قۇبىر تورى تۇس ـ تۇسقا تارتىلىپ، حالىق تۇرمىسىن العا جەتەكتەدى

_ شينجياڭنىڭ ”10 تور“ قۇرىلىسى جونىندەگى جەلىلەس حابار (9)

　　□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ۋاڭ يايۇن

　　شۇمەكتى اقىرىن بۇراپ اششاڭىز، تاپ ـ تازا ٴمولدىر سۋ سىڭعىرلاپ اعىپ، كيىم ـ كەشەك، كوكونىس جۋساڭىز تازا دا قولايلى بولدى؛ جانار گازدىڭ تىعىنىن اشساڭىز، تازا ەنەرگيا لەزدە جەتىپ، شاي قايناتىپ، اس پىسىرۋدان قام جەمەيتىن بولدىق؛ دارەت شەلەگىنىڭ كىنوپكاسىن باسىپ قالساڭىز، سۋ تەز قارقىنمەن ۇيىرىلە اعىپ لاس زاتتاردى ىعىستىرىپ، قولايلى، تازا، جايلى بولدى... ٴبىز داعدىلانىپ كەتكەن مىنە وسىنداي وسى زامانعى وركەنيەتتى تۇرمىس ٴتاسىلى قالانىڭ استىندا كومىلىپ جاتقان الىپ قۇبىر تورىنىڭ ٴۇنسىز قورعاۋىنان ايرىلا المايدى.

　　2024 ـ جىلى شينجياڭ وسىزاماندانعان نەگىزدىك قۇرىلعىلار جۇيەسىن جەدەل قۇرادى، اۆتونوميالى رايوننىڭ ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداماسىندا ”10 توردى“ بەلسەنە قالىپتاستىرۋ العا قويىلدى، مۇنىڭ ىشىندە، شوعىرلى ٴارى قولايلى بولعان جەر استى قۇبىر تورى دا بار.

　　تاس جول تورى، تەمىر جول تورى سياقتى كوزگە وڭاي شالدىعاتىن باسقا ”تورلارمەن“ سالىستىرعاندا، جەر استى قۇبىر تورى جەر استىنا تەرەڭ كومىلەتىن ەرەكشەلىگى سەبەبىنەن ادامداردىڭ نازارىنا وڭاي ىلىنە بەرمەيدى. دەسە دە، ٴىس جۇزىندە، قالانىڭ ”قان تامىرى“ جانە ”جۇيكە تامىرى“ اتالعان جەر استى قۇبىر تورى بۇقارانىڭ باقىتى مەن قالانىڭ دامۋىنا بىلىنبەي تىرەك بولىپ وتىر.

　　ٴتۇزىم كەمەلدەنىپ، جاعداي انىقتالدى

　　2023 ـ جىلعى ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: قالا جەر استى قۇبىر تورىن قۇرۋ _ قالانىڭ ”ماندىك“ ينجەنەرياسى، ”ٴبىزدىڭ جۇڭگونىڭ داستۇرىندە ٴبارى بەت ـ بەدەلدى ويلايدى، ٴىس جۇزىندە، بەت ـ بەدەل دە، ىشكى ٴمان دە كەرەك، ونان دا ماڭىزدىسى، ىشكى مانگە باسا ٴمان بەرۋ كەرەك“.

　　قالا جەر استى قۇبىر تورلارىنان قايسىلارى بار؟ شينجياڭنىڭ جەر استى قۇبىر تورىنىڭ ۇزىندىعى قانشا؟

　　”ٴبىزدىڭ تۇرمىس، ٴوندىرىس قاجەتىمىزدى قاناعاتتاندىراتىن، جەر استىنا كومىلگەن سۋ جەتكىزۋ، لاس سۋ، تۇلەمە سۋ، تابيعي گاز، جىلۋ كۇشى، ەلەكتر قۋاتى، حابارلاسۋ سياقتى قالا قۇرىلعىلارىنداعى الەۋمەتتىك قۇبىر جەلىلەرىنىڭ ٴبارى قالا جەر استى قۇبىر تورىنا جاتادى“، ـ دەدى اۆتونوميالى رايوندىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا ـ اۋىل قۇرىلىسى مەڭگەرمەسى قالا قۇرىلىسى باسقارماسىنىڭ باستىعى حى فىڭ تانىستىرىپ.

