− شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ قۇرىلۋى ءۇرىمجى قالاسىنداعى تاراۋلاردى، ورىنداردى، كاسىپورىنداردى ناقتى ىستەپ، جاڭالىق اشۋعا ىنتالاندىردى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
11 - ايدىڭ 1 - كۇنى تۇستەن بۇرىن جۇڭگو (شينجياڭ) ەركىن ساۋدا سىناق رايونى ۇرىمجىدە ماڭدايشالىق اشىپ قۇرىلدى. ءۇرىمجى اۋماعى ەركىن ساۋدا سىناق رايونى جالپى اۋماعىنىڭ شامامەن ％75ىن يەلەپ، جاڭالىق اشۋ قاينارى ەڭ جاقسى، كاسىپ سالاسىنىڭ شوعىرلانۋ دارەجەسى ەڭ جوعارى جانە دامۋ نەگىزى ەڭ ابزال ءوڭىر بولدى.
”شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن قۇرۋ − ءۇرىمجىنىڭ مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ ستراتەگياسىنا اناعۇرلىم ويداعىداي توعىسۋىنداعى كەلەلى تاريحي وراي“. ءۇرىمجى قالاسىنداعى تاراۋلار، ورىندار، كاسىپورىندار ايرىقشا جىگەرلەنىپ، ءبىر اۋىزدان ورايدى مىقتى يگەرىپ، قولايلى ساتتەن پايدالانىپ العا ۇمتىلىپ، قايراتتانا ءىس تىندىرىپ، ناقتى ىستەپ، جاڭالىق اشىپ، جاڭا دامۋ ارناسىنا بەلسەنە قىزمەت وتەپ جانە توعىسىپ، ەركىن ساۋدا سىناق رايونى قۇرىلىسى بارىسىندا اناعۇرلىم زور رول ساۋلەلەندىرەتىندىكتەرىن ءبىلدىردى.
تۇزىمدە جاڭالىق اشىپ، بىرەگەي شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن تۇلعالادى
”ءوتىنىش ەتۋ قاراپايىم، قايتادان باسقا تاڭبا ويدىرۋدىڭ قاجەتى جوق، وتە قولايلى ەكەن“، - دەدى جۋىقتا ءۇرىمجى ەكونوميكالىق، تەحنيكالىق اشۋ رايونى (توۋتۇنحى رايونى) بازار باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسى جالپىلىق كاسىپ تەرەزەسىندە شينجياڭ حاليدى ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءىس ءبىتىرۋشىسى چىن لۋ جاسالىپ بولعان ”ءبىر كۋالىكپەن كوپ ورىنعا تىزىمدەلۋ“ تيجارات كۋالىگىن قولىنا العاندا. ”ءبىر كۋالىكپەن كوپ ورىنعا تىزىمدەلۋ“ رەفورماسى تەكسەرىپ - بەكىتۋ بۋىندارىن ىقشامداپ، قىزمەت وتەۋ ءتارتىبىن ساپالىلاندىرىپ، تەكسەرىپ - بەكىتۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، كاسىپورىننىڭ تيجاراتتى كەڭەيتۋ شارتىن جانە وزىندىك قۇنىن اناعۇرلىم تومەندەتتى.
شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ − تيجارات تۇلعالارىنىڭ ومىرشەڭدىگى مەن ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن ءونىمدى قاۋلاتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى شەشۋشى شارا. «جۇڭگو (شينجياڭ) ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ جالپى تۇلعالىق جوباسىندا» (تومەندە قىسقارتىلىپ «جوبا» دەلىنەدى) بىرەگەي شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن تۇلعالاۋ ورتاعا قويىلدى.
