التىن كۇزدىڭ مەرەيلى مەزگىلى، مول ٴونىم جيناۋ قاربالاستىعى باستالدى. قازىر تەكەس اۋدانىنىڭ الماسى جيناپ الۋ مەزگىلىنە ٴوتىپ، جەمىس ەگەتىن ديقاندار ىلگەرىندى - كەيىندى جيناپ الۋ قاربالاستىعىنا ءتۇسىپ، جەمىس باقشاسىنىڭ بارلىق جەرىندە قاربالاس كورىنىس قالىپتاستى.
جەمىس ەگەتىن ديقاندار قاربالاس الما ٴۇزۋ، سۇرىپتاۋ، قوراپتاۋ قىزمەتىنە كىرىستى. 10 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى تەكەس اۋدانى شولاقتەرەك قالاشىعى اقتەرەك قىستاعىنىڭ اتىز باسىندا قىپ ـ قىزىل المالار بۇتاقتاردا سامسىدى، بارلىق جەردە جەمىستىڭ حوش ٴيىسى اڭقيدى، جەمىس ەگەتىن ديقاندار مەن جۇمىسشىلار المانى جيناپ، سۇرىپتاپ، قوراپتاپ، جۇمىس ىستەپ، ناق مايداندا قاربالاس كورىنىس جارىققا شىقتى.
تەكەس اۋدانى شولاقتەرەك قالاشىعى مىڭبۇلاق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى باعدارگۇل سەرىكباي بىلاي دەدى: ”مەن بۇل اراعا الما تەرگەلى كەلگەنىمە 4 كۇن بولدى. ٴبىر كۇندە 8 ساعات تەرسەم 120 يۋان بەرەدى، ٴبىر اپتادا 700 نەشە يۋان تاۋىپ، وتباسىمنىڭ كىرىسىن ارتتىرامىن، وتە جاقسى“، ـ دەدى.
لياڭ حۇڭيىڭ قىستاقتاعى ”قارت جەمىسشى“، بيىل ول 10 مۋ جەرگە جەمىس باقشاسىن ەكتى، باستىسى، شۋحۇڭ، گالا، فۋشى سياقتى سورتتاعى المالار، قازىر تۇگەلدەي جيىپ الۋ مەزگىلىنە ٴوتتى، بازاردىڭ بولاشاعى توتەنشە كەڭ.
تەكەس اۋدانى شولاقتەرەك قالاشىعى اقتەرەك قىستاعىنداعى باعبان لياڭ حۇڭيىڭ بىلاي دەدى: ”قازىر ٴدال جيىپ الۋ مەزگىلى، مەنىڭ المالارىم دا تۇگەلدەي جينالىپ بولدى، بيىل رەڭى ەرەكشە جاقسى، ٴدامى دە وتە جاقسى بولدى، ونان سوڭ باعاسى بيىل 5 يۋان اينالاسىندا، مەنىڭ المالارىم تۇگەلدەي الدىن الا ساتىلىپ بولدى، كەلەر جىلى مەنىڭشە، بيىلعىدان دا جاقسى بولادى، كەلەر جىلعى جەمىس ونىمدەرىنىڭ ساپاسى، ەگۋ - باسقارۋدىڭ بيىلعىدان اناعۇرلىم جوعارى بولاتىندىعىنا سەنىمىمىز كامىل“.
جۇمىسشىلار الما تەرۋدە.”ٴبىر قىستاقتا ٴبىر ٴونىم بولۋ“ ەرەكشە جەمىس ورمانى كاسىبىن دامىتۋ نىساناسىن كۇش سالا دامىتىپ، شولاقتەرەك قالاشىعى اقتەرەك قىستاعىنداعى جەمىسشىلەر الماسىنىڭ ءتۇسىمى مەن ساتىلىمىنىڭ ويداعىداي بولۋىنا مۇمكىندىك جاراتتى. قىستاق پارتيا ياچەيكاسى مەن قىزمەت اترەتى قىرۋار قىزمەتتەر ىستەپ، قىستاقتىڭ ەگىمشىلىك قۇرىلىمىن رەتتەۋىنە كومەكتەسىپ، كاسىپ تىزبەگىن ۇزارتىپ، دامۋ ۇلگىسىندە جاڭالىق اشىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ ورنالاسۋى مەن ەكولوگيالىق ورتانى جاپپاي جوعارىلاتىپ، اقتەرەك قىستاعىن الىس ـ جاقىنعا ايگىلى ”الما قىستاعىنا“ اينالدىردى. الما دا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ اۋقاتتانۋىنداعى ”ٴدىلدالى اعاشىنا“ اينالىپ، بىرتىندەپ وزىندىك ەرەكشەلىككە يە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ، دامىتۋ جولىنا ءتۇستى.
