انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى شىن زۋشياۋ 9 - ايدىڭ 23 - كۇنى قۇلجادان حابارلايدى. 9 - ايدىڭ 21 - كۇنى بەيجيڭ داشۋەسى ”شىعىس وقۋ سيلىعى“ كۋرسانتتارىنىڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى شينجياڭعا كەلىپ، ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولدى، 49 ەلدەن كەلگەن 49 كۋرسانت العاشقى بەكەتتە ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىن تاڭدادى، ولار حالىقتىق سالت - سانا ساياحات اۋماعىن، مەشىتتى، بايىرعى قالانى، تۇرعىندار تۇراعىن ارالاپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسىمەن ىشكەرىلەي اڭگىمەلەسىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكا، مادەنيەت، ءدىني سەنىم ەركىندىگى سياقتى جاقتارداعى دامۋ وزگەرىستەرىن سول جەرلەردىڭ وزىندە سەزىندى.
ۇشاقتان تۇسە سالىسىمەن، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر چيڭ ءداۋىرىنىڭ چيانلۇڭ جىلدارىندا سالىنعان قۇلجا قالاسى شانشي مەشىتىنە كەلدى. مەشىتتەگى كىتاپ وقۋ بولمەسىنە كىرگەندە، رەتتى دە تاپ - تازا پارتا - ورىندىقتار مەن قاتار - قاتار كىتاپتار كوزگە ءتۇستى، ءدىن، تاريح، مادەنيەت سياقتى ءار تۇردەگى 2000نان استام كىتاپ بار ەكەن، كىتاپ وقۋ بولمەسى كۇنى بويى مۇسىلمان بۇقاراسىنا اشىق ۇستالادى. ”جەرگىلىكتى ۇكىمەت وسى تاريحى ۇزاق مەشىتتى وتە جاقسى قورعاپتى، قۇرىلعىلارى دا تولىق ەكەن“. قازاقستاننان كەلگەن كۋرسانت بىلاي دەدى: جۇڭگو ۇكىمەتى دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ قالىپتى ءدىني قاجەتىن قامتاماسىز ەتىپتى، شينجياڭ مۇسىلماندارى ءدىني سەنىم ەركىندىگىنەن تولىق يگىلىكتەنىپتى ءارى قۇرمەتكە يە بولىپتى.
قۇلجا قالاسى قازانشى حالىقتىق سالت - سانا ساياحات اۋماعى − ۇلتتاردىڭ ادەت - عۇرپى مەن ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىن سەزىنۋدى نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن تابيعي ەكولوگيالىق كولەمدى گۋمانيتارلىق كورىنىس اۋماعى. ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر كولىكپەن كوشە اۋماعىنان وتكەندە كوپتەگەن تۇرعىندار مەن ساياحاتشىلار ولارعا قول بۇلعاپ قۇرمەت ءبىلدىردى، بالالاردىڭ جايناعان جايدارى جۇزدەرىنەن كۇلكى ەسەدى.
تۇرعىن سانيام ميجيتتىڭ ۇيىنە بارعاندا اۋلاداعى جەمىس اعاشتارى بىتىك ءوسىپ، ءجۇزىم سورەسىنىڭ استىنداعى ۇزىن ۇستەلگە ءار ءتۇرلى جەمىستەر مەن قۇرعاق جەمىستەر تولتىرا ءتىزىلىپتى، ءبىر ءۇيلى جان قوڭىر كۇزدىڭ تۇستەن كەيىنگى كۇن شۋاعىنان ءلازاتتانىپ وتىر ەكەن. سانيام وتباسىنىڭ ساياحاتشى قابىلداۋعا سۇيەنىپ، ايلىق كىرىسىن 10 مىڭ يۋاننان اسىرعاندىعىن بىلگەندە، ءۇندىستاننان كەلگەن كۋرسانت بىلاي دەدى: ”بۇل ارانىڭ مۇنداي جاقسى بولارىن ويلاماپپىن! مەيلى ساياحاتشى، الدە تۇرعىندار بولسىن، كوپشىلىكتىڭ بارلىعىنىڭ جۇزىنەن كۇلكى ەسەدى، بارلىق جەر ومىرشەڭدىككە تولى ەكەن، ءوزى قونىستانۋمەن قاتار، ساياحاتشىلاردى دا كۇتىپ الىپ، تۇرعىندار ۇيلەرىندە - اق اقشا تاباتىن كورىنەدى، جۇڭگونىڭ بۇقاراسى باقىتتى ەكەن“.
مۋزيكا اسپابىنىڭ ۇنىمەن بىرگە، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر قۇلجا قالاسى التىشۋار كوشەسىندەگى حالىقتىق سالت - سانا مادەنيەت كورمە سارايىنىڭ 2 - قاباتىنداعى گارمون ساقتاۋ سارايىنا كەلدى، ۇلگىسى ادەمى، رەڭى ءار ءتۇرلى ءارى تالاي جىل بولعان 800دەن استام گارمون كوز الدارىنا تارتىلدى. وسى ارادا كۋرسانتتار كوپ ۇلتتان قۇرالعان گارمون وركەسترى قويعان كونسەرتتى تاماشالاپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ءار ۇلتتىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن قورعاۋ مەن دامىتۋعا ءمان بەرگەندىگىنە ءتانتى بولدى.
