_ اۆتونوميالى رايوندىق بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن جەبەۋدىڭ 19 ٴتۇرلى شاراسى جونىندە تۇسىنىك جاسادى
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى رىن حۋا
حالىقتىق شارۋاشىلىق _ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ جالىندى كۇشى، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ماڭىزدى نەگىزى. جاقىندا اۆتونوميالى رايوندىق بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى «‹شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن، زورايۋىن جەبەۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا ساياسات ـ شاراسىن> دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ فۋنكتسيالارىن ساۋلەلەندىرىپ، حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن جەبەۋ جونىندەگى 19 ٴتۇرلى شارانى» (تومەندە قىسقارتىلىپ «شارا» دەپ الىنادى) شىعاردى. «شارا» قاي جاقتاردان ساياساتتىق قولداۋ كورسەتىپ، حالىقتىق شارۋاشىلىققا ويداعىداي دامۋ ورتاسىن ازىرلەيدى؟ اۆتونوميالى رايوندىق بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى سەنىمدىلىكتى باقىلاۋ ـ باسقارۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى چىن جىحۇي وسى جونىندە تۇسىنىك جاسادى.
ٴادىل باسەكەلەسەتىن بازار ورتاسىن ازىرلەيدى
ٴادىل باسەكەلەسەتىن بازار ورتاسىن ازىرلەۋ _ حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ بازار قيمىلىنا ەركىن، ٴادىل، جوعارى ٴونىمدى قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ العى شارتى جانە نەگىزى.
حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋ ورتاسىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرۋ جاعىندا، «شارادا» مىنالار العا قويىلدى: مەملەكەت بويىنشا ٴبىر تۇتاس بولعان بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋدىڭ ۇنامسىز تىزىمدىگى ٴتۇزىمى جاپپاي تياناقتاندىرىلادى، تىزىمدىكتەن سىرت كىرۋگە رۇقسات ەتۋ شارتى قويىلمايدى، ”تيىم سالىنباسا كىرۋگە رۇقسات ەتۋ“ اتقارىلىپ، ٴتۇرلى تيجارات تۇلعالارىنىڭ زاڭ بويىنشا تىزىمدىكتىڭ سىرتىنداعى كاسىپ سالاسىنا، سالاعا، كاسىپكە تەپە ـ تەڭ تۇرعىدا كىرۋى ىلگەرىلەتىلەدى. اكىمشىلىك رۇقسات ەتۋ قىزمەت وتەۋى ساپالىلاندىرىلىپ، رۇقسات ەتۋدى تەكسەرىپ بەكىتۋ قىزمەتىن ولشەمدەندىرۋ، جۇيەلىلەندىرۋ جانە قولايلىلاندىرۋ قۇرىلىسى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىلەدى.
”حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ تۇساۋىن بوساتۋدا ٴادىل باسەكە _ شەشۋشى ٴتۇيىن“. چىن جىحۇي بىلاي دەدى: ٴادىل كىرۋگە رۇقسات ەتۋدى تياناقتاندىرۋ جاعىندا، سوڭعى جىلداردان بەرى اۆتونوميالى رايون تۇعىر شارۋاشىلىعىنىڭ اقاۋسىز دامۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ارنايىلاندىرىلعان، كەمەلدەندىرىلگەن، ەرەكشەلەندىرىلگەن، جاڭاشالاندىرىلعان ”شاعىن قۋاتتى“ كاسىپورىنداردىڭ، جوعارى، جاڭا تەحنيكا كاسىپورىندارىنىڭ جەرگىلىكتى ورىنداعى مەملەكەت دارەجەلى ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ ورتالىعىندا ارحيۆكە الدىرۋىن قولداپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ساپانى باسقارۋ ورەسىن زور كۇشپەن جوعارىلاتىپ، بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋدى باسقارۋدى قاتاڭداستىرىپ، ولشەمدەستىرىپ، حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىنا ٴادىل، تۋراشىل دامۋ ورتاسىن ازىرلەدى.
