كۇڭزى شۋەيۋانى ءبىر ”كوپىر“ تۇلعالادى
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى لي حۋا، ليۋ شياڭ، حي حۇڭۋي
”ءار ادامنىڭ ءومىرى مەيلى اقىلدى، الدە اقىماق، مەيلى باقىتتى، الدە باقىتسىز بولسىن، تەك انا دەنەسىنەن اجىراسا بولعانى، كوزىن اشىپ جارىق دۇنيەگە تالپىنادى“...
9 - ايدىڭ 19 - كۇنى تۇستەن كەيىن كەشكى شاپاق بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىنىڭ نەگىزگى وقىتۋ عيماراتىنا نۇرىن شاشىپ تۇر، اقىن اي چيڭنىڭ وسى زامانعى ولەڭ تۋىندىسى «نۇرعا ماداق» بۇل اراداعى قويۋ كوركەمدىككە تولى عيماراتتىڭ تەرەزەسىنەن قالىقتاپ شىعىپ، كىتاپ ءۇنى شارىقتاپ، ولەڭ ۇيقاسىمەن الىسقا تاراپ جاتتى.
الايدا بۇل ارا قىرعىزستان عوي، جۇڭگو ءتىلى ولەڭىن كىم وقىپ جاتىر؟
سۇراۋلى كوڭىلمەن دىبىس شىققان جاققا قاراي بەتتەدىك، نەگىزگى وقىتۋ عيماراتىنىڭ 2 - قاباتىنا كوتەرىلگەندە، ونىڭ جاۋابى وتە ايقىن بولدى − ءبىر ساباقحانانىڭ ەسىگىنىڭ جانىندا ”كۇڭزى شۋەيۋانى“ دەگەن ماڭدايشالىق جارقىراپ تۇر. ”شۋەيۋانعا“ كىرگەنىمىزدە بۇلار قىرعىزستاننىڭ جەر - جەرىنەن كەلگەن وقۋشىلار ەكەن. ولار ءاربىر ءارىپتى دۇرىس وقۋعا قۇلشىنۋدا، دەن قويعان جانارلارىندا جۇڭگو مادەنيەتى جونىندەگى ىنتىزارلىق جاتىر.
كۇڭزىنىڭ مەيىرىمدىلىككە تولعان ءمۇسىنى وقۋشىلاردىڭ تۋ سىرتىنا ورناتىلعان، وڭ - سول ەكى جاعىندا: ”بىرگە كەلە جاتقان 3 ادامنىڭ قالايدا بىرەۋى ۇستاز بولا الادى“، ”بۇرىنعىنى ەسكە الۋ ارقىلى جاڭانى ءبىلۋ“ دەگەن جازۋلار جازىلعان.
بيىل − ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى العا قويىلعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعى، سونداي - اق گۇلزات يسماتوۆانىڭ بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسى كۇڭزى شۋەيۋانىنىڭ قىرعىزستان جاقتىڭ باستىعى بولعاندىعىنىڭ 10 - جىلى. ”تالاي جىلدان بەرى مەن جانە جۇڭگو جاقتاعى سەرىكتەستەرىم بىرلىكتە قىرعىزستان مەن جۇڭگونىڭ ءار سالاداعى دامۋىنا قاجەتتى جۇڭگو ءتىلى دارىندىلارىن باۋلۋعا باستان - اياق كۇش سالىپ كەلەمىز“، - دەدى ول.
يسماتوۆا ايتقان ”جۇڭگو جاقتاعى سەرىگى“ − شينجياڭ داشۋەسى. 2008 - جىلى 6 - ايدىڭ 15 - كۇنى شينجياڭ داشۋەسى بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىمەن سەلبەسىپ قىرعىزستاندا وسى ەلدەگى تۇڭعىش كۇڭزى شۋەيۋانىن قۇردى.
بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىنىڭ كۇڭزى شۋەيۋانى قۇرىلعاننان كەيىن، كۇڭزى شۋەيۋانىنىڭ ۋستاۆىنا ساي، وقىتۋ جانە كۇندەلىكتى باسقارۋ ءتۇزىمىن بىرتىندەپ كەمەلدەندىرىپ، ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، دوستىق بەينەدە كەڭەسۋ، تەڭ تۇرعىدا ءوزارا پايدا جەتكىزۋ پرينسيبى بويىنشا ەكى جاق جۇڭگو ءتىلى وقىتۋى جانە جۇڭگو مەن قىرعىزستاننىڭ وقۋ - اعارتۋ، مادەنيەت سياقتى جاقتارىندا اۋىس - كۇيىس جانە سەلبەستىك ورىستەتتى.
چىن يۇي شينجياڭ داشۋەسىنىڭ 2019 - جىلى بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسى كۇڭزى شۋەيۋانىنا جىبەرگەن جۇڭگو ءتىلى وقىتۋشىسى. ونىڭ ەسكە الۋىنشا، سول كەزدە وقۋشىلاردىڭ جۇڭگو ءتىلىن ۇيرەنۋ قىزعىندىلىعى توتەنشە جوعارى ەكەن، ءار جولى ساباق وتكەندە نەگىزىنەن بوس ورىن قالمايدى ەكەن. ”’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ باستاماسى العا قويىلعاننان كەيىن، بىرگە قۇراتىن مەملەكەتتەردە ’جۇڭگو ءتىلى قىزعىندىلىعى‘ ۇزدىكسىز ورلەدى. شينجياڭ داشۋەسى، شينجياڭ شىفان داشۋەسى جانە قىرعىزستان ىركەس - تىركەس سەلبەسىپ تاعى 3 كۇڭزى شۋەيۋانىن اشتى، نەگىزىنەن ماڭداي الدى مەكتەپتەردىڭ بارلىعى دەرلىك جۇڭگو ءتىلى ساباعىن اشتى“، - دەدى چىن يۇي.
مۇنىڭ سەبەبى جونىندە يسماتوۆا بىلاي دەپ قارادى: ”جۇڭگونىڭ قول جەتكىزگەن ءبىر قىدىرۋ دامۋ تابىستارى دۇنيە ءجۇزىن جالت قاراتتى، جۇڭگو ءتىلىن ۇيرەنۋ قىرعىزستانداعى جاستاردىڭ دۇنيە جۇزىنە بەت الۋ قاقپاسىن اشا الادى“.
كۇڭزى شۋەيۋانى − جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىنە نازار سالاتىن كوزى ءارى دۇنيە ءجۇزىنىڭ جۇڭگوعا كوز جىبەرەتىن تەرەزەسى.
جۇڭگو ءتىلى ساباعىن وقىتۋدان سىرت، بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىنىڭ كۇڭزى شۋەيۋانى تاعى جۇڭگونىڭ وسى زامانعى مادەنيەتىن ۇزدىكسىز كەڭەيتتى جانە جالپىلاستىردى.
كلاستا جەرگىلىكتى وقۋشىلاردىڭ جۇڭگوشا سۋرەت ونەرىمەن، قاعاز ويما ونەرىمەن جۇڭگونى، سونداي - اق ءوز ەلىنىڭ تۇلعالارى مەن كورىنىسىن سۋرەتتەگەن نەشە ونداعان تۋىندى رەتىمەن تىزىلگەن. عيماراتتىڭ استىڭعى قاباتىندا 2019 - جىلى ماڭدايشالىق اشىپ قۇرىلعان بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىنىڭ ”جۇڭگو سارايى“ بار. قاز - قاتار كىتاپ سورەسىنە جۇڭگونىڭ ەكونوميكا، ساياسي، مادەنيەت، قوعام، ەكولوگيا، عىلىم - تەحنيكا سياقتى جاقتارىن تانىستىراتىن مازمۇنداعى مىڭنان استام كىتاپ جانە كەسكىندى، دىبىستى ونىمدەرى قويىلعان، كومپيۋتەر ەكرانىندا جۇڭگو مادەنيەتىن تانىستىراتىن سيفرلى بايلىق كورسەتىلۋدە.