جۇمىسشىلار الما ٴۇزىپ، سۇرىپتاپ، قوراپتادى.
تەكەس اۋدانى شولاقتەرەك قالاشىعى اقتەرەك قىستاعى تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جۋ جياڭفىڭ بىلاي دەدى: ”بيىل قىستاعىمىز 3500 مۋ جەرگە ەرەكشە جەمىس ورمانىن ەكتى، قازىر 1250 مۋ جەرگە ەگىلگەن الما جيناۋ مەزگىلىنە ٴوتتى، باعاسى دا وتە جاقسى، ورتاشا باعاسى 5 يۋان اينالاسىندا بولىپ، جەر ـ جەردەگى ساۋداگەرلەردىڭ القاۋىنا بولەنىپ، تۇگەلدەي الدىن الا ساتىلىپ بولدى. كەلەسى قادامدا ٴبىز ەگىنشى ـ مالشىلاردىڭ كەشكى مەكتەبىندەگى شەبەرلىككە باۋلۋ ارقىلى جەمىس شارۋالارىنىڭ اتىز باسقارۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋدى جانە ەرەكشە اۋا رايىنا توتەپ بەرۋىن كۇشەيتىپ، الما كاسىپ سالاسىنىڭ ءتۇسىمىن مولايتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋىنا دەم بەرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن اناعۇرلىم بەكەمدەپ، اناعۇرلىم كوپ جەمىس ەگەتىن شارۋالاردىڭ قالتاسىن بارعان سايىن قامپايتىپ، باقىت سەزىمىن بارعان سايىن كۇشەيتەمىز“، ـ دەدى.
سوڭعى جىلدارى تەكەس اۋدانى وزگەشە كليمات، سۋ ـ توپىراق، جارىق، جىلۋ بايلىعى باسىمدىعىنا سۇيەنىپ، قىستاق تۇرعىندارىن جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ەرەكشە جەمىس ورمانى ەگىنشىلىگىن دامىتۋعا جەتەكتەپ، ”جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەۋ، جەرگە ۇيلەسىمدى اعاش ەگۋ، ٴتۇيىندى كورنەكتىلەندىرۋ، ورنالاسۋى ۇيلەسىمدى بولۋ“ پرينسيبى بويىنشا ەرەكشە جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جاڭا وي جەلىسى مەن ناقتى شارالارىن بەلگىلەپ، ”كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى + بازا + شارۋا وتباسى“ ۇلگىسى ارقىلى ەرەكشە جەمىس ورمانى كاسىبىنىڭ كولەمدەنۋگە، ولشەمدەنۋگە، ەكولوگيالانۋعا قاراي دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى. قازىر تەكەس اۋدانىنىڭ 38 مىڭ 600 مۋ جەردەگى ەرەكشە جەمىس ورمان شارۋاشىلىعى ەگىمشى وتباسىلارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، اۋقاتتانۋىنداعى ماڭىزدى ارناعا اينالىپ قالماستان، ەكونوميكالىق ونىمدىلىك پەن ەكولوگيالىق ونىمدىلىكتە بىردەي مول ٴونىم الۋدى جۇزەگە اسىردى. (تەكەس اۋداندىق توعىسپالى مەديا ورتالىعىنىڭ ٴتىلشىسى جاڭ جىڭبين، ەرىكتى ٴتىلشى ليۋ زايشياڭ)