«شارادا» مىنالار ايقىندالدى: ٴادىل باسەكەلەسۋدى تەكسەرۋ قىزمەتى مەحانيزمى اناعۇرلىم كەمەلدەندىرىلىپ، ٴادىل باسەكەلەسۋ بويىنشا تەكسەرۋ، اشكەرەلەۋ، ارىز بەرۋ جانە ٴبىر جاقتى ەتۋ، جاۋاپ قايتارۋ ارناسى ىركىلىسسىزدەندىرىلىپ، ٴادىل باسەكەلەسۋدى تەكسەرۋدى ينفورماتسيالاندىرا باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ ورىستەتىلىپ، ٴبىر تۇتاس بازار مەن ٴادىل باسەكەلەسۋگە ورالعى بولاتىن جەرگىلىكتى سيپات العان قورعاۋ، بازاردى ٴبولۋ، بەلگىلەنگەن ايىرباس سياقتى ساياساتتار دەر كەزىندە اداقتالىپ، كۇشىنەن قالدىرىلادى، سونىمەن بىرگە مونوپوليالاۋعا قارسى تۇرۋ، ورىنسىز باسەكەگە قارسى تۇرۋ بويىنشا زاڭ اتقارۋ كۇشەيتىلىپ، مونوپوليالاۋ كەلىسىمى، بازاردىڭ جايعاستىرۋ مارتەبەسىنەن بەتالدى پايدالانۋ ارەكەتتەرى زاڭ بويىنشا تەكسەرىلىپ ٴبىر جاقتى ەتىلىپ، اكىمشىلىك ۇقىقتان بەتالدى پايدالانىپ باسەكەلەسۋدى جوققا شىعارعان، شەكتەگەن ارەكەتتەردى تەكسەرىپ ٴبىر جاقتى ەتۋ تەبىنى كۇشەيتىلىپ، ٴادىل باسەكەلەسەتىن بازار ٴتارتىبى قورعالادى.
بۇدان سىرت، اكىمشىلىك كەسىم شىعارۋ ۇقىعىنىڭ نەگىزگى ولشەمدى ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، جۇگەنسىز زاڭ اتقارۋ، ۇقساس دەلولارعا ۇقساماعان جازا قولدانۋ، قالىپتان تىس جازالاۋ سياقتى ماسەلەلەردەن ساقتانىپ، ٴادىل، تۋراشىل، ولشەمدى، ٴتارتىپتى زاڭمەن باسقارۋ ورتاسىن ازىرلەيدى.
سەنىمدىلىكتى جوعارىلاتۋ ارەكەتى ىشكەرىلەي اتقارىلادى
سەنىمدىلىكتى باقىلاۋ ـ باسقارۋدىڭ ۇدايىلانعان مەحانيزمىن بەلسەنە ورناتۋ _ حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن، زورايۋىن جەبەۋدىڭ ماڭىزدى بۋىنى. «شارادا» مىنالار العا قويىلدى: سەنىمدىلىكتى جوعارىلاتۋ ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، سەنىمدىلىك ارقىلى شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋعا قۋات ۇستەپ، حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
كەزەكتە رايونىمىز بارلىق تيجارات تۇلعالارىن قامتىعان سەنىمدىلىك قاتەرىن باسقارۋدىڭ جاپپاي قامتىمىن بۇكىل ەل بويىنشا الدىمەن جۇزەگە اسىردى. تۇتاس رايونداعى 480 مىڭ حالىقتىق كاسىپورىندى، ٴبىر ميلليون 873 مىڭ 200 جەكە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىنى جانە 45 مىڭ 800 شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن دارەجەگە، تۇرگە ٴبولىپ باسقاردى، تۇرگە ٴبولۋ ناتيجەسىن قولدانۋ باقىلاۋ ـ باسقارۋ بايلىعىن سەپتەۋدى ساپالىلاندىرۋدا، باقىلاۋ ـ باسقارۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋدا، حاۋىپ ـ قاتەردەن ساقتانۋدا جانە ونى جويۋدا ماڭىزدى رول اتقاردى.
