ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋدىڭ ”ىندەتپەن“ شايقاسۋ تاراۋىن جازدى

　ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋدىڭ ”ىندەتپەن“ شايقاسۋ تاراۋىن جازدى

− ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ حالىقارالىق سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتكەندىگى جونىندە ەستەلىك

الەمدە دياگنوزى تۇراقتاندىرىلعان ناۋقاس ءبىر ميلليوننان اسىپ، ىندەت 200دەن استام مەملەكەت پەن رايوندى شارپىدى؛ كەيبىر مەملەكەتتەر ”شۇعىل جاعدايعا“ وتكەندىگىن جاريالاپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ جارنا بازارىندا كۇشتى تولقۋ تۋىلدى... جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگىنە اۋىر سايىس جاريالاپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ اينالىمىنا جالپى بەتتىك كەسىرىن تيگىزىپ، قوعامدىق تۇرمىستىڭ اينالىمىنا تەرەڭ ىقپال جەتكىزدى.

وسى جولعى الەمدىك الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ داعدارىسى حالىقارالىق سەلبەستىككە سىناق ءارى ءىرى ەلدىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىنا سىن بولدى.

ىندەت تۋىلعاننان بەرى، ءتوراعا شي جينپيڭ ەل ءىشى - سىرتىنىڭ ىندەت جاعدايىنا ءاردايىم قاداعالاي نازار اۋدارىپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىنە ايرىقشا ءمان بەرىپ، كوپ رەت ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، بەكىتۋ جازىپ، ءجيى - ءجيى مەملەكەت باسشىلارىمەن ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورىستەتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ وسكەلەڭ دەڭگەيىندە تۇرىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن تىكەلەي ىلگەرىلەتتى.

1 - ايدىڭ 20 - كۇنى جۇڭگونىڭ ەل ىشىندە ىندەت جاعدايى اۋىرلاسقان ساتتە، ءتوراعا شي جينپيڭ: ”ىندەت ينفورماتسيالارىن دەر كەزىندە جاريالاپ، حالىقارالىق سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋ كەرەك“، - دەپ ماڭىزدى نۇسقاۋ بەردى.

1 - ايدىڭ 28 - كۇنى حالىق سارايىندا دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باسالقاسى تان دىسايمەن كەزدەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ: ”جۇڭگو ۇكىمەتى باستان - اياق اشىق بولۋ، جاريا بولۋ، جاۋاپتى بولۋ پوزيتسياسىن ۇستانىپ، دەر كەزىندە ەل ءىشى - سىرتىنا ىندەت ينفورماتسيالارىن جاريالاپ، ءار جاقتىڭ كوڭىل بولۋىنە بەلسەنە جاۋاپ قايتارىپ، حالىقارالىق قوعاممەن سەلبەستىكتى كۇشەيتەدى“، - دەپ اتاپ كورسەتتى.

2 - ايدىڭ 5 - كۇنى جۇڭگوعا ساپارلاي كەلگەن كامبودجانىڭ باس ءۋازىرى حۇڭسىنمەن كەزدەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: ”جۇڭگو جاق اشىق بولۋ، جاريا بولۋ پوزيتسياسىن ۇزدىكسىز ۇستانىپ، كامبودجانى قامتىعان ءار ەلمەن سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ىندەتكە بىرگە ءونىمدى توتەپ بەرىپ، بۇكىل الەمنىڭ جانە ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگىن قورعايدى“.

2 - ايدىڭ 23 - كۇنى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ قىزمەتىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاساۋ ماجىلىسىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىمەن تاماشا قارىم - قاتىناستى ۇزدىكسىز ساقتاپ، قاتىستى مەملەكەتتەرمەن ىندەتتەن ساقتانۋ تاجىريبەلەرىن ورتاق پايدالانىپ، ۆيرۋسقا قارسى ءدارى - دارمەك جانە ۆاكسينالاردى زەرتتەۋ - اشۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، ىندەت تارالعان وزگەدە مەملەكەتتەر مەن وڭىرلەردى قولىنان كەلگەنشە كومەكپەن قامداپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ءىرى ەلدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەۋ كەرەك“.

3 - ايدىڭ 12 - كۇنى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى گۋتەرەسپەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”حالىقارالىق قوعام جەدەل ارەكەتتەنىپ، بىرلەسىپ ساقتانۋدىڭ، بىرلەسىپ تىزگىندەۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن ءونىمدى ورىستەتىپ، ىندەتتى جەڭۋدىڭ قۋاتتى بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىرۋى كەرەك“.

3 - ايدىڭ 17 - كۇنى جۇڭگوعا ارنايى ساپارلاي كەلگەن پاكيستاننىڭ زۇڭتۇڭى الۆيمەن كەڭەس وتكىزگەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: ”جۇڭگو جاق ىندەتتىڭ دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە تارالۋىنان، ورشۋىنەن ساقتانۋعا اناعۇرلىم كوپ ۇلەس قوسۋدى قالايدى“.

3 - ايدىڭ 26 - كۇنى 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە توتەپ بەرۋ جونىندەگى ەل باسىلارى ەرەكشە كەڭەسىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ مىناعان ۇندەدى: ”قازىر حالىقارالىق قوعامعا ەڭ قاجەتتىسى، سەنىمدى بەكەمدەپ، ءبىر نيەتپەن سەلبەسىپ، ىنتىماقتاسا توتەپ بەرىپ، حالىقارالىق سەلبەستىكتى جاپپاي كۇشەيتىپ، ىندەتتى جەڭۋدىڭ قۋاتتى بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىرىپ، ادامزاتتىڭ وسى رەتكى ەلەۋلى جۇقپالى اۋرۋمەن كۇرەسىنىڭ جەڭىسىنە قول ۇستاسا قول جەتكىزۋ كەرەك“.

...

ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن كۇشەيتۋ − ەلىمىزدىڭ جاۋاپتى ءىرى ەلدىك رولىن ساۋلەلەندىرۋىنىڭ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى بەينەسى. بۇل جۇڭگونىڭ ۇستانىمى جانە دارىپتەمەسى، ونان دا ماڭىزدىسى، جۇڭگونىڭ ىسكەرلىك كورسەتۋى مەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋى بولىپ تابىلادى.

　　 سۇيىسپەنشىلىك تاراۋى: ”ناعىز سۇيىسپەنشىلىك قيىنشىلىقتا بايقالادى “

”ءوزارا قولداۋ كورسەتۋ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ باستان - اياق جۇڭگو مەن يتاليانىڭ جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىنىڭ نەگىزگى ريتىمى بولىپ كەلەدى. يتاليا جاق قيىنشىلىققا ۇشىراعان ساتتە، جۇڭگو ۇكىمەتى مەن حالقى يتاليا جاقتىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋ جاعىنداعى قۇلشىنىسىن تاباندىلىقپەن قولدايدى، سەلبەسىتىك ورىستەتىپ، كومەك بەرۋدى قالايدى“.

