سىرتقا شىعىپ جۇمىستانعاندار كوبەيدى، كىرىستى ارتتىرۋ ارناسى كەڭەيدى، ىشكى قوزعاۋشى كۇش ارتتى... وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىن ارالاساڭىز، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ وندىرىسىندە، تۇرمىسىندا، رۋحاني بەت - بەينەسىندە تەرەڭ وزگەرىستەر تۋىلعاندىعىن، بۇقارانىڭ ”اقشا قاپشىعىنىڭ“ بارعان سايىن قامپيىپ، تۇرمىستارىنىڭ كۇننەن - كۇنگە شالقىپ، كوڭىل كۇيلەرى بارعان سايىن جادىراپ، جۇزدەرىنىڭ كۇننەن - كۇنگە بال - بۇل جايناپ بارا جاتقاندىعىن كورەسىز.
مۇنداي وزگەرىستەر ادامدى شاتتاندىرادى. وڭتۇستىك شينجياڭ بۇرىن ”ءۇش ءتۇرلى كۇشتىڭ“ زالالىنا تەرەڭ ۇشىرادى، كەيبىر بۇقارا ۇشقارى يدەيانىڭ زيانداۋىنان وسى زامانعى عىلمي بىلىمدەردى قاقپايلاپ، جۇمىستانۋ شەبەرلىكتەرىن ۇيرەنۋدەن باس تارتقاندىقتان، كىرىستەرى ەرەكشە ماردىمسىز بولدى. ايەلدەر ۇزاق ۋاقىت بويى وتباسى، وشاق قاسىنان شىقپاي، ءتۇرلى ايتىلمىس ”جول - جوسىنداردىڭ“ بۇعاۋىنا ۇشىراپ، سىرتتا باس كوتەرىپ اشىق جۇرە المادى، سىرتقا شىعىپ جۇمىستانۋدان، ءتىپتى، اۋىز اشۋ قيىن بولدى.
قازىر ەرەكشە ەگىنشىلىكپەن، باعىمشىلىقپەن شۇعىلداندى، سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەدى، سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە قاتىناستى... ادامدار ەگىنجايلاردان ءوندىرىس سەحتارىنا بارىپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىسىن ارتتىرپ عانا قالماستان، كوز ايالارى كەڭەيىپ، كورگەن - بىلگەندەرى مولايدى.
تۇرمىستى وزگەرتكەن، بەت - بەينەنى وزگەرتكەن قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش وڭتۇستىك شينجياڭدى وياتىپ، وسى بايىرعى توپىراقتان تىرشىلىك تىنىسى ەستى.
سىرتقا شىعىپ جۇمىستانعاندار كوبەيدى
9 - ايدىڭ 11 - كۇنى تۇستە اقتاۋ اۋدانى بارىن اۋىلىنىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جۇمىستانۋ ناقتى جاتتىعۋ بازاسىندا تۇسكى دەمالىس ۋاقىتى جەتىسىمەن ورگۇل تۇرسۇن سەحتان شىعىپ، ەلەكتروسيكلىنە ءمىنىپ، ۇيىنە تاماقتانۋعا قايتتى.
ورگۇل بارىن اۋىلى قورعان قىستاعىنداعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي شارۋا، قازىر جۇمىستانۋ ناقتى جاتتىعۋ بازاسىنداعى ءبىر ەلەكترون سەرىكتەستىگىندە جۇمىسكەر، وندا ىستەگەلى ءبىر جىلدان استى.
قوڭىرقاي رەڭدى شاشىن كوتەرىڭكىرەپ بۋىپ العان، بولار - بولماس گرىمدەنگەن، تازا - جيناقى كاسىبي ايەل وبرازىن كورگەنىڭىزدە وسىدان 3 جىل بۇرىن ۇيدە ەگىنشىلىكپەن شۇعىلدانىپ وتىرعانىنا سەنبەيسىز.
”بۇرىن ايەل زاتى ۇيدە وتىرۋ ءتيىس دەپ قارايتىنمىن، اۋلا سىپىرىپ، اس پىسىرىپ، بالا قاراپ، قوي باعىپ، ءبىر مۋ 3 فىن جەردەن شىقپاي، وتباسى، وشاق قاسىنان ۇزاماۋشى ەدىم. باعىمىزعا جاراي، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى مەن سەرىكتەستىك باسشىلارى ۇيگە كەلىپ، سىناپ كور دەپ يدەيالىق قىزمەت جۇرگىزدى“، - دەپ ءسال قىمسىنا وتىرىپ وتكەن كۇندەردى ەسىنە الدى ورگۇل.
