− ”حالىق ءۇشىن ناقتى ءىس ىستەۋ، جۇمىستاندىرۋ ارقىلى كىرىستى ارتتىرۋدى جەبەۋ“ جونىندەگى جەلىلەس حابار (1)
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاۋ چۇنحۋا
اي سايىن سەرىكتەستىكتەگى 200دەن استام قىزمەتكەردىڭ ءار ايداعى ەڭبەكاقىسىن ەسەپتەيتىن ۋاقىت جەتىپ كەلدى، بۇل ءبىر قوماقتى ەسەپ بولعانىمەن، امانگۇل ياسىننىڭ كوكەيىندە بارلىعى سايراپ تۇر.
”قىزمەتكە قاتىناسقان ۋاقىتىم ۇزاق بولماعانىمەن، ءبىراق تەز يگەرىپ الدىم، قازىر ەڭبەكاقى ەسەپتەۋ، شيكىزاتتاردى قامبادان شىعارۋ، قامباعا ەنگىزۋ سياقتى قازىنا جۇمىستارىن مەن ءبىر ءوزىم - اق بىتىرە الامىن“! - دەدى 5 - ايدىڭ 19 - كۇنى يوپۇرعا اۋدانىنداعى قاشقار سۋياۋ توقىماشىلىق شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرى امانگۇل نىق سەنىممەن.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ”ناقتى ءىس ىستەۋ، حالىقتىڭ مۇڭ - مۇقتاجىن شەشۋ“ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ جونىندە اشىق ۋادە بەرىپ، جۇمىستاندىرۋ جونىنەن ويداعىداي قىزمەت وتەۋدى، بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتۋدى ماڭىزدى مازمۇن ەتىپ، جۇمىستاندىرۋدا كومەك كورسەتىپ، مەيىر جەتكىزۋ قيمىلىن قانات جايدىرىپ، قالا - اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جۇمىستانىپ، كىرىستەرىن ارتتىرۋ قيمىلىن جەبەدى. اۆتونوميالى رايوندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە جونىندەگى ورنالاستىرۋلارىن مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى تىڭعىلىقتى ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، تۇتاس رايوننىڭ ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن جۇمىستاندىرۋ سىندى وسى ءبىر ەڭ ۇلكەن حالىق تۇرمىسى ينجەنەرياسىن، حالىق تىلەگى ينجەنەرياسىن، نەگىزدىك ينجەنەريانى ارقاۋ ەتۋگە ۇيىمداستىرىپ، ”تيانشاندا ونەرىن ايگىلەۋ“، ساياحات كاسىپ سالاسى، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ قىزمەت وتەۋ ايى سياقتى الەۋمەتتىك جۇمىستاندىرۋعا قىزمەت وتەۋ ارناۋلى قيمىلدارىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، جۇمىستاندىرۋدى الدىمەن ويلاستىرۋ ساياساتىن ناقتى، ەگجەي - تەگجەيلى تياناقتاندىرىپ، جاستاردىڭ، اسىرەسە، جوعارى مەكتەپ تاۋىسقانداردىڭ جۇمىستانۋ قىزمەتىن جەبەۋدى ءتىپتى دە كورنەكتى ورىنعا قويىپ، امالدىڭ بارىنشا ناقتى ىستەر ىستەپ، حالىقتىڭ مۇڭ - مۇقتاجىن شەشىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى.
امانگۇل شينجياڭ قازىنا - ەكونوميكا داشۋەسىنىڭ بۇعالتىرلىق ماماندىعىنان وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، ۇلكەن سەرىكتەستىكتەرگە قىسقاشا ءومىر بايانىن جولداپ، ساباق پىسىقتاپ، ورگان، ءىسورىندارعا ەمتيحان بەرۋگە دايىندالادى، الايدا ودان ەش ناتيجە ونبەي، قاتتى تىقىرشيدى. تۋعان جەرى يوپۇرعا اۋدانىنا ورالعان سوڭ، كۇندەرىنىڭ بوس وتكەنىن ويلاپ، امانگۇل ءوزىنىڭ بولاشاعىنان ۋايىمداي باستاعان ساتتە تۇتاس رايونداعى ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسى وتباسىلاردى ارالاۋ، تەلەفوندا حال - جاعداي ۇعىسۋ، ساندى مالىمەتتەن تەڭ يگىلىكتەنۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى جاي - جاپساردى ۇعىسۋ قىزمەتىن قانات جايدىرعان ەدى، يوپۇرعا اۋداندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەكەمەسىندەگى قاتىستى قىزمەتكەرلەر ونىڭ جاعدايىنان حاباردار بولعان سوڭ، ول سياقتى ءالى جۇمىستانباعان جوعارى مەكتەپ تاۋىسقانداردى ءتۇيىندى قىزمەت وتەۋ وبيەكتىسى ەتتى، ولاردى شوعىرلى جيناپ، ىلگەرىندى - كەيىندى ەكى رەت كاسىپتىك باۋلۋعا قاتىناسۋعا ۇسىنىس ەتتى.
