_ شينجياڭنىڭ ”10 تور“ قۇرىلىسى جونىندەگى جەلىلەس حابار (8)
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جىڭ جو
شوفەرسىز اۆتوكولىك جولدا زىمىرادى، AI قۇلتەمىرى كۇردەلى جابدىقتاردى دالمە ـ ٴدال، اعاتسىز مەڭگەردى... ادامداردىڭ وندىرىسىمەن، تۇرمىسىمەن تىعىز قاتىستى ٴار سالادا، ٴار كاسىپتە ساندى مالىمەتتىڭ جەتەكشىلىگىندە تەرەڭ وزگەرىستەر تۋىلۋدا. وسى تەرەڭ قاتپارلى وزگەرىستى ىلگەرىلەتكەن ”سىرلى كۇش“ _ ساندى مالىمەتتى نەگىزگى فاكتور ەتكەن ەسەپتەۋ قۋاتى تورى بولماق.
جاڭا ٴبىر رەتكى عىلىم ـ تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسى وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋ ٴۇشىن، قازىر بۇكىل ەلدىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى تورى قۇرىلىسىنىڭ تاسقىنداعان تولقىنى كوتەرىلدى. اۆتونوميالى رايوننىڭ بيىلعى ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداماسىندا جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى، جوعارى ٴونىمدى ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن بەلسەنە قۇرۋ ورتاعا قويىلدى. وسى زامانعى نەگىزدىك قۇرىلعى جۇيەسى قۇرىلىسىندا شينجياڭ قالاي عىلمي ورنالاستىرۋ جاساپ، ەسەپتەۋ قۋاتى تورى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتە الادى؟
ەسەپتەۋ قۋاتى نەگىزى بەكەمدەلدى
مۇنايمەن اتى شىققان قارامايلى قالاسى قازىر ”سيفرمەن“ كوركەيىپ كەلەدى.
«اۆاتار»، «سەرگەلدەڭ جەر شارى» فيلمىندەگى كوپتەگەن كورىنىس قارامايلى قالاسىنداعى بۇلتتىق ەسەپتەۋ كاسىپ سالاسى باقشاسىندا كوركەمدەلگەن. جۇڭگو جىلجىمالى حابارلاسۋ توبى شينجياڭ شەكتى سەرىكتەستىگى قارامايلى قالاسى بولىمشە سەرىكتەستىگى ۇكىمەت، كاسىپورىن قاريدارلار ٴبولىمىنىڭ ديرەكتورى جوۋ جىنۋي بىلاي دەپ تانىستىردى: كۇردەلى ەرەكشە كورىنىستىك ٴبىر كينونى تەك جالعىز اپپاراتقا سۇيەنىپ كوركەمدەۋگە كوپ جىل ۋاقىت كەتەدى؛ دەسە دە ەگەر جۇزدەگەن، مىڭداعان نەگىزگى اپپاراتپەن بىرلەسىپ كوركەمدەگەندە، كوركەمدەۋ ۋاقىتىن بارىنشا قىسقارتۋعا بولادى.
قازىر قارامايلى قالاسى بۇلتتىق ەسەپتەۋ كاسىپ سالاسى باقشاسىندا 60 مىڭنان استام ساندى مالىمەت قوبديشاسى سالىنىپ، ەلىمىزدىڭ ”شىعىستىڭ ساندى مالىمەتىن باتىستا ەسەپتەۋگە“، ”شىعىستىڭ كينوسىن باتىستا كوركەمدەۋگە“ قاجەتتى ەسەپتەۋ، ساقتاۋ جانە توراپ قۋاتىن ازىرلەدى.
ەسەپتەۋ قۋاتى قالانى باسقارۋدىڭ بارلىق جاعىندا قولدانىلىپ وتىر. قارامايلى قالاسىنداعى تاراۋلار AI زەردەلى بايقاۋ، 12345 اكىمشىلىك ىستەر قىزمەت وتەۋى بويىنشا حالىققا قولايلى ىركىلىسسىز لەنيا، الدىڭعى بولىك ارقىلى زاتتى سەزىنۋ سياقتى ينفورماتسيالاردى مىندەت جۇمىس تاپسىرىسى فورماسىمەن ”ٴبىر توردا ٴبىر تۇتاس باسقارۋ“ تۇعىرىنا تولىق جيناقتاپ، ”ٴبىر توردا قابىلداۋ، ٴبىر كنوپكامەن ٴبولىپ جۇكتەۋدى“ جۇزەگە اسىردى.
ەسەپتەۋ قۋاتى سيفرلى ەكونوميكانىڭ وزەكتى وندىرگىش كۇشى بولىپ، توراپ ارقىلى ٴار سالاعا ٴۇن ـ ٴتۇنسىز قىزمەت وتەۋدە. ەسەپتەۋ قۋاتى تورى ەسەپتەۋدى وزەك ەتىپ، تور ارقىلى قاجەتكە قاراي ٴبولىپ جانە يكەمدى ورنالاستىرىپ ەسەپتەپ، بايلىقتاردى ساقتاپ، زات ينتەرنەتىنىڭ، جاساندى زەردە تەحنيكاسىنىڭ كەڭ كولەمدە قولدانىلۋىنا اناعۇرلىم جوعارى ساپالى، وزىندىك قۇنى اناعۇرلىم تومەن، كىدىرۋى اناعۇرلىم تومەن ەسەپتەۋ قۋاتى تىرەگىن ازىرلەپ وتىر. بۇگىنگى كۇندە ”ەسەپتەۋ قۋاتى تورىنىڭ“ رولى شينجياڭنىڭ ٴار سالاسىندا بىرتىندەپ كورنەكتىلەندى.
3 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى مەملەكەت ەلەكتر تورى شينجياڭ ەلەكتر قۋاتى ساندى مالىمەت ورتالىق تۇعىرى ينتەر X86 قۇرىلىمدىق سەرۆەرى مەن كۇنپىڭ ARM قۇرىلىمدىق سەرۆەرىنىڭ وزگەشە قۇرىلىمدىق جابدىقتارىنىڭ سيىمدىلىعىن كەڭەيتىپ قولدانىپ، ساقتاۋ ـ ەسەپتەۋ قۋاتىن %45تەن استام اسىردى.
2019 ـ جىلدان بەرى، وسى ساندى مالىمەت ورتالىق تۇعىرى جيىنى 110نان استام جۇيەنىڭ 170TB وزەكتى ساندى مالىمەت جيناپ، جالپى كىرۋ مولشەرى 600 ميلليون رەتتەن اسىپ، ينتەرنەتتە ەلەكتر تورىن، كەرنەۋ وزگەرتۋ جابدىقتارىن دەر كەزىندە باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ سياقتى 500دەن استام ساندى مالىمەتكە تالداۋ جاساۋدىڭ كورىنىستىك قولدانىلۋىنا ٴونىمدى تىرەك بولدى.
بىلتىر 11 ـ ايدا تارىم مۇناي الابى تابيعي گازدان ەتان جيناپ الۋ زەردەلى زاۆودى تەكسەرىپ وتكىزىپ الىنىپ، رەسمي ىسكە قوسىلدى. شينجياڭ بايىنعولين وبلىسى تارىم ەنەرگيا شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى پارتكومىنىڭ شۋجيى، باسالقاسى تاي جيانشين بىلاي دەدى: تارىم مۇناي الابى تابيعي گازدان ەتاندى جيناپ الۋ زەردەلى زاۆودى ەلىمىزدىڭ تابيعي گازدى ٴبىر جاقتى ەتۋ سالاسىنداعى تۇڭعىش زەردەلى زاۆود بولىپ، تابيعي گازدى ٴبىر جاقتى ەتۋ سالاسىندا زەردەلى زاۆودتىڭ كەمەلدى شەشۋ جوباسىن قالىپتاستىردى.
شينجياڭنىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى ارتىقشىلىعى ەنەرگيا سالاسىندا عانا ايگىلەنىپ قالماستان، كليمات، جەر، وڭىرلىك ورىن سياقتى جاقتاردا دا كوپتەگەن جاراتىلىستىق باسىمدىقتارعا يە. وسى باسىمدىقتارعا سۇيەنىپ، جۇڭگو جىلجىمالى حابارلاسۋ سەرىكتەستىگى شينجياڭدا قارامايلى، سانجى جانە ٴۇرىمجى سىندى 3 ۇلكەن وزەكتى ساندى مالىمەت ورتالىعىن قۇردى.
توراپ ٴتۇيىنىن ورنالاستىردى
ٴبىر تۇلعالانعان ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن قۇرۋ _ سالا اتتاعان، ٴوڭىر اتتاعان توتەنشە كۇردەلى الىپ ينجەنەريا، توراپ ٴتۇيىنىن ”ورنالاستىرۋ“ مۇنىڭ ٴبىرىنشى قادامى.
