ەكونوميكالىق دامۋ ءۇرتىس جاقساردى
【رەداكتور ەسكەرتپەسى】
بيىل”13 - بەسجىلدىق“ جوبانىڭ اياقتالاتىن جىلى. ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭ جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن امالياتتا كۇش سالا ايگىلەپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ىلگەرىلەتۋدە جانە حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدا بۇرىن بولماعان تابىسقا قول جەتكىزدى. بۇگىننەن باستاپ، گازەتىمىز ”شينجياڭنىڭ ’13 - بەسجىلدىعىنا‘ قايىرىلا قاراعاندا“ ايدارىن اشىپ، ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندەگى شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى مەن قوعامىنىڭ ءارقايسى سالاسىندا قول جەتكىزگەن شۇعىلالى تابىستارىن بەينەلەيدى. نازار اۋدارۋلارىڭىزدى وتىنەمىز.
شەكارا وڭىردەگى بارلىق سالانىڭ 5 جىل قايراتتانا العا ىلگەرىلەۋى ارقىلى شىت جاڭا بەينەگە ەنگەندىگىن قۋانا كورۋدەمىز.
”13 - بەسجىلدىقتان“ بەرى شينجياڭدىقتاردىڭ ورتاق ەستەمەسىنە زەر سالساق: ەكونوميكالىق دامۋى ءۇرتىس جاقسارعان ”شينجياڭ ىسكەرلىگىن“؛ ەكونوميكالىق قۇرىلىم ءۇرتىس ساپالىلانعان قۋانىشتى حابارلار ءجيى تارالعانىن؛ دامۋ قوزعاۋشى قۋاتتارىنداعى جاڭا مەن كونەنىڭ اۋىسۋى جۇزەگە اسقان ماقتانىشتى سەزىمدەردى؛ دامۋ ورتاسىندا جۇيەلى قايتا سومداۋ جۇزەگە اسقان ۇلگى مىسالداردى؛ نەگىزدىك قۇرىلعىلار ۇزدىكسىز كەمەلدەنگەن، بارلىق ايماق، وبلىس، قالا جوعارى قارقىندى تاس جول داۋىرىنە اياق باسىپ، شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنداعى قاتىناستا قارىشتاپ دامۋ جۇزەگە اسقان قۋانىشتاردى، سونداي - اق حالىق تۇرمىسى كورنەكتى جاقسارعان، كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارانىڭ جۇزدەرىنەن ەسكەن شاتتىقتى اڭعارامىز... داڭق، ماڭداي تەر، ءۇمىت، 1800 نەشە تاۋلىك ءۇرتىس كۇرەس جۇرگىزۋدىڭ ارقاسىندا شينجياڭ ەڭ سوڭىندا تاماشا ناتيجە تىزىمدىگىن تاپسىردى.
5 جىل جاپا - ماشاقاتتاردى باستان وتكەرىپ، 5 جىل قايراتتانا العا ىلگەرىلەدى. ”13 - بەسجىلدىق“ جوبا اياقتالۋ الدىندا تۇر، شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى جاڭا ساتىعا كوتەرىلدى.
نازاردى جوعارى ساپاعا شوعىرلاندىرىپ، ”قارقىندى“ تەزدەتتى
11 - ايدىڭ 23 - كۇنى گۋاڭجوۋ اۆتوكولىك توبى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى چۋانچي شينجياڭ زاۆودىندا جۇمىسشىلار 2021 نۇسقالى GS4 تيپتى ءمىنىس كولىگىن قۇراستىرىپ وندىرۋمەن قاربالاستانىپ جاتتى.
”جىل باسىندا تۇراقتانعان 500 كولىكتى ءوندىرۋ - ساتۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، ءبىز ۇستەمەلەپ قىزمەت ىستەپ اياق الىستى تەزدەتىپ جاتىرمىز“ دەپ ءسوزىن ساباقتاعان گۋاڭجوۋ اۆتوكولىك توبى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى ءمىنىس كولىك شەكتى سەرىكتەستىگى شينجياڭ بولىمشە سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى يان گۇيدۇڭ: سەرىكتەستىگىمىز وندىرگەن ونىمدەر باتىس سولتۇستىكتەگى 5 ولكە، رايونعا تولاسسىز تاسىلىپ، ءوندىرۋ - ساتۋ سىندى ەكى جاقتا جاندانعان جاعداي جارىققا شىقتى، - دەدى.
