كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ قارساڭىندا

日期:2020年01月02日
来源:新疆日报
【字体:

كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ قارساڭىندا

ۋاقىت كوورديناتاسىندا التىنداي جارقىراعان ىزدەر قالدىراتىن كەيبىر جىلداردىڭ بولاتىندىعى قاشاندا ءشۇباسىز.

باس شۋجي شي جينپيڭ جاڭا جىلدى قۇتتىقتاۋ سوزىندە: 2020 - جىل − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزەتىن جىل. اتوي دابىلى قاعىلدى دەپ اتاپ كورسەتتى. تاريح كەرۋەنى جىلجىپ 21 - عاسىردىڭ 20 - جىلىنا كەلگەندە، مىڭداعان جىلدار بويى جۇڭحۋا ۇلتىن مازالاپ كەلگەن مۇلدەم كەدەيلىك ماسەلەسىنە تاريحي سيپاتتى نۇكتە قويىلادى، ءبىز جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتىپ، ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرامىز.

ۇتىلاپ جۇگىرىپ، كۇش سالا سوڭعى كومبەگە ۇمتىلۋعا تۋرا كەلەدى؛ مىڭ جىلدىق ارمان بۇگىنگى تاڭدا جۇزەگە اسادى. بۇكىلدەي جەڭىسكە جەتپەي شەپتەن قايتپايتىن ەرىك - جىگەرمەن كەدەيلىكتەن ارىلتۋ سىندى قيىن تۇيىننەن قامال الىپ، قايتپاس ارىن، قاپىسىن تاۋىپ ۇمتىلاتىن كۇيمەن جاڭا جەڭىسكە ەرلىكپەن قول جەتكىزۋ كەرەك.

(1)

ورقاش - ورقاش تاۋ شىڭدارىنان وتكەن شىڭشىلدار العا قاراي تاعى دا ۇمتىلا تۇسسە جاڭا كوتەرىلىپ كەلە جاتقان كۇننىڭ ايبىندى كورىنىسى مەن وركەشتەنگەن بۇلت تەڭىزىن كورە الادى. ءجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ ارمانى بولعان جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك كوز كورىم جەردەگى جەڭىس كەمەسىنىڭ ”جەلكەنىنەن“ كورىنىپ تۇر، العا قاراي تاعى ءبىر قادام تاستاساق بولعانى، ارماننىڭ ورىندالاتىن ساتىمەن قاۋىشامىز.

تاريحقا قايىرىلا قاراساق، تاماق توق، كيىم بۇتىن بولۋ جۇڭگو حالقى اڭساپ كەلگەن ەڭ قاراپايىم ارمان بولاتىن. كۇڭزىنىڭ حالىقتى بايىتۋ يدەياسىنان، چۇي يۋاننىڭ ”ىزگى ساياسي“ ۇستانىمىنان، جۋ شيدىڭ ”توقشىلىقتى الدىڭعى ورىنعا قويۋى“نا، كاڭ يوۋۋيدىڭ ۇلى بىرلىك جولىنا دەيىن، تاريحتاعى داۋىرلەردە وتكەن ارداگەرلەردىڭ حالىقتى بايىتۋ، حالىقتى اۋقاتتاندىرۋ تالپىنىسى توقتاپ كورگەن ەمەس. ”حالىق جاپا - ماشاقاتتان قۇتىلىپ، راقاتتى تۇرمىسقا كەنەلسە“ دەگەن كوركەم ارمان بولسىن، الدە ”قامباسى دانگە تولعان، شالقىعان ىرعىن تۇرمىس“قا دەگەن ىقىلاستى تىلەك بولسىن، ”ءسىڭىرى شىققان الەمدە وقىعان كەدەي جاندارعا، كەڭىرەك ۇيدە ەلمەن تەڭ قۋاناتىن كۇن قايدا“ دەگەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك بولسىن، الدە ”بارلىعى تەڭ بولسا، اش - جالاڭاش جان بولماس“ دەگەن ساياسي مۇرات بولسىن، بۇرىنعى وتكەن سانسىز ادامداردىڭ تۇرمىستى بايىتۋعا دەگەن ءۇنى تاريح اسپانىن جاڭعىرتتى.