3 ـ ايدىڭ 14 ـ كۇنى بۇكىل شينجياڭداعى تۇڭعىش زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعى _ جۇڭگو جىلجىمالى حابارلاسۋ (قارامايلى) بۇلتتىق ەسەپتەۋ زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعى قارامايلى قالاسى بۇلتتىق ەسەپتەۋ كاسىپ سالاسى باقشا رايونىندا ىسكە قوسىلدى.
جۇڭگو جىلجىمالى حابارلاسۋ (قارامايلى) بۇلتتىق ەسەپتەۋ زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعىنا جالپى 500 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىلىپ، 14 مىڭ قوبديشا جوبالانعان، ول جۇڭگو جىلجىمالى حابارلاسۋ سەرىكتەستىگىنىڭ شينجياڭداعى ەڭ ۇلكەن ساندى مالىمەت ورتالىعى، سونداي ـ اق وسى سەرىكتەستىكتىڭ بۇكىل شينجياڭداعى وزەكتى ەسەپتەۋ قۋاتى بايلىعىن ورنالاستىرۋىنىڭ ٴبىرى.
جۇڭگو جىلجىمالى حابارلاسۋ شينجياڭ شەكتى سەرىكتەستىگى قارامايلى قالاسى بولىمشە سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى جۇڭ بو مىنالاردى ٴبىلدىردى: بيىل جىل سوڭىنا بارعاندا، زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعىنىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى شوعىرىنىڭ كولەمى 2023PFLOPSكە (سەكۋندتىق جىلجىمالى نۇكتە ەسەپتەۋ رەت سانى) جەتەدى، مۇنداي كولەمدەگى ەسەپتەۋ قۋاتى عىلمي زەرتتەۋ، اۋا رايىن مەجەلەۋ، ٴىرى ينجەنەريالاردى ەلىكتەۋ سياقتى جوعارى يقۋاتتى ەسەپتەۋ قۋاتىن تالاپ ەتەتىن سالالاردىڭ دامۋىندا توتەنشە ماڭىزدى، سول كەزگە بارعاندا، وسى ورتالىق باتىس سولتۇستىك وڭىردەگى كولەمى ەڭ ۇلكەن زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعىنا دا اينالادى.
سول كۇنى شينجياڭنىڭ ”مەملەكەت دارەجەلى“ ەسەپتەۋ قۋاتىن ازىرلەگەن ورتالىق قۇرماقشى بولعاندىعىنا قاتىستى حابار تەز تارالدى. شينجياڭ ۇرىمجىدە اسقىن ەسەپتەۋ، زەردەلى ەسەپتەۋ، ساندى مالىمەتتەردى ساقتاۋ قابىلەتىن قامتىعان، مەملەكەتتىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى دەڭگەيىنە يە توعىسپالى ەسەپتەۋ قۋاتى ورتالىعىن قۇرىپ، بيىل جىل سوڭىندا جالپىلىق ەسەپتەۋ قۋاتى 500Pدەن اساتىن، نەگىزدىك جۇمساق بولشەك جانە قولدانىلمالى قۇرال ورتاسى سايكەستىرىلگەن سيفرلى تەحنيكا تۇعىرىن قۇرۋعا كۇش سالادى.
جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، شينجياڭ داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى وشۇر سىلام بىلاي دەپ قارادى: شينجياڭ ەسەپتەۋ قۋاتى ورتالىعى قۇرىلعاننان كەيىن، شينجياڭنىڭ دامۋى، ناقتى شارۋاشىلىقتىڭ جاڭا، كونە قوزعالىس ەنەرگياسىنىڭ اۋىسۋى، جاڭا سيفرلى ەكونوميكانىڭ دامۋى، كاسىپ سالاسىنىڭ سيفرلانۋى مەن ۇكىمەتتىڭ باسقارۋىن زەردەلىلەندىرۋ سياقتى جاقتاردا تىرەكتىك جانە ىلگەرىلەتۋ رولىن اتقاردى.
بىلتىر 10 ـ ايدا قۇمىل قالالىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ باستاۋىندا، كوپتەگەن عىلمي زەرتتەۋ، كاسىپ سالاسى جانە دارىندىلاردى تاربيەلەۋ قۇرىلىمدارىمەن بىرگە قۇرعان زەرتتەۋ ورنى _ ەنەرگيا ەسەپتەۋ قۋاتىن توعىستىرۋ (قۇمىل) زەرتتەۋ ورنى رەسمي ماڭدايشالىق اشىپ، قۇمىل قالاسىنىڭ بۇكىل ەلدىڭ ٴبىر تۇلعالانعان ەسەپتەۋ قۋاتى تورى قۇرىلىسى مەن ەسەپتەۋ قۋاتى تورىنىڭ سەلبەسىپ جاڭالىق اشۋ جۇيەسىنە ات سالىسۋىنداعى ماڭىزدى تىرەككە اينالدى.