گارمون وركەسترىندەگى مۋزيكانتتاردىڭ حانزۋ، ۇيعۇر، قازاق، ورىس، سىبە سياقتى 13 ۇلتتان قۇرالعاندىعىن بىلگەن جاسىل ءمۇيىس ارالدارى رەسپۋبليكاسىنان كەلگەن كۋرسانت: ”جۇڭگونىڭ شينجياڭىنداعى ءار ۇلت حالقى جاراسىمدى بىرگە جاساسىپ، ءبىر ءۇيلى جانداي وتەدى ەكەن“، - دەدى.
9 - ايدىڭ 22 - كۇنى كۇن شۇلەن شۋاعىن توگىپ تۇردى. ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانى بەسسۇمىن قالاشىعىنداعى سىبە بايىرعى قالاسىن ەكسكۋرسيالادى. سىبە ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى ساداق اتۋ ءتۇرى ءار ەل كۋرسانتتارىنىڭ قارسى الۋىنا بولەندى، كۋرسانتتار ساداق مادەنيەتىن سەزىنۋ اۋماعىندا، نىسانانى دالدەپ، جەبەنى ادىرناعا سالىپ، ساداقشىنىڭ اسەرىن سەزىندى.
سىبە قارما نانىنان ءدام تاتىپ، ۇلتتىق ءان - ءبيدى تاماشالادى... بىرىنەن كەيىن ءبىرى جالعاسقان قىزىقتى ىقپالداسۋ تۇرلەرى كۋرسانتتاردى بارىنشا قىزىقتىرىپ، سەزىنىپ كورۋگە بەلسەنە قاتىستىردى. ”بۇل مەنىڭ جۇڭگونىڭ شينجياڭىنا ءبىرىنشى رەت كەلۋىم، بۇل جەردىڭ ەرەكشە حالىقتىق سالت - ساناسىن سەزىنىپ، شينجياڭنىڭ كوپ نەگىزدى مادەنيەتىنە، حالىقتىق سالت - ساناسىنا تولىق قۇرمەت ەتىلگەندىگىن جانە ولاردىڭ قورعالعاندىعىن ءوز باسىمنان سەزىندىم“، - دەدى مالاۆي رەسپۋبليكاسىنان كەلگەن كۋرسانت.
1946 - جىلى شىعا باستاعان «شاپشال گازەتى» − جۇڭگوداعى سىبە تىلىندە باسپادان شىعارىلىپ، تاراتىلاتىن بىردەن - ءبىر گازەت، سول جەردەگى سىبە ۇلتى بۇقاراسىنىڭ ينفورماتسيا مەن بىلىمگە يە بولاتىن، ءوز ۇلتىنىڭ ءتىل - جازۋىن ۇيرەنەتىن باقشاسى بولىپ تابىلادى. شاپشال گازەتى مەكەمەسىن ەكسكۋرسيالاعاننان كەيىن، كۋرسانتتار جابال جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ءار ۇلتتىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن قورعاۋعا، جالعاستىرۋعا جانە دامىتۋعا بارىنشا ءمان بەرۋدە ىستەگەن قىزمەتىن القادى.
شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانى شاپشال قالاشىعى ۇزىنبۇلاق اۋىل - قىستاق الەۋمەتتىك اۋماعىندا الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ تۇرعىنى جىبەك ابدىگۇل وتباسىنداعىلار الىستان جەتكەن قوناقتاردى قارسى الدى. ”الەۋمەتتىك اۋماعىمىزدا مەكتەپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءۇيى، عىلىم جالپىلاستىرۋ پۋنكتى، تىنىعۋ الاڭى، اۋىل شارۋاشىلىق جانە قوسىمشا كاسىپ ونىمدەرى بازارى سياقتىلار بار، بۇل اراداعى تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن جاقساردى“، - دەدى جىبەك ەكسكۋرسيالاي، ساپارلاي كەلگەن كۋرسانتتارعا ماقتانىشپەن. جىبەكتىڭ ءوز ءۇيىنىڭ اۋلاسىنان ءۇزىپ اكەلگەن جەمىستەر مەن ءار ءتۇرلى ۇلتتىق ەرەكشە ءدامدى تاعامداردان ءدام تاتقان سوڭ، فيجيدەن كەلگەن كۋرسانت بىلاي دەدى: ”شىن ىقىلاسپەن كۇتىپ العاندارىڭىزعا راقىمەت، وتباسىلارىڭىزدىڭ ماڭگى باقىتتى دا شادىمان كۇن كەشۋىن تىلەيمىن، كورىكتى شينجياڭنىڭ اناعۇرلىم تاماشا بولۋىن تىلەيمىن“!
ىلە وبلىسىنداعى ەكسكۋرسيانى، ساپاردى اياقتاتقان سوڭ، كۋرسانتتار جابال مىنانى ءبىلدىردى: كورىكتى ىلەنىڭ ورتاسى كوركەم، كليماتى جايلى، حالقى تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرىپ جاتىر ەكەن، بىزگە تەرەڭ اسەر قالدىردى، وراي بولسا تاعى دا كەلەمىز.
