− شەتەلدەگى حۋا - يلەردىڭ جاڭا ءداۋىر جاستارى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ شينجياڭعا ەكسكۋرسيالاي، ساپارلاي كەلۋىنەن ەستەلىك
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى لي لين
8 - ايدا شينجياڭدا جەمىس - جيدەك ءيىسى اڭقىدى، سيلى قوناقتار تۇس - تۇستان كەلدى. 8 - ايدىڭ 18 - كۇنىنەن 22 - كۇنىنە دەيىن جۇڭگو ادىلەت پارتياسى ورتالىق كوميتەتى شەتەلدەگى حۋا - يلەردىڭ جاڭا ءداۋىر جاستارى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىن باستاپ، شينجياڭدا ەكسكۋرسيادا - ساپاردا بولىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى ءۇرىمجى قالاسى، تۇرپان قالاسى، قاشقار ايماعى سياقتى جەرلەرگە بارىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ جاعدايىن ۇعىستى.
وسى رەتكى شەتەلدەگى حۋا - يلەردىڭ جاڭا ءداۋىر جاستارى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى انگليا، گەرمانيا، جاپونيا، يسپانيا، سينگاپۋر سياقتى 12 مەملەكەتتەن كەلگەن 14 مۇشەدەن قۇرالعان، ولاردىڭ اراسىندا 13 مۇشە تۇڭعىش رەت شينجياڭعا كەلىپ وتىر. ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولۋ ارقىلى ولار شينجياڭ قوعامىنىڭ جاراسىمدى، ورنىقتى ەكەنىن، ەكونوميكاسى قارىشتاپ دامىعانىن، مادەنيەتى باي مازمۇندى، گۇلدەنىپ - كوركەيگەندىگىن، حالقىنىڭ تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرىپ جاتقاندىعىن، وزدەرىنىڭ جۇڭگو - شەتەل حالىقتىق اۋىس - كۇيىسىنىڭ جاقسى كوپىر - دانەكەرى بولۋدى قالايتىندىقتارىن ءبىلدىردى.
شينجياڭ مۇراجايىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر «شينجياڭ تاريحي مادەني ەسكەرتكىشتەر كورمەسىن» ەكسكۋرسيالادى. بۇرىن وقۋلىق كىتاپتان عانا كورەتىن مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ كوز الدىندا ءتىزۋلى تۇرعاندىعىن كورگەن چيليدەن كەلگەن گۋان ۋيلۇڭ اسا تەبىرەندى. ونىڭ ماماندىعى ارحەولوگيا كاسىبى، بايىرعى جىبەك جولى بويىنداعى ماڭىزدى ارحەولوگيالىق بايقاۋلارعا ايرىقشا قىزىعادى. ”جىبەك جولى − ماڭىزدى ەكونوميكالىق ءدالىز بولىپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، مادەنيەت اۋىس - كۇيىس ءدالىزى“. گۋان ۋيلۇڭ بىلاي دەدى: بۇل ارادان جىبەك جولىنىڭ ۇزاق ۋاقىتتىق تاريحى مەن مايەكتى مادەنيەتىن سەزىندىم، شينجياڭداعى ءار ۇلتتىڭ سۇيىسپەنشىلىك جاقتاعى ۇندەستىگىن شىنايى سەزىندىم.
تۇرپان قالاسىندا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولعان كەزدە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر بۇل ارانىڭ عاجايىپ جەر بەدەرىنە، تەرەڭ تاريحي مادەنيەت استارىنا جانە بۇرىنعىلاردىڭ اقىل - پاراساتىن ۇيىستىرعان سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسىنا ءتانتى بولدى، القادى. يارعول بايىرعى قالاسىندا وتكەن كۇندەردەگى دۋماندى تىرشىلىكتەن اڭگىمە وربىسە، اسپانعا بوي سوزعان حيكىمەت ”800 شاقىرىمدىق يالقۇنتاع“ كوپشىلىكتى جوعارى تەمپەراتۋرانى باستان كەشىرۋ ورايىنا يە ەتتى. كوستاريكادان كەلگەن دىڭ حاۋشيان كارىز قۇدىعىنىڭ ءبىر سۋ شىعار اۋزىنان ەڭكەيىپ تۇرىپ، قوس ۋىسىمەن سۋ الىپ ىشكەنىندە، ساۋساقتارىنىڭ اراسىنان جىلىپ وتكەن سالقىن لەپتى سەزىندى. نەشە مىڭ جىل تاريحتى باستان كەشىرگەندەرىمەن، ءالى دە پايدالانىلىپ كەلە جاتقان جەر استى سۋى سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسىن كورگەندە، بۇرىنعىلاردىڭ اقىل - پاراساتى مەن ۇلىلىعىنا ءتانتى بولماي تۇرا المادى.