　　قالا جەر استى قۇبىر تورى سان مىڭداعان وتباسىنا تۇتاسىپ، قالانىڭ ساپاسىمەن جانە بۇقارانىڭ باقىت سەزىمىمەن تىعىز بايلانىستى. الايدا، قالا قۇرىلعىلارىنداعى قۇبىر تورى قالانىڭ استىندا بولىپ، جان ـ جاققا تارتىلعاندىقتان، تۇرلىشە ٴوڭىردىڭ دامۋى مەن ٴىس جۇزىندىك جاعدايىندا ٴبىرشاما ۇلكەن پارىق ساقتالۋدا. قۇبىر تورىن ٴونىمدى قورعاۋ مەن باسقارۋدى قالاي جۇزەگە اسىرۋدا، ”جاعدايدى انىقتاۋ“ ماڭداي الدى مىندەتكە اينالدى.

　　2021 ـ جىلى شينجياڭ ەڭ الدىمەن ٴۇرىمجى قالاسى، قارامايلى قالاسى، تۇرپان قالاسى، قۇمىل قالاسى، كۇيتۇن قالاسى، اقسۋ قالاسى سياقتى 6 قالادا الدىمەن اتقارىپ، الدىمەن سىناق ەتىپ، قالانىڭ جەر استى نەگىزدىك قۇرىلعىلارىن جاپپاي تەكسەرۋ، جاعدايىن انىقتاۋ قىزمەتىن باستاپ اتقارىپ، ٴتۇيىندى تۇردە تەز قارقىندى جول، كۇرە جول، قوسىمشا جول، تارماق جول، وتكەل جانە باسقا دا الەۋمەتتىك وڭىرلەردى قامتىعان قالا جولدارىنا، كوشەلەرگە مەڭزەس، قالا ـ قالاشىقتى سۋمەن قامداۋ، سۋ ىعىستىرۋ، جانار گاز، جىلۋ كۇشى، ەلەكتر قۋاتى، حابارلاسۋ، حالىقتىق اۋە قورعانىسى ينجەنەرياسى سياقتى جەر استى قالا نەگىزدىك قۇرىلعىلارىنا جاپپاي تەكسەرۋ جۇرگىزدى.

　　2022 ـ جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، شينجياڭدا قالا ـ قالاشىقتارداعى جانار گاز قۇبىرىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 23 مىڭ كيلومەترگە، سۋ جەتكىزۋ قۇبىرى 20 مىڭ كيلومەترگە، سۋ ىعىستىرۋ قۇبىرى 15 مىڭ كيلومەترگە، جىلۋمەن قامداۋ قۇبىرى 20 مىڭ كيلومەترگە جەتتى.

　　جۇيەلى باسقارىپ، ٴتۇزىمدى الدىمەن اتقاردى. 2022 ـ جىلى شينجياڭنىڭ تۇڭعىش قالانىڭ جەر استى ۋنيۆەرسال قۇبىر ٴدالىزى جونىندەگى جەرگىلىكتى زاڭ ەرەجەسى _ «ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ جەر استى ۋنيۆەرسال قۇبىر ٴدالىزىن باسقارۋ ەرەجەسى» شىعارىلىپ، جەر استى ۋنيۆەرسال قۇبىر ٴدالىزى قۇرىلىسى زاڭمەن باسقارۋ ارناسىنا ەنگىزىلدى.

　　سونىمەن بىرگە باسقارۋ ٴتۇزىمى ۇزدىكسىز ارناعا ٴتۇسىرىلدى. ىلگەرىندى ـ كەيىندى اۆتونوميالى رايوننىڭ قالانىڭ جەر استى قالا نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ، اۆتونوميالى رايوننىڭ قالانىڭ جانار گاز قۇبىرى سياقتىلاردىڭ كونەرگەنىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ جونىندەگى اتقارۋ جوباسى سياقتى ٴبىر قىدىرۋ ساياساتتىق جەتەكشى حۇجاتتارىن شىعاردى، «اۆتونوميالى رايوننىڭ قالانى ۋنيۆەرسال باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ تۇعىر قۇرىلىسى جەتەكشى ەرەجەسى»، «اۆتونوميالى رايوننىڭ زەردەلى قالا ىستەرى جەتەكشى ەرەجەسى (سىناق رەتىندە اتقارىلادى)» سياقتى ولشەمدەردى جاريالاپ اتقارىپ، قۇرىلعىلاردى باسقارۋدى ەگجەي ـ تەگجەيلىلەندىرۋ، جۇيەلىلەندىرۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتتى.

