”قۋانىپ بالالار ءجۇر ءماز كوڭىلدى، ءدان ريزا قارتتار دا جاز كوڭىلدى“ − بۇل تاۋ يۋانميڭ «تاۋ حۋايۋان ەستەلىگىندە» ارمانداعان تاماشا تۇرمىس كارتيناسى.
قارت پەن بالانىڭ قامى وتباسىنىڭ كوڭىل تۇيىنشەگى، قارت پەن بالا ماسەلەسى ەڭ ۇلكەن حالىق تۇرمىسى بولىپ تابىلادى.
ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى 2 - رەتكى اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلعاننان بەرى، رايونىمىز حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، ”قارت پەن بالا“ ماسەلەسىن حالىق تۇرمىسىنداعى اناعۇرلىم بيىك ورىنعا قويىپ، زەينەتكەرلىككە، ءسابي تاربيەسىنە قاتىستى ءبىرسىپىرا ساياساتتار بەلگىلەپ، جوعارى دەڭگەيدە ىلگەرىلەتىپ، ناقتى، ەگجەي - تەگجەيلى تياناقتاندىرىپ، قارتتار مەن بالالارعا قۋانىش سيلاپ، ارمانداعان تۇرمىس كارتيناسىن شىنايى ومىردە جۇزەگە اسىردى.
زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسى
قارتتارعا ناقتى باقىت سيلادى
”مەنىڭ ويىمداعى دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك − قارتتىق شاعىمدى قۋانىشپەن وتكىزۋ“، - دەيدى ءۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇرعىنى، 76 جاستاعى جاڭ گۇييىڭ، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى قارتتارعا كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعىندا ول ءار كۇنى زامانداس اپەكە - سىڭلىلەرىمەن اڭگىمە دۇكەن قۇرىپ، ءان ايتىپ، كوڭىل كوتەرىپ، قارتتىق ءومىرىن ساۋلەلى، مول مانمەن وتكىزۋدە.
جاڭ گۇييىڭ تۇرعان ءۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ قارتتارعا كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعى ”15 مينۋت بويىنشا الەۋمەتتىك اۋماق زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ شەڭبەرى“ بويىنشا اشىلعان، ول ۇيىندە جاتقان قارتتار ءۇشىن اس - سۋمەن قامداۋ، كۇندىز قارايلاسۋ، دەنساۋلىقتى كۇتىمدەۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ، دەمالىس جانە كوڭىل كوتەرۋ، رۋحاني جاقتان جۇباتۋ سياقتى ءبىر بەكەتتىك قىزمەت وتەۋ ازىرلەيدى. بۇل ورتالىقتىڭ جاۋاپتىسى ميھىرگۇل تۇرسۇننىڭ تانىستىرۋىنشا، ىندەت كەزىندە كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعى اس - سۋ جەتكىزىپ بەرۋ قىزمەتىن ۇيگە دەيىن كەڭەيتىپ، جاسى ۇلعايعان، جالعىز تۇراتىن، ءجۇرىس - تۇرىسى قولايسىز قارتتاردىڭ ۇيلەرىنە شاقىرعىش اپپارات ورناتىپتى.
ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى 2 - رەتكى اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلعاننان بەرى، رايونىمىز ”ءۇيدى نەگىز، الەۋمەتتىك اۋماقتى سۇيەنىش، قۇرىلىمداردى تولىقتاۋشى ەتكەن، ەمدەۋ مەن كۇتىمدەۋ ءوزارا بىرلەستىرىلگەن“ زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن بەلسەنە قۇرىپ، زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ ۇلگىسىنىڭ ەرەكشە قيىنشىلىعى بار قارتتارعا باعىتتالعان، ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ تيبىندەگى قامقورلىق قىزمەت وتەۋدەن بارلىق قارتتارعا باعىتتالعان حالىق تۇرمىسىندىق قىزمەت وتەۋگە بۇرىلىس جاساۋىن ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە ءۇي، الەۋمەتتىك اۋماق، قۇرىلىم سىندى ”ءۇشتى ءبىر تۇلعالاندىرعان“ زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن العاشقى قادامدا قالىپتاستىرىپ، 3 ميلليارد يۋانعا جۋىق ۇسىنىلىم قوسىپ، زەينەتكەرلىك قۇرىلىمدارى قۇرىلىسىن كۇشەيتتى. 2020 - جىلى 8 - ايدىڭ سوڭىنا دەيىن بۇكىل رايوندا جالپى زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ قۇرىلىمدارى 764كە، توسەك ورىن 63 مىڭ 492گە جەتتى.