تەك مادەنيەت اۋىس - كۇيىسىن كۇشەيتكەندە عانا، جۇڭگو − قىرعىزستان ەكى ەل حالىقتارى تىلەگىنىڭ توعىسۋىن جانە بىرگە دامۋىن جەبەۋگە بولادى. قۇرىلعاننان قازىرگە دەيىن بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىنىڭ كۇڭزى شۋەيۋانى ءماجىلىس، لەكسيا، مەرەكە - مەيرامداردى قۇتتىقتاۋ، ادەبيەت - كوركەمونەر كونسەرتى، سۋرەت كورمەسى، حانزۋ ءتىلى جارىسى سياقتى ءتۇرلى قيمىلداردان 500 رەتتەن استام وتكىزىپ، نەشە ون مىڭ ادام (رەت) كەلىپ قاتىناستى.
”كۇڭزى شۋەيۋانى ءتىلدى دانەكەر ەتكەن، حالىق تىلەگىن توعىستىراتىن دوستىق كوپىرىن تۇلعالادى“. بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسى كۇڭزى شۋەيۋانىنىڭ جۇڭگو جاق باستىعى دۋ حۋا مىنالاردى ءبىلدىردى: كۇڭزى شۋەيۋانىندا جۇڭگو ءتىلى وقىتۋىن ورىستەتۋ جانە جۇڭگو مادەنيەتىن تاراتۋ بارىسىندا وقىتۋشى - وقۋشىلار اراسىندا، كۇڭزى شۋەيۋانى مەن جەرگىلىكتى بۇقارا اراسىندا تەرەڭ دوستىق ورنادى، سونداي - اق ەكى ەلدىڭ دوستىق اۋىس - كۇيىسى بارىسىندا دوستىقتىڭ تۇقىمىن سەپتى.
سول كۇنى ساباقحانادا تاعى 11 وقۋشى شينجياڭ داشۋەسىنىڭ وقۋشى قابىلداۋ ۇقتىرۋىن تاپسىرىپ الدى. بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسى حانزۋ ءتىلى اۋدارما فاكۋلتەتىنىڭ وقۋشىسى ابدىساتاروۆا نۇريزا سولاردىڭ ءبىرى، ول قاتتى قۋاندى.
”كورىكتى جۇڭگونىڭ شينجياڭى − ءبىزدىڭ جاقسى كورشىمىز ءارى بۇرىننان اڭساعان جەرىم“. ول بىلاي دەدى: وسى جولى شينجياڭ داشۋەسىنە بارىپ جۇڭگو ءتىلىن ۇزدىكسىز ۇيرەنۋىم تاپتىرماس وراي. قازىر قىرعىزستان مەن جۇڭگونىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىنداعى نىساندار ۇزدىكسىز كوبەيدى، جۇڭگو ءتىلىن اناعۇرلىم جاقسى ۇيرەنىپ، مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن ەل ارالىق سەرىكتەستىكتەرگە بارىپ قىزمەت ىستەۋگە وراي بار، مەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ“ يگىلىگىن كورۋشىدەن امالياتتا ايگىلەۋشىگە اينالامىن.
15 جىلدىق دامۋ ارقىلى قازىر بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىنىڭ كۇڭزى شۋەيۋانىندا 9 كۇڭزى ساباقحاناسى، 10 وقىتۋ ءتۇيىنى اشىلدى، جۇڭگو ءتىلىن ۇيرەنگەندەر 4000نان استى.
”بولاشاقتا جۇڭگو − قىرعىزستان ەكى ەلدىڭ سەلبەستىك قارىم - قاتىناسىنىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىنە ىلەسە، بىشكەك مەملەكەتتىك داشۋەسىنىڭ كۇڭزى شۋەيۋانىنىڭ ەكى ەلدىڭ دوستىعىنا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوساتىندىعىنا سەنەمىن“، - دەدى دۋ حۋا.