بۇگىنگى رەالدىققا قاراساق، اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاعان، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاعان عاسىرلىق ۇلى پارتيا ءجۇز ميلليونداعان حالىقتى باستاپ مۇلدەم كەدەيلىكتى جويۋ نىساناسىنا قاراي ەڭ سوڭعى جاپپاي كۇرەس باستادى. جۇڭگونىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ءىسى جەر - سۋدى جاڭارتار اسقاق جىگەردى ايگىلەدى ءارى ءجۇز ميلليونداعان ادامنىڭ تۇرمىسىن شىن مانىندە وزگەرتۋدە.

بۇگىنگى جۇڭگونىڭ ”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ەڭ تابىستى حيكاياسىن“ جازعانىن ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. رەفورما جاساپ، ەسىك اشقان 40 نەشە جىلدان بەرى، 800 ميلليوننان استام ادام كەدەيلىكتەن ارىلدى؛ الەم اياسىندا كەدەيلىكتەن ارىلعان ءار 100 ادامنىڭ ىشىندە 70 نەشەسى جۇڭگولىق. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، كەدەي جان سانى 98 ميلليون 990 مىڭ ادامنان 6 ميلليوننان استام ادامعا ازايىپ، ءۇرتىس 7 جىل بويى جىل سايىن 10 ميلليوننان استام ادام كەدەيلىكتەن ارىلتىلدى، بۇل ەۆروپاداعى ورتاشا دەڭگەيلى مەملەكەتتىڭ حالىق سانىنا بارابار، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ سەرپىنىنىڭ كۇشتىلىگى، كولەمىنىڭ كەڭدىگى، ناتيجەسىنىڭ كورنەكتىلىگى بۇرىن بولماعان، دۇنيە جۇزىندە وتە سيرەك كەزدەسەدى. ناتيجەلەرگە وڭاي قول جەتە سالعان جوق، ءاربىر كەدەيلىكتەن ارىلتۋ حيكاياسىنىڭ استارىندا شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى جوباسى، شەبەرلىكپەن ىستەپ، شەبەرلىكپەن ناتيجەگە قول جەتكىزۋى جاتىر، وعان ءجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋى بىتە قايناسقان.

بۇگىنگى جۇڭگونىڭ ”كىم جۇڭگونى باياندى تىنىشتىققا يە ەتە الادى“ دەگەن سۇراۋعا جاۋاپ بەرگەنىن ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. امەريكا ازاماتتىعىنداعى تاريحشى گۇڭ جۇڭۋ «جۇڭگو اۋىل - قىستاقتارداعى كەدەيلىككە سوعىس اشتى» دەگەن ماقالاسىندا مىنانى تىلگە الدى: جۇڭگونىڭ كەڭ - بايتاق اۋىل - قىستاعى − جۇڭگو قوعامىنىڭ نەگىزى، ەجەلدەن قازىرگە دەيىن كىم شارۋالار ماسەلەسىن شەشە السا، سول جۇڭگونى باياندى تىنىشتىققا يە ەتە الادى. كەدەي بۇقارامەن جۇپ قۇراپ، تۋىس بولىپ، ولاردى الاڭداتقان، مازالاعان، ۋايىمداتقان ىستەردى شەشتى، پارتيالى كادرلاردىڭ قىزمەت ستيلى جاڭارىپ، نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمىنىڭ جاۋىنگەر قورعاندىق رولى اناعۇرلىم بەكەمدەلدى. ”ءدىلدا اعاشىن“ ەگىپ، بايۋ جولىنا ءتۇستى، حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتتارى ءجۇز ميلليونداعان بۇقارانى ءبىر نيەتپەن ىستەۋگە شاقىردى، زور توپتاعى كەدەي بۇقارانىڭ ءوندىرىس، تۇرمىس شارت - جاعدايى كورنەكتى جاقساردى، تابىس سەزىمى كورنەكتى كۇشەيدى... حالىق بۇقاراسىنىڭ پارتياعا دەگەن سەنىمى مەن نانىمى ۇزدىكسىز كۇشەيدى، پارتيانىڭ ۇزاق ۋاقىت بيلىك جۇرگىزۋدەگى ەڭ سەنىمدى نەگىزى ۇزدىكسىز نىعايدى، مەملەكەتتىڭ باياندى تىنىشتىعىنىڭ ءتۇپ نەگىزى اناعۇرلىم بەكەمدەلدى.

