مەرەكە دۋماندى تويلاندى، تۇتىنۋ بازارى كۇسەت بولدى
مەملەكەت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە، تۇتاس رايوندا نەگىزگى تاقىرىبى ايقىن، مازمۇنى باي قۇتتىقتاۋ قيمىلدارى تۇتىنۋ بازارىن قاباعات جانداندىردى، ينتەرنەتتەگى تانىمال وزگەشە شاعىن قالاشىققا بارۋ، جوعارى قارقىندى پويەزگە وتىرىپ جولاۋشى شىعۋ، ”كەشكى ەكونوميكا“ سياقتى جاڭاشا تۇتىنۋ تۇرمىس ءتاسىلى ادامداردى باۋراپ، دەمالىس كەزىندەگى تۇتىنۋدىڭ جاڭا وشاعىنا اينالدى.
■ وزگەشە شاعىن قالاشىق − تۇتىنۋدىڭ جاڭا وشاعىنا اينالدى
”مەن جانە مەنىڭ وتانىم“ كۋايشان قيمىلى، ورەندەردىڭ ۋشۋ ويىنى، سىچۋان تەاترىنىڭ بەت قۇبىلتۋى... مەملەكەت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە، ينتەرنەتتە جاڭادان تانىمال بولعان ورىن − ءۇرىمجى اۋدانى شۇيشيگوۋ قالاشىعى ”شيانلاي شاعىن قالاشىعى“ ءبىر قىدىرۋ قيمىلدار وتكىزىپ، قالا تۇرعىندارىن جانە ساياحاتشىلاردى باۋرادى، شاعىن قالاشىق الاڭىندا تۇرعىزىلعان ”مەن شينجياڭدا تۇرىپ، وتانعا تىلەك تىلەيمىن“ جاڭاشا ىزگى تىلەك تامى كوپشىلىكتى جابال سۋرەتكە ءتۇسىپ ەستەلىك قالدىرۋعا باۋرادى.
بيىل 9 - ايدا جۇمىس باستاعان ”شيانلاي شاعىن قالاشىعى“ ءۇرىمجى اۋدانى نانسان مادەنيەت ساياحاتىنىڭ جاڭا بوگەنايى بولدى. مەملەكەت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە، ۇزىندىعى 200 مەتر كەلەتىن ءدامدى تاعامدار كوشەسىندە ءتۇرلى ءدامدى تاعامداردان اۋىز ءتيۋ ءۇشىن كوپشىلىك ۇزىن قاتارعا تۇردى. ءبىر فىنتاڭ دۇكەنىنىڭ قوجايىنى بىلاي دەپ تانىستىردى: وسى بىرنەشە كۇندە ساياحاتشىلاردىڭ اياعى ۇزىلمەدى، دۇكەننىڭ ءار كۇنگى تيجارات سوماسى 5000 يۋاننىڭ ۇستىندە بولدى.
”شيانلاي شاعىن قالاشىعى“ جوسپارلاۋ ءبولىمىنىڭ جاۋاپتىسى ۋاڭ كى بىلاي دەدى: ”كورىنىس ءوڭىرىن ساياحاتتاۋدان مادەنيەت ساياحاتىنا دەيىن، ودان ۋنيۆەرسالدى ساياحاتقا دەيىن، شينجياڭنىڭ مادەنيەت ساياحات كاسىبى، ءسوزسىز، بارعان سايىن جاقسارادى“.