”قىزمەتكەرلەر بىزگە شارۋاشىلىق قۇرۋ كەپىل قارىز اقشاسى، جۇمىستانۋ پراكتيكاسى، كاسىپورىنداردىڭ جۇمىستاندىرۋ قىزمەت ورنى قوسىمشا قاراجاتى سياقتى ساياساتتاردى ەگجەي - تەگجەيلى تانىستىردى ءارى ءبىزدىڭ ناقتى احۋالىمىزعا قاراي وتىرىپ، جۇمىستانۋ جونىنەن ءجون سىلتەپ جەتەكشىلىك ىستەدى“، - دەدى سەنىمى قايتادان بەكەمدەلگەن امانگۇل.
كومەك بەرىلەتىن وبيەكتىنىڭ جۇمىستانۋ احۋالى، جۇمىستانۋ تىلەگى مەن باۋلىنۋ قاجەتى سياقتى ينفورماتسيالاردى يگەرگەننەن كەيىن، ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ تاراۋلارى جەرگىلىكتى ورىنداعى كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى مەن كومەك بەرۋ وبيەكتىسىنىڭ جۇمىستانۋ قاجەتسىنۋىن ۇشتاستىرىپ، ءتۇرلى تيجارات تۇلعالارىمەن بەلسەنە ۇشتاسىپ، قاراستى وڭىردەگى ءتۇرلى ادام ىستەتۋشى ورىنداردىڭ قىزمەتكەر قابىلداۋ قاجەتى مەن جۇمىس ورنىنا قويىلعان قابىلەت تالاپتارى سياقتى ينفورماتسيالاردى قانىق يگەرىپ، كومەك بەرۋ وبيەكتىسىنە باپ كەلەتىن جۇمىستانۋ قىزمەت ورىندارى حابارىن ۇدايى جينادى.
يوپۇرعا اۋداندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەكەمەسى سۋياۋ توقىماشىلىق سەرىكتەستىگىنىڭ بۇعالتىر قابىلدايتىندىعىنان حابار تاپقاننان كەيىن، امانگۇل سياقتى ماماندىقتارى ساي كەلەتىن جوعارى مەكتەپ تاۋىسقانداردى ”جۇمىستانۋعا كومەكتەسۋ ايى“ اتىنداعى قىزمەتكەر قابىلداۋ جينالىسىنا قاتىناسۋعا ۇيىمداستىردى ءارى ارادا دانەكەر بولىپ، امانگۇلدىڭ قىزمەتكە ورنالاسۋىنا كومەكتەستى. قازىر ونىڭ اي سايىن 4000 يۋان ەڭبەكاقىسى بار.
جوعارى مەكتەپ تاۋىسقانداردان سىرت، مۇگەدەكتەر دە رايونىمىزدىڭ جۇمىستاندىرۋ جاعىندا كومەك كورسەتىپ، مەيىر جەتكىزۋ قيمىلىنداعى نازار اۋدارىلاتىن ءتۇيىندى قاۋىم.
مۇگەدەك بولعاندىقتان، 34 جاستاعى جاڭ كايزى بۇرىننان كوڭىل قالاۋىنان شىعاتىن قىزمەت تابا الماي كەلگەن ەدى. ساۋان قالالىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەكەمەسى مۇگەدەكتەردىڭ جۇمىستانۋىنا قىزمەت وتەۋ بويىنشا قانات جايدىرعان ”ءتورت ءبىر“ قيمىلى (ەڭبەك جاسىنداعى جۇمىستانباعان مۇگەدەكتەر جونىنەن، كەم دەگەندە، ءبىر رەت نەگىزدىك ينفورماتسياسىن تەكسەرىپ دۇرىستاۋ، مۇندا جۇمىستانۋ قاجەتى بار مۇگەدەكتەر جونىنەن، كەم دەگەندە، ءبىر رەت نەگىزدىك كاسىپتىك قابىلەت باعالاۋىن ورىستەتۋ، قاجەتسىنۋى بويىنشا ءبىر رەت تىركەۋگە الۋ، ءبىر رەت جۇمىستانۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋدى قانات جايدىرۋ) بارىسىندا ونىڭ احۋالىن ۇعىسقان سوڭ، وعان بەلسەندى تۇردە جۇمىستاندىرۋ بويىنشا كومەك جاسالدى.