”ءبىز تيجارات تۇلعالارىنىڭ قاجەتى مەن تىلەگىنە مەڭزەس، نىسانالى تۇردە قامال الىپ، دالمە - ءدال كۇش سالۋعا سەنىمدىمىز“. ءۇرىمجى قالالىق بازاردى باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى جۇڭ مەيۋىن بىلاي دەدى: قاتار تەكسەرىپ - بەكىتۋدى، تيجارات كۋالىگى مەن رۇقسات كۋالىگىن بىرگە ءبىتىرۋدى ۇزدىكسىز اتقارىپ، ازىق - تۇلىك تيجاراتى رۇقساتى سياقتىلاردا ”تيجارات كۋالىگى مەن رۇقسات كۋالىگىن بىرگە ءبىتىرۋدى“ اتقارۋدا بەلسەنە ىزدەنىس جاسايمىز. ءبىر توپ ماتەريال، ءبىر سىلتەمە، ءبىر تەرەزەدە قابىلداۋ، ءبىر جولدا تيجارات كۋالىگىن تاراتۋ، ءبىر ارحيۆ تۇرعىزۋ ۇلگىسىنە ساي، ”ءبىر تيجارات كۋالىگىن ءبىر جولدا ءبىتىرۋدى“ ”ءبىر ءىستى ءبىر جولدا“ بىتىرۋگە وزگەرتىپ، كاسىپورىندار مەن بۇقارانىڭ ءىس ءبىتىرۋىن اناعۇرلىم تەز، قولايلى ەتتى.
بازار شارۋاشىلىعى − زاڭمەن باسقارىلاتىن شارۋاشىلىق، زاڭمەن باسقارۋ − ەڭ تاماشا شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسى. «جوبادا» ءۇرىمجىنىڭ ”جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى زاڭ ىستەرى اۋماعىن“ قۇرۋىن قولداۋ العا قويىلدى.
”تاماشا زاڭمەن باسقارۋ ورتاسى كەزەكتەگى حالىقارالىق ەكونوميكا - ساۋدا باسەكەسىندەگى ناعىز جۇمساق كۇشكە اينالدى“. يۇندى (ءۇرىمجى) ادۆوكاتتىق ىستەر ورنىنىڭ مەڭگەرۋشىسى چىن دۇڭجيە بىلاي دەدى: ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ وزەكتى رايونى قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەۋ − مەملەكەتتىڭ شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنا جۇكتەگەن ستراتەگيالىق ورنى، ءۇرىمجى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ ورتالىق قالاسى رەتىندە، حالىقارالانعان، ماماندانعان زاڭدىق قىزمەت وتەۋدى اناعۇرلىم قاجەت ەتەدى. بيىل اتالعان ادۆوكاتتىق ىستەر ورنى شينجياڭ داشۋەسى زاڭ عىلىمى شۋەيۋانىمەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ بويىنشا زاڭمەن باسقارۋداعى ۇزدىك دارىندىلاردى جەتىلدىرەتىن ءوندىرىس، وقىتۋ، زەرتتەۋ بازاسى قۇرىلىسى كەلىسىمىنە قول قويىسىپ، شەتەلگە ساياتىن زاڭ دارىندىلارىن جەتىلدىرۋگە كۇش سالدى. ”ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەپ، شينجياڭ كاسىپورىندارىنىڭ ’سىرتقا شىعۋىنا‘ جانە شەكارا سىرتىنداعى كاسىپورىنداردى ’شاقىرىپ اكەلۋگە‘ دەم بەرۋ“، - دەدى چىن دۇڭجيە.