تۇتاس شينجياڭنىڭ جەر - جەرىندەگى وزگەشە شاعىن قالاشىقتىڭ ساۋداسى كۇسەت بولىپ قانا قالماستان، تارباعاتاي ايماعىنىڭ باقتى شەكارا وتكەلىنە ىرگە تەپكەن جۇڭگو - قازاقستان شەكارا تۇرعىندارىنىڭ ءوزارا ساۋدا جاساسۋىنىڭ تيپ وزگەرتىپ دامۋى ساۋدا - ساتتىق وڭىرىندە ساياحاتشىلاردىڭ سانىن، تيجارات سوماسىن دا ءۇستى - ۇستىنە ارتتىردى. جاڭادان قۇرىلعان جىبەك جولى مادەنيەت ساۋدا تاۋارلارى بازارى وتكىزگەن تاۋارلاردى كورمەگە قويۋ، ساتۋ اپتالىعى قيمىلىندا ۇرىمجىلىك ساياحاتشى ليۋ حۋاننىڭ تابىسى مول بولدى. كەتەرىندە، قولىنا ۇلكەندى - كىشىلى سومكەلەرىن كوتەرگەن ”ونىڭ قول تەلەفونىنا ساتىپ الا كەل“ دەگەن حابار ارت - ارتىنان كەلىپ جاتتى.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، 10 - ايدىڭ 1 - كۇنىنەن 4 - كۇنىنە دەيىن، باقتى شەكارا وتكەلىندەگى جۇڭگو - قازاقستان ش−ەكارا تۇرعىندارىنىڭ ءوزارا ساۋدا جاساسۋ بازارىندا اعىلعان ەل 7300دەن ارتىق ادام - رەتكە جەتىپ، ساۋدا جالپى سوماسى 860 مىڭ يۋاننان اسقان.
■ جوعارى قارقىندى پويەزبەن جولاۋشىلاۋ − جاڭا سالتقا اينالدى
”قازىر جولاۋشىلاپ شىققاندا − ءبىرىنشى تالعامىمىز جوعارى قارقىندى پويەزعا وتىرۋ، دەمالىس كەزىندە سىرتقا شىعىپ ساياحاتتاۋ وتە قولايلى بولدى!“ قۇمىل قالاسىنىڭ تۇرعىنى يىن رۇڭجۇن 10 - ايدىڭ 2 - كۇنى ساعات 8دەن 30 مينۋت وتكەندە جوعارى قارقىندى پويەزگە وتىرىپ، ساعات 11دەن 19 مينۋت وتكەندە - اق ۇرىمجىگە كەلىپ الدى. ”بۇرىندارى ۇرىمجىگە كەلۋ ءۇشىن پويەزبەن 8 ساعاتتان ارتىق جۇرەتىنبىز، قازىر جوعارى قارقىندى پويەز ءارى تەز، ءارى ورنىقتى“، - دەدى ول.
قۇمىل قالاسىنىڭ تۇرعىنى چىڭ شينپيڭ ءۇي ىشىمەن جوعارى قارقىندى پويەزبەن لانجوۋعا بارىپ حۋاڭحىنى كورۋدى تاڭدادى. ”قۇمىلدان لانجوۋعا دەيىن 9 ساعاتتان ارتىق قانا جۇرەدى ەكەن، بۇرىنعى جىلدام پويەزبەن سالىستىرعاندا ۋاقىت تەڭ جارىمىنا جۋىق قىسقاردى“، - دەپ ءسوزىن ساباقتاعان چىڭ شينپيڭ ”قازىر تاڭەرتەڭ شينجياڭدا اق شاي ءىشىپ، تۇستەن كەيىن - اق لانجوۋدا سيىر ەتى كەسپەسىن جەۋگە بولادى“ دەدى.
ساناققا نەگىزدەلگەندە، 9 - ايدىڭ 30 - كۇنىنەن 10 - ايدىڭ 5 - كۇنىنە دەيىن، قۇمىل بەكەتى قابىلداعان جولاۋشى سانى 85 مىڭ ادام - رەتكە، قۇمىل بەكەتىنەن اتتانعان جولاۋشى سانى 46 مىڭ ادام - رەتكە جەتكەن.
قىسقا جولعا شىققان جولاۋشىلار دا قالا ارالىق كەزەكشى پويەزدەردىڭ ”الەۋمەتتىك قاتىناس سيپاتىندىق“ قولايلىلىعىنان يگىلىكتەندى. ءۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇرعىنى ما جينچىڭ وتباسى قالا ارالىق پويەزبەن قارامايلى قالاسىنا بارىپ قاراماي تاۋى مەن سايتانكەرىشتى تاماشالاۋدى تاڭدادى.