يتاليانىڭ زۇڭتۇڭى ماتتارەللا جۋىردا جۇڭگونىڭ مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ جولداعان حال سۇراۋ تەلەگرامماسىن تاپسىرىپ الدى. وسىدان بۇرىن، جۇڭگو ىندەتكە قارسى اتتانعان ماشاقاتتى كەزدە، ماتتارەللا زۇڭتۇڭ زۇڭتۇڭ سارايى − كۇيرينالە سارايىندا ەرەكشە مۋزيكا كەشىن وتكىزىپ، جۇڭگوعا دەم بەرۋ جونىندە ارناۋلى ۇسىنىس ورتاعا قويدى.

ءتوراعا شي جينپيڭگە قايتارعان جاۋاپ حاتىندا، ماتتارەللا زۇڭتۇڭ بىلاي دەپ جازدى: ”ءتوراعا مىرزا، ءسىزدىڭ جىگەرلەندىرۋگە تولى سوزدەرىڭىز جانە جۇڭگونىڭ يتالياعا كورسەتكەن قولداۋى، مەن ءۇشىن الىپ ايتقاندا، بارلىعى قازىرگى جاعداي اياسىنداعى ءبىزدىڭ ارامىزداعى ناقتى سەلبەستىك سانالادى... تەز ارادا سىزبەن تاعى ءبىر مارتە ءديدارلاسىپ، ارامىزداعى بەرىك دوستىقتى بىرگە اڭگىمەلەۋدى كۇتەمىن“. جاۋاپ حات قايتارعان سول كۇنى، جۇڭگونىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋ ەمدەۋ ماماندار گرۋپپاسى ەمدەۋ، ىندەتتەن ساقتانۋ زاتتىق ماتەريالدارىن جانە جابدىقتارىن الىپ ريمگە ۇشىپ، ءبىرىنشى توپتا يتالياعا جەتكەن حالىقارالىق كومەك بەرۋشىلەرگە اينالدى.

مىنە وسىنداي ءوزارا دەم بەرۋ ”ىندەتپەن“ شايقاس كەزىندە جۇڭگونىڭ مەملەكەت باسشىسى ديپلوماتياسىنىڭ ءبىر بولىگى عانا. 1 - ايدىڭ سوڭعى شەنىنەن بەرى، ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس كۇن ءتارتىبى ءجيى ريتىممەن جۇرگىزىلدى: 25 شەتەل باسشىسىمەن جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جاۋاپتىلارىمەن 32 رەت تەلەفوندا سويلەسىپ، جۇڭگوعا ارنايى ساپارلاي كەلگەن كامبودجانىڭ باس ۋازىرىمەن، موڭعۇليانىڭ زۇڭتۇڭىمەن، پاكيستاننىڭ زۇڭتۇڭىمەن، دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باسالقاسىمەن كەڭەس جانە كەزدەسۋ وتكىزدى، ەۆروپا وداعى، كورەيا، يران، يتاليا، فرانسيا، گەرمانيا، يسپانيا، سەربيا باسشىلارىنا حال سۇراۋ تەلەگرامماسىن جولدادى، دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باسالقاسى تان دىسايگە، امەريكا گەيتس قور قوعامىنىڭ ءتوراعاسى بيلل گەيتسكە جاۋاپ حات جازدى... 3 - ايدىڭ 26 - كۇنى، 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە توتەپ بەرۋ جونىندەگى ەل باسىلارى ەرەكشە كەڭەسى وتكىزىلدى، ءتوراعا شي جينپيڭ بەيجيڭدە قاتىناستى ءارى ماڭىزدى ءسوز سويلەدى.

العىسى مەن قولداۋىن ءبىلدىرىپ، سۇيىسپەنشىلىگى مەن سەنىمىن جەتكىزىپ، ىنتىماق پەن سەلبەستىكتى دارىپتەدى... ”ىندەتپەن“ شايقاس كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ كوپ جاقپەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ، ىشكەرىلەي اۋىس - كۇيىس جاساپ، جۇڭگونىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋداعى قۇلشىنىستارىن تانىستىرىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ قولداۋىنا قول جەتكىزىپ، ءار ەلدى ىندەتكە قول ۇستاسا قارسى اتتانىپ، الەمدىك الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگىن بىرگە قورعاۋعا ۇندەدى. تەلەفوندا سويلەسۋ دە، حات - حابار بارىس - كەلىسى دە بولدى؛ ەكى جاقتىلى تىلدەسۋ دە، كوپ جاقتىلى ءماجىلىس تە بولدى؛ شەتەل ساياسي قايراتكەرلەرىنە باعىتتالعانى دا، شەتەل جاق دوس قايراتكەرلەرگە باعىتتالعانى دا بولدى... جۇڭگونىڭ مەملەكەت باسشىسى ديپلوماتياسى ناقتى، الۋان ءتۇرلى بارىس - كەلىس تاسىلدەرى ارقىلى جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىندەگى ءارقايسى ەلدەرمەن دوستىعىن تەرەڭدەتىپ، جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىندەگى ءارقايسى ەلدەرمەن سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتتى.

قاراعايدىڭ قايسارلىعى قاقاعان ايازدا سىنالادى، ناعىز سۇيىسپەنشىلىك قيىنشىلىقتا بايقالادى. دوستىق كارتينالارى ادامدى اسەرلەندىردى:

كوكتەم كىرگەن ەكىنشى كۇنى، كامبودجانىڭ باس ءۋازىرى حۇڭسىن قارلاتىپ جۇڭگوعا كەلدى. ول ءتوراعا شي جينپيڭگە مىنالاردى ءبىلدىردى: جۇڭگو قيىنشىلىقتا قالعان كەزدەردە، كامبودجا حالقى جۇڭگو حالقىمەن مىزعىماستان بىرگە بولىپ، جاپا - ماشاقاتتى بىرگە وتكەرىپ، ۋاقىتتىق قيىنشىلىقتى بىرگە جەڭدى، بۇل ناعىز ”اينىماس دوستىق“، كامبودجا جاق جۇڭگو جاقپەن بىرگە كامبودجا - جۇڭگو تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا كۇش سالادى.