«شارادا» مىنالار العا قويىلدى: زاڭعا اۋىر دارەجەدە قايشىلىق جاساعان، سەنىمدىلىگىنەن ايرىلعان ارەكەتتەردى جونگە سالۋ ورىستەتىلىپ، سەنىمدىلىك بويىنشا شەكتەۋ، ىنتالاندىرۋ كۇشەيتىلىپ، سەنىمدىلىكتەن ايرىلعان ارەكەتتەرگە بىرلەسىپ جازا قولدانىلىپ، داڭققا يە بولعان كاسىپورىندار مەملەكەتتىڭ كاسىپورىندار سەنىمدىلىك ينفورماتسياسىن اشىق جاريالاۋ جۇيەسىندە (شينجياڭ) بەلگى قويىلىپ جاريالانىپ، سەنىمدىلىگى جاقسى كاسىپورىنداردىڭ تابىس سەزىمى جوعارىلاتىلادى. سەنىمدىلىك ينفورماتسياسىن قولداناتىن ورىندى ۇلعايتىپ، تاراۋلار سەلبەستىگى، ۇكىمەت پەن بانكە سەلبەستىگى سياقتى فورمالار ارقىلى سەنىمدىلىگى جاقسى شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ، جەكە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ فينانستىق سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنان يگىلىكتەنۋىنە تىرەك ازىرلەنەدى.
بۇدان سىرت، سەنىمدىلىك جونىنەن ۋادە بەرۋ ٴتۇزىمى جاپپاي جالپىلاستىرىلىپ، سەنىمدىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ كولەمى ۇلعايتىلىپ، سەنىمدىلىكتەن ايرىلعان كاسىپورىنداردىڭ سەنىمدىلىگىن قايتا سومداۋىنا كومەك كورسەتىلەدى. سونىمەن بىرگە «تيجارات تۇلعالارىنىڭ سەنىمدىلىگىنىڭ ەرەجەگە ۇيلەسىمدى قۇرىلىسى كورسەتكىشى (باعدارناما)» ىزدەنىس جاسالا بەلگىلەنىپ، تيجارات تۇلعالارىنىڭ زاڭعا بويسۇنۋىنا، سەنىمدى تيجارات جۇرگىزۋىنە جەتەكشىلىك ەتىلەدى.
”پارىقتى، دالمە ـ ٴدال باقىلاۋ ـ باسقارۋدى اتقارۋ ارقىلى باقىلاۋ ـ باسقارۋدا سەنىمدى تيجارات جۇرگىزۋشىلەردى جۇمىس بولماسا مازالاماي، زاڭعا قايشىلىق جاساپ سەنىمدىلىكتەن ايرىلعانداردى قاي ـ قاشان دا باقىلاپ باسقارىپ، شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرىپ، حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋ ومىرشەڭ كۇشى مەن جاسامپازدىق كۇشىن تولىق تاسقىنداتۋ كەرەك“، ـ دەدى چىن جىحۇي.
ساپادا قۋاتتى كاسىپورىن قۇرىلىسىن ورىستەتۋگە قولداۋ كورسەتىلەدى
حالىقتىق شارۋاشىلىق _ جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ماڭىزدى نەگىزى. حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ جوعارى ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىن قالاي كۇش سالا ىلگەرىلەتۋ كەرەك؟
«شارادا» مىنالار العا قويىلدى: حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ جۇڭگوشا وسىزاماندانعان كاسىپورىن ٴتۇزىمىن ورناتۋىنا، كەمەلدەندىرۋىنە قولداۋ كورسەتىلىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ولشەمدەستىرۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋىنا دەم بەرىلىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ حالىقارانىڭ، مەملەكەتتىڭ، كاسىپ سالاسىنىڭ جانە جەرگىلىكتى ورىننىڭ ولشەمدەستىرۋ قيمىلىنا بەلسەنە قاتىسۋىنا، ٴتۇرلى ولشەمدەردى جاساۋعا، وزگەرىس ەنگىزۋگە قاتىسۋىنا، ولشەمدە جاڭالىق اشۋعا ىنتالاندىرۋعا جەتەكشىلىك ەتىلىپ، عىلىم ـ تەحنيكا تابىستارىنىڭ جانە ولشەمدەرىنىڭ تەز ارادا كادەگە جاراتىلۋى، ۇشتاستىرىلۋى ىلگەرىلەتىلەدى. «اۆتونوميالى رايوننىڭ ساپانى جەبەۋ ەرەجەسىن» شىعارۋدى ىلگەرىلەتىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ساپادا قۋاتتى كاسىپورىن قۇرىلىسىن ورىستەتۋىنە، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ساپا باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ىسپاتتاما بەرۋىن جوعارىلاتۋ ارەكەتىن ورىستەتۋىنە قولداۋ كورسەتىلەدى.