قازىر ورگۇل شەبەر جۇمىسكەرگە اينالدى، كىرىسى تۇراقتى، كۇندەلىكتى شىعىمدى شىعارىپ تاستاعاندا، جانە 10 مىڭ يۋان اقشاسىن بانكەگە قويىپ قويدى. ”بۇرىن 10 يۋاندىق كوكونىس ساتىپ السام دا كۇيەۋىمنەن اقشا سۇراۋشى ەدىم، قازىر تاپقان اقشاممەن ۇيگە كىر جۋعىش، تەلەۆيزور ساتىپ الدىم جانە ەنەمە، اكە - شەشەمە ۇساق - تۇيەككە جۇمسايتىن اقشا بەرەمىن، بالامنىڭ كۋرس اقىسىن تاپسىردىم...“، - دەدى ورگۇل ماقتانا.
اۋىل - قىستاقتان قالاعا بارىپ، ديقاننان جۇمىسشىعا اينالعان، تام ۇيدەن اۋدان قالاشىعىنداعى ۇيلەرگە بارىپ كىرگەن ورگۇل سياقتى جانداردىڭ جۇمىستانۋ حيكايالارى وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 4 ايماق - وبلىسىنىڭ تۇس - تۇسىنان كەزىگەدى. جاڭا كوزقاراس پەن بەينە قالىپتاسۋدا، ءار ۇلت بۇقاراسى جۇمىستانۋدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋداعى ەڭ ءونىمدى ءادىس ەكەندىگىن تانىپ جەتتى.
تاڭەرتەڭ ساعات 6دا عۇلام مۇدانلي جەڭىل اۆتوكولىگىن توقتاتىپ، كەلپىن اۋدانى يۇىرچي اۋىلى تۇمارىق قىستاعىنداعى شيڭشياڭ نان سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە ءدال ۋاعىندا كەلە قالدى. قامىر يلەپ، جازىپ، جۇقالاپ جاساعان ناندى قولىنا الىپ ەكى اينالدىرىپ جىبەرىپ، ”شارت“ ەتكىزىپ، تونارعا جاۋىپ، لەزدە پىسىرىپ الىپ شىقتى.
عۇلامنىڭ 10 جىلدىق نان جابۋ تاجىريبەسى بار، ول اۆتونوميالى رايوندىق بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا − كەلپىن ۇيعۇر چىپىتىن (جۇقا نان) پىسىرۋ ونەرىن جالعاستىرۋشى.
عۇلام تىلشىگە بۇرىن وزدەرىنىڭ پىسىرعان ناندارىن بازارعا اپارىپ ساتاتىندىقتان، كىرىستەرىنىڭ ورنىقتى بولماعاندىعىن، ءبىر كۇندە پىسىرعان ناندارىن كوبىنەسە 3 − 4 كۇندە ارەڭ ساتىپ بولاتىندىقتارىن ايتتى. 2018 - جىلى 5 - ايدا شيڭشياڭ نان سەلبەستىك كووپەراتيۆى قۇرىلعاندا عۇلام وعان مۇشە بولۋعا تىزىمدەلدى، سول جىلى ونىڭ وتباسىنىڭ جان باسىندىق كىرىسى 10 مىڭ يۋاننان استى، اۆتوكولىك ساتىپ الدى، جاڭا ءۇي سالدى.
”قازىر ءبىز ءبىلىم مەن شەبەرلىكتىڭ تۇرمىستى وزگەرتەتىندىگىن تۇسىندىك. مەن اۋدان قالاشىعىنداعى عيماراتتان ءۇي ساتىپ الىپ، بالالارىمنىڭ ءتىپتى جاقسى تاربيە الۋىنا مۇمكىندىك جاساماقپىن“، - دەدى عۇلام.