بۇگىنگى جۇڭگونىڭ كەدەيلىكتى ازايتۋعا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا جۇڭگونىڭ اقىل - پاراساتىن ارناعاندىعىن ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. پارتيانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا باسشىلىعىنا تاباندى بولۋدان كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋگە، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋعا، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ ۇلكەن اۋقىمىن قالىپتاستىرۋدان كەدەي بۇقارانىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن قاۋلاتۋعا دەيىن... زامانىمىزداعى جۇڭگونىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋى ۇلى امالياتى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋ يدەياسىن جەتىلدىردى جانە تۋدىردى. وسى يدەيا بەرىك حالىقتىق تۇرعى، تەرەڭ حالىقتىق سۇيىسپەنشىلىك ارقىلى جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ اۋەلگى ماقسات، بورىشىن ايگىلەپ، شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋ، شىندىققا جۇگىنىپ، ناقتى ءىس ىستەۋ سىندى عىلمي رۋح ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جالپى جوباسىن تۇراقتاندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋگە ارەكەت باعدارناماسى مەن نەگىزگى بويسۇنۋ ولشەمىن ازىرلەدى. وسى يدەيا جۇڭگونى تياناق ەتىپ، دۇنيە ءجۇزىن بەتكە الىپ، قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ نازارىن وزىنە اۋدارىپ، الەمدەگى ءبىر ميلليارد 300 ميلليون كەدەيدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا جاڭا مۇمكىندىك ازىرلەدى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ كەدەيلىكتى ازايتۋ ىسىنە ۇلگى الۋعا بولاتىن جۇڭگو اقىل - پاراساتىن، جۇڭگو جوباسىن ۇسىندى.

تاريح وتكەندى ەستەلىككە الىپ، بولاشاق جونىندە تولعاندىرادى. قازىرگى ولشەمدەگى بارلىق كەدەيدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىن جۇزەگە اسىرۋ − جۇڭگونىڭ تاريحتا بولماعان ۇلى سەكىرۋى، جۇڭگونىڭ ادامزات قوعامىنا قوسقان ۇلى ۇلەسى. وسى تاريحي ءساتتىڭ ات سالىسۋشىسى، كۋاگەرى بولۋ ومىردەگى زور باقىت!

(2)

كەلگەن جولىمىزعا قاراساق قانا، قانشا جۇرگەنىمىزدى بىلە الامىز؛ كۇرەستى ءوز باسىمىزدان كەشكەندە عانا بەرگەن بوداۋدىڭ ءمانىن تۇسىنە الامىز.

ءالى ەسىمىزدە، توڭكەرىستىك سوعىس جىلدارىندا، ”زورەكەرلەرگە سوققى بەرۋ، ەگىستىك جەردى ءبولۋ“ ساياسي دارىپتەمەسىنىڭ، ”جەر زاڭى باعدارلاماسى“ ءتۇزىمى جوباسىنىڭ ماقساتى ەڭبەكشى بۇقارانى قاناۋ مەن ەزگىدەن ازات ەتۋ ەدى. ءالى ەسىمىزدە، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى تۇستا ويرانى شىققان مۇشكىل جاعدايدى 3 جىلدا - اق وڭاپ، حالىق شارۋاشىلىعىن جاپپاي قالپىنا كەلتىرىپ، تىرشىلىك شەگىندە ازاپپەن ارىپتالاسقان ەڭبەكشى بۇقارانى ازات ەتتى. ءالى ەسىمىزدە، رەفورما جاساپ، ەسىك اشقاننان كەيىن ”كەدەيلىك سوتسياليزم ەمەس“ دەگەن ءسوز يدەيالىق تۇماندى ايىقتىرىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋدى بەلگى ەتە وتىرىپ، مۇلدەم كەدەيلىكتى جويۋدىڭ امالياتى تەز ارناعا ءتۇستى.

حالىق ءۇشىن ومىرگە كەلىپ، حالىق ءۇشىن گۇلدەنىپ، دۇنيەگە كەلگەن كۇننەن باستاپ ”بۇكىل ىنتا - پەيىلمەن حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەۋدى“ تۋعا جازعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى بوران - شاشىنداردى باستان وتكەرسە دە اۋەلگى ماقساتىنان اينىمادى. جارلى - جاقپايلاردى جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋ ايبىندى سەرتىنەن كەدەيلىك سوتسياليزم ەمەس دەگەن ەگجەي - تەگجەيلى تۇجىرىمعا، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتكە جەتۋ جولىندا بىردە - بىرەۋىن كەم قالدىرماۋ تۋرالى ايبىندى جارناماعا دەيىن، كەدەيلىكتى جەڭۋ جولىندا پارتيا حالىقتى باستاپ قاجىرلىلىقپەن ەڭبەكتەنىپ، ۇزبەي كۇرەس جاسادى.

پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، باس شۋجي شي جينپيڭ كۇش - قۋاتىن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىنە ەڭ كوپ جۇمسادى، كەدەي وڭىرلەردە ەڭ كوپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. ليۋپانشان ءوڭىرى، چينباشان ءوڭىرى، ۋليڭشان ءوڭىرى، ۋمىڭشان ءوڭىرى، دابيەشان ءوڭىرى... باس شۋجي شي جينپيڭ ارىپ - شارشاعانىنا قاراماي 14 شوعىرلى تۇتاسقان ەرەكشە كەدەي وڭىرلەردىڭ تاۋ - وزەنىنە تەرەڭ ءىز قالدىردى؛ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شىنايى سۇيىسپەنشىلىگى ءاربىر كەدەي بۇقارانىڭ جۇرەگىن ايرىقشا مەيىرگە بولەدى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ءاربىر ساتىسىندا قيىن تۇيىندەردى تىكە كورسەتىپ، تالماۋ تۇسىن تاۋىپ، شەشۋ جولىن كورسەتتى؛ كەدەيلەردىڭ حال - جاعدايىن ۇعىسقان ءار جولعى تەكسەرۋدە حالىق تۇرمىسى داپتەرىن الىپ شىعىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ەسەبىن ەگجەي - تەگجەيلى جاسادى؛ قالىڭ وتباسىلارى باس قوساتىن ءار جولعى كوكتەم مەرەكەسىندە كەدەي بۇقارانىڭ ۇيىنە بارىپ، حال - جايىن سۇراپ، ىزگى تىلەگىن جەتكىزدى... ”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مەنىڭ ەسىمنەن شىقپايتىن ەڭ كەلەلى ءىس“، ”مەنىڭ ەسىمنەن شىقپايتىنى تاعى دا قيىنشىلىعى بار بۇقارا“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ قاراپايىم سوزدەرى حالىق كوسەمىنىڭ شىن ىقىلاسىن ايگىلەپ، كوممۋنيستەردىڭ باتىل جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىندىعىن كورسەتتى.

”جياڭجۇن ەرلىك كورسەتسە، جاساق جانىن سالادى“. كەدەيلىكتى جەڭۋ سىندى دۇنيە جۇزىلىك تاقىرىپ الدىندا، كەدەيلىكتىڭ ىشىندەگى كەدەيلىك، قيىنشىلىقتىڭ ىشىندەگى قيىنشىلىق سىندى مىزعىماس قامال الدىندا، جولدى توسىپ جاتقان اسقار تاۋ، ارانى ءبولىپ جاتقان اساۋ وزەن الدىندا، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن جۇڭگو حالقى قالاي عانا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ دابىلىن باتىلدىقپەن سوعا الدى؟ قالاي عانا دۇنيە جۇزىندە سيرەك كەزدەسەتىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋ كەرەمەتىن جاراتا الدى؟ مۇنىڭ جاۋابى ايبىندى اماليات پەن ۇلى كۇرەس بارىسىندا بارعان سايىن ايقىندالىپ، بارعان سايىن نىعايا ءتۇستى.

− ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋ جىگەرىنە سۇيەندى. ”تاۋ جولىقسا جول اشىپ، سۋ كەزىكسە كوپىر سالاتىن“ ىسكەرلىك − كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايۋدىڭ تەتىگى. ”تايحاڭشان تاۋىنداعى جاڭا يۇي گۇڭ“ لي باۋگو 35 جىل مىزعىماي ەڭبەك ەتىپ، تاۋلى وڭىردەگى 100 مىڭنان استام حالىقتىڭ ۇرپاقتار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا مۇمكىندىك جاسادى؛ گۇيجوۋدىڭ تاۋ قويناۋىنداعى ساقا ياچەيكا شۋجيى حۋاڭ دافا ”سۋدان وتە الماسام، ءوز دەنەمدى توسەيمىن“ دەگەن ۋادەسىن ورىنداپ، بۇقارانى باستاپ اتا - باباسىنان كەلە جاتقان ”جىلدىڭ ءتورت ماۋسىمىندا جۇگەرى تالقانىن جەپ، كوكتەم مەرەكەسىندە عانا اۋزى ارەڭ كۇرىش كوجەگە تيەتىن“ اشتىق جاعدايىن جويدى... كوزقاراستاعى كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ، ”مەن بايۋىم كەرەك“ دەگەن قوزعاۋشى كۇشتى قاۋلاتتى، بۇكىل ەلدەگى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاس مايداندارىندا پارتيالى كادرلار مەن بۇقارا بىردەي يۇي گۇڭنىڭ تاۋ كوشىرۋ جىگەرىن سومداپ، ”سارى توپىراقتى التىنعا اينالدىرۋ“ سەنىمىن نىعايتىپ، ءبىر ارناعا توعىسقان ۇلى كۇش توپتادى.