قارتتارعا كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعى بارعان سايىن قارسى الىنۋدا. قازىرگى تاڭدا كىرىكپەلى ۇلگىدەگى الەۋمەتتىك اۋماقتاعى زەينەتكەرلىك، ”ينتەرنەت + ۇيدەگى زەينەتكەرلىك“ سىندى وزگەشە ەرەكشەلىكتەگى زەينەتكەرلىكتىڭ جاڭا ۇلگىلەرى جەر - جەردە بىرتىندەپ جارىققا شىقتى. ءۇرىمجى قالاسىنان، قۇلجا قالاسىنان كەيىن، بيىل قارامايلى قالاسى، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى، قۇمىل قالاسى ورتالىق قازىنا قولداۋ كورسەتەتىن ۇيدەگى جانە الەۋمەتتىك اۋماقتاعى زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ رەفورماسىن تۇيىندە سىناق ەتەتىن 5 - توپتاعى وڭىرلەر بولىپ بەلگىلەندى. بۇكىل شينجياڭدا قارتتارعا كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىقتارى 310عا جەتتى. ”تاڭەرتەڭ كەلىپ، كەشتە قايتامىز، بۇل جەردە كىتاپ وقىپ، جازۋ جازامىز نەمەسە كوڭىل اشۋ قيمىلدارىنا قاتىناسامىز، ون نەشە يۋانمەن ’3 قۋىرماشى، ءبىر سورپاسى‘ بار تۇسكى اس ىشۋگە بولادى“، - دەيدى ءۇرىمجى قالاسى ميدۇڭ رايونىنىڭ تۇرعىنى سۇن حوۋحۋا ءماز - مايرام بولىپ، ونىڭ ءۇيىنىڭ الدىنداعى جياحى الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعى بىلتىر 11 - ايدا ىسكە قوسىلعان سوڭ ول ءار كۇنى وسىندا كەلەدى ەكەن.
ورنىن الەۋمەتتىك اۋماق قامداعان، شينجياڭ جيۋفۋ حىرۇن زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ شەكتى سەرىكتەستىگى جۇمىس جۇرگىزۋگە جاۋاپتى بولعان اتالعان ورتالىقتا 2 ارنايى مىندەتتەگى قىزمەتكەر جانە ءبىر ارناۋلى ەرىكتى بار، ءار كۇنى كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعىنا كەلەتىن تۇرعىندار 70 ادامنان (رەت) اسادى، قاراستى اۋماقتاعى قاجەت ەتەتىن 60 جاستان اسقان تۇرعىنداردىڭ ۇيدەگى زەينەتكەرلىك قاجەتىن نەگىزىنەن قاناعاتتاندىرا الادى. جياحى الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعى سياقتى، 2019 - جىلى ءۇرىمجى قالاسى 35 كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعىن جاڭادان سالدى جانە ونىڭ جاڭالاپ دەڭگەيىن ءوسىردى، مۇنىڭ ％80تەن استامىنا 3 - جاقتىڭ جۇمىس جۇرگىزۋى، قىزمەت وتەۋى ەنگىزىلدى.
اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ىستەرى مەڭگەرمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسىنىڭ تانىستىرۋىنشا، 2013 - جىلدان بەرى رايونىمىز ساياسات شىعارىپ، زەينەتكەرلىك بازارىنا كىرگەن قوعامدىق كاپيتالدار زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ قۇرىلىسى قوسىمشا قاراجاتىنان، جۇمىس جۇرگىزۋ قوسىمشا قاراجاتىنان، سالىق اقىسىن ازايتۋدان جانە كەشىرىم ەتۋدەن، سۋ، ەلەكتر، گاز، جىلۋ اقىلارىنان جەڭىلدىك جاساۋدان يگىلىكتەنە الاتىن بولعان. قوعامدىق كاپيتالدىڭ ىركىلىسسىز ەنگىزىلۋى زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋ بازارىنىڭ ومىرشەڭدىگىن ءونىمدى تۇردە قاۋلاتىپ، قارتتاردىڭ جوعارى ساپالى، كوپ ساتىلى، الۋان ءتۇرلى زەينەتكەرلىك قاجەتتەرىن قاناعاتتاندىرعان.