ەسىك الدىنان اشىلعان قىستاق زاۆودتارىندا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحتارىندا جۇمىستاندى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار، جالپىلىق مەنشىككە جاتپايتىن كاسىپورىندار، الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى جۇمىس ورىندارى سياقتى تۇرلىشە قىزمەت ورىندارىندا جۇمىستاندى... وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندەگى 22 اۋىر كەدەي اۋدان مەن بيڭتۋانداعى 4 اۋىر كەدەي تۋان الاڭى جۇمىستاندىرۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ 3 جىلدىق جوسپارىن اتقارىپ، 2018 - جىلدان 2020 - جىلى 6 - ايعا دەيىن ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرعان كەدەي وتباسىلارىنان جيىنى 221 مىڭ ەڭبەككۇشتىڭ باسقا كاسىپكە ويىسىپ جۇمىستانۋىنا كومەكتەستى.
بۇگىنگى وڭتۇستىك شينجياڭدا ءتىپتى دە كوپ كەدەي وتباسىلارىنىڭ ەڭبەككۇشتەرى ۇيدەن شىعىپ، زاۆودتارعا كىرىپ، سىرتقا شىعىپ جۇمىستانۋدى قالاماۋدان، ىرىقتىلىقپەن باۋلۋعا قاتىناسۋعا، ىرىقتىلىقپەن سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋگە ويىسىپ، كىرىس دەڭگەيلەرى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، تۇرمىس ساپاسى بارعان سايىن جاقسارىپ، تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى كورنەكتى كۇشەيدى.
كىرىستى ارتتىرۋ ارناسى كەڭەيدى
9 - اي، حوتان اۋدانىنىڭ ءبىر بولىك اتىزىندا جاڭعاق اعاشى جاپ - جاسىل بولىپ ءوسىپ تۇر، اۋا تاپ - تازا. بۇزاق اۋىلى تەرەكارىق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابدۇحالەل ابدوللا وتباسىنىڭ قويان قوراسىندا سۇيكىمدى قوياندار جايبىراقات ازىقتانۋدا.
بۇزاق اۋىلى حوتان اۋدانىنداعى جاڭعاق الابى شوعىرلانعان اۋىل - قالاشىق، ۇزاق ۋاقىت بويى ابدۇحالەل بىرنەشە مۋ جەرگە جاڭعاق وسىرۋمەن تۇرمىس كەشىرىپ كەلگەن بولاتىن.
”ول كەزدە تۇرمىس قيىنشىلىقتا ەدى، ەلدىڭ ءبارى ءىلدالدالاپ كۇن وتكىزۋدى ويلايتىن. اقشا تابۋ امالى جوق بولعاننىڭ ۇستىنە، تىم قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش تە جوق بولاتىن“، - دەدى ابدۇحالەل.
2019 - جىلى بۇزاق اۋىلى قويان باعىمشىلىعى نىسانىن ورىستەتتى، قازىرگى جاعدايىن وزگەرتۋدى ويلاعان ابدۇحالەل، الدىمەن سىناق ەتۋشى بولۋدى ىرىقتىلىقپەن تالاپ ەتىپ، 100 قويان باقتى، سول جىلى ونىڭ تازا كىرىسى 12 مىڭ يۋانعا جەتتى.
قوياندى 2 جىل باققاننان كەيىن، ابدۇحالەلدىڭ قالتاسى قامپايىپ قانا قالماستان، وي ءورىسى دە كەڭەيە ءتۇستى.
قويان باعىمشىلىعى شاعىن اترەتىن قۇرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنا باعىمشىلىق تەحنيكاسىن ۇيرەتىپ، 56 قىستاق تۇرعىنىنىڭ اقسۋ ايماعىنا بارىپ ماقتا تەرۋىنە جەبەۋشى بولدى... ”ىستەسەك بولعانى، كىرىس بارلىق جەردەن تابىلادى. كەلەسىدە مەن بازاردان ساۋدا ورنىن جالعا الىپ، سۋىق سۋسىن دۇكەنىن اشپاقشىمىن“. مۇنان كەيىنگى تۇرمىسى جونىندە ابدۇحالەلدىڭ ارىنى مىعىم بولىپ قانا قالماستان، ويى مەن جوسپارى دا تىڭعىلىقتى بولا ءتۇستى.
توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك، ەلەكتروندى تۇتىنۋ بۇيىمدارى، اياق كيىم، باس كيىم تىگۋ، ساندىق، سومكە جاساۋ سياقتى ەڭبەككۇش شوعىرلى كاسىپ سالالارى، سونداي - اق ەلەكتروندى ساۋدا، مادەنيەت جاسامپازدىعى، تۇتاس الاپتىق ساياحات، سالاماتتىق، قارتتاردى كۇتىمدەۋ سياقتى وسى زامانعى قىزمەت وتەۋ كاسىپتەرى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كىرىس ارتتىرۋ ارناسىن بارعان سايىن كەڭەيتتى.
