انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ساۋ حۋا، لي ياڭ 11 - ايدىڭ 13 - كۇنى كەريادان حابارلايدى. 11 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇستەن بۇرىن كەريا اۋدان ورتالىعىنىڭ شىعىس سولتۇستىگىنەن شامامەن 2 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى شولدەگى سەكسەۋىل، جىڭعىل ءوسىرۋ بازاسىندا نەشە 100 كادر، بۇقارا كۇرەكپەن توپىراقتى قومداپ، سۋ تاسىپ سۋارىپ، قۇمدى شولدە سەكسەۋىل جانە جىڭعىل ەكتى. ءوسىرۋ بازاسىنىڭ وڭتۇستىگىنەن شامامەن 200 مەتر جەردە كوز جەتكىسىز تاكلاماكان ءشولى جاتىر.
سول كۇنى كەريا اۋدانىنىڭ ءتۇيىندى ينجەنەريا قۇرىلىسى − تاكلاماكان ءشولى جيەكتىك توسقاۋىل شايقاسى باستالدى، بۇل شينجياڭنىڭ تاكلاماكان ءشولى جيەكتىك توسقاۋىل شايقاسىنىڭ اتتانۋ دابىلى قاعىلعاندىعىن كورسەتەدى.
تاكلاماكان ءشولى − ەلىمىزدەگى جەر اۋدانى ەڭ ۇلكەن قۇمدى ءشول. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، بۇل اراداعى جولدى، ەگىس اتىزدارىن، جايلىمدى قۇمدى بوران جەمىرىپ، توڭىرەكتەگى وڭىرلەردەگى حالىق بۇقاراسىنىڭ وندىرىسىنە، تۇرمىسىنا توتەنشە زور حاۋىپ ءتوندىردى.
1978 - جىلى ەلىمىز ”ءۇش تەرىستىك“ ىقتاسىن ورمانى ينجەنەرياسىن باستادى. 40 نەشە جىلدان بەرى، شينجياڭ ”ءۇش تەرىستىك“ ينجەنەرياسىن سۇيەنىش ەتىپ، قۇمدى بوران زيانى اۋىر بولعان وڭىرلەردە جالپى 22 ميلليون 757 مىڭ 200 مۋ ەكپە ورمان ءوسىرىپ جانە قاتارعا قوسىپ، شولەيتتەنۋ، قۇمايتتانۋ اياق الىسىن ءونىمدى بوگەدى.
2022 - جىلعى ەڭ جاڭا تەكسەرۋ ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، شينجياڭدا شولەيتتەنگەن جەر اۋدانى 1956 شارشى كيلومەتر ازايىپ، قۇمايتتانعان جەر اۋدانى 242.82 شارشى كيلومەتر ازايىپ، تۇڭعىش رەت ”قوس ازايۋدى“ جۇزەگە اسىرىپ، ”قۇم ىلگەرىلەپ ادام شەگىنۋدەن“ ”جاسىل القاپ ىلگەرىلەپ قۇم شەگىنۋگە“ قاراي تاريحي بۇرىلىس جاساعان.
بيىل 6 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ ىشكى موڭعۇل اۆتونوميالى رايونىنىڭ باياننورىندا قىزمەت تەكسەردى ءارى شولەيتتەنۋدەن جالپىلىق ساقتانۋ - وڭاۋدى كۇشەيتۋ جانە ”ءۇش تەرىستىك“ سياقتى ءتۇيىندى ەكولوگيالىق ينجەنەريا قۇرىلىستارىن ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى. اڭگىمە ماجىلىسىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ 3 ۇلكەن بەلگى سيپاتتى شايقاستى، ياعني حۋاڭحى وزەنىندەگى ”تاعا فورمالى ءيىن“ قامال الۋ شايقاسىن، حورچين، حولۇنشارعى 2 ۇلكەن قۇمايت جەردى جويۋ شايقاسىن، حىشي ءدالىزى - تاكلاماكان ءشولى جيەكتىك توسقاۋىل شايقاسىن بار كۇشپەن ويداعىداي جۇرگىزۋدى العا قويدى.