”اياعىم يكەمسىز، ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەكەمەسىنىڭ كادرلارى مەنى كاسىپتىك ونەرگە باۋلۋ جانە شارۋاشىلىق قۇرۋ باۋلۋىنا جىبەردى، وندا وزىمە لايىقتى قىزمەت ورنى تابىلدى، ولار ۇنەمى ماعان جۇمىستانۋ ينفورماتسياسىن دەر كەزىندە جەتكىزىپ تۇرادى“. بيىل 4 - ايدا ساۋان قالالىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەكەمەسى الەۋمەتتىك يگىلىك جۇمىس ورنىنا جاڭ كايزىنى ورنالاستىرىپ، ونىڭ جۇمىستانۋ ماسەلەسىن شەشتى.
”ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ كادرلارىنىڭ كومەگىنىڭ ارقاسىندا مەنىڭ الداعى جولىم بارعان سايىن داڭعىلدانا تۇسەتىن بولدى“، - دەدى جاڭ كايزى.
شارۋاشىلىق قۇرۋ قاجەتى بار كومەك بەرىلەتىن وبيەكتىلەرگە مەڭزەس، ساياساتتىق اقىل - كەڭەس بەرۋ، نىسانداردى تانىستىرۋ، جۇمىس باستاۋىنا جەتەكشىلىك ىستەۋ، ورىن ورنالاستىرۋ سياقتى جاقتاردان قىزمەت وتەپ، شارۋاشىلىق قۇرۋىنا كومەكتەستى؛ جۇمىستانۋ قاجەتسىنۋى بار كومەك بەرىلەتىن وبيەكتىلەرگە مەڭزەس، جۇمىس ىزدەۋ ارناسىن ايقىنداپ، باعىتتامالى تۇردە قىزمەت ورنىن تانىستىرىپ، جۇمىستانۋدى ىسكە اسىرۋلارىنا كومەكتەستى؛ باۋلۋدى قاجەتسىنەتىن كومەك بەرىلەتىن وبيەكتىلەرگە مەڭزەس، باۋلۋ نىساناسىن ايقىنداپ، باۋلۋعا ۇيلەسىمدى ينفورماتسيالارمەن قامداپ، باۋلۋدى بەلسەنە ورىستەتتى؛ جۇمىستانۋ باعىتى ءالى انىق بولماعان كومەك بەرىلەتىن وبيەكتىلەرگە كاسىپتىك جاقتان ءجون سىلتەپ، پسيحيكالىق كەڭەس بەرىپ، سەنىمىن سەرپىلتۋلەرىنە كومەكتەسىپ، بەلسەنە جۇمىستانۋلارىنا جەتەكشىلىك ىستەلدى... كومەك بەرىلەتىن وبيەكتىلەرگە مەڭزەس، ارنايى كاسىپتىك ءجون سىلتەۋدى قانات جايدىرىپ، پارىقتى كومەكتەسۋ، سۇيەمەلدەۋ شارالارىن تۇراقتاندىرۋ نەگىزىندە، رايونىمىزداعى ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسى جۇمىس ورنىن ازىرلەۋ جەلىلەس قيمىلدارىن بەلسەنە ۇيىمداستىرىپ ورىستەتتى. قازىرگە دەيىن جۇمىستانۋ بويىنشا كومەك بەرۋ ايى، كوكتەم سامالى قيمىلى، ايەلدەر جانە وتباسىلىق قىزمەت وتەۋ كاسىبى سياقتى قىزمەتكەر قابىلداۋ ارنايى قيمىلدارىن ورىستەتىپ، جەلىدە، جەلىدەن تىس 1879 مايدان (رەت) قىزمەتكەر قابىلداۋ قيمىلىن ۇيىمداستىردى، 35 مىڭ 200 ادام ىستەتۋشى ورىن وعان قاتىناسىپ، 639 مىڭ 300دەن استام جۇمىس ورنىمەن قامداپ، 197 مىڭ 700دەن استام ادامنىڭ جۇمىستانۋ تىلەگى ىسكە اسىرىلدى.
