جول بويى حوش ءيىس اڭقىدى
− كوپتەگەن مەديا تىلشىلەرى تارباعاتايدىڭ كوركى كوز سۇرىندىرەر گۇل الەمىنە باردى
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ميھىرگۇل ناسىر
5 - ايدىڭ 16 - كۇنىنەن 20 - كۇنىنە دەيىن حالىق گازەتى، شينحۋا اگەنتتىگى، ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسى، گۋاڭميڭ گازەتى، لياۋنيڭ گازەتى سياقتى ورتالىقتاعى، شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكەلەردەگى (قالا) جانە شينجياڭداعى مەديالاردان 20دان استام ءتىلشى تارباعاتاي ايماعىن ىشكەرىلەي ارالاپ، ساپارلاي حابارلاۋ ءتاسىلى ارقىلى شاۋەشەك قالاسىندا، شاعانتوعاي اۋدانىندا جانە ءدوربىلجىن اۋدانