكاقىمىز بار، ءۇزۋ مەزگىلىندە، ءبىر كيلوگرام ۇزسەك 5 ماۋ كىرىس گىرگىزەمىز، جىل اياعىندا سەلبەستىك كووپەراتيۆى تاعى كىرىس تابىسىن بولەدى“. كىرىسىن اۋىزعا العاندا اۋاگۇلدىڭ جۇزىنەن كۇلكى ەستى.
دىڭ پيڭپيڭ تىلشىگە قىزىل بۇرىش ەگىمشىلىگىنىڭ كىرىسى جوعارى بولاتىندىعىن، ءبىراق، ەگىمشىلىك تەحنيكاسى جونىندەگى تالابىنىڭ دا ەرەكشە جوعارى بولاتىندىعىن ايتتى. ”تۇڭعىش جىلى ەككەندە ءبىزدىڭ تەحنيكتەرىمىز تۇتاس بارىسقا جەتەكشىلىك ەتتى، قازىر قىستاق تۇرعىندارىنىڭ بارلىعى ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن يگەرىپ الدى، ەگىمشىلىك بەلسەندىلىگى دە توتەنشە جوعارىلادى“.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، بيىل يىڭسار اۋدانىندا ەرەكشە اشتى قىزىل بۇرىشتىڭ ەگىلگەن جەر كولەمى 6000 مۋدان اسقان، بارلىعى تاپسىرىس بويىنشا ەگىلگەن، ءونىم مولشەرى مەجەمەن 2000 توننادان اسادى ەكەن.
ميھىرگۇل ءومار بىلاي دەپ تانىستىردى: يىڭسار اۋدانى ارناۋلى قۇرىلىم قۇرىپ تۇتاس اۋداننىڭ كوكونىس كاسىپ سالاسىن ىلگەرىلەتتى. سونىمەن بىرگە، كوكونىستى دامىتۋ جوبا - جوسپارىن جاساپ، تۇتاس اۋداننىڭ كوكونىس كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋدى كۇشەيتىپ، كوكونىس ءتۇرىن عىلمي جوسپارلاپ ورنالاستىردى. ”قازىر تۇتاس اۋداننىڭ كوكونىس ەگىمشىلىگى، باستىسى، قىزىل بۇرىش، باكلاجان، ليانحۋاباي، تاباقشا اسقاباق، سيىر بۇرشاق سياقتىلاردى نەگىز ەتەدى، اۋىل - قىستاقتى بىرلىك ەتىپ قازىرگى بار دوعاشا لاپاستى توپتاپ، سەلبەستىك كووپەراتيۆى ءبىر تۇتاس ەگىمشىلىكتى باسقارىپ، كوكونىس ەگىمشىلىگىنىڭ ورەسىن جوعارىلاتتى، قازىر 50 مىڭ قۇرىلعىلى دوعاشا لاپاس سالىنىپ بولدى“، - دەدى ميھىرگۇل ءومار.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىندا، يىڭسار اۋدانى كوكونىس بازاسىن قۇرۋدى ويداعىداي جوسپارلاۋمەن بىرگە، شارۋالاردىڭ شاعىن اۋلاسىنا دا بار زەيىن - زەردەسىن سالدى.
بىلتىر اۋلا شارۋاشىلىعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانى قارجىسىنىڭ قولداۋىندا ساعان قالاشىعى ارلانعان قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ايىمگۇل مامەت اۋلاسىندا ءانجۇر اعاشىن، ساپالى ءجۇزىم ءتۇرىن ەگىپ، وتباسى ءۇرتىس ورنىقتى كىرىسكە يە بولدى. ايىمگۇل بىلاي دەدى: ”قازىر وتباسىمىزدىڭ ءانجۇرى 2500 يۋانعا ساتىلدى، وعان ءجۇزىمنىڭ كىرىسىن قوسقاندا، بيىل 3500 نەشە يۋان كىرىس ارتىپ، شاعىن اۋلا وتباسىمىزعا ۇلكەن كىرىس الا كەلدى“.
قازىر يىڭسار اۋدانى 50 مىڭ وتباسىنىڭ اۋلا شارۋاشىلىعىن وزگەرتۋدى ورىنداپ، ”سۇيەم جەردى“ ”كىرىس ارتتىرۋ باقشاسىنا“ اينالدىردى.