شوعىرلى كۇتىمدەۋ - باعۋ
مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردى تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي قامتاماسىز ەتىپ، مۇمكىندىگى بارلاردىڭ قولىن بوساتتى
9 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستە لوپ اۋدانى شارباق اۋىلى اۋىل - قىستاق باقىت اۋلاسىنىڭ قيمىل ۇيىندە كامارحان ايۇپ دوڭگەلەكتى ورىندىقتا وتىرىپ بىرنەشە قارتپەن اڭگىمەلەسىپ وتىر، شۋاقتى كۇن ساۋلەسىندە جارقىن كۇلكىلەر ەمىس - ەمىس ەستىلىپ، سىحىيۋان اۋلاسىنىڭ بۇرىش - بۇرىشىنان جىلى مەيىر ەسۋدە.
”بۇل جەردە مەن باقىتتىڭ ءدامىن تاتتىم“، - دەيدى 85 جاستاعى كامارحان، باقىت اۋلاسىنداعى ءار بولمەدە دەربەس تازالىق ءۇيى، سىمدى تەلەۆيزور، ەلەكترلى سۋ جىلىتقىش سياقتى تۇرمىستىق قۇرىلعىلاردىڭ ءبارى تولىق ەكەن، اۋىرسا كورىنەتىن شيپاگەر، 3 ۋاق تاماق ىستەپ بەرەتىن ادام، كىر كيىمدەرىن جۋىپ بەرەتىن ادام بار، ”ءار كۇنىمىز تاماشا“.
”ۇيدەگى قارتىن سيلاپ، وپالى بولۋ، وزگە قارتقا دا قارايلاسىپ قامقور بولۋ“ نەشە مىڭ جىلدان بەرگى جاي بۇقارانىڭ تاماشا ارمانى؛ ادامداردىڭ قارتايعاندا كۇتىمدەلە الۋىن، قارتايعاندا سۇيەنىشى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ پارتيامىز بەن ۇكىمەتىمىز بەرگەن ايبىندى ۋادە.
2017 - جىلدىڭ باسىندا رايونىمىز ”بەستە قامتاماسىز ەتىلەتىن“ قارتتاردى شوعىرلى كۇتىمدەۋ - باعۋ جانە جەتىم بالالاردى شوعىرلى باعىپ - قاعۋ ءتۇزىمىن ورناتتى، قازىرگە دەيىن رايونىمىزدا بۇعان نيەتتى ”بەستە قامتاماسىز ەتىلەتىن“ قارتتاردى شوعىرلى كۇتىمدەۋ - باعۋ مولشەرى ％98كە، جەتىم بالالاردى شوعىرلى باعىپ - قاعۋ مولشەرى ％93.7كە جەتتى.
بيىل اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ”اۋىل - قىستاق باقىت اۋلاسىن قۇرىپ، قيىنشىلىعى بار قارتتاردىڭ تۇرمىسىنا قارايلاسۋ ماسەلەسىن شەشۋ“ تۋرالى ورنالاستىرۋ جاساپ، جايعاستىرىپ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 4 ايماق - وبلىسىنداعى 22 اۋداندا 207 اۋىل - قىستاق باقىت اۋلاسى نىسانىنىڭ قۇرىلىسىن 60 كۇن ىشىندە ورىندادى. اۋىل - قىستاق باقىت اۋلالارىنىڭ ىسكە قوسىلۋىنا ساي، رايونىمىز اۋىل - قىستاقتارداعى جالعىز تۇراتىن، جەتىم، ۇيدە قالعان، جاسامىس سياقتى قيىنشىلىعى بار قارتتاردىڭ تۇرمىسىنا قارايلاسۋ ماسەلەسى نەگىزىنەن شەشىلدى.
قاراقاش اۋدانى اقساراي اۋىلى قۇمدان قىستاعىنداعى قارتتاردى اماناتتاپ باعۋ ورنىندا 80 جاستاعى ياسىن عازى تىلشىگە مىناداي ەسەپ جاساپ كورسەتتى: قارتتاردى اماناتتاپ باعۋ ورنىنا كەلگەن سوڭ، ۇلىم مەن كەلىنىم سىرتقا شىعىپ الاڭسىز جۇمىس ىستەي الاتىن بولدى دا، جارتى جىلدا 20 مىڭ يۋاننان ارتىق تابىس تاپتى، ءۇيىمىز كەدەيلىكتەن ارىلىپ قويماي، بايۋعا دا ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ وتىر.
مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردى تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي قامتاماسىز ەتكەندە عانا، مۇمكىندىگى بارلاردىڭ قولىن بوساتۋعا بولادى. قاراقاش اۋداندىق حالىق ىستەرى مەكەمەسىنىڭ باستىعى ازەز ابدىرەشيت اۋىر كەدەي اۋدانداردىڭ زەينەتكەرلىك قىزمەتىن ىستەۋ ماقساتتارىنىڭ ءبىرى ەڭبەككۇشتەردى ازات ەتۋ دەپ قارايدى. قازىر قاراقاش اۋدانى اۋدان ورتالىعىندا قارتتار ءۇيى، اۋىل - قالاشىقتا اۋىل - قىستاق باقىت اۋلاسى، قىستاقتا قارتتاردى اماناتتاپ باعۋ ورنى بار 3 دارەجەلى زەينەتكەرلىك جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ ۇستىندە، بۇل قارتتاردىڭ ۇيلەرىندەگى ەڭبەككۇشتەردىڭ الاڭسىز، بار كۇشىمەن كىرىستەرىن ارتتىرۋىنا مۇمكىندىك بەرە الادى.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە
”بالاباقشاعا تۇسە الۋدان“ ”جاقسى بالاباقشاعا تۇسۋگە“ دەيىن
2 جىلدىڭ الدىندا العاش رەت ۇلىن ەرتىپ لىدۋدۋ نانحۋ شينشىجي بالاباقشاسىنا بارىپ اسەر العان ءسات ءۇرىمجى قالاسى شۇيموگوۋ رايونىندا تۇراتىن مي زاييىڭنىڭ انىق ەسىندە. تۇسكە دەيىن بالاسى شات - شادىمان ورتادا قۋانىشقا شومىپ، كەتەر كەزدە الۋان بوياۋلى 3 قاباتتى عيماراتتى نۇسقاپ تۇرىپ: ”شەشە، مەن مىنا بالاباقشانى ۇناتىپ قالدىم“، - دەگەن.
بالاسىنىڭ بالاباقشاعا تۇسكەندە جالپىعا ءتيىمدى جەكەشە بالاباقشانىڭ جاقسى ساياساتىنان يگىلىكتەنگەنى ونى ءتىپتى قۋانتتى. ”بالام ءۇرىمجى قالاسىنداعى 1 - دارەجەلى بالاباقشادا تۇردى، بالا قاراۋعا ايىنا 400 يۋان بەرىپ تۇردىم، اس - سۋ اقىسى كۇندىگىنە قاراي ەسەپتەلدى، ءار كۇنگى’3 ۋاق تاماق پەن 2 رەتكى قوسىمشا ازىققا‘ تەك 15 يۋان قاجەت، ءبىر ايدا بالاباقشاعا تولىق بارسا ارەڭ 700 نەشە يۋان عانا جۇمسالاتىن“، - دەيدى مي زاييىڭ.
رايونىمىز اۋىل - قىستاقتاعى مەكتەپكە دەيىنگى قوس ءتىلدى بالاباقشالاردىڭ ”قۇرۋعا تيىستىلەرىن تۇگەل قۇرۋ“، اۋىل - قىستاق بالاباقشالارىنا ”كىرۋگە ءتيىستى بالالاردى تۇگەل كىرگىزۋ“ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ نەگىزىندە، ءار دارەجەلى ۇكىمەتتىڭ بالاباقشا اشۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ونان ارى كۇشەيتىپ، قالالارداعى جالپىعا ءتيىمدى بالاباقشالاردىڭ قامتۋ كولەمىن كەڭەيتىپ، جالپىعا ءتيىمدى بايلىقتى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن بالاباقشا جۇيەسىن قۇلشىنا قالىپتاستىردى.
جالپىعا ءتيىمدى بايلىقتاردىڭ قامتۋ مولشەرىن قالاي جوعارىلاتۋعا بولادى؟ 2019 - جىلى بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى 40 ميلليون يۋان قارجى دايىنداپ ۇكىمەتتىك بالاباقشادان جاڭادان ەكەۋىن قۇرىپ، تاعى ءبىر ميلليون 290 مىڭ يۋان قوسىپ بۇراتالا قالاسىنداعى 3 حالىقتىق بالاباقشانى جالپىعا ءتيىمدى حالىقتىق بالاباقشا ەتىپ قۇرىپ شىقتى، بۇدان 700 نەشە بالا يگىلىكتەندى. قازىرگە دەيىن اتالعان وبلىستاعى جالپىعا ءتيىمدى بالاباقشانىڭ قامتۋ كولەمى ％95كە جەتىپ، ”بالاباقشاعا ءتۇسۋ قيىن بولۋ، بالاباقشاعا ءتۇسۋ قىمبات بولۋ“ ماسەلەسىن جەڭىلدەتتى.