سونىمەن بىرگە ”شينجياڭ ساپاسى“ وڭىرلىك الەۋمەتتىك ماركا قۇرىلىسى ينجەنەرياسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلىپ، شارتقا ۇيلەسەتىن حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ”شينجياڭ ساپاسى“ وڭىرلىك الەۋمەتتىك ماركا ىسپاتتاماسىن الۋعا ٴوتىنىش بەرۋى ىنتالاندىرىلىپ، ماركا ونىمدىلىگى مەن بازار باسەكەلىك قۋاتى جوعارىلاتىلادى. تيجارات تۇلعالارىنىڭ جاعراپيالىق بەلگىنى، ارناۋلى بەلگىنى ٴوتىنىش ەتۋىنە جانە ولشەمدى ىستەتۋىنە بەلسەنە جەتەكشىلىك ەتىلىپ، ەرەكشە كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتىلەدى.
«شارادا» تاعى مىنالار العا قويىلدى: حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ اراسىنداعى شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ اۋەلگى جاسامپازدىعىن قورعاۋ تەبىنى ۇلعايتىلىپ، ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعىنا سۇعاناقتىق جاساعان ارەكەتتەردى تەز ارادا ٴبىر جاقتى ەتۋ مەحانيزمى ورناتىلادى؛ جاڭالىق اشۋ تۇلعالارىنا ساپالى، جوعارى ٴونىمدى ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعى بويىنشا فينانستىق قىزمەت وتەۋى ازىرلەنەدى؛ ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعى سياقتى كەپىلگە قويۋ كاسىبى جالپىلاستىرىلىپ، كاسىپورىنداردىڭ تۇلعاسىز مال ـ مۇلىكپەن قارجى قۇراۋ يقۋاتى ٴونىمدى اشىلادى.
چىن جىحۇي مىنانى ٴبىلدىردى: رايونىمىزداعى ٴار دارەجەلى بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ تاراۋلارى ۇيىمدىق سايكەستىكتى جانە قۋزاۋدى، ورنالاستىرۋدى كۇشەيتىپ، وسى رەت شىعارىلعان 19 ٴتۇرلى شارانىڭ ويداعىداي اتقارىلۋىنا، تياناقتانۋىنا، شىن مانىندە ونىمدىلىك بەرۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتەدى. سونىمەن بىرگە ٴتۇرلى تاسىلدەرمەن كەڭىنەن تۇسىنىك جاساۋدى ورىستەتىپ، قوعامعا، الەۋمەتكە بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ تاراۋلارىنىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن، زورايۋىن جەبەيتىن بەرىك سەنىمىن ايگىلەپ، ساۋداعا ەتەنە جاقىن، ساۋداعا قامقورلىق جاسايتىن، ساۋدانى قورعايتىن تاماشا راي جاراتىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ دامۋدى كوزدەيتىن، رەفورمانى كوزدەيتىن، جاڭالىق اشۋدى كوزدەيتىن بەلسەندىلىگى مەن ىرىقتىلىعىن اناعۇرلىم جوعارىلاتادى.