ەنەرگيا ەسەپتەۋ قۋاتىن توعىستىرۋ (قۇمىل) زەرتتەۋ ورنىنىڭ اتقارۋشى باستىعى لي چاۋدىڭ قاراۋىنشا، ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن دامىتۋدا، ەڭ اۋەلى، اسقىن ەسەپتەۋدى، زەردەلى ەسەپتەۋدى، جالپىلىق ەسەپتەۋدى بىرگە دامىتۋدى مىقتى يگەرىپ، وزىق ەسەپتەۋ شوعىرى مەن ەسەپتەۋ قۋاتى ەكونوميكا كاسىپ سالاسى باقشاسىن ٴتۇيىندى تۇردە قۇرىپ، ونى مەملەكەتتىڭ ”شىعىستىڭ ساندى مالىمەتىن باتىستا ەسەپتەۋ“ ينجەنەرياسىمەن توعىستىرۋدىڭ ماڭىزدى تۇتقاسىنا اينالدىرۋ كەرەك.
ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن قۇرۋ سىندى وسى زور جۇمىستى تىندىرۋعا شينجياڭنىڭ جارناسى بازارعا شىعارىلعان سەرىكتەستىكتەرى دە بەلسەنە ات سالىستى. 3 ـ ايدىڭ 13 ـ كۇنى لي ـ اڭ تەحنيكا شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى مەن ۋاڭشيۋ عىلىم ـ تەحنيكا جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى ستراتەگيالىق سەلبەستىك كەلىسىمىنە رەسمي قول قويىستى. ەكى جاق جوعارى يقۋاتتى زەردەلى ەسەپتەۋ قۋاتى تۇعىرى، AIGC سياقتى كورىنىستەردى ارقاۋ ەتىپ ىشكەرىلەي سەلبەستىك ورىستەتىپ، جوعارى يقۋاتتى زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعىن قول ۇستاسا قۇرادى.
ٴار سالانىڭ ”ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن“ قۇرۋ فاكتورى جارىققا شىعىپ، سونداي ـ اق زەردەلى ەسەپتەۋ ورتالىعى قۇرىلىپ جانە قولدانىلىپ، ”توراپتاعى“ ماڭىزدى توراپ ٴتۇيىنى بىرتىندەپ قالىپتاسۋدا.
”ەسەپتەۋ قۋاتىنداعى وقشاۋ ارالدى“ تالقاندادى
جاڭا ەسەپتەۋ داۋىرىنە قادام تاستاۋ بارىسىندا شينجياڭنىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا تۇساۋ بولاتىن كىلتەڭ فاكتورلار دا بارعان سايىن كورنەكتىلەنە ٴتۇستى. اسىرەسە، جەر ـ جەردە ”ەسەپتەۋ قۋاتىنداعى وقشاۋ ارال“ ماسەلەسى ٴالى دە ساقتالۋدا، توراپ ارقىلى ەسەپتەۋ قۋاتى بايلىعىن يكەمدى، جوعارى ٴونىمدى ورنالاستىرۋ قۋاتى ٴالى دە جەتەرسىز بولىپ وتىر. بۇل ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ تەتىگى بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرۋدا.
اۆتونوميالى رايوننىڭ بيىلعى ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداماسىندا مىنالار العا قويىلدى: جاڭاشا نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىستارىن جەدەلدەتىپ، ”سيفرلى جىبەك جولى“ جانە ەركىن ساۋدا سىناق رايونى قۇرىلىسىن توڭىرەكتەپ، جاسىل ەسەپتەۋ قۋاتىنىڭ جەتەكشى رايونىن ورنالاستىرىپ جوسپارلاپ، شىعىس بولىكتەگى وڭىرلەرمەن ەسەپتەۋ قۋاتىن بىرلەسىپ اشۋ بويىنشا بىرلەسىپ قيمىلداۋ مەحانيزمىن سىناق تۇيىنىندە ىلگەرىلەتىپ، ەسەپتەۋ قۋاتى تورىنىڭ جەتكىزۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، بۇكىل ەلدىڭ ٴبىر تۇلعالانعان ەسەپتەۋ قۋاتى تورى جۇيەسىمەن بەلسەنە توعىسۋ كەرەك.