موڭعۇليانىڭ ءداستۇرلى مەرەكەسى شاعان مەرەكەسى دەمالىسىنان كەيىنگى ءبىرىنشى كۇنى، موڭعۇليانىڭ زۇڭتۇڭى باتتۇلعا جۇڭگوعا ساپارلاي كەلدى ءارى موڭعۇليا جاقتىڭ جۇڭگو جاققا تارتۋ ەتكەن 30 مىڭ قويدىڭ كۋالىگىن ءتوراعا شي جينپيڭگە تابىس ەتتى. 2014 - جىلى ءتوراعا شي جينپيڭ موڭعۇليانىڭ مەملەكەتتىك ۇلكەن حۇرۇلىندا «ءوزارا قارايلاسىپ، كومەكتەسىپ، جۇڭگو - موڭعۇليا قارىم - قاتىناسىن دامىتۋدىڭ جاڭا ءداۋىرىن بىرگە اشايىق» دەگەن تاقىرىپتا ماڭىزدى لەكسيا سويلەدى. وسى رەت ءتوراعا شي جينپيڭ تاعى جۇڭگو مەن موڭعۇليا ەكى كورشى ەلدىڭ ”ءوزارا قارايلاساتىندىعىن، ءوزارا كومەكتەسەتىندىگىن، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭەتىندىگىن“ تىلگە تيەك ەتتى.

ساۋد ارابياسىنىڭ پاتشاسى سالمان ىندەت جاعدايى تۋرالى ءتوراعا شي جينپيڭگە تەلەفون بەرگەن تۇڭعىش شەتەل باسشىسى. ول بىلاي دەدى: ”جۇڭگونىڭ، ءسوز جوق، ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزەتىندىگىنە سەنەمىن. ساۋد ارابياسى جاق ءارقانداي جاعدايدا جۇڭگو جاقپەن باتىل بىرگە بولادى. 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە توتەپ بەرۋ جونىندەگى ەل باسىلارى ەرەكشە كەڭەسىنەن كەيىن، ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى تاعى دا تەلەفوندا سويلەستى. ءتوراعا شي جينپيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: ”قازىر ساۋد ارابياسى دا ىندەتتىڭ قاتاڭ سايىسىنا ءدوپ كەلىپ وتىر. جۇڭگو جاق ساۋد ارابياسى جاقتىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىن باتىل قولدايدى، قولىنان كەلگەنىنشە كومەك كورسەتۋدى قالايدى “.

فرانسيانىڭ زۇڭتۇڭى ماكرونمەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: ”بيىل 1 - ايدان بەرى، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە قارسى اتتانعان شەشۋشى مەزگىلدە، مەن زۇڭتۇڭ مىرزامەن 3 رەت تەلەفوندا سويلەستىم، بۇل ءبىزدىڭ ارامىزداعى وسكەلەڭ ءوزارا سەنىمىمىزدى جانە جۇڭگو مەن فرانسيا قارىم - قاتىناسىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن تولىق ايگىلەدى“. ”ءار ەل حالىقتارى جونىنەن ءبىر - بىرىنە قارايلاسىپ، كومەكتەسىپ، ۋاقىتتىق قيىنشىلىقتى بىرگە جەڭۋدىڭ ۇلگىسىن ورناتتى“. ءتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو مەن فرانسيانىڭ ءبىرىن - ءبىرى جىگەرلەندىرىپ، قولداۋ كورسەتىپ، ءوزارا ەمدەۋ، ىندەتتەن ساقتانۋ زاتتىق ماتەريالدارىن كومەككە بەرگەن تەرەڭ دوستىق سۇيىسپەنشىلىگىن وسىلاي سۋرەتتەدى.

امەريكانىڭ يوتا شتاتىنداعى كاسكاد باستاۋىش مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارىنىڭ جۇڭگو تىلىندە جاڭا جىل قۇتتىقتاماسىن العان سوڭ، ءتوراعا شي جينپيڭ شىن ىقىلاسپەن جاۋاپ حات جازىپ، ولاردى جۇڭگو - امەريكا ەكى ەل حالىقتارىنىڭ دوستىعىن نىعايتۋ ءۇشىن ۇلەس قوسۋعا ىنتالاندىردى. بالالار جۇڭگو تىلىندە «ۋحان قايراتتان. كۇلىمدەگەن بەينەلەرىڭ سونشاما كورىكتى» ءانىن ايتىپ، ساڭقىلداعان ءسابي ءۇنى جۇرەك قىلىن تەربەتتى. تاياۋدا امەريكانىڭ يوتا شتاتتىق پارلامەنتىنىڭ كەڭەس، قاۋىم پالاتالارى ورتاق قاۋلى جوبانى ءبىر اۋىزدان ماقۇلداپ، جۇڭگو حالقىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە قارسى اتتانۋداعى قۇلشىنىسىن قولدادى.

جۇڭحۋا ۇلتى العىس ايتا بىلەتىن ۇلت، قيىنشىلىقتا قالعان كەزدەگى ءاربىر قىمباتتى قولداۋلاردى كوڭىل تۇكپىرىندە بەرىك ساقتايدى.

ءتوراعا شي جينپيڭ كاتاردىڭ ءامىرى تاميممەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، كاتار جاقتىڭ كاتار اۆياتسيا تورى ارقىلى جۇڭگو جاقتىڭ ىندەتكە قارسى زاتتىق ماتەريالدارىن تاسىمالداۋىنا كومەكتەسكەندىگىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى؛ كۋبانىڭ مەملەكەت ءتوراعاسى دياس - كارنەلامەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، دياس - كارنەلا ءتوراعانىڭ جۇڭگونىڭ كۋبادا تۇراتىن ەلشىلىگىنە ارنايى بارىپ جۇڭگو جاققا قولداۋ كورسەتەتىندىگىن بىلدىرگەندىگىن ايرىقشا القادى؛ ەگيپەتتىڭ زۇڭتۇڭى سيسيمەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، سيسي زۇڭتۇڭنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترىن ەرەكشە ەلشى رەتىندە جۇڭگوعا ارنايى جىبەرگەندىگىنە، سونداي - اق ەگيپەتتەگى 3 ۇلكەن دۇنيە جۇزىلىك مادەني مۇرا ورنىندا شىراق ساۋلەسى سالتاناتى فورماسىندا بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى بەينەلەپ ءتۇسىرۋ تۋرالى نۇسقاۋ بەرگەندىگىنە ارنايى العىس ايتتى؛ يراننىڭ زۇڭتۇڭى رۋحانيعا حال سۇراۋ تەلەگرامماسىن جولداعاندا: ”كوپتەگەن يران بۇقاراسى ۋحان ءۇشىن، جۇڭگو ءۇشىن مەدەت بەرىپ، بىزگە جىلى مەيىر جانە كۇش - قۋات سيلادى“، ”جۇڭگو جاق يران جاقپەن ىندەتكە قارسى اتتانۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتۋدى قالايدى“ دەپ ارنايى اتاپ ءوتتى؛ كورەيانىڭ زۇڭتۇڭى ۋىن زاييىنگە حال سۇراۋ تەلەگرامماسىن جولداعاندا، ۋىن زاييىن زۇڭتۇڭ ايتقان ”جۇڭگونىڭ قيىنشىلىعى − كورەيانىڭ قيىنشىلىعى“ دەگەن ءسوزىن ارنايى اۋىزعا الدى؛ پاكيستاننىڭ زۇڭتۇڭى الۆيمەن كەڭەس وتكىزگەندە، پاكيستان ۇكىمەتى مەن قوعامىنداعى ءار سالانىڭ وزدەرىندەگى بارىن ارناپ، جۇڭگو جاققا ىندەتتەن ساقتانۋ زاتتىق ماتەريالدارىن جىلۋعا اتاعاندىعىنا شىنايى العىس ءبىلدىردى...

جۇڭحۋا ۇلتى − وزگەلەرگە ىزگى نيەتپەن مامىلە جاسايتىن ۇلت. دوسى قيىندىققا جولىقسا، ءسوز جوق، كومەك قولىن سوزادى.

”جۇڭگو جاق ىشكەرىلەگەن تۇردە افريكا ەلدەرىن شۇعىل قاجەت بولىپ وتىرعان تەكسەرۋ دارىلەرىن قامتىعان ەمدەۋ زاتتىق ماتەريالدارىمەن قامداۋدى قالايدى“، ”جۇڭگو جاق قولىنان كەلگەنشە ۇزدىكسىز كومەك بەرىپ، كورەيا جاقتىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا قولداۋ كورسەتەدى“، ”يران جاققا قولىنان كەلگەنشە ۇزدىكسىز كومەك بەرەدى “، ”يتاليا جاقتىڭ شۇعىل قاجەتىن ەسكەرىپ، يتاليا جاققا تاعى دا ەمدەۋ ماماندار گرۋپپاسىن اتتاندىرادى“، ”جۇڭگو جاق ەگيپەت جاقپەن ىندەت ينفورماتسيالارىن، ساقتانۋ - تىزگىندەۋ، قۇتقارۋ - ەمدەۋ تاجىريبەلەرىن، مەديتسينالىق زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىن دەر كەزىندە ورتاق پايدالانىپ، ەمدەۋ زاتتىق ماتەريالدارىمەن قامداۋدى قالايدى“، ”جۇڭگو جاق پاكيستان جاققا قولىنان كەلگەنشە كومەك بەرىپ، ىندەتتىڭ دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە تارالۋىنان ساقتانۋ ءۇشىن كۇش قوسۋدى قالايدى“... ءتوراعا شي جينپيڭ شەتەل باسشىلارىمەن قارىم - قاتىناس جاساۋ، ءوزارا دەم بەرۋ بارىسىندا، مەيىرىمدى دە شىنايى جۇڭگو سۇيىسپەنشىلىگىن شار تاراپقا تاراتتى.

”جاڭبىردان كەيىن جارقىراپ كۇن شىعادى“، ىندەتتىڭ سىناعىنان وتكەن جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىمەن دوستىعى ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، جۇڭگو مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ سەلبەستىگى اناعۇرلىم نىعايا ءتۇستى.

پاكيستاننىڭ زۇڭليى يمران حان ءتوراعا شي جينپيڭگە مىنانى ءبىلدىردى: ”قانداي جاعدايعا جولىقسا دا، بۇكىل پاكيستان حالقى بىرگە تۋىسقان اعا - باۋىرداي جۇڭگو حالقىمەن بۇلجىماستان باتىل بىرگە بولادى“.

يسپانيانىڭ باس ءۋازىرى سانچەس ءتوراعا شي جينپيڭگە بىلاي دەدى: يسپانيا مەن جۇڭگو ەجەلدەن ءوزارا قولداۋ كورسەتىپ، ءبىر - بىرىنە قارايلاسىپ، كومەكتەسىپ كەلەدى، بۇل ىندەتكە بىرگە قارسى اتتانۋدا تولىق بەينەلەندى، ىندەت ءوتىپ كەتكەن سوڭ ەكى ەل قارىم - قاتىناسىنىڭ اناعۇرلىم داميتىندىعىنا سەنەمىن، ۇلى جۇڭگو حالقىنىڭ ساۋ - سالامات، امان - ەسەن بولۋىن تىلەيمىن!

سەربيانىڭ زۇڭتۇڭى ۆۋچيچتىڭ ءوزى اۋەجايعا بارىپ جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ىندەتپەن شايقاسۋعا سەربياعا جىبەرگەن ەمدەۋ ماماندار گرۋپپاسىنىڭ الدىنان شىعىپ، بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى ءسۇيدى جانە ماماندار گرۋپپاسىنىڭ مۇشەلەرىمەن ”شىنتاق ءتۇيىستىردى“. ول تۆيتتەر پاراقشاسىنا: ”سەربيا مەن جۇڭگو قيىندىقتى بىرگە وتكەرگەن اينىماس دوس، ءتوراعا شي جينپيڭگە العىس ايتامىن، جۇڭگو حالقىنا العىس ايتامىن!“ دەپ جازدى.

انگليانىڭ باس ءۋازىرى جونسون ءتوراعا شي جينپيڭگە جۇڭگوعا ەرتەرەك ساپارلاي كەلۋ تىلەگىن جەتكىزدى: ”مەن ءتوراعا شي جينپيڭمەن ءجيى قارىم - قاتىناستى ساقتاۋدى، ىندەت ءوتىپ كەتكەن سوڭ ەرتەرەك جۇڭگوعا ساپارلاي بارۋدى، انگليا - جۇڭگو قارىم - قاتىناسىنىڭ دامۋىن بىرگە ىلگەرىلەتۋدى كۇتەمىن“.

قىم - قۋىت وزگەرگەن، مۇددە كوپ نەگىزدەنگەن دۇنيە جۇرىندە مەملەكەت پەن مەملەكەت ءوزارا قارىم - قاتىناس جاساۋدىڭ قانداي جولىن ۇستانۋى ءتيىس؟

بۇكىل الەمنىڭ ىندەتكە بىرگە قارسى اتتانۋ كۇرەسىندە، جۇڭگو بۇعان: ”ءوزارا قارايلاسىپ، كومەكتەسىپ، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ“ دەپ جاۋاپ بەردى.

　　 سەلبەستىك تاراۋى: ”ىنتىماقتاسۋ، سەلبەسۋ − ەڭ پارمەندى قارۋ“

3 - ايدىڭ 26 - كۇنى، ەل باسىلارىنىڭ ءبىر رەتكى ەرەكشە كەڭەسى كۇللى دۇنيەنىڭ نازارىن اۋداردى. 20 ەل توبىنا مۇشە ەلدەر مەن سيلى قوناق ەلدەر باسشىلارى جانە قاتىستى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جاۋاپتىلارى بەينەەكران تاسىلىمەن ”ءبىر اراعا باس قوستى“. بۇل 20 ەل توبى تاريحىندا تۇڭعىش وتكىزىلگەن ەل باسىلارىنىڭ بەينەەكران كەڭەسى، سونداي - اق ىندەت تۋىلعاننان بەرى، ءتوراعا شي جينپيڭ قاتىناسقان تۇڭعىش ەلەۋلى، كوپ جاقتى ديپلوماتيالىق قيمىل.

جۇڭگونىڭ ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جاعدايىندا جەڭىستىڭ شۇعىلاسى كورىنە باستاعان ساتتە، ىندەت دۇنيە جۇزىنە تارالىپ، ءورشىپ، سوققى تولقىنى ساياسيدىڭ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ ءار سالاسىن شارپىدى. شەشۋشى ساتتە، جۇڭگو قانداي ىسكەرلىك كورسەتىپ، جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەيدى؟

”جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ الەمدىك توسقاۋىل شايقاسىن باتىل تۇردە ويداعىداي جۇرگىزۋ“، ”حالىقارالىق بىرلەسىپ ساقتانۋدى، بىرلەسىپ تىزگىندەۋدى ءونىمدى تۇردە ورىستەتۋ“، ”حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ رول اتقارۋىن بەلسەنە قولداۋ“، ”حالىقارالىق ماكرولىق ەكونوميكالىق ساياساتتى سايكەستىرۋدى كۇشەيتۋ“، 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە توتەپ بەرۋ جونىندەگى ەل باسىلارى ەرەكشە كەڭەسىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ 4 ءتۇيىندى دارىپتەمە ورتاعا قويىپ، بۇكىل الەمنىڭ سايكەستى ارەكەت قولدانىپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا ايقىن باعدار كورسەتتى.

”مەن وسى ارادا 20 ەل توبىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلەر ءماجىلىسىن ەرتەرەك اشۋ تۋرالى ۇسىنىس قويۋدى قالايمىن“، ”مەن 20 ەل توبىنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋ بويىنشا كومەك بەرۋ دارىپتەمەسىن العا قويۋدى ۇسىنىس ەتەمىن“، ”جۇڭگو جاق جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ بويىنشا ينتەرنەتتەگى ءبىلىم ورتالىعىن قۇرىپ ۇلگەردى، بارلىق مەملەكەتكە اشىق ۇستايدى“، ”20 ەل توبىنىڭ بايلانىس جاساۋ، سايكەستىرۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ساياساتتىق تىلدەسۋ مەن اۋىس - كۇيىستى كۇشەيتىپ، لايىقتى ۋاقىتتا الەمدىك الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگى بويىنشا جوعارى دارەجەلىلەر ءماجىلىسىن وتكىزۋ كەرەك“، ”مەن 20 ەل توبى مۇشەلەرىن ورتاق شارا قولدانىپ، كەدەن باجىسىن ازايتىپ، كەشىرىپ، قامالدى كۇشىنەن قالدىرىپ، ساۋدانى ىركىلىسسىزدەندىرۋگە ۇندەيمىن“... ىندەتتىڭ ورشۋىنە توتەپ بەرىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن ورنىقتىرۋ جونىندە ءتوراعا شي جينپيڭ ءبىرسىپىرا ناقتى شارالار ورتاعا قويدى.

”ىنتىماقتاسۋ، سەلبەسۋ − ەڭ پارمەندى قارۋ“. وسى رەتكى ىندەتكە قارسى تۇرۋدىڭ الەمدىك ۇلكەن ارەكەتىندە، جۇڭگو قاتاڭ ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شارالارىن قولدانۋ ارقىلى الەمنىڭ ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋىنە ۋاقىت ۇتىپ، سەنىم ۇستەپ قالماستان، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ وسكەلەڭ دەڭگەيىندە تۇرىپ، اشىق بولۋ، جاريا بولۋ، جاۋاپتى بولۋ پوزيتسياسىن ۇستانىپ، قول ۇستاسا قۇلشىنۋ، اشىق بولۋ، سەلبەسۋ رۋحىن ۇستانىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، بۇكىل ادامزات ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ، دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل حالىقتارىنىڭ سالاماتتىعىن، باقىتىن قورعاۋ ءۇشىن ۇلەس قوسىپ، ۇلگى كورسەتتى.

كۇن - ءتۇن دەمەي كوپتىڭ قامىن ويلاپ، جالپاق الەمگە جاقسىلىق ىستەدى. شىن جۇرەكتەن شىققان سوزدەر، شىنايى پەيىلدەن شىققان دارىپتەمەلەر دۇنيە جۇزىنە جۇڭگو باسشىسىنىڭ قاشاندا اينىمايتىن سەلبەستىك رۋحىن، جالپاق الەم ءۇشىن جاقسىلىق ىستەيتىن دارقان پەيىلىن شىنايى سەزىندىردى:

گەرمانيانىڭ زۇڭليى مەركەلگە جولداعان حال سۇراۋ تەلەگرامماسىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ مىنانى ءبىلدىردى: ”جۇڭگو جاق ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى ۇستانىمىن بەرىك ۇستانىپ، گەرمانيا جاقپەن ۇزدىكسىز تۇردە ينفورماتسيادان جانە تاجىريبەدەن ورتاق پايدالانۋدى، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ، ناۋقاستاردى قۇتقارۋ - ەمدەۋ، ۆاكسينا زەرتتەۋ - اشۋ سياقتى سالالارداعى سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ەكى ەلدىڭ جانە دۇنيە جۇزىندەگى باسقا ەل حالىقتارىنىڭ سالاماتتىعىن، باقىتىن بىرگە قورعاۋدى قالايدى“.

فرانسيانىڭ زۇڭتۇڭى ماكرونمەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”جۇڭگو جاق فرانسيا جاقپەن بىرگە، قاتىستى جاقتاردىڭ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى، 20 ەل توبى، ت. ب جۇلگەسىندەگى سايكەسۋىن، سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتىپ، بىرلەسىپ ساقتانۋدى - بىرلەسىپ تىزگىندەۋدى ورىستەتىپ، الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋدى جونگە سالۋدى كەمەلدەندىرىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ جانە باسقا دا قاجەتكە مۇقتاج مەملەكەتتەردىڭ قابىلەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋىنە كومەكتەسىپ، ىندەتتىڭ دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنا جاساعان سوققىسىنا توتەپ بەرىپ، ىندەت مۇنارىن سەلبەستىكتىڭ شۇعىلاسىمەن سەيىلتۋدى قالايدى“.

دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باسالقاسى تان دىسايگە جولداعان جاۋاپ حاتىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ مىنانى ءبىلدىردى: ”ءسىزدىڭ باستاۋىڭىزدا دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ىندەتكە قارسى اتتانۋ حالىقارالىق سەلبەستىگىن بەلسەندىلىكپەن ىلگەرىلەتىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي قۇپتاۋىنا يە بولدى، جۇڭگو ءسىزدىڭ جانە دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ حالىقارالىق ىندەتكە قارسى اتتانۋ سەلبەستىگىندە بەلسەندى باسشىلىق رول اتقارۋلارىڭىزدى ۇزدىكسىز باتىل قولدايدى“.

امەريكانىڭ زۇڭتۇڭى ترامپپەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەدى: ”قازىرگى جاعدايدا، جۇڭگو مەن امەريكا ىنتىماقتاسا ىندەتكە قارسى اتتانۋ كەرەك. جۇڭگو - امەريكا ەكى ەلدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ تاراۋلارى مەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ ماماندارى حالىقاراداعى ىندەت جاعدايى، جۇڭگو - امەريكا ساقتانۋ - تىزگىندەۋ سەلبەستىگى جونىندە باستان - اياق بايلانىستى ساقتاپ كەلەدى، جۇڭگو جاق ەش بۇكپەسىز تۇردە امەريكا جاقپەن بىرگە ينفورماتسيادان جانە تاجىريبەدەن ۇزدىكسىز ورتاق پايدالانۋدى قالايدى“.

بەلگيانىڭ پاتشاسى فيليپپەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: ”جۇڭگو جاق ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ نەگىزىندە، بۇكىل ەل كولەمىندە جۇمىستى، ءوندىرىستى جەدەل قالپىنا كەلتىرىپ، قيىنشىلىقتى جەڭىپ، ەمدەۋ، ىندەتتەن ساقتانۋ زاتتىق ماتەريالىنىڭ ءوندىرىس قۋاتىن الدىمەن قالپىنا كەلتىرىپ جانە جوعارىلاتىپ، ساپانى باقىلاۋ - باسقارۋ شارالارىن قاتايتىپ، الەمنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا مۇمكىندىگىنشە مول زاتتىق ماتەريال قامتاماسىزدىعىن ازىرلەيدى“.

يندونەزيانىڭ زۇڭتۇڭى جوكومەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جۇڭگو ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى ۇستانىمىن بەرىك ۇستانىپ، بۇكىل الەمنىڭ ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ تاجىريبەسىن ورتاق پايدالانىپ، قولىنان كەلگەنشە قولداۋ كورسەتىپ، ءار ەلمەن بىرگە الەمدىك الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ىستەرىنىڭ دامۋىن، ادامزاتتىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى جەبەيدى“.

ناميبيانىڭ زۇڭتۇڭى گەنگوبپەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەدى: ”مەن افريكانىڭ قازىرگى ىندەت جاعدايىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ وتىرمىن“. ”جۇڭگو جاق سەرپىندى ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، ناميبيا سياقتى افريكا ەلدەرىنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا كومەك بەرىپ، ساقتانۋ - تىزگىندەۋ تاجىريبەسنەن ورتاق پايدالانىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ ەڭ سوڭعى جەڭىسىنە قول ۇستاسا قول جەتكىزەدى“.

...

ىندەتتەن ساقتانۋ ينفورماتسيالارىن، تاجىريبەلەرىن ورتاق پايدالانۋدان ءدارى، ۆاكسينانى زەرتتەۋ - اشۋ سەلبەستىگىنە دەيىن، قولدان كەلگەنىنشە قولداۋ كورسەتكەننەن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا مول زاتتىق ماتەريالدارمەن قامتاماسىز ەتۋگە دەيىن، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ءتيىستى رولدارىن ساۋلەلەندىرۋىن قولداۋدان ادامزاتتىڭ دەنساۋلىق، سالاماتتىق ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا دەيىن، الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋدى جونگە سالۋدى كەمەلدەندىرۋدەن الەمدىك كاسىپ تىزبەگىنىڭ اشىقتىعىنا، ورنىقتىلىعىنا، حاۋىپسىزدىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋگە دەيىن... ”ىندەتپەن“ شايقاس كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ ءتۇرلى ورىنداردان پايدالانىپ دۇنيە جۇزىنە الەمدىك ىندەتكە قارسى اتتانۋعا بەلسەندىلىكپەن قاتىناسقان جۇڭگونىڭ تۇرعىسىن ايقىن بايانداپ، ”ىندەتپەن“ شايقاسىتىڭ الەمدىك قۋاتتى بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىرۋ جونىندەگى جۇڭگو دارىپتەمەسىن العا قويدى.

ءوزى ونەگە بولىپ، ايتقان ءسوزىن ءىس - ارەكەتى ارقىلى ايگىلەدى؛ حالىقارالىق ءمورالدىق جوسىننان جازباي، ءىرى ەل جاۋاپكەرشىلىگىن امالياتتا كورسەتتى.

ۆيرۋستىڭ تولىق گەندىك تىزبەگى ينفورماتسياسىن العاشىندا - اق بۇكىل الەممەن ورتاقتاستى؛ بۇكىل الەمدەگى 180 مەملەكەتپەن، 10نان استام حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ۇيىمدارمەن ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جانە دياگنوز قويۋ - ەمدەۋ جوباسىن ورتاقتاستى؛ دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنا 20 ميلليون دوللار جىلۋ اتادى؛ 100 نەشە مەملەكەتپەن جانە حالىقارالىق ۇيىممەن ماماندار بەينە ءماجىلىسىن وتكىزدى؛ 120 مەملەكەتكە جانە 4 حالىقارالىق ۇيىمعا ماسكى، قورعانۋ كيىمى، نۋكلين قىشقىلىن تەكسەرۋ - ولشەۋ ءدارىسى، تىنىس الۋ اسپابى سياقتى زاتتىق ماتەريالداردى كومەككە بەرىپ، يران، يراق، يتاليا، سەربيا، كامبودجا، پاكيستان، ۆەنەسۋەلا، لاوس سياقتى مەملەكەتتەرگە ەمدەۋ ماماندار گرۋپپاسىن جىبەردى...

دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باسالقاسى تان دىساي مىنالاردى ءبىلدىردى: ”جۇڭگونىڭ ىستەپ جاتقان ىستەرى دۇرىس. دەمەك، ءبىز ىنتىماقتاسۋىمىز كەرەك − ىنتىماق، ىنتىماق، جانە ىنتىماق“.

رەسەيدىڭ زۇڭتۇڭى پۋتين ءتوراعا شي جينپيڭگە بىلاي دەدى: ”جۇڭگو ىندەتكە ۇشىراعان مەملەكەتتەرگە دەر كەزىندە كومەك قولىن سوزىپ، حالىقارالىق قوعامعا تاماشا تيپتىك ۇلگى ورناتتى“.

بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى گۋتەرەس ءتوراعا شي جينپيڭگە العىسىن ءبىلدىردى: جۇڭگو جاقتىڭ قازىر قيىنشىلىق قىسپاعىندا جاتقان مەملەكەتتەردىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا كومەك بەرگەنىنە العىس ايتامىن، جۇڭگونىڭ قولداۋى كوپ جاقتىلىق جونىنەن ايرىقشا ماڭىزدى، جۇڭگونىڭ حالىقارالىق ىستەردە ماڭىزدى باسشىلىق كۇشىن ساۋلەلەندىرۋىن كۇتەمىز.

قينالعاندا قارايلاسىپ، كومەككە بەرگەن توپ - توپ زاتتىق ماتەريالدار، ەمدەۋدىڭ جانە ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ اسا قىمباتتى تاجىريبەلەرى ەرەكشە كەزەڭدە جۇڭگو مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ سەلبەسۋ جولىن كەڭەيتە ءتۇستى.

جۋىقتا يتاليانىڭ زۇڭليى كونتەمەن تەلەفوندا سويلەسكەن كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”جۇڭگو جاق يتاليا جاقپەن بىرگە ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن، ’سالاماتتى جىبەك جولىن‘ تۇلعالاۋ ءۇشىن ۇلەس قوسۋدى قالايدى“.

يتاليا لورەنزو مەدسي حالىقارالىق قارىم - قاتىناس زەرتتەۋ ورنىنىڭ مامانى فابيو ماسسيمو پارەندي تەبىرەنە بىلاي دەدى: 7 ەل توبى اراسىنان جۇڭگومەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ تۇسىنىستىك ەسكەرتپەسىنە ءبىرىنشى بولىپ قول قويعان مەملەكەت بولۋ يتاليانىڭ دۇرىس ۇيعارىمى، جاڭا ءبىر ءداۋىر كەلىپ جەتتى، الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسى، ءسوزسىز، ۇلكەن رول اتقاراتىن بولادى.

　　ءداۋىر تاراۋى: ”ادامزات بەينەت پەن زەينەتتە بىرگە بولاتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا“

ادامدار بالكىم 21 - عاسىردىڭ ءۇشىنشى 10 جىلى مۇنداي تاسىلمەن باستالارىن ويلاپ كورمەگەن شىعار: تەك ميكروسكوپپەن عانا بايقاۋعا بولاتىن ايدارشا ۆيرۋس سەبەپتى، ادامزاتتىڭ اسىعىس العا ىلگەرىلەگەن اياق الىسىنا كەنەت ”ۋاقىتشا توقتاتۋ كنوپكاسى“ باسىلدى.

بايقاۋشىلار جاعىنان ”قاراقۋ“ ۋاقيعاسى اتالعان الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ داعدارىسى بۇگىنگى دۇنيە ءجۇزىنىڭ ورنىقسىزدىعى، تۇراقسىزدىعى كۇن سايىن كورنەكتىلەنگەن ەڭ جاڭا تۇسىندىرمەسىنە اينالدى، سونداي - اق جۇڭگونىڭ باسشىسىنىڭ ”بۇگىنگى الەم ءجۇز جىلدا بولماعان ۇلكەن وزگەرىستە تۇر“ دەگەن وسى ءبىر كەلەلى تۇجىرىمىنىڭ ەرەكشە كورەگەندىگىن تاعى دا دالەلدەدى.

”ەكونوميكا جاھاندانعان داۋىردە، مۇنداي ەلەۋلى توسىن ۋاقيعالار ەڭ سوڭعى رەت تۋىلىپ وتىرعان جوق، ءتۇرلى ءداستۇرلى حاۋىپسىزدىك پەن داستۇردەن تىسقارى حاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى تىڭ سىن - سايىستاردى تاعى ۇزدىكسىز الا كەلەتىن بولادى“. تۇتقيىل تۋىلعان ىندەت الدىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ وزگەرىس بارىسىنداعى حاۋىپ - قاتەر، سىن - سايىستارعا ىشكەرىلەي تۇجىرىم جاسادى.

الماعايىپ تولقىعان الەمنىڭ عاسىرلىق وزگەرىسىندە، توماعا - تۇيىقتىق پەن اشىقتىق، قارسىلاسۋ مەن سەلبەسۋ، سىڭار جاقتىلىق پەن كوپ جاقتىلىق تاڭداۋعا تۇسكەن ساتتە، بۇل رەتكى ىندەت حالىقارالىق قوعام جونىنەن العاندا، ءارى ”توپتىق سىناق“، ونان دا ماڭىزدىسى، زور ەسكەرتۋ بولدى: ەكونوميكا جاھاندانعان داۋىردە، داعدارىس پەن سىن - سايىستار الدىندا ەشكىم دە ءوز باسىن كۇيتتەپ وڭاشا قالا المايدى.

”ىندەتتە مەملەكەت شەكاراسى بولمايدى، دۇنيە جۇزىندەگى ەلدەر بەينەت پەن زەينەتتە بىرگە بولاتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا“. ”حالىقارالىق قوعام، ءسوز جوق، ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا تانىمىن ورناتىپ، ءوزارا قارايلاسىپ، حاۋىپ - قاتەر، سىن - سايىستارعا قول ۇستاسا بىرگە توتەپ بەرىپ، كورىكتى جەر شارى مەكەنىن بىرگە قۇرۋ كەرەك“. ”وسى رەتكى الەمدىك الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ داعدارىسىنا توتەپ بەرۋ بارىسىندا ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ كوكەي تەستىلىگى مەن ماڭىزدىلىعى ونان ارى كورنەكتىلەنە ءتۇستى“... ”ىندەتپەن“ شايقاس كەزىندە ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ جونىندەگى بايىمداۋلارى مەن ۇندەۋى دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە ايرىقشا شىنايى مويىندالدى جانە كەڭ كولەمدى ۇندەستىك تاپتى.