”جالپىعا ءتيىمدى بالاباقشا بولىپ وزگەرتىلگەن سوڭ، وقىتۋشىلاردىڭ وقىتۋدى دەن قويا زەرتتەۋ بەلسەندىلىگى اناعۇرلىم جوعارىلادى“، - دەيدى بۇراتالا قالاسى بەيلەي بالاباقشاسىنىڭ باستىعى لي جيرۇڭ، بىلتىر بۇراتالا قالاسىنىڭ وقۋ - اعارتۋ جۇيەسىندەگى وقىتۋشىلار جارىسىندا بۇل بالاباقشادان 3 وقىتۋشى سيلىققا يە بولدى.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەنى دامىتۋدا، قاتتى بولشەك نەگىز، وقىتۋشىلار شەشۋشى تەتىك سانالادى. 2016 - جىلدان 2019 - جىلعا دەيىن، رايونىمىز مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە وقىتۋشىلارىنان 44 مىڭ 300 ادامدى جۇمىسقا قابىلداپ، وقىتۋشىلار قوسىنىنىڭ سانى تولىقتانىپ، قۇرىلىم ايتارلىقتاي ساپالىلاندى.
”قازىر ءار كلاسقا 2 وقىتۋشى، ءبىر باعۋشى تاعايىندالعان، بۇل بالالاردىڭ تۇرمىسى مەن ۇيرەنۋىنىڭ ءار بۋىنىن قامتي الادى، بالالار بالاباقشادا وتە كوڭىلدى وتەدى“، - دەيدى گۇما اۋدانى گۇما قالاشىعى چىجوۋ بالاباقشاسىنىڭ باستىعى پاتىگۇل ابىليكىم، وڭتۇستىك - سولتۇستىك شينجياڭ بالاباقشا باستىقتارىنىڭ جۇپ قۇراپ بىرگە قۇرۋى، قوس باعىتتا مىندەتكە ءىلىنىپ قىزمەت ىستەۋى ارقىلى بۇكىل شينجياڭ كولەمىندەگى وزىق تاربيە ۇستانىمدارى مەن باسقارۋ تاسىلدەرىن ۇلاستىرۋعا، بىرگە يگىلىكتەنۋگە مۇمكىندىك جاساپ، قالا مەن اۋىلداعى وقۋ - اعارتۋدىڭ بىركەلكى دامۋىن پارمەندى جەبەدى.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەنىڭ ساپالى، جالپىعا ءتيىمدى بولۋىن ىلگەرىلەتۋ ءارى مەملەكەتتىڭ تالابى، ءارى بۇقارانىڭ تابىس سەزىمىن كۇشەيتۋدىڭ ماڭىزدى بەينەسى بولىپ تابىلادى. 2019 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن رايونىمىزدا بالاباقشالار 7416عا، بالاباقشاداعى بالالار سانى ءبىر ميلليون 427 مىڭ 800گە جەتىپ، مەكتەپكە دەيىنگى 3 جىلدا بالاباقشاعا ءتۇسۋدىڭ جالپى مولشەرى ％97.51كە، جالپىعا ءتيىمدى بالاباقشالاردىڭ قامتۋ مولشەرى ％89.34كە، ۇكىمەتتىك بالاباقشالاردىڭ بالاباقشالاردا يەلەگەن سالىستىرماسى ％86.33كە جەتىپ، بۇكىل مەملەكەتتىڭ 2020 - جىلعا بارعاندا بۇل كورسەتكىشتەردى جەكە - جەكە ％85كە، ％80كە، ％50كە جەتكىزۋ نىساناسىن الدىن الا ورىنداپ، بۇكىل ەلدىڭ الدىڭعى قاتارىنان ورىن الدى.
”قارتايعاندا كۇتىمدەلەتىن ورنى، بالالاردىڭ وقيتىن مەكتەبى بولدى“، تاپتەشتەي كەسكىندەلگەن حالىق تۇرمىسى باقىتىنىڭ وسىناۋ جاڭا كارتيناسى دوڭگەلەك داۋلەتتى تۇرمىستىڭ داۋىرلىك ءمانىن قامتىپ، قارتتار مەن بالالارعا اناعۇرلىم كوپ تابىس سەزىمىن جانە باقىت سەزىمىن سيلاپ، وتباسىنىڭ كوڭىل تۇيىنشەگى قارت پەن بالانىڭ اناعۇرلىم ءتاتتى كۇلكىگە بولەنۋىنە، تۇرمىستارىنىڭ ونان ارى تاماشا بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