قاشقار ايماعىندا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولعان كەزدە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر ىلگەرىندى - كەيىندى يىڭسار اۋدانى داۋاز كوركەمونەرىن جالعاستىرۋ ورتالىعىنا جانە ”قىش بۇيىمدار قىستاعىنا“، ”پىشاق قىستاعىنا“ بارىپ، بەيزاتتىق مادەني مۇرا داۋاز ونەرىن تاماشالادى، سول جەردىڭ وزىندە قىش بۇيىمدار جاساپ كوردى. وسى قىش ىدىستار مەن پىشاقتاردى جاسايتىن شەبەرلەردىڭ ءبارى جەرگىلىكتى قىستاق تۇرعىندارى ەكەندىگىن بىلگەندە، كوپشىلىك ۇكىمەت تاراۋلارىنىڭ از ۇلت مادەنيەتىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ جانە ونى اسقاقتاتۋ جولىندا جاساعان قۇلشىنىستارىن القادى.
قاشقار بايىرعى قالاسىن جۇڭگو ۇكىمەتى قوماقتى قارجى شىعارىپ، ”بايىرعى ۇلگىسىن بايىرعى ۇلگى بويىنشا جوندەۋ“ پرينسيبىنە ساي وزگەرتىپ سالعاندىعىن بىلگەن كەزدە، انگليادان كەلگەن يىن جيە بىلاي دەدى: مەن جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ءار ۇلت مادەنيەتىن قورعاۋعا جانە جالعاستىرۋعا وسىنشاما ءمان بەرگەندىگىنەن ايرىقشا اسەرلەندىم، ۇيىرمەمىزدەگىلەردىڭ شىنايى، ناقتى شينجياڭدى تاراتۋىن، شينجياڭ حيكاياسىن ويداعىداي بايانداۋىن ءۇمىت ەتەمىن.
ءۇرىمجى مادەنيەت ورتالىعىنىڭ قالا جوباسى سارايىن ەكسكۋرسيالاعاندا، بيرمادان كەلگەن ياڭ دالۇڭ ءتۇسىندىرۋشىنىڭ سوڭىنان ىلەسە كەسكىنگە ءتۇسىرىپ وتىردى. ول بىلاي دەدى: ”وسى رەتكى ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولۋدا مەن شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى جەبەۋ جاقتارىندا قولدانعان شارالارى مەن قول جەتكىزگەن تابىستارىن كوردىم، بۇل كىسىنى اسا ءتانتى ەتەدى ەكەن. مەن كورگەندەرىمدى كەسكىنگە ءتۇسىرىپ بيرماعا الىپ قايتامىن، شينجياڭنىڭ تاياۋ جىلداردان بەرى قول جەتكىزگەن كورنەكتى تابىستارى، تاجىريبەلەرى، ادىستەرى ۇيرەنۋگە جانە ۇلگى الۋعا تاتيدى“.
5 كۇنگى ەكسكۋرسيالاۋ، ساپارلاۋ بارىسىندا سينگاپۋردان كەلگەن يان زىشين شينجياڭدى ۇناتىپ قالدى. ”كوشە بويىنداعى اعاش ساياسىندا سالقىنداپ الاڭسىز دويبى ويناپ وتىرعان تۇرعىنداردى كورگەندە، ولاردىڭ تۇرمىستارىنىڭ وتە جايلى ەكەندىگىن سەزىندىم“. ول: شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ رۋحاني بەينەسىنەن ولاردىڭ قازىرگى تۇرمىستارىن راقات سەزىنەتىندىكتەرىن بايقادىم، - دەدى.
كوزدىڭ جاۋىن الاتىن تاۋارلار، شينجياڭ قاقتامالارى سياقتى ەرەكشە ءدامدى تاعامدار... شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازارىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر شينجياڭنىڭ سالت - ساناسى مەن كوپ نەگىزدى مادەنيەتىن سەزىندى. يسپانيادان كەلگەن چىن ياجىن بىلاي دەدى: ”بۇل ارادا قويۋ تىرشىلىك لەبى ەسەدى. ءار ۇلت حالقى دا ىستىق ىقىلاستى ەكەن، مەن وتباسىمداعىلاردى، دوستارىمدى ەرتىپ شينجياڭعا تاعى دا كەلەمىن“.