وسىدان بۇرىن، قۇمىل قالاسى حىنان ولكەسىنىڭ جىڭجوۋ قالاسىمەن، گانسۋ ولكەسىنىڭ چيڭياڭ قالاسىمەن سەلبەسىپ، ولكە، رايون اتتاپ ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن بىرگە قۇرىپ، ەنەرگيا ەسەپتەۋ قۋاتىن توعىستىرۋ (قۇمىل) زەرتتەۋ ورنىن قۇردى.
كەلىسىمگە ساي، قۇمىل وزگەشە جاعراپيالىق ورنى مەن كليمات شارت ـ جاعدايىنا سۇيەنىپ، كولەمى زور، ورنىقتى دا سەنىمدى ەسەپتەۋ قۋاتى ٴوندىرىس ورتالىعىن قۇرىپ، چيڭياڭمەن ٴوزارا زاپاس ساقتاپ، جىڭجوۋ، چيڭياڭ، قۇمىل سىندى 3 قالانىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى تورى تاجىريبە الاڭىن قامتاماسىز ەتىپ، سيفرلى ەكونوميكانى سايكەستى دامىتادى. قازىر قۇمىل قالاسىنىڭ (اراتۇرىك) وزىق ەسەپتەۋ شوعىرىنان ۇلگى كورسەتۋ 1 ـ مەرزىمدىك نىسانى مەن اراتۇرىك ەسەپتەۋ قۋاتى ەكونوميكاسىنان ۇلگى كورسەتۋ رايونى (كاسىپ سالاسى باقشاسى) قۇرىلىسىندا كەزەڭدىك تابىسقا قول جەتتى، حىناننىڭ شينجياڭعا كومەكتەسەتىن پوستدوكتورلارى دا ىركەس ـ تىركەس كەلىپ جەتتى.
”تور“ قۋاتىنان پايدالانىپ، اۆتونوميالى رايوندىق ۇكىمەتتىك قىزمەت وتەۋ جانە الەۋمەتتىك بايلىق ايىرباس ورتالىعى اۆتونوميالى رايوندىق بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى سياقتى تاراۋلارمەن بىرلەسىپ، ”بلوكچەين + اكىمشىلىك ىستەر قىزمەت وتەۋى“ قولدانىلمالى سىناق ٴتۇيىنىن ورىستەتىپ، ”كاسىپورىن قۇرۋ“، ”كاسىپورىندى تىزىمنەن ٴوشىرۋدى قاراپايىمداستىرۋ“ سىندى ەكى نەگىزگى تاقىرىپتىق شوعىرلى قىزمەت وتەۋدە بلوكچەين تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشىپ، پايدالانىپ، ساندى مالىمەتتەردى اينالىمعا سالۋدىڭ جالپى بارىسىن قۋزاستىرۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، سيفرلى اكىمشىلىك ىستەر ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن بىرتىندەپ قالىپتاستىردى.
مەيلى قاتىستى زەرتتەۋ ورىندارىنىڭ قۇرىلۋى بولسىن، الدە ”مەملەكەت دارەجەلى“ ەسەپتەۋ قۋاتى ورتالىعىنىڭ دايىندىعى بولسىن، بارلىعى شينجياڭنىڭ ٴبىر تۇلعالانعان ەسەپتەۋ قۋاتى تورىن جەدەل قۇرىپ جاتقان كۇشتى سيگنالىن تاراتتى.
جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى گاۋ ۋىن مىنالاردى ۇسىنىس ەتتى: شينجياڭ توراپ تۇيىندەرىن جەدەل قۇرىپ، شىعىس بولىكتىڭ ەسەپتەۋ مىندەتىن ۇستىنە الىپ، ”شىعىستىڭ ساندى مالىمەتىن باتىستا ەسەپتەۋدەگى“ باسقا توراپتاردىڭ ەسەپتەۋ قىسىمىن ٴبولىپ كوتەرۋمەن بىرگە، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ سيفرلاندىرۋ، ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسىن پارمەندى قامتاماسىز ەتىپ، وڭىرلىك ٴبىر تۇلعالانعان ەسەپتەۋ قۋاتى بويىنشا قىزمەت وتەۋ تۇعىرى مەن سيفرلى جىبەك جولىن قالىپتاستىرۋى كەرەك.
بۇگىنگى تاڭدا، شينجياڭ مەملەكەتتىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى تورى جۇيەسىمەن بەلسەنە توعىسۋدا، ەسەپتەۋ قۋاتى تورى سان سالانىڭ، سان كاسىپتىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىنا قۋات ۇستەۋدەگى كەسەك تۋىندىعا اينالىپ، ماسەلەلەردى شەشتى.
