6 باۋىرلاستىڭ ەلۋ نەشە جىلدىق تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگى
ءۇرىمجى قالاسى ميدۇڭ رايونىنا 20 نەشە كيلومەتر جەردەگى بايياڭحى قازاق ۇلتتىق اۋىلى بايياڭحى قىستاعىندا 6 باۋىرلاستىڭ جارتى عاسىردان استام ۋاقىت ءوزارا كومەكتەسىپ، ءوزارا قارايلاسقان، ءبىر - بىرىنە قول ۇشىن بەرگەن ىزگى ىستەرى اۋىزدان - اۋىزعا تارالۋدا. بۇل 6 باۋىرلاس ۇقساماعان ءوڭىردىڭ، ۇقساماعان وتباسىنىڭ تۋماسى، حانزۋ، حۇيزۋ، ۇيعۇر، قازاق، موڭعۇل ۇلتىنان، ۇزاق ۋاقىتتان بەرى كەڭ كولەمدە بارىس - كەلىس جاساۋ، جان - جاقتىلى ارالاسۋ، ىشكەرىلەي توعىسۋ بارىسىندا ءبىر - بىرىنە ابدەن باۋىر باسقان ولار ءبىر وتباسىنىڭ ادامىنا اينالدى.
بىرگە مال باعىپ، ەگىن سالىپ، ەتەنە دوسقا اينالدى
10 - ايدىڭ 16 - كۇنى قالىڭ تاۋدىڭ قۇشاعىندا جاتقان بايياڭحى قىستاعىن نۋ ورمان كومكەرىپ، دوڭەستەگى قىرمانعا التىن سارى جۇگەرى جايىلعان، ليۋ يىڭ جەردەن ءبىر جۇگەرىنى الىپ ءدانىن مولشەرلەپ ساناپ تۇرىپ، ”بەسىنشى اعا، بيىل جۇگەرىنىڭ ءتۇسىمى جاقسى!“، - دەدى احىمەت ۇسەنگە.
سول كۇنى احىمەتتىڭ ءۇيى جۇگەرى سوعاتىن ەدى، ۇلكەنى ۋاڭ شيۇڭ، ەكىنشىسى باتىمارا، ءۇشىنشىسى جين شۋەحۇي، بەسىنشىسى احىمەت ۇسەن، التىنشىسى ليۋ يىڭ تاعى باس قوستى.
”ءوندىرىس اترەتىندە بىرگە مال باعىپ، ءوندىرىستى وتباسىلارىنا كوتەرمەگە بەرگەن سوڭ دا ءبىر بەتكەيگە بىرگە ەگىن سالدى، قازىر بارلىعىنىڭ سامايلارىن قىراۋ شالسا دا جۇپتارى جازىلعان جوق“. استىق سوعۋ ماشيناسى گۇرىلدەپ، باۋىرلاستاردىڭ سەرپە تاستاعان جۇگەرى داندەرى كۇن ساۋلەسىمەن بىرگە جالت - جۇلت ەتەدى.
ۋاقىتتى وسىدان ەلۋ نەشە جىلدىڭ الدىنا شەگەرەيىك.
1966 - جىلى 23 جاستاعى ۋاڭ شيۇڭ بايياڭحى قىستاعىنا كەلىپ تۇرمىس كەشىرەدى، 4 جىلدان كەيىن ونىڭ تۇڭعىش ءسابيى دۇنيەگە كەلەدى.
”ايەلىم بوسانعان سوڭ ومىراۋىنان ءسۇت شىقپاي قويدى، مەن وتباسىلارىن ارالاپ ءسۇت سۇرايمىن، ۇيلەرىندە بار بولسا بولدى، كوپشىلىك بەرە سالادى، ول كەزدە سيىر ءسۇتىنىڭ وتە تاپشى ەكەنىن بىلەسىزدەر“، - دەدى ۋاڭ شيۇڭ، - بالامدى اۋىلداستار باعىپ ەرجەتكىزدى.
1984 - جىلى ليۋ يىڭ گانسۋدىڭ ديڭشيىنان شينجياڭعا سالت باس كەلگەن، ونىڭ وسى اراعا قونىستانىپ قالۋىنا بايياڭحى قىستاعىنداعى ”اتا“، ”اپالارى“ كومەكتەسىپتى. ”ول كەزدە كىمنىڭ ءۇيىنىڭ تاماعى پىسسا سول ءۇي مەنى شاقىراتىن؛ كيىمدەرىمنىڭ توزعانىن كورىپ، باتىمارانىڭ شەشەسى ونىڭ كيىمىن ماعان كيدىرەتىن“، - دەدى ليۋ يىڭ.
مىنە وسىنداي ۇلكەندى - كىشىلى ىستەر ادامنىڭ كوز الدىنان كەتپەيدى.
”ءبىر ءتاتتىنى ءبولىپ جەپ، جۇمىستى ءبولىسىپ ىستەدىك“
”ءوندىرىس اترەتىندە مەن جانە ۋاڭ شيۇڭ، ليۋ يىڭ ۇشەۋىمىز بىرگە مال باعىپ، ءبىر ءتاتتىنى ءبولىپ جەپ، جۇمىستى ءبولىسىپ ىستەپ، ارامىزدان قىل وتپەيتىن ءۇش باۋىرلاسقا اينالدىق“، - دەدى باتىمارا شەشىلە ءتۇسىپ.
ليۋ يىڭ دا سوزگە ارالاسىپ: ”مەن ءبىر جولى قويدان ايرىلىپ قالعاندا، مىنا ەكەۋى تاۋ - تاستى كەزىپ بىرنەشە ساعات ىزدەپ، اقىرىندا تاۋىپ بەرگەن بولاتىن“، - دەدى.
ءوندىرىستى وتباسىلارىنا كوتەرمەگە بەرگەن سوڭ، ولاردىڭ 6 وتباسىنا ءبىر بەتكەيدەن جەر ءبولىندى، احىمەت پەن باتىمارانىڭ ەگىن سالا المايتىنىن كورگەن وزگە باۋىرلاستار ولاردى ەرتىپ ءجۇرىپ ۇيرەتتى، كوكتەمدە ەگىپ، جازدا باپتاپ، كۇزدە ءونىم جيناستى... 6 وتباسى ادامدارىنىڭ كۇندە بىرگە ەڭبەك ىستەپ، ءوزارا سۇيەمەلدەۋ، سەلبەسۋى بارىسىندا بۇرىنعى 3 باۋىرلاس 6 باۋىرلاسقا اينالدى، سۇيىسپەنشىلىكتەرى دە ساپ - سارى جۇگەرى دانىندەي بارعان سايىن مىعىمدالا ءتۇستى.
”مەنىڭ كونە ءۇيىمدى وسى باۋىرلاستار بىرگە سالعان. كىمنىڭ ۇيىندە جۇمىس بولسا، ايتا سالسا بولدى، باۋىرلاستار دەرەۋ جەتىپ بارادى“، - دەدى احىمەت كۇلىمسىرەپ. بۇگىنگىدەي بىرگە ەڭبەك ىستەۋ ولاردىڭ كوپ جىلدان بەرگى ءۇنسىز كەلىسىمى، بەينە كوپ جىلداردان بەرگى وزگەرمەگەن ۋادەلەرى ىسپەتتى ەدى.
بىرگە مال باعىپ، بىرگە ءۇي سالىپ، بىرگە ەگىن ەكتى... ءومىر وزەنىنىڭ ءۇنسىز اعۋىندا، ءوزارا سۇيەمەلدەۋ، سەلبەسۋ ءبىر ءتۇرلى ادەتكە، قينالعاندا كومەكتەسۋ كادۋەلگى ىسكە اينالدى.
وتكەن جىلى قىستا احىمەت ابايسىزدا مەرتىگىپ قالدى، سول كەزدە باتىمارا مەن ونىڭ جۇبايى جانە ليۋ يىڭ وزدىكتەرىنەن احىمەتتىڭ ءجۇز نەشە قويىن ايتقىزباستان باعىپ بەردى.
”قىس بويى جەم جارعىزۋ، قويعا جەم بەرۋ سياقتى جۇمىستاردا سولارعا سۇيەندىم، ولار ماعان ۇلكەن كومەك كورسەتتى“، - دەدى احىمەتتىڭ ايەلى العىس جاۋدىرىپ.
”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ اسىل مۇراسىن جوعالتپادىق“
ءدان ايىرعىش ماشيناسىنىڭ گۇرىلى توقتاپ، ساپ - سارى جۇگەرى ءدانى قامباعا قۇيىلدى. كۇرەكتەرىن يىعىنا سالعان باۋىرلاستار احىمەتتىڭ شاقىرۋىمەن ونىڭ بەتكەيدىڭ ەتەگىندەگى شاعىن اۋلاسىنا تارتتى، شاعىن اۋلانىڭ ۇلكەن قاقپاسىنداعى ”ۇلتتار ىنتىماعى اۋلاسى“ دەگەن ماڭدايشالىق جارقىراپ تۇر.
2019 - جىلى ”ۇلتتار ىنتىماعى اۋلاسى“ ماڭدايشالىعى احىمەتتىڭ شاعىن اۋلاسىنا ءىلىندى، مۇنى ايرىقشا ماقتانىش سەزىنگەن ول: ”ءار ۇلت بۇقاراسى ۇرپاقتار بويى بىرگە جاساپ كەلەدى، بارلىق وتباسى تۇگەلدەي ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ اۋلاسى! “، - دەدى.
احىمەت شاۋگىمىن اكەلىپ، ۇستەلدەگى 5 شىنىعا تولتىرا ىستىق شاي قۇيدى. ”سەرىكقازى راقىمان اۋرۋدان كوز جۇمباعان بولسا، بۇگىن 6 باۋىرلاس تولىق جينالاتىن ەدىك“، - دەدى ۋاڭ شيۇڭ.
”اعا، ءتورتىنشى اعامىز ارامىزدا ءالى بار، قازىر ونىڭ ۇلى بىزگە ۇنەمى كەلىپ امانداسىپ تۇرادى عوي“. احىمەتتىڭ ءسوزى شاعىن اۋلاعا ءبىر مەزەت ورناي قالعان تىنىشتىقتى بۇزدى.
”راس - اۋ، ءبىز عوي قارتايدىق، الايدا ۇرپاقتارىمىز ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ اسىل مۇراسىن جوعالت−قان جوق“، - دەدى باتىمارا باسىن يزەپ.
احىمەتتىڭ قىزى اديلا احىمەت ۋحان جاراتىلىستىق عىلىمدار داشۋەسىنىڭ وقۋشىسى، اكەلەرىنىڭ وسى دوستىق سۇيىسپەنشىلىگى ونىڭ ەسىندەگى ءتاتتى ەلەسكە اينالعان.
” ءار رەت وقۋ باستالۋدان بۇرىن، اعايلاردىڭ بارلىعى كەلىپ مەنى اتتاندىرىپ قويادى، ماعان تۇرمىستىق اقشا بەرەدى. ۇيدە نەمەسە مەكتەپتە بولسىن، ۇلتتاردىڭ جاراسىمدى، تاتۋ - ءتاتتى ۇلى شاڭىراعى مەنى اركەز مەيىرگە بولەپ، اناعۇرلىم كوپ ادامعا قامقورلىق جاساۋعا، كوڭىل بولۋگە شابىتتاندىرىپ كەلەدى“، - دەدى 11 - ايدىڭ 8 - كۇنى اديلا تەلەفوندا تىلشىگە.
قازىر اكەلەردىڭ بەرىك ىنتىماعى، مويىماس قايسارلىعى 6 باۋىرلاستىڭ ۇرپاقتارىنىڭ قۇندى رۋحاني بايلىعىنا اينالعان، ال بايياڭحى قىستاعىندا ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگى دە ۋاقىت ۇزارعان سايىن ءتىپتى قويۋلاسۋدا.