ابدۇراسول ءماتنيازدىڭ ۇيىنە بارساڭىز، حايۋاناتتار باقشاسىنا كىرگەندەي بولاسىز. ”تۇيە قۇس، تاۋىس، سيىر، قوي، تاۋىق، قاز باعۋدان سىرت، مەن تاعى قۇرىلىس جۇمىسشىسىمىن، قىستاقتاعى 10 كەدەيدى باستاپ، جۇمىستى كوتەرىپ الىپ ىستەپ، ءار جىلى ءبىرتالاي اقشا تابامىز“، - دەدى 9 - ايدىڭ 15 - كۇنى ابدۇراسول قۋانىشىن جاسىرا الماي.
ابدۇراسول حوتان اۋدانى لاڭرۋ اۋىلى چىعانلىق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى، ۇيىندە سالماقتى ناۋقاسقا شالدىقان بالاسى بار. تام جيۋ، تام اقتاۋدان تارتىپ، ۇيىندەگىلەردى ەرتىپ اقسۋعا بارىپ شىلان اتىزىن باپتاپ بەرۋگە، ماقتا تەرۋگە دەيىن ابدۇراسول بارلىعىن جانىن سالا ىستەپ، اقىرىندا ءبىراز اقشا تاۋىپ جاڭا ءۇي سالىپ الدى. تۇرمىسى ورنىققاننان كەيىن، ول ءبىر جاعىنان، ەگىن ەگىپ، باعىمشىلىقتى دامىتىپ، ەندى ءبىر جاعىنان، بالاسىنا قارادى.
2019 - جىلى ابدۇراسول حوتان اۋدانى لاڭرۋ اۋىلى چىعانلىق قولونەرشىلىك شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇردى. ”قازىر كووپەراتيۆ قابىلدايتىن جۇمىس بارعان سايىن مولايدى“، - دەدى ابدۇراسول.
5 قويى 40 قويعا مولايدى، بيىل ساتىپ العان 250 شوجەسى دە كۇن سايىن ءوسىپ كەلەدى؛ 4000 يۋانعا ساتىپ العان 7 تاۋىسىنىڭ اربىرەۋىن ەندى ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن 3000 يۋاننان ساتادى؛ 3 تۇيە قۇستىڭ ەكەۋى اپتاسىنا 2 جۇمىرتقا تابادى؛ تاعى 5 سيىرى، 35 ۇيرەگى، 150 قازى، 7000 بۇلدىرىعى بار... قازىر ابدۇراسولدىڭ جۇمىس ىستەۋ تەبىنى بارعان سايىن ۇدەپ كەلەدى.
ءتۇرلى قىزمەتتەردىڭ وڭتۇستىك شينجياڭدا قاتار ىلگەرىلەۋىنە ىلەسە، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ اتويلاۋ كەزەڭىنە ءوتىپ، كىرىستى ارتتىرۋدىڭ ارنالارى دا كەڭەيە ءتۇستى. ءار ۇلت بۇقاراسى ءبىر نيەتپەن، تەڭ ويلاپ، كۇشتى ءبىر اراعا ءتۇسىرىپ، ەڭبەكشىل قوس قولدارىمەن تۇرمىستارىن اناعۇرلىم جاقسارتىپ، اناعۇرلىم باقىتتى، تاماشا مەكەن قۇرۋعا قۇلشىندى.
ىشكى قوزعاۋشى كۇش كۇشەيدى
كۇز باسى، قاعىلىق اۋدانى اقتاش قالاشىعىنىڭ قونىس جاڭالاپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا ورنالاستىرۋ اۋماعىندا قىزىل توبەلى جاڭا ۇيلەر كۇن شۋاعىنا شومىپ تۇر.
مۇنتازداي قوناق بولمەسىندە 75 جاستاعى توحتى مۋسايەپ ساپادا وتىرىپ تىلشىگە قونىس جاڭالاپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بويىنشا كوشىرىلگەننەن كەيىنگى قۋانىشتارىن اڭگىمەلەۋدە.