− دالمە - ءدال عىلمي، شىنايى ادالدىقپەن اتقارۋ رۋحىنا سۇيەندى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدا ”ءبىر كىلتپەن ءبىر قۇلىپتى اشۋ“ قاجەت. حۋناننىڭ شىبادۇڭ قىستاعىندا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەت اترەتى ناقتى بارلاۋ جۇرگىزىپ، وتباسى سايىن جاعداي ۇعىسىپ، جاستاردى اۋىل - قىستاق ساياحاتىمەن شۇعىلدانۋعا، ورتا جاستاعىلار مەن قارتتاردى سيىر، قوي وسىرۋگە، ۇيدە قالعان ايەلدەردى ءداستۇرلى مياۋ كەستەشىلىگىمەن شۇعىلدانۋعا، قىستاق كوللەكتيۆىن مينەرالدى سۋ زاۆودىن قۇرۋعا جەتەكتەدى... قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا كەشەگى كەدەي مەشەۋ مياۋ قىستاعى شىت جاڭا بەينەگە ەندى. يۇنناننىڭ دۋلۇڭجياڭ اۋىلىندا زەينەتتەگى ”ساقا اكىم“ گاۋ دىرۇڭ تاۋ جاعدايىنان پايدالانىپ، كادرلار مەن بۇقارانى باستاپ ورمان استى ەكونوميكاسىن دامىتىپ، جەمىس، ءشوپ ەگىنشىلىگى بويىنشا باۋلۋ بازاسىن قۇرىپ، دۋلۇڭ ۇلتىنىڭ تۇتاسىمەن مىڭ جىلدىق كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا دەم بەردى... ”اشىق كۇنى ءۇستى شاڭ بولىپ، جاڭبىرلى كۇنى اياعى باتپاققا مالشىنۋدان“ ”اتىز باسىنا، تاۋلى وڭىرلەرگە بارۋ“عا دەيىن تالايلاعان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋشى كادرلار ”دالدىك“كە كۇش سالىپ، ”ناقتى“ بولۋ امالىن قاراستىرىپ، قايعىسى مەن قۋانىشى وزىنە ءمالىم ”جاپا كورسەتكىشى“ ارقىلى بۇقارانىڭ ”باقىت كورسەتكىشى“نە قول جەتكىزدى.