　　ۇزدىكسىز ۇزارعان جەر استى قۇبىر تورى شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىس ساپاسىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارىلاۋىنا كۋا بولدى. سونىمەن بىرگە ٴتىپتى دە كەمەلدى، قولايلى بولعان جەر استى قۇبىر تورىن قۇرۋ نىساناسى جاسالدى.

　　جاڭالاپ، وزگەرتىپ، جۇرت جۇرەگىن جىلىتتى

　　ەڭ جاڭا جاريالانعان 2024 ـ جىلعى شينجياڭنىڭ حالىق شارۋاشىلىعى مەن قوعامدىق دامۋ جوسپارىنا جانە نەگىزگى كورسەتكىشتەرىنە نەگىزدەلگەندە، بيىل شينجياڭ ٴتۇرلى قۇبىردان 1700 كيلومەتردەن استامىن جاڭالاۋعا، وزگەرتۋگە كۇش سالادى ەكەن.

　　كوكتەم لەبى ەسكەن 4 ـ ايدا ٴپىشان اۋدانىنىڭ كونەرىپ كەتكەن جانار گاز قۇبىر جەلىلەرىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ نىسان ورنىندا جۇمىسشىلار جۇمىستى قاربالاس ٴارى ٴتارتىپتى ىستەپ، ماشينا جابدىقتارى قازۋ، قۇبىر تاسىمالداۋ سياقتى جۇمىستاردى سايكەسىپ ىستەۋدە.

　　”بولەككە، كولەمگە ٴبولىپ ىستەۋ قۇرىلىس ٴتاسىلىن قولدانىپ، ٴبىر بولىگىن سالىپ بولساق سول بولەكتى پايدالانۋعا بەرىپ، نىساندى ەرتەرەك اياقتاتۋعا، بۇقارانى ەرتەرەك يگىلىككە كەنەلتۋگە كۇش سالدىق“. شينجياڭ قالا جانار گاز قۇرىلىسى اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ نىسان ديرەكتورى رىن تاۋ بىلاي دەدى: بيىل ٴپىشان اۋدانى دالاداعى جانار گاز قۇبىر تورىنان 11.58 كيلومەترىن وزگەرتۋدى جوسپارلاۋدا، مۇنان تىس، 11 مىڭ 823 وتباسىنىڭ ۇيىندەگى 5.911 كيلومەتر جانار گاز كاۋچۇك جۇمساق تۇتىكشەسىن وزگەرتەدى.

　　كونە، ەسكى قۇبىر تورىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ ٴبىر جاعىنان، دامۋعا سايادى، ەندى ٴبىر جاعىنان، حالىق تۇرمىسىنا سايادى. جۋىق جىلداردان بەرى شينجياڭ نازاردى قالا نەگىزدىك قۇرىلعىسىنداعى ولقىلىقتارعا شوعىرلاندىرىپ، ماتەريال ساپاسى ناشار، پايدالانعان جىل شەگى ٴبىرشاما ۇزاق، پايدالانۋ ورتاسىندا حاۋىپسىزدىك كومەسكى كىناراتتار ساقتالعان جانە قاتىستى ولشەم بەلگىلەمەسىنە ۇيلەسپەيتىن كونەرگەن قۇبىر مەن قۇرىلعىلاردى بار كۇشپەن جاڭالاپ، وزگەرتىپ، قالانىڭ ساپاسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، قونىستانۋ ورتاسىن جاقسارتىپ، بۇقارانىڭ باقىت سەزىمىن كۇشەيتتى.

　　اقسۋ ايماعى جاڭالاۋ، وزگەرتۋ جوباسىن جاساپ، مىندەت پەن ۋاقىت مەرزىمىن ايقىنداپ، كونەرگەن قالا قۇبىرىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ نىسان قامباسىن ورناتىپ، نىسانعا ٴوتىنىش بەرۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، قوسىمشا جاردەم اقى كومەگىنە بەلسەنە قول جەتكىزدى.