ساتۋ جولىن كەڭ اشىپ، اتاعىن اسىردى
تاياۋدا شولپان اۋىلى بايارىق قىستاعىنىڭ تاباقشا اسقاباق دوعاشا لاپاس ەگىمشىلىك بازاسىندا سەلبەستىك كووپەراتيۆ مۇشەلەرى ءۇزىپ، شارباققا سالىپ، ولشەپ، ماشيناعا تيەپ، اۋدانعا جانە ماڭايداعى توپ تاراتۋ بازارلارىنا جەتكىزۋمەن قاربالاس بولۋدا. ”ءبىز ەككەن تاباقشا اسقاباققا الدەقاشان تاپسىرىس بەرىپ قويعان، قازىر كوكونىس ەكسەك ساتۋدان مۇلدەم الاڭدامايمىز“، - دەدى قىستاق تۇرعىنى پاتگۇل ابىلەز.
شولپان اۋىلىنىڭ كوكونىس جىلىجاي ەگىمشىلىك بازاسى 150 مۋ جەردى يەلەيدى، 300 دوعاشا لاپاس بار، اۋىلدىڭ كاسىپ سالاسى ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بازاسىنىڭ ءبىرى. ساتۋ جولىن كەڭەيتۋ ءۇشىن، شولپان اۋىلى ينتەرنەت جەلىسىندە تاپسىرىس قابىلداپ، زات جىبەرىپ، ينتەرنەت جەلىسىنەن تىس ساتۋدى ۇگىتتەۋ سياقتى تاسىلدەردى پايدالانۋ ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتۋدى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتتى. ”10 - ايدىڭ ورتاسىندا تۇڭعىش توپتاعى 4 توننا بايساي مەن تاباقشا اسقاباقتى قاشقار اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى بازارىنا جەتكىزىپ ساتتى. ەگىنشى وتباسى تەك جيناۋعا جاۋاپتى، ساۋداگەرلەر ءار كۇنى ماشينامەن كەلىپ الىپ كەتەدى“، - دەدى شاندۇڭ جينيڭىنەن شينجياڭعا كومەككە كەلگەن كادر، يىڭسار اۋدانى شولپان اۋىلدىق پارتكومنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار اۋىل باستىعى شى لەي.
”ءبىزدىڭ ەككەن كوكونىسكە تاپسىرىس بار، جەمىستى ساتىپ الاتىن، مانەرلەيتىن كاسىپورىن بار، بازارعا جۇكتەپ ساتىپ الۋ ساياساتى بار، ەلەكتروندى ساۋدا ساتۋ تۇعىرى بار، شارۋالار ساتۋدان الاڭدامايدى، تەك قاجەتتى قامداي الماي قالۋدان الاڭدايدى“، - دەدى ميھىرگۇل ءومار سەنىمدى تۇردە.
بيىل يىڭسار اۋدانى مەملەكەت دارەجەلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ باستاماشى كاسىپورنىنان ەكەۋىن، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ باستاماشى كاسىپورنىنان جەتەۋىن ءوتىنىش ەتىپ، مەملەكەتتىڭ ”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ 832“ تۇعىرىندا 99 كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءونىمى مويىندالدى جانە وعان ەنگىزىلدى. تۇتاس اۋدان تۇتىنۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا تىكە ساتىپ العان اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرى 12 ميلليون 270 مىڭ يۋان بولدى، كومەكتەسىپ ساتقان اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرى 41 ميلليون 110 مىڭ يۋان بولدى.
شينجياڭ يوۋلىگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باسالقاسى ۋاڭ يۇيشي بىلاي دەدى: ”تۇتىنۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ دەمەۋىندە، ءبىزدىڭ ونىمدەرىمىزدىڭ ساتىلۋى وتە جاقسى بولدى، قازىر ينتەرنەت جەلىسىندە ساتۋ مولشەرى كاسىپورىننىڭ جالپى ساتىلۋ مولشەرىنىڭ ％40ىن ۇستادى“.
”قازىر تۇتاس اۋداندا كولەمدەنگەن، ەرەكشەلەنگەن ەگىمشىلىك قالىپتاسىپ، كوپ تۇعىردان جانە ساتۋ ارناسىنان پايدالانىپ، يىڭسار اۋدانىنىڭ ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى بەلگىلى تانىمالدىققا يە بولدى، ەگىمشىلىكتىڭ ۇزدىكسىز دامۋىنا، كەڭەيۋىنە ىلەسە، ءتىپتى دە مول بايلىق اكەلەتىنىنە سەنەمىز“، - دەدى ميھىرگۇل ءومار.