− قالتقىسىز ۇلەس قوسۋعا، جان قيارلىقپەن قۇربان بەرەتىن جاۋاپكەرشىلىككە سۇيەندى. كۇرەس بولادى ەكەن قۇربان بەرۋ بولادى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ سىندى ىس - تۇتەكسىز سوعىس مايدانىندا كوممۋنيستەر ىستىق قاندارى مەن ومىرلەرى ارقىلى اۋەلگى ماقساتتارىنان اينىمادى، بورىشتارىن امالياتتا ايگىلەدى. ”بايسى − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ نەگىزگى شايقاس مايدانى، كەلمەۋگە قانداي قاقىم بار؟ بۇل مەنىڭ بورىشىم“. گۋاڭشي بايسىداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كادرى حۋاڭ ۋىنشيۋ ءوزى سۇرانىپ اۋىلىنا قايتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىنە اتتانىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جولىندا 30 جاستىق عۇمىرىن تامامدادى. قوسىننان شەگىنگەن ساقا جاۋىنگەر ۋاڭ شينفا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءۇشىن الىستان كەلىپ، رۋحى تاۋ قويناۋىندا قالدى، ول ايەلىنە جازعان حاتىندا بىلاي دەدى: ”قازىرگە دەيىن كوممۋنيزمگە سەنىمنەن اسىپ تۇسەتىن سەنىمدى تابا المادىم“. گۇيجوۋ ساندۋ شۇيزۋ اۆتونوميالى اۋدانى ياڭجي قىستاعىنداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋشى كادر ديڭ يۇڭحۋا كوزى ءتىرى كەزىندە تالاي رەت قان قىسىمىنىڭ وتە جوعارى ەكەنى ەسكەرتىلسە دە ”ءومىر بارلىق ادامعا قاستەرلى، كوممۋنيستەر عانا ولىمنەن قورىقپايدى“ دەدى... 7 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، 2 ميلليون 800 مىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋشى كادر شايقاس مايدانىنا اتتاندى، 700دەن استام كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋشى كادر اتوي سالۋ جولىندا جىعىلىپ، پارتيا تۋى استىندا بەرگەن سەرتتەرىن ومىرلەرىمەن ورىندادى. وسى سالماقتى ەسىمدىكتەردىڭ اراسىندا داشۋەنىڭ پروفەسسورلارى، اۋداندىق پارتكومنىڭ شۋجيلەرى، اۋدان اكىمدەرى بار، اۋىل - قالاشىق كادرلارى، قىستاقتا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجيلەر، ستۋدەنت قىستاق كادرلارى، اۋىل - قىستاق شيپاگەرلەرى، قوسىننان شەگىنگەن ساقا جاۋىنگەرلەر دە بار... ولار وزدەرىنىڭ جاستىق ورالى، ىستىق قاندارى، ءتىپتى ومىرلەرى ارقىلى، جاڭا داۋىردەگى كوممۋنيستەردىڭ رۋحاني ەسكەرتكىشىن تۇرعىزدى.

(3)

جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ مىڭ جىلدىق اسىل ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ەڭ سوڭعى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ سىندى تاريحي مىندەت تاريح الدىنداعى سانالىلىقتى، تاريح الدىنداعى تاباندىلىقتى قاجەت ەتەدى.

تابىسقا جەتۋگە ءبىر قادام قالعاندا، ەگەردە تاستاپ قوياتىن بولساق تابىسقا جەتكەندىك ەسەپتەلمەيدى؛ جەڭىسكە جەتۋگە تاياپ قالعانىمەن، تولىق ورىندالماسا جالعاستى قۇلشىنۋ كەرەك. نەعۇرلىم شەشۋشى ساتكە تاياعان، مىندەت اۋىرلاعان سايىن بوساڭسۋعا، دامىلداۋعا سولعۇرلىم جول قويىلمايدى. مىندەتتى دەر كەزىندە ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋدىڭ، ۋادەنى ىسكە اسىرۋدىڭ تومەنگى شەگىنەن ءبىر ساتتە بوساڭسۋعا بولمايدى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ساپاسىن تىپتەن ماڭىزدى ورىنعا قويۋ كەرەك. ناعىز كەدەيلەردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋداعى، كەدەيلىكتەن شىنايى ارىلتۋداعى ”شىنايى“ ءسوزىنىڭ استارىندا ”ناقتى“ ءسوزى جاتىر. العاشقى كەزەڭدەگى جاپپاي ورنالاستىرۋدان ورتاڭعى كەزەڭدەگى جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە دەيىن، ونان شەشۋشى جەڭىسكە جەتۋ كەزەڭىنە دەيىن سىرعۋدان ساقتانۋ، بوساڭسۋدان ساقتانۋ كەرەك، مۇندا شايقاستان قاجىپ بوساڭسيتىن شارشاۋ اۋرۋىنان، ونان دا ماڭىزدىسى فورماشىلدىقتىڭ، تورەشىلدىكتىڭ ناشار ستيلىنەن ساقتانىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ونىمدىلىگىنىڭ حالىقتىڭ شىنايى مويىنداۋىنا يە بولۋىنا، تاريحتىڭ سىنىنان سۇرىنبەي وتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك.