”تاكلاماكان ءشولى جيەكتىك توسقاۋىل شايقاسى شينجياڭنىڭ ’ءۇش تەرىستىك‘ ينجەنەرياسى بويىنشا قامال الۋ شايقاسىنىڭ وزەكتى ءوڭىرى، 7 ايماق، وبلىس، قالانى، 46 اۋداندى (قالا، رايون) شارپىپ، 7 ءتۇيىندى وڭاۋ نىسانى، 13 قوسىمشا نىسان ورنالاستىرىلدى“. اۆتونوميالى رايوندىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى ەكولوگيانى قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى ۋاڭ جىنشي بىلاي دەدى: قازىرگە دەيىن تاكلاماكان ءشولى جيەكتىك توسقاۋىل شايقاسىنداعى تۇڭعىش توپتا باستالعان 5 ءتۇيىندى وڭاۋ نىسانى جاپپاي ىلگەرىلەتىلدى، ولار: التىن تاۋ جايلىمىنىڭ قۇمايتتانعان ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ، تارىم وزەنى نەگىزگى اعارىنىڭ ەكولوگياسىن كەشەندى وڭاۋ، اقسۋ وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن كەشەندى وڭاۋ، ياركەن وزەنى - قاشقار وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن كەشەندى وڭاۋ، حوتان وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن كەشەندى وڭاۋ.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، تاكلاماكان ءشولى جيەكتىك توسقاۋىل شايقاسىندا ”بوراننان قورعانۋدى، قۇمدى بوگەۋدى، شاڭ - توزاڭدى تىزگىندەۋدى“ وڭاۋ نىساناسى ەتىلىپ، نازار ”بوران، قۇم، شاڭ - توزاڭ“ قاينار وڭىرىنە جانە جول وڭىرىنە شوعىرلاندىرىلىپ، قۇمدى بوگەپ، ورمان باپتاۋ، ورمان وتىرعىزىپ، ءشوپ ءوسىرۋ، ينجەنەريالىق تاسىلمەن قۇمدى تۇراقتاندىرۋ سياقتى تاسىلدەردى قولدانىلىپ، قۇمدى بوران اعىنى ءجيى تۋىلاتىن ءشول جيەگى وڭىرلەرىندە جيەكتى تورلاپ وڭاپ، قورعانىس ورمان - ءشوپ بەلدەۋى قۇرىلىپ، قۇمدى ءشولدىڭ كەڭەيۋى بوگەلەدى؛ شۇراتتار قورشاعان قۇمدى بوران وشاعىندا قامال الۋ ينجەنەرياسى اتقارىلىپ، قۇمدى بوراننىڭ قاتەرى، ىقپالى ازايتىلادى؛ شۇراتتىڭ ىشكى جاعىندا سالالى اتىز، ورمان تورى كەم بەلدەۋدە جانە قۇمنان ساقتانۋدىڭ، قۇمدى تىزگىندەۋدىڭ اقتاڭداق وڭىرىندە جويۋ شايقاسى جۇرگىزىلىپ، تۇلعالىق ەكولوگيالىق ورتانى جاقسارتۋ جۇمىسى ىلگەرىلەتىلەدى ەكەن.
ۋاڭ جىنشي مىنانى ءبىلدىردى: ”ءۇش تەرىستىك“ ءتۇيىندى ەكولوگيالىق ينجەنەرياسىنىڭ جەتىستىكتەرىن ۇزدىكسىز بەكەمدەۋ، تەرەڭدەتۋ ارقىلى قۇم قاينارىنىڭ كەڭەيمەۋىنە، ۇلعايماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولداعى“ قۋاڭ وڭىرلەردىڭ شولەيتتەنۋدەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋىنىڭ ۇلگى قالىبىن تۇلعالايمىز.