　　”2023 ـ جىلى جانار گاز قۇبىرىنان جالپى 76.8 كيلومەتر، سۋ جەتكىزۋ قۇبىر تورىنان 72.43 كيلومەتر، سۋ ىعىستىرۋ قۇبىر تورىنان 56.7 كيلومەتر وزگەرتىلدى“، ـ دەدى اقسۋ ايماقتىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى لي شياۋمۋ تانىستىرىپ.

　　قالا جەر استى قۇبىر تورىنىڭ ٴبىر سۇيەم جاڭالانۋىنىڭ ٴوزى بۇقارانىڭ باقىت سەزىمى مەن قالا ساپاسىنىڭ جوعارىلاۋى بولماق. 2022 ـ جىلى، 2023 ـ جىلى 2 جىل ۋاقىتتا تۇتاس شينجياڭدا قالانىڭ جانار گاز، سۋ جەتكىزۋ، سۋ ىعىستىرۋ، جىلۋمەن قامداۋ سياقتى قۇبىرلارىنان 2000 كيلومەتردەن استامى جاڭالانىپ، 3 ميلليارد يۋاننان ارتىق قارجى قوسىلدى.

　　”سۋ جەتكىزۋ قۇبىر تورى بۇرىنعى شارلى شويىن قۇبىردان بولات سىم تور قاڭقالى سۋلياۋ قوسپا قۇبىرعا جاڭالاندى، قۇبىردىڭ ديامەترى بۇرىنعى 63 ميلليمەتردەن 160 ميلليمەترگە كەڭەيتىلدى“، ـ دەدى تۇرپان قالالىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسى قالا قۇرىلىسى ٴبولىمىنىڭ باستىعى ۋاڭ حۋان تانىستىرىپ، ـ سۋ ىعىستىرۋ قۇبىر تورىنىڭ دا ”دارەجەسى ٴوسىرىلىپ جاڭالاندى“، سەمەنت قۇبىردان قۇبىر ديامەترى 300 ميلليمەتر كەلەتىن HDPE (اسا تىعىز پوليەتيلەن) بۇجىر بەدەرلى قۇبىرعا وزگەرتىلدى؛ جانار گاز قۇبىرى بولاتتان جاسالعان قۇبىردان PE (پوليەتيلەن) قۇبىرىنا اۋىستىرىلدى؛ جىلۋمەن قامداۋ قۇبىر تورى قۇبىر ديامەترى 160 ميلليمەتردەن 200 ميلليمەترگە وزگەرتىلدى.

　　بۇرىندارى قۇبىر كونە، سۋ قىسىمى جەتكىلىكسىز بولىپ، قالىپتى تۇرمىستارى ۇنەمى ىقپالعا ۇشىرايتىن جاعدايمەن سالىستىرعان تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونىنىڭ تۇرعىنى ايگۇل ابىلەمەت: ”سۋ جەتكىزۋ قۇبىرىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتقان سوڭ، سۋمەن قامداۋ بۇرىنعىدان ورنىقتى بولىپ، سۋ ساپاسى دا جاقسارىپ، ىستەگەن تاماعىمىز دا ٴدامدى بولدى“، ـ دەدى شاتتانا.

　　قالا جەر استى قۇبىر تورىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ _ ماڭىزدى حالىق تۇرمىسى ينجەنەرياسى. ”حالىق تۇرمىسى“ ينجەنەرياسىنىڭ ”حالىقتىڭ كوڭىلىنەن“ شىعۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ ٴۇشىن، قۇرىلىس جۇرگىزۋ بارىسىندا جول قازۋ، بوگەت زاتتاردى جىلجىتۋ، قۇبىردى تام قابىرعالارىنا جاپسىرۋ، تىرەۋ قويۋ سياقتى بۇقارانىڭ تۇرمىسىنا كەدەرگى بولاتىن ىستەردى بارىنشا ازايتۋ ايرىقشا ماڭىزدى.

　　تۇرپان قالالىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسى نىسان كەڭسەسىنىڭ جاۋاپتىسى چىن لۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: تۇرعىن ٴۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى تاراۋلارى وزگەرتۋ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋدەن بۇرىن جان ـ جاقتى اقىلداسىپ، سايكەسىپ، جاڭا قۇبىر جەلىلەرىن جاتقىزۋدان جانە پايدالانۋعا بەرۋدەن بۇرىن، بۇرىنعى كونە، ەسكى قۇرىلعىنىڭ قالىپتى ىسكە قوسىلۋىنا كەپىلدىك ەتتى؛ گازەت، تەلەۆيزور سياقتى اقپارات مەديالارى ارقىلى وزگەرتۋ قىزمەتى ۇگىت تەبىنىن كۇشەيتىپ، تۇرعىنداردىڭ حاباردار بولۋ مولشەرىن جوعارىلاتىپ، تۇرعىنداردىڭ سايكەسۋىنە جانە قولداۋىنا يە بولىپ، قالىپتى قۇرىلىس جۇرگىزۋ مەن ٴوندىرىس، تۇرمىستىڭ ەكەۋىنە دە ىقپال جاسامادى.

　　”زەردەلىلەندىرۋ“ ارقىلى قورعاپ، حاۋىپسىزدىككە كەپىلدىك ەتتى

　　”ٴبىز سۋمەن قامداۋ جۇيەسىنە 20 نەشە ٴتۇرلى، جيىنى 3592 زەردەلى زات جابدىقتارىن ورناتتىق، بۇل بەينە سۋمەن قامداۋدىڭ ٴارقايسى بۋىندارىنا توراپتا اسقىن ۆيدەوكامەرا ورناتقانمەن ۇقساس“، ـ دەدى قارامايلى قالالىق سۋ ىستەرى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى ٴوندىرىس، اينالىم ٴبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لي ۋيكۋ تانىستىرىپ.

　　2020 ـ جىلى 10 ـ ايدا قارامايلى قالالىق سۋ ىستەرى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ سۋ ىستەرىن ۋنيۆەرسال باسقارۋ تۇعىرى رەسمي جەلىگە قوسىلىپ، سۋدان پايدالانۋ جۇيەسىنە ”كورەگەن كوز“، ”ساققۇلاق“ ورناتۋمەن قاتار، سۋدان پايدالانۋ جۇيەسىن ”ۇلكەن زەردەلى ميمەن“ جابدىقتاپ، تۇتاس قالاداعى 9000نان ارتىق سۋ قۇدىعىن سيفرلاندىرا يكەمدى باسقاردى.

　　قالا جەر استى قۇبىر تورى قالانىڭ ”جان تامىرى“، ٴاربىر قۇبىردا اعىپ جاتقانى قالا اينالىمىنىڭ ەڭ نەگىزدىك، ەڭ ماڭىزدى قامتاماسىزدىعى، ولاردى قۇرۋ مەن كۇتىمدەۋ، قورعاۋ قالا اينالىمىنىڭ ىركىلىسسىزدىگى مەن حاۋىپسىزدىگىنە سايادى، سيفرلى، زەردەلى قۇبىر تورىن قۇرۋدى، ٴسوزسىز، اتقارۋ كەرەك.

　　2021 ـ جىلى شينجياڭ ينتەرنەت +، بۇلت ەسەپتەۋ، جاساندى زەردە سياقتى ماڭداي الدى تەحنيكا ارقىلى قالا باسقارۋ، قالا قۇرىلىسى سياقتى كاسىپ سالاسى جۇيەسىن توعىستىرىپ ٴبىر تۇلعالاندىرعان قالا اينالىمىن باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ تۇعىر قۇرىلىسىن تۇلعالادى.

　　”قالا اينالىمىن باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ قىزمەتىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىرۋدى، قولباسشىلىق ەتىپ ورنالاستىرۋدى، قاداعالاپ باعالاۋدى، تەكسەرىپ ساقتاندىرۋدى، تالداۋ جاساپ تۇجىرىمداۋدى جانە ۋنيۆەرسال باعا بەرۋدى العاشقى قادامدا جۇزەگە اسىردىق“. حى فىڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: قازىرگە دەيىن تۇعىر ەندىك جاعىنان ەكولوگيالىق ورتا مەڭگەرمەسىنىڭ كاسىپتىك تۇعىرىمەن ۇلاسىپ، تۇتاسىپ، تۇتاس رايونداعى 111 لاس سۋدى ٴبىر جاقتى ەتۋ زاۆودىنىڭ ناقتى ۋاقىتتاعى باقىلاۋ ساندى مالىمەتىن كورۋگە، تالداۋ جاساۋعا جانە الدىن الا ساقتاندىرۋعا بولاتىن بولدى؛ بويلىق جاعىنان مەملەكەت، اۆتونوميالى رايون، ايماق دارەجەلى قالا سىندى ٴۇش دارەجەلى تۇعىرمەن ۇلاستى، تۇتاستى.