شانشي اۆتوكولىك توبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى شينجياڭ اۆتوكولىك شەكتى سەرىكتەستىگى شينجياڭداعى العاشقى كولىكتى تۇتاستاي ءوندىرۋ، جاساۋمەن شۇعىلداناتىن كاسىپورىن رەتىندە، 2012 - جىلى 4 - ايدا وندىرىسكە قوسىلعاننان بەرى اۋىر تيپتى جۇك كولىگىنەن جالپى 23 مىڭ 700ىن ءوندىرىپ، ساتىپ، 7 ميلليارد يۋاندىق ءونىم قۇنىن جاراتتى.
ورنىقتى قادام باسقان شينجياڭ اۆتوكولىك ونەركاسىبى تيبىن وزگەرتىپ دارەجەسىن جوعارىلاتۋدىڭ ”جىلدامدىعىن“ تەزدەتۋدە.
ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە ونەركاسىپ − نەگىزگى شايقاس مايدانى. ”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە شينجياڭدا كولەمدەنگەن ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ ارتقان ءونىم قۇنىندا جىل سايىن جوعارىلاۋ اۋقىمى جارىققا شىعىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％4.7 اينالاسىندا ارتتى، ونەركاسىپتىڭ ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى مەن جوعارى جاڭا تەحنيكالىق جاساۋ كاسىپتەرى ءۇرتىس 4 جىل ورتا ەسەپپەن 2 ورىندى سانعا تاياۋ ارتۋدى ساقتاپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسى ”ەنگىزۋ“ جانە ”جاقسارۋ“ بەتالىسىنا قاراي نىق قادام تاستادى.
ۇستانىم امالياتقا جەتەكشىلىك ەتىپ، ەرلىكپەن كۇرەس جۇرگىزۋ تاراۋىن جازدى.
5 جىلدان بەرى جاڭا دامۋ ۇستانىمىن جەتەكشى ەتىپ، دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، دامۋ باسىمدىعىن نىعايتىپ، ايبىندى رەفورمانى شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا جالپى بەتتىك باستادى −
جاڭالىق اشۋ ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇشكە اينالدى، سايكەسۋ ىشكى وندىرگىش كۇش ەرەكشەلىگىنە اينالدى، جاسىل دامۋ جالپى بەتتىك فورماتسياعا اينالدى، ەسىك اشۋ، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جولعا اينالدى، بىرگە يگىلىكتەنۋ ءتۇبىرلى نىساناعا اينالدى.
5 جىلدان بەرى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم بۇكىل رايونداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسىن ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ، شينجياڭ قىزمەتى باس نىساناسىن مىقتاپ يگەرىپ، ورنىقتىلىق جانە دامۋ سىندى ەكى شەشۋشى ءتۇيىندى يگەرىپ، كۇردەلى قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەۋ ىسكەرلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، حاۋىپ - قاتەردى، سىن - سايىستاردى مەڭگەرۋ قابىلەتىن ءوسىرىپ، ورنىقتىلىق ارقىلى پايدانى جارىققا شىعارىپ، دامۋ ارقىلى حالىق تىلەگىن توعىستىردى، ەكونوميكالىق دامۋ ءۇرتىس جاقساردى −
2014 - جىلدان 2019 - جىلعا دەيىن شينجياڭنىڭ رايوندىق ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 919 ميلليارد 590 ميلليون يۋاننان ءبىر تريلليون 359 ميلليارد 710 ميلليون يۋانعا ارتىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％7.2 ارتتى. ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ كىرىسى 128 ميلليارد 230 ميلليون يۋاننان 157 ميلليارد 760 ميلليون يۋانعا ارتىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％5.7 ارتتى.
تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ تەزدەپ، دامۋدىڭ سەرپىمدىلىگى كۇشەيدى
قامىر اشىتۋ، يلەۋ، ورنەك ءتۇسىرۋ، توناردا پىسىرۋ. قاس - قاعىمدا پىسقان نان قابات - قابات بولىپ ءتىزىلدى. ”قازىر مەن ءار كۇنى 3 دوربا ۇن ىستەتەمىن، ايىنا 6000 يۋان مولشەرىندە كىرىس كىرگىزەمىن“، - دەدى قۋانىشتى تۇردە ياركەن اۋدانى ودانلىق قالاشىعى ءپايزاۋات قىستاعىنىڭ تۇرعىنى يبادات وسمان.
ونەركاسىپتەندىرۋدىڭ ءداستۇرلى ءوندىرىس ءتاسىلىن قايتا سومداۋىنا ىلەسە، بۇگىنگى تاڭدا نان شينجياڭنىڭ ەرەكشە باسىم كاسىپ سالاسى ۇلگىسىنە اينالدى. ءۇرىمجى قالاسى نان مادەنيەتى كاسىپ سالاسى باقشاسى جۇمىس جۇرگىزگەن 3 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتا ورتا ەسەپپەن ءار كۇنى 50 مىڭ نان جابىپ، 1000 نەشە ادامدى شارۋاشىلىق قۇرۋعا، جۇمىستانۋعا باستادى.
نان شارۋاشىلىعى شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسىمەن تىعىز جاناسا وتىرىپ جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ شاعىن كارتيناسى. ”13 - بەسجىلدىقتان“ بەرى شينجياڭنىڭ كاسىپ قۇرىلىمى مەن دامۋ دەڭگەيى ساپالىلانىپ جانە ءوسىپ، 3 ۇلكەن كاسىپتىڭ قۇرىلىمى 2016 - جىلعى 48.9: 35.8 : 15.3دان 2019 - جىلى 51.6 : 35.3 : 13.1 بولىپ رەتتەلىپ، قىزمەت وتەۋ كاسىبى ەكونوميكالىق ارتۋدى جەتەكتەيتىن ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇشكە اينالدى.
”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە شينجياڭ جاڭا دامۋ ۇستانىمى ارقىلى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جاڭا كۇيىنە جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ تيبىن وزگەرتۋدى، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى، دامۋدىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋدى ۇزدىكسىز جەبەپ، قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، ەكونوميكانىڭ اناعۇرلىم ءونىمدى، اناعۇرلىم ساپالى، اناعۇرلىم باياندى دامۋىن ىلگەرىلەتتى.
تارىم ويپاتى توڭىرەگىندەگى ەرەكشە جەمىس ورمانى بازاسىنىڭ كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ ۇزارۋىنان، اۋىر كەدەي وڭىرلەردەگى كولەمدەنگەن باعىمشىلىق بازاسىنىڭ كاسىپ سالاسى ورنالاسىمىنا دەيىن؛ جۇمساق بولشەك جانە ينفورماتسيا كاسىپ سالاسىنىڭ بۇلتقا ”زەردە“ شوعىرلاندىرۋىنان ءىرى تيپتى جاساۋ كاسىبىندەگى تەحنيكالىق زەرتتەۋ - اشۋعا دەيىن... قازىرگى شينجياڭ بايتاق دالاسىن ارالاساڭىز، كاسىپ قۇرىلىمىنىڭ تيبىن وزگەرتۋدىڭ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدىڭ ايبىندى قادام ءۇنىن كەزكەلگەن جەردەن ەستي الاسىز.
5 جىلدان بەرى شينجياڭ 1 - كاسىپتىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋعا تاباندى بولىپ، استىق ءتۇسىمىن ورنىقتىرىپ، ماقتا شارۋاشىلىعىن ساپالىلاندىرىپ، مال شارۋاشىلىعىن جەبەپ، جەمىس شارۋاشىلىعىن نىعايتىپ، ەرەكشە كاسىپتەردى وركەندەتىپ، وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ سالاسى جۇيەسىن، ءوندىرىس جۇيەسىن جانە شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ جۇيەسىن جەدەل ورناتتى؛ 2 - كاسىپتە ماڭىزدى ءتۇيىندى مىقتى ۇستاۋعا تاباندى بولىپ، مۇناي، حيميا ونەركاسىبى سياقتى ءداستۇرلى كاسىپ سالالارىن وزگەرتۋدى، جاڭالاۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، دامۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى قۋاتتارىن بەلسەنە جەتىلدىردى؛ 3 - كاسىپتى قاۋىرت دامىتۋعا تاباندى بولىپ، قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ ۇلعايتۋدى، ساپالىلاندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، قىزمەت وتەۋمەن قامداۋدى ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، سۇرانىستىڭ كومەسكى كۇشىن ىسكە قوستى. ساياحات ارقىلى شينجياڭدى كوركەيتۋ ستراتەگياسىنىڭ زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىلۋىنە، اتقارىلۋىنا مەڭزەس، ساياحات كاسىبى جەتەكتەۋ قابىلەتى ەڭ كۇشتى، بۇقارانى باقىتقا كەنەلتۋ كولەمى ەڭ كەڭ، حالىقتى بايىتاتىن كاسىپ سالاسىنا اينالىپ كەلەدى.
”تومەنگە بەرۋ، باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ“ رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، جاڭا ومىرشەڭدىك قاۋلاتتى
”رۇقسات كۋالىگى مەن تيجارات كۋالىگىن ءبولۋدىڭ“ 100 رەفورما مىندەتىن ورىنداپ، ”26 كۋالىكتى بىرىكتىرۋدى“ جۇزەگە اسىردى؛ 50 ءتۇرلى ونەركاسىپ ءونىمىن ءوندىرۋ رۇقسات كۋالىگىن كۇشىنەن قالدىرىپ، ولكە دارەجەلى كۋالىك بەرىلەتىن 4 ءتۇرلى كاسىپورىنعا ”الدىمەن كۋالىك بەرىپ، ونان سوڭ انىقتاۋ“ جۇرگىزدى؛ كاسىپورىن اشۋ ۋاقىتىن 5 قىزمەت كۇنىنە جەتپەيتىن ۋاقىتقا دەيىن بۇكىل رايونداعى ينجەنەريا قۇرىلىس نىساندارىن تەكسەرىپ - بەكىتۋ ۋاقىتىن 120 قىزمەت كۇنىنە جەتپەيتىن ۋاقىتقا دەيىن قىسقارتىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ بازارعا كىرۋ رۇقساتىن كەڭەيتۋ جونىندەگى ساياسات - شارالاردى جالپى بەتتىك تياناقتاندىردى...
دامۋدىڭ ىرگەسىن بەكەمدەگەندە عانا، اناعۇرلىم كوپ بايلىق پەن فاكتوردىڭ شوعىرلانۋىن جەبەۋگە، جاڭالىق اشۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ، جاسامپازدىق جاساۋ ارمانىنىڭ ءونىپ - وسۋىنە مۇمكىندىك جاساۋعا بولادى. ”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە شينجياڭ ”تومەنگە بەرۋ، باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ“ رەفورماسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەي ىلگەرىلەتىپ، بازارعا كىرۋ رۇقساتىن كەڭەيتىپ، تەكسەرىپ - بەكىتۋ ءتارتىبىن جاقسارتىپ، تەكسەرىپ - بەكىتۋ ۇقىعىن تومەنگە بەرىپ، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىگى مەن قوعامنىڭ جاسامپازدىق قابىلەتىن بارىنشا قاۋلاتتى.
ساندى مالىمەتتەردە كورسەتىلۋىنشە، ”12 - بەسجىلدىقتىڭ“ سوڭىندا شينجياڭدا (بيڭتۋان قامتىلادى) تىركەۋدەگى بازار تۇلعالارى ءبىر ميلليون 109 مىڭ 600 بولسا؛ 2020 - جىلى 9 - ايدىڭ سوڭىندا تىركەۋدەگى بازار تۇلعالارى ءبىر ميلليون 996 مىڭعا جەتىپ، 2015 - جىلدىڭ سوڭىنداعىدان ％79.9 وسكەن.
بۇلاردىڭ بارلىعى جوعارى ساپالى دامۋعا شوعىرلانعان سارقىلماس قوزعاۋشى قۋاتقا اينالىپ، شينجياڭنىڭ اشىق جانە سيىسىمدى بولۋ دارقاندىعىن ايگىلەۋمەن قاتار، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا جاڭا قان قۇيىپ، ءوسۋ - وركەندەۋ ءۇمىتىنىڭ وتىن جاقتى.
جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ ىلگەرىلەۋى شينجياڭنىڭ اناعۇرلىم كەڭ دامۋ ورىسىنە قول جەتكىزۋىنە مۇمكىندىك بەردى. تاپتىرماس ەلەۋلى ورايدى مىقتى ۇستاعان شينجياڭ ساياساتتاردى بايلانىستىرۋدى، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى ۇلاستىرۋدى، ساۋدانى ىركىلىسسىزدەندىرۋدى، اقشانى اينالىمعا سالۋدى جانە جۇرت تىلەگىن توعىستىرۋدى ارقاۋ ەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋ مەن وزەكتى رايون قۇرىلىسىن بىرلەستىرىپ، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى، ەسىك اشۋدى جاپپاي كەڭەيتۋدى ىلگەرىلەتتى.
2016 - جىلعى 223 پويەزدان 2019 - جىلعى 1102 پويەزعا دەيىن ”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە شينجياڭنان قاتىناعان جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنىڭ جىلدىق ارتۋ مولشەرىنىڭ ％170تىك قارقىنى جوعارى ورلەۋدىڭ ەڭ ادەمى قيسىق سىزىعىن كەسكىندەدى. ”ءبىر پورت، 2 رايون، 5 ۇلكەن ورتالىق، شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن“ جەتەك ەتكەن، ەسىك اشىپ، العا ۇمتىلعان دامۋ كارتيناسى شينجياڭدا قۇلاشىن كەڭ جايۋدا.
ۋاقىت پاراعى توقتاماي اشىلىپ، دامۋ تاقىرىبى كۇن سايىن جاڭالانىپ، اي سايىن وزگەرۋدە. جاڭا دامۋ ارناسىندا شينجياڭ اناعۇرلىم ىرىقتى بەينەمەن، اناعۇرلىم نىق قاداممەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ تىڭ ورىسىنە قادام تاستاۋدا.