”شيە ءدامدى بولعانىمەن بابىن تاپپاساڭ گۇل اشپايدى. باقىت كوكتەن تۇسپەيدى، سوتسياليزم كۇتىپ وتىرۋمەن كەلمەيدى“. سوتسياليزم ىستەۋمەن كەلەدى، باقىتتى تۇرمىس كۇرەستەن كەلەدى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الىپ دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە ۇمتىلۋ ميلليارد حالىقتىڭ ءوز ءىسى، سايىپ كەلگەندە قالىڭ بۇقارانىڭ قاجىرلى كۇرەس جۇرگىزۋىنە جانە جاسامپازدىقپەن ناقتى ءىس ىستەۋىنە سۇيەنەدى. كەدەيلىك تاعدىر ەمەس، بەينەت تارتقاننان قاجىرلىلىقپەن ىستەگەن ارتىق. تەك تالىقپاي تالپىنىپ، دامىلداماي، ءوز كۇشىمىزگە سۇيەنىپ، جاسىماي، ”كۇتىپ وتىرۋ، يەك سۇيەۋ، الاقان جايۋ“ يدەياسىن تاستايتىن بولساق، ءسوز جوق، قوس قولىمىزعا سۇيەنىپ، تاماشا تۇرمىس جاراتا الامىز، ءوز تاعدىرىمىزدى وزگەرتە الامىز.

”كەدەيلىكتەن ارىلتۋ العاشقى قادام عانا، ونان دا جاقسى تۇرمىس ءالى دە الدىمىزدا“. كەدەيلىك قالپاعىن الۋ سوڭعى ءتۇيىن ەمەس، قايتا جاڭا تۇرمىستىڭ، جاڭا كۇرەستىڭ باستالۋ ءتۇيىنى. ءبىز ءارى جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدىڭ ”ەڭ سوڭعى ءبىر كيلومەترىن“ جاقسى باسۋىمىز، ءارى اۋقىمعا قاراي ىلگەرىلەپ، سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەتتى جاپپاي قۇرۋدىڭ جاڭا جورىعىن باستاۋىمىز كەرەك. مىندەتتەن - مىندەتكە جالعاستىرىپ ىستەيتىن، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستىرىپ ىستەيتىن بولساق، سۇيەمدەي كۇشپەن ۇزاق ۋاقىتتىق ۇلەس قوسۋعا بولادى.

(4)

”جۇڭحۋا ۇلتى توپتاعان ەنەرگياعا وتە ۇزاق بولدى، تەبىندەي ءتۇسىپ ۇلى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ كەرەك“. بۇل ەنەرگيا بەينە جاڭا شىققان كۇن سياقتى شىعىس جاقتان جارقىراپ كوتەرىلىپ كەلەدى.

”سول كەزدە، بار الاپتا تەبىندى جاسامپازدىق، بار الاپتا كۇن سايىن جاڭارعان العا باسۋ بولادى!“ 85 جىلدىڭ الدىندا توڭكەرىستىك قۇربان فاڭ جىمين سۇيىكتى جۇڭگوعا مىنە وسىلاي كوز جىبەرگەن. بىزدە سول سالتاناتتىڭ ىشىندە بولۋىمىز كەرەك، بۇل بىزگە ءتان ءداۋىر مەن اۋقىم؛ جول الىس، بۇل بىزگە جۇكتەلگەن مىندەت جانە جاۋاپكەرشىلىك.

ءبىز ”كەدەيلىكتىڭ ەڭ سوڭعى قامالى“ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ بارىسىندا، ءسوز جوق، تۇبەگەيلى الىناتىندىعىنا كامىل سەنەمىز. شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگو حالقى ”تاۋدا جولبارىستىڭ بارىن بىلە تۇرا، جولبارىس بار تاۋمەن ءجۇرۋ“ باتىلدىعىمەن مۇلدەم كەدەيلىكتىڭ قامالىن الۋدىڭ جالپى شابۋىلىن باستادى. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعى تۇرعاندا، ءجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزگەن امالياتى تۇرعاندا ءبىزدىڭ سەنىمىمىز بەن تەبىنىمىز شەكسىز بەكەم.