باسىمدىقتى تياناق ەتىپ، سىرتقا باعىتتالعان ساۋدادا جاڭالىق اشا دامۋدى ىلگەرىلەتتى
تاياۋدا 3. 1067 توننالىق قۇنى 8 ميلليون 910 مىڭ دوللار كەلەتىن ەلەكتروليزدى مىس ءۇرىمجى − سانجى كەدەنىندە تەكسەرۋدەن وتكەننەن كەيىن، ءۇرىمجى كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعىنىڭ قوسىمشا كەدەن قاراۋىلىنان ءساتتى ءوتىپ، قورعامالى باجى اۋماعى قامباسىنا توتە جەتكىزىلدى. بۇل − اتالعان كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعىنىڭ ”اۋماق پەن پورت بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋدە“ قورعامالى باجى كاسىپ سالالارىنىڭ جەدەل دامۋىن قولداۋداعى تاعى ءبىر تابىستى امالياتى بولدى. قوسىمشا كەدەن قاراۋىلىنىڭ سالىنىپ ىسكە قوسىلۋى يمپورت ەتىلگەن تاۋارلاردىڭ شەكارادان كىرەتىن وتكەل مەن كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى اراسىندا تىكە جونەلتىلۋىن ءونىمدى ىلگەرىلەتتى.
«جوبادا» كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى مەن ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋ العا قويىلدى.
”بيىل جىل باسىنان بەرى، ءۇرىمجى كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى اۋقىم قالىپتاستىرىپ، قۋات ۇستەپ، باقشا رايونى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، نەگىزگى كەدەن قاراۋىلىنىڭ دارەجەسىن ءوسىرۋ، سيفرلاندىرۋدى، زەردەلىلەندىرۋدى جوعارىلاتۋ سياقتى ءبىر قىدىرۋ شارالار ارقىلى ساۋدانى قولايلىلاندىرۋدى بار كۇشپەن جەبەدى“. ءۇرىمجى كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى باسقارۋ كوميتەتى قورعامالى باجى كاسىبى مەكەمەسىنىڭ باستىعى جوۋ جيە بىلاي دەدى: ءۇرىمجى كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى ”كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى + ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ“ قاباتتاسقان اسەرىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ءۇرىمجى كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعىنىڭ حالىقارالىق ساۋدانى دامىتۋ، شەتەل ساۋداگەرلەرىن قارجى قوسۋعا باۋراۋ، كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرۋدى جەبەۋ سياقتى جاقتارداعى يقۋاتتىق تۇعىر رولىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، كوپ ءتۇرلى قورعامالى باجى كاسىبىن كەڭەيتۋ جونىندە ىزدەنىس جاسايدى.
سوڭعى جىلدارى ءۇرىمجى سىرتقى ساۋدانى دامىتۋدىڭ جاڭا كاسىپ كۇيىن، جاڭا ۇلگىسىن جەتىلدىرىپ، زورايتىپ، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا ىستەرى كەشەندى سىناق رايونى، بازاردان ساتىپ الۋ ساۋدا ءتاسىلى سىناق ءتۇيىنى سياقتى ساياسات باسىمدىعىن ساۋلەلەندىرىپ، سىرتقى ساۋدانىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، دارەجەسىن ءوسىرۋدى جەبەدى.
شينجياڭ ءۇرىمجى بيانجياڭ قوناق ءۇيى ساۋدا بازارى − باتىس سولتۇستىكتە تۇڭعىش توپتا بازاردان ساتىپ الۋ ساۋدا سىناق ءتۇيىنى بولعان سىرتقى ساۋدا بازارى، نەگىزىنەن كيىم - كەشەك، ءۇي جيھازدارى، اۆتوكولىك بولشەكتەرى سياقتى تاۋارلاردى تيجارات ەتىپ، قازاقستان، قىرعىزستان سياقتى ورتا ازياداعى، باتىس ازياداعى مەملەكەتتەر مەن وڭىرلەرگە ساتادى.
شينجياڭ بيانجياڭ قوناق ءۇيى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، باس ديرەكتورى شاكىرجان سۇلايمان مىنالاردى ءبىلدىردى: ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ شىعىس جەلىنىڭ ارقاسىندا، بيانجياڭ قوناق ءۇيى بازاردان ساتىپ الۋ ساۋدا سىناق ءتۇيىنى اكەلگەن سىرتقى ساۋدانى قولايلىلاندىرۋ باسىمدىعىن ۇزدىكسىز تولىق ساۋلەلەندىرىپ، بازاردان ساتىپ الۋ ساۋداسى كولەمىن ۇلعايتىپ، نىعايتىپ، اناعۇرلىم كوپ ساپالى كاسىپورىندار مەن تاۋارلاردى شوعىرلاندىرۋعا باۋراپ، بازاردىڭ تيبىن جاڭالاپ، دارەجەسىن ءوسىرۋىن ىلگەرىلەتەدى.
ىشكى - سىرتى ساۋدانى ءبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋ جاعىندا «جوبادا» ەركىن ساۋدا سىناق رايونى ىشىندە ىشكى - سىرتقى ساۋدانى ءبىر تۇلعالاندىرۋدى الدىمەن اتقارۋدى، الدىمەن سىناق ەتۋدى ورىستەتىپ، نازاردى ماقتا توقىماشىلىعى، پاميدور، كرەمني نەگىزدى سياقتى باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىنا شوعىرلاندىرىپ، قازىر بار قولداۋ ساياساتتارىنان تولىق پايدالانىپ، ويداعىداي پايدالانىپ، كاسىپورىنداردىڭ ءبىر تۇلعالاندىرا تيجارات جۇرگىزۋىنە، ءبىر تۇلعالاندىرا بازار اشۋىنا، ءبىر تۇلعالانعان ايگىلى ماركا جەتىلدىرۋىنە قولداۋ كورسەتۋ العا قويىلدى.
”ءبىز ەركىن ساۋدا سىناق رايونى ساياساتىنان ويداعىداي پايدالانىپ، قۇرلىقتىق پورت پەن اۋە پورتىنىڭ بىرلەسە ارەكەتتەنىپ دامۋ وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىنا سۇيەنىپ، كاسىپ سالالارىنىڭ شوعىرلانىپ، جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، باتىس بولىكتەگى وڭىرلەردىڭ، ءتىپتى، بۇكىل ەلدىڭ توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك زەرتتەۋ - اشۋ ورتالىعىن، جوبالاۋ ورتالىعىن، كورمەگە قويۋ - ساتۋ ورتالىعىن جانە ەسەپ جاساۋ ورتالىعىن قۇرىپ، حالىقارادا بىرەگەي، ەل ىشىندە وزىق توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك كاسىپ سالاسى باستاماشى اۋماعى مەن توقىما بۇيىمدارى، كيىم - كەشەك ساۋداسى جيناۋ - جونەلتۋ ورنىن قۇلشىنا قۇرىپ شىعامىز“، - دەدى ءۇرىمجى حالىقارالىق توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك ورتالىعى قارجى قوسۋ، اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى جاڭ جيان.
امالياتتىق ىزدەنىس جاساپ، باتىسقا ەسىك اشۋدا كوپ سالادا سەلبەستىك جاساۋدى تەرەڭدەتتى
جۇڭگونىڭ قاعاز قيماسىن ۇيرەنىپ، ”مادەنيەت جىبەك جولى“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تەكسەرۋ - زەرتتەۋىن ورىستەتتى... 10 - ايدىڭ 11 - كۇنىنەن 31 - كۇنىنە دەيىن اراب بىرىككەن امىرلىگى سياقتى 21 مەملەكەتتەن كەلگەن 23 جاس جۇڭگو تانۋشى شينجياڭدا زەرتتەپ ءبىلىم اسىرۋ ساپارىن ورىستەتىپ، شينجياڭنىڭ كوركەم كورىنىستەرىن جاقىننان تاماشالاپ، تاريحي مادەنيەتىن ءتۇسىنىپ، حالىقتىق سالت - ساناسىن ابدەن سەزىندى.
«جوبادا» مەملەكەتتىڭ سىرتقا باعىتتالعان مادەنيەت ساۋدا بازاسىن قۇرۋدى ءوتىنىش ەتۋدى قولداپ، جۇڭگو ەرەكشەلىگىنە، جىبەك جولى فاكتورىنا يە ءبىر توپ ابزال مادەنيەت ونىمدەرى مەن قىزمەت وتەۋىن تۇلعالاۋ العا قويىلدى. شينجياڭ شۋشياڭ تيانشان مادەنيەت، عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى حان جىشيۇڭ بۇدان زور ءۇمىت كۇتۋدە.
”شينجياڭدا ەڭ ەرتە جالپى حالىقتىق كىتاپ وقۋدى جالپىلاستىرۋعا دەن قويعان قۇرىلىم رەتىندە، شۋشياڭ تيانشان سەرىكتەستىگى نەگىزگى تاقىرىپتىق قيمىلدى ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى‘ بىرگە قۇراتىن ەلدەرگە دەر كەزىندە جەتكىزىپ، ۇيرەنۋ ارقىلى ەل ءىشى - سىرتىنىڭ جالپى حالىقتىق كىتاپ وقۋدى جالپىلاستىرۋداعى وزىق ۇستانىمدارىن ەنگىزىپ، شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى مادەنيەت بايلىعىن اشىپ، دۇنيە جۇزىنە جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن تاراتادى“. حان جىشيۇڭ بىلاي دەدى: جاسامپازدىق تۇعىرى قۇرىلىسى، مادەنيەت جاسامپازدىعى ونىمدەرىن جوبالاۋ جانە نەگىزگى تاقىرىپتىق مادەنيەت قيمىلدارى دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، كاسىپورىن ايگىلى ماركاسىن ۇلعايتىپ، نىعايتامىز.
سوڭعى جىلدارى ءۇرىمجى حالىقارالىق ەمدەۋگە قىزمەت وتەۋدى بەلسەنە كەڭەيتىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ ەمدەۋگە قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ قابىلەتىن ورنىقتى جوعارىلاتتى.
«جوبادا» ءۇرىمجى اۋماعىن وزەك ەتىپ، وڭىرلىك ەمدەۋ بايلىعى باسىمدىعىنا سۇيەنىپ، توڭىرەكتەگى ەلدەردە حالىقارالىق دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ كاسىپتەرىن ورىستەتۋ العا قويىلدى.
”ءبىز ەركىن ساۋدا سىناق رايونى ساياساتى ورايىن مىقتى يگەرىپ، ەل ىشىندەگى وزگە ەركىن ساۋدا سىناق رايوندارىنىڭ وزىق تاجىريبەلەرىنەن، ادىستەرىنەن ۇيرەنىپ، ۇلگى الىپ، وڭىرلىك بىرگە دامۋعا ۇيلەسەتىن دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق ءتۇزىم جۇيەسى جونىندە امالياتتىق ىزدەنىس جاسايمىز“. ءۇرىمجى قالالىق ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى گۋان ايجۇن مىنالاردى ءبىلدىردى: توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ كاسىبى بويىنشا ءىلمي، عىلمي زەرتتەۋ، گۋمانيتارلىق جاقتارداعى حالىقارالىق سەلبەستىك پەن اۋىس - كۇيىستى كەڭىنەن ورىستەتەمىز. وزىق مەديتسينا تەحنيكاسىن زەرتتەۋ - اشۋ، قولدانۋ ۇجىمىن ەنگىزىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ ەمدەۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتەمىز. سونىمەن بىرگە ءۇرىمجىنىڭ مەملەكەتتىك جۇڭي شيپاگەرلىگىن، دارىگەرلىگىن جالعاستىرۋ، جاڭالىق اشا دامىتۋدان ۇلگى كورسەتۋ سىناق ءتۇيىنى نىسانى قۇرىلىسىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، جۇڭي شيپاگەرلىگىن، دارىگەرلىگىن شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ تاماشا تانىسقىسى ەتىپ تۇلعالايمىز.