فرانسيا پاريج 8 - داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى پيەررە پيكۋايت بىلاي دەپ قارادى: ”ءار ەل حالقىنىڭ، ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جانە عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ىندەت الدىندا كورسەتكەن ىنتىماعى مەن سەلبەستىگى ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ۇستانىمىنىڭ ادامدار جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاعاندىعىن ايگىلەدى“.

رەسەيدىڭ تانىمالى وقىمىستىسى ۆلاديمير بەچەليچا «دالەل جانە شىندىق» گازەتىندە بىلاي دەپ جازدى: ءبىز ۆيرۋستى بىرگە جەڭەمىز، ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ۇستانىمى بىزگە كومەكتەسەدى.

امەريكا كۋن قور قوعامىنىڭ ءتوراعاسى روبەرد لاۋرانس كۋن بىلاي دەيدى: ءبىزدىڭ مىناۋ اۋمالى - توكپەلى داۋىرىمىزدە كورەگەندىك ەرەكشە ماڭىزدى، ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ۇستانىمى كورەگەندىككە باي، ءمانى تەرەڭ. ءار ەل ىندەتكە قارسى اتتانعان بۇگىنگى كۇندە، ”دۇنيە ءجۇزىن شۇعىل قاجەت بولعان جاڭا ويلاۋ تاسىلىمەن قامداپ، ەرەسەن زور ءۇمىت جەتكىزدى“.

ۇلى ءداۋىر ۇلى پاراساتقا ۇندەيدى. 2013 - جىلى 3 - ايدا ماسكەۋ حالىقارالىق قارىم - قاتىناس شۋەيۋانىندا دۇنيە جۇزىنە باعىتتاپ ”تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا“ ۇستانىمىن العا قويۋدان 2015 - جىلى 9 - ايدا نيۋ - يوركتەگى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس شتابىندا ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدىڭ ”بەس ءبىر تۇلعالانعان“ جول كارتاسىن جۇيەلى بايىمداۋعا دەيىن، ودان 2017 - جىلى 1 - ايدا بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ جەنەۆاداعى باس شتابىندا ”دۇنيە جۇزىنە نە بولدى، ءبىز قايتۋىمىز كەرەك“ دەگەن تاقىرىپتى ارقاۋ ەتە وتىرىپ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمىن ىلگەرىلەي بايىمداۋعا دەيىن، ءتوراعا شي جينپيڭ دۇنيە جۇزىنە جۇڭگونىڭ باي اقىل - پاراسات قامباسىن اشىپ بەردى.

ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ اناعۇرلىم اشىق، سيىسىمدى، جالپىعا ءتيىمدى، تەپە - تەڭ، بىرگە يگىلىككە كەنەلەتىن باعىتقا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتۋدەن تەڭ، ءوزارا ۇلگى الاتىن، كەڭەسەتىن، سيىسىمدى وركەنيەت كوزقاراسىن دارىپتەۋگە دەيىن، الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋدى كەمەلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ جوعارى ساپادا بىرگە قۇرۋعا دەيىن، كليمات وزگەرىسىنە سەلبەسە توتەپ بەرۋدەن الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋدى جونگە سالۋعا بەلسەنە ات سالىسۋعا دەيىن... ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن ورناتۋدى ىلگەرىلەتكەن ءاربىر جۇڭگو ارەكەتى دۇنيە جۇزىنە وسى ۇستانىمنىڭ باۋراعىشتىعى مەن ومىرشەڭدىك كۇشىن سەزىندىردى.

ۇلى قاعيدالار قاراپايىم كەلەدى، ۇزاق ساپار الىسقا جەتكىزەدى. بۇكىل جەر شارىن شارپىعان الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ داعدارىسى ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ۇستانىمىنىڭ داۋىرلىك قۇنى مەن رەال ءمانىن اناعۇرلىم كورنەكتىلەندىردى.

جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلمەن قول ۇستاسا ىندەتكە قارسى اتتانۋ بارىسىندا دۇنيە ءجۇزى وسى جۇڭگو ۇستانىمىن اناعۇرلىم شىنايى سەزىنە ءتۇستى: ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا قول جەتپەيتىن ارمان ەمەس، ول قيىن - قىستاۋ ساتتەردە باسشىلار اراسىنداعى باتىل قولداۋ، ءار ەل حالقىنىڭ شىن جۇرەكتەن شىققان مەيىرلى ىقپالداستىعى، جاپونيالىق ”چيپاۋ كيگەن قىزدىڭ“ ىزعىرىق جەلدە جۇڭگونىڭ ۋحانىنا جىلۋ اتاپ تاعزىم جاساعان بەينەسى، جۇڭگو شيپاگەرلەرىنىڭ يتاليانىڭ ريمىندە شيپاحانالار اراسىندا شاپقىلاپ اۋىس - كۇيىس جاساعان قاربالاس قادامدارى، ”جاتقانمەن سان قيلى ءوڭىر ساياسىندا، ەل مەن ەل ءبىر اسپاننىڭ اياسىندا“ دەگەندەي جىرعا تولى بەينەلەنۋى، ”جوعال، تۇنەك ءتۇن! تاڭ سارىدە ءبىز جەڭىسكە جەتەمىز!“ دەگەن، ءسوزسىز، جەڭىسكە جەتۋ سەنىمى...

جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلمەن قول ۇستاسا ىندەتكە قارسى اتتانۋى بارىسىندا دۇنيە ءجۇزى وسى جۇڭگو ۇستانىمىن اناعۇرلىم تەرەڭ ءتۇسىندى: ول جۇڭحۋانىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ جەر - جاھانعا دەگەن ىقىلاس - پەيىلىن اڭعارتىپ قالماستان، ادامزاتتىڭ ەجەلدەن بەرگى ورتاق تالپىنىسىن دا توعىستىردى؛ ول ءارى ادامزاتتىڭ بولاشاعىنا كوز جىبەرگەن تەرەڭ وي، ونان دا ماڭىزدىسى، رەال سىن - سايىستاردى شەشەتىن دۇرىس جول.

”جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ تۋىلۋى ادامزاتتىڭ بەينەت پەن زەينەتتە بىرگە بولاتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ەكەندىگىن تاعى ءبىر رەت ايگىلەدى“.

ىندەتكە قول ۇستاسا قارسى اتتانىپ، ۋاقىتتىق قيىنشىلىقتى بىرگە جەڭەيىك. وسى رەتكى ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋ ۇلى امالياتىنىڭ، ءسوز جوق، 21 - عاسىرداعى ادامزات تاريحىنىڭ ماڭىزدى تاراۋى بولارى حاق.