ءبىز ءاربىر كۇرەسكەردىڭ ءومىر قۇنى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ بارىسىندا بارىنشا ايگىلەنەتىندىگىنە كامىل سەنەمىز. كوپ ءبىر نيەتتە كۇش شىعارسا، ەشكىم تەڭ كەلە المايدى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ايبىندى بارىسىندا مىڭداعان سەنىڭ، مەنىڭ، ونىڭ اقىل - پاراساتى مەن ماڭداي تەرى توگىلدى، ادامدى اسەرلەندىرەتىن، ادامدى ەكپىندەي ىلگەرىلەۋگە جەبەيتىن سانسىزداعان حيكايالار بار. ەڭ سوڭىنا تاياعان سايىن سولعۇرلىم قايراتتانا ءتۇسىپ، باتىلدىقپەن ۇمتىلۋ، باتىلدىقپەن جان قيارلىق كورسەتۋ، ۇلەس قوسۋعا پەيىل بولۋ رۋحىن سولعۇرلىم ساقتاپ، وتانمەن تۇتاسىپ، بايتاق جەردى سۇيەنىش ەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ بارىسىندا كۇرەس جۇرگىزۋ قۇنىن ايگىلەپ، تارتىمدى ءومىردى جازۋ كەرەك.

ءبىز ءجۇز جىلدىق ۇلكەن پارتيانىڭ اۋەلگى ماقساتى، بورىشى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ بارىسىندا شىڭدالىپ، ارلەنە تۇسەتىندىگىنە كامىل سەنەمىز. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىندا شەشۋشى جەڭىسكە قول جەتكىزۋدىڭ وشپەس ناتيجەسى ارقىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ءجۇز جىلدىق مەرەي تويىن قارسى الۋ ايبىندى ۋادە، ونان دا ماڭىزدىسى تاريحتىڭ ۇندەۋى. حالىقتىڭ باقىتىن كوزدەپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىن كوزدەپ، حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋدى ءوزىنىڭ قۇن تالپىنىسى ەتكەن ءبىر ساياسي پارتيانىڭ، اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاعان ءبىر ساياسي پارتيانىڭ وسى ۇلى امالياتتىڭ، ۇلى كۇرەستىڭ سىنىنان جانە شىڭداۋىنان ءوتىپ، اناعۇرلىم قايسار، تاسقىنداعان ومىرشەڭدىك كۇشىن، مىزعىماس كۇرەسكەرلىك كۇشىن قاۋلاتاتىندىعى ءشۇباسىز.

ءبىز ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ قادامىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ بارىسىندا، ءسوزسىز، كۇشەيەتىندىگىنە، بەكەمدەلەتىندىگىنە كامىل سەنەمىز. مىڭ جىلدىق ارمان اقىرى رەالدىققا اينالادى، ءجۇز جىلدىق كۇرەس سۇبەلى جەمىس بەرەدى. جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋدى جۇزەگە اسىرۋ اياق الىسى بارىسىنداعى شەشۋشى ءبىر قادام ەكەندىگىن كورسەتەدى. ءبىز تەك ستراتەگيالىق تاباندىلىقتى ساقتاپ، ىرىقتىلىقپەن وزگەرىستى ءبىلىپ، وزگەرىسكە توتەپ بەرەتىن بولساق، بولاشاعى نۇرلى تاريحي ورايدى مىقتاپ يگەرىپ، ەجەلدەن بولماعان حاۋىپ - قاتەرلەرگە، سىن - سايىستارعا ۇتىمدى توتەپ بەرە الامىز، ءبىر ميلليارد 400 ميلليونعا تاياۋ جان سانى بار جۇڭگونىڭ اناعۇرلىم ەكپىندەي ىلگەرىلەگەن اسقاق رۋحپەن جاڭا جورىقتى باستايتىندىعى شۇباسىز، 5000 جىلدان استام وركەنيەت تاريحى بار جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ اناعۇرلىم سەنىمدى، اسقاق بەينەمەن دۇنيە ءجۇزى ۇلتتارىنىڭ اراسىندا بوي كورسەتەتىندىگى شۇباسىز.

ۋاقىت توسىپ تۇرمايدى، مەزگىل كىدىرىسسىز سىرعي بەرەدى، وزگەرمەيتىنى كوڭىلدەگى قايسارلىق پەن تاباندىلىق. ۇكىلى جالاۋدى جەلبىرەتىپ، بارابان سوعىپ، جورىققا اتتانۋ قاجىماس ەرىك پەن ارەكەتتى قاجەت ەتەدى. تاريح جاراتىلىپ بولدى، تاريحى جاراتىلۋ ۇستىندە، تاريح ءبىز وسى ۇرپاق ادامداردىڭ كۇرەسى مەن قايسارلىعىن ەستەن شىعارمايدى. ارەكەتتەنەيىك، جەڭىس قاھارمان جۇڭگو حالقىنا ءتان!