”اۋلامىزدا پاميدور، قىزىل بۇرىش، باكلاجان ءوسىپ تۇر، ۇيدە تەلەۆيزور، ساپا، شاي ۇستەلى بار، ءبىزدىڭ ورنالاستىرۋ اۋماعىندا كۇنگە قىزدىرىنىپ بەكەر وتىراتىن ادام ازايدى، كوپشىلىك قالالىقتار سياقتى ۋاعىندا قىزمەتكە بارىپ - كەلىپ، ەڭبەكاقى تابۋمەن قاربالاس“، - توحتى ”ەڭبەكاقى“ دەگەن ءسوزدى ايتقاندا داۋىسىن ايرىقشا كوتەردى.
كەزىندەگى توماعا - تۇيىق مەشەۋلىكتەن قازىرگى اشىق ويلى تالپىنىسقا دەيىن وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا جۇرسەڭىز، وزگەرىس تۋىلعانى تەك تۇرمىستىق اۋلا عانا ەمەس، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ رۋحى مەن جىگەرى دە ەكەندىگىن بايقايسىز.
سەنىمدىلىك، قامتىمدىلىق، سيىسىمدىلىق... قازىر ءتىپتى دە كوپ وڭتۇستىك شينجياڭ بۇقاراسىنىڭ بويىنان وسى زامانعى وركەنيەت كەلبەتى كورىنەتىن بولدى. شايار اۋدانى شاراق قالاشىعى شاراكبازار قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءبىلقىز سامەردىڭ بويىنان ءتىلشى وزىنە دەگەن نىق سەنىمدى بايقادى.
ءبىلقىز ەلەكترون عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرى، العاش سەرىكتەستىككە كەلگەندە ول ەداۋىر قينالىپ، كۇنىنە ارەڭ دەگەندە 100 اينالاسىندا سىم وراۋ مىندەتىن ورىندايتىن.
”قازىر جاتىلىپ الدىم، كۇنىنە مىڭنان استامىن وپ - وڭاي ورىندايمىن. قارىز اقشامدى قايتارۋدىڭ سىرتىندا، 15 مىڭ يۋان اقشا اماناتقا قويدىم. ءار كۇنى ساعات 8دە ورنىمنان تۇرىپ، تاڭعى اسىمدى ءىشىپ، جۋىنىپ - شايىنعاننان كەيىن جاسانىپ الىپ قىزمەتكە بارامىن. قىزىم شەشەمنىڭ قازىرگى كۇيىن ۇناتامىن دەيدى“. وسىنى ايتقاندا، ءبىلقىزدىڭ كوزىنەن شاتتىق كۇلكىسى ەستى.
وزىنە سەنۋ ادامداردىڭ ءوزىنىڭ دامۋ جاعدايىن تۇراقتاندىرۋىنان كەلەدى. ءبىلقىز سياقتى وڭتۇستىك شينجياڭداعى ءتىپتى دە كوپ ادامداردىڭ كوزقاراسىندا بۇرىلىس تۋىلىپ، شەبەرلىك ۇيرەنىپ، قىزمەت تاۋىپ، تۇرمىس جاعدايىن جاقسارتتى، سونىمەن ولاردىڭ تۇلا بويىنان وزىنە دەگەن سەنىم رۋحى شالقىپ تۇراتىن بولدى.
جولى دۇرىس تابىلسا، سۇيەمەلدەنبەيتىن بۇقارا بولمايدى. جىگەرىن جانۋ، اقىل - پاراسات جاعىنان سۇيەمەلدەۋ كەدەي بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋداعى ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن قاۋلاتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ تۇتقاسىن بەرىك ۇستادى.
وڭتۇستىك شينجياڭعا كوز جىبەرسەڭىز، جۇرتتىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋدىڭ كۇشتى ارمان - تىلەگىن قاۋلاتىپ، بۇرىنعى كەرەناۋلىقپەن كۇن وتكىزۋدەن قازىرگى ىرىقتىلىقپەن ءىس تىندىرۋعا، بۇرىنعى ىرىقسىز كۇتىپ وتىرۋدان قازىرگى ەڭبەكشىلدىكپەن بايۋعا بەت الىپ، ”باقىت − كۇرەستەن كەلەدى“ دەيتىن ۇستانىمنىڭ بىرتىندەپ كوڭىل تۇكپىرلەرىنە تەرەڭ ۇيالاي باستاعاندىعىن كورەسىز. وسى ماندىك وزگەرىستەردەن وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ كەلەشەگىنىڭ ءتىپتى دە ۇمىتكە تولعاندىعىن اڭعاراسىز.