ينتەرنەتتە كولىكتى مايعا الۋ دا دەمالىس كەزىندە ورلەۋگە كوتەرىلدى، ساياحاتشىلار ۇشاقپەن نەمەسە پويەزبەن وزگە جەرگە جەتكەن سوڭ، ينتەرنەتتە كولىكتى مايعا الىپ ەمىن - ەركىن ارالاۋ كوپتەگەن ادامداردىڭ تالعامىنا اينالدى. ءتىلشىنىڭ بىرنەشە ينتەرنەتتە كولىكتى مايعا بەرۋ سەرىكتەستىكتەرىنەن ۇعىسۋىنشا، تۇرمىستىق اۆتوكولىكتەر، ساۋدالىق اۆتوكولىكتەر قاجەتتى قاناعاتتاندىرا الماي قالىپتى.
■ ”كەشكى ەكونوميكا“نىڭ باۋراۋ قۋاتى ايرىقشا بولدى
كەشقۇرىم اشەكەيلى شام - شىراقتار جايناپ، قاشقار مىڭ قۇلپىرعان اسەم تۇسكە وراندى. كەشكى بازار − قاشقاردىڭ كەشكى تۇرمىسىنىڭ ىقشام كورىنىسى، ءتۇرلى ءدامدى تاعامدار بۇل ارادا مولىنان جينالعان. ءتۇرى مول، ءدامى وزگەشە بولعاندىقتان، ادامدار كەتۋدى قيمايدى.
”قاشقارعا كەلسەڭ، ءسوزسىز، كەشكى بازارىنا بارىپ ارالاپ، ءدامدى تاعامدارىن تاتىپ كورۋىڭ كەرەك“. مەملەكەت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە سىچۋاننان شينجياڭعا ساياحاتتاپ كەلگەن ساي چيڭسۇڭ قاشقاردىڭ كەشكى بازارىن ايرىقشا ۇناتتى.
قاشقار قالاسى وردالى كەشكى بازارى ءتورت ماۋسىمدا دا تيجاراتىن توقتاتپايدى، ءار كۇنى كەشتە وندا قاقتاعان بالىق، كاۋاپ، ءتۇرلى جەڭىل تاعامدار، ءتۇرلى جەمىس - جيدەك سياقتى ءدامدى تاعامداردىڭ بارلىعى بار. كاۋاپ دۇكەنىنىڭ قوجايىنى ءابىلاحات قاسىم ءار كۇنى كەش باتىسىمەن - اق قاتتى قاربالاستىققا تۇسەدى، قولىنداعى كاۋاپتاردى قىزىل شوقتا توقتاۋسىز اۋدارىپ - توڭكەرىپ، حوش ءيىسىن شار تاراپقا جايادى.
”− كۇنىنە 1500 يۋاننان 2000 يۋانعا دەيىن اقشا تابامىن، ساۋدامىز وتە جاقسى، ىشكى ولكەلەردەن بۇل اراعا كەلگەن ساياحاتشىلار كوپ، شەتەلدىك ساياحاتشىلار دا از ەمەس“، - دەيدى ءابىلاحات.
ءتۇن شىمىلدىعى ۇيىرىلە، اقسۋ قالاسى لانگان جولىنداعى ءبىر ساۋدا سارايىنىڭ سىرتىندا قىزىل شىراق نۇرلاندىرعان ۇزىن كاريدور ايرىقشا كوز تارتادى، ”مەملەكەت مەرەكەسىن قۇتتىقتايمىز“ دەگەن جازۋ باسىلعان قىزىل تۇمشالامالى شامدار ءىلىنىپ، وعان ايشىقتى شاعىن رەڭدى شامدار قوسىلىپ، تۇتاس كوشە قىزىل ءتۇستىڭ ءنار بەرۋىندە شاتتىققا شومىپ، كوپتەگەن قالا تۇرعىندارىن سۋرەتكە ءتۇسىپ ەستەلىك قالدىرۋعا باۋرادى. ”كۇندىز كوشەگە شىعىپ زات ساتىپ الىپ، كەشتە قۋانىشتى ءتۇن كورىنىسىن تاماشالايمىز، وسى مەملەكەت مەرەكەسى ءماندى دە ءساندى بولدى“، - دەدى تاياۋ ماڭدا تۇراتىن اقسۋ قالاسىنىڭ تۇرعىنى جوۋ ياڭ.