　　«اۆتونوميالى رايوننىڭ قالا جانار گاز قۇبىرى سياقتىلاردىڭ كونەرگەندەرىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ اتقارۋ جوباسىندا (2023 ـ جىلدان 2025 ـ جىلعا دەيىن)» 2025 ـ جىلدىڭ اياعىنان بۇرىن قالانىڭ جانار گاز، سۋ جەتكىزۋ، سۋ ىعىستىرۋ، جىلۋمەن قامداۋ قۇبىرىنىڭ كونەرگەندەرىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ مىندەتىن نەگىزىنەن ورىنداپ بولۋ العا قويىلدى.

　　كەزەكتە شينجياڭنىڭ قالا جەر استى قۇبىر تورى جۇيەسى قۇرىلىسىنىڭ دەڭگەيىن ونان ارى جوعارىلاتۋ قاجەت بولىپ وتىر، ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، قۇرۋ، باسقارۋ مەحانيزمى ٴالى دە كەمەلدى ەمەس، سۋ جەتكىزۋ، سۋ ىعىستىرۋ، گازبەن قامداۋ جانە قالا جولدارى سياقتى قالا ىستەرى قۇرىلعى قۇرىلىسىنىڭ جۇيەلىلەنۋى، عىلميلانۋى كەمشىل، ٴتۇرلى جەر استى قۇبىر تورى قۇرىلىسى ٴونىمدى ۇشتاستىرىلماعان، ٴبىر تۇتاس اتقارىلماعان. جەر استى قۇبىر تورىن زەردەلىلەندىرۋ، ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسى ٴالى دە العاشقى قادامدا بولىپ، قۇبىر تورى اينالىمىن باقىلاۋ، الدىن الا ساقتاندىرۋ، الدىن الا مالىمدەۋ، شۇعىل جاعدايدى ٴبىر جاقتى ەتۋ سياقتى باقىلاۋ ـ باسقارۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ قاجەت.

　　مىنە بۇل ولقىلىق ٴارى قىزمەتتى اناعۇرلىم ويداعىداي ىستەۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى. جوعارىدا ايتىلعان ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىس ساپاسىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋدان دەرەك بەرىپ قانا قويماي، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا دا ٴتىپتى دە پارمەندى تىرەك ازىرلەيدى.

　　اۆتونوميالى رايوندىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار مەڭگەرمە باستىعى ٴمۇتالىپ ٴالي مىنالاردى ٴبىلدىردى: تۇرعىن ٴۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەڭگەرمەسى قالانىڭ جەر استى كەڭىستىگىنىڭ ٴىس جۇزىندىك جاعدايى جانە قالانىڭ بولاشاقتىق دامۋ قاجەتىنە قاراي، جوسپار ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، دالمە ـ ٴدال شارا اتقارىپ، حاۋىپسىزدىك كومەسكى حاۋىپ ـ قاتەرىن جاپپاي شەشەدى، حاۋىپ ـ قاتەردەن ساقتانادى، جويادى؛ زاتتار ينتەرنەتى زەردەلى سەزۋ جابدىقتارىن سايكەستى قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، اينالىم ساندى مالىمەتىن جاپپاي سەزۋدى، اۆتوماتتى جيناۋدى، باقىلاۋ ـ ولشەۋدى، تالداۋ جاساۋدى، الدىن الا ساقتاندىرۋدى، مالىمدەۋدى بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرىپ، سيفرلاندىرۋ ٴتاسىلى ارقىلى قالا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتىن شىنايى جوعارىلاتىپ، حالىقتىڭ ٴومىرى مەن مال ـ مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاپ، قالانىڭ اناعۇرلىم اقاۋسىز، اناعۇرلىم حاۋىپسىز، قونىستانۋعا اناعۇرلىم جايلى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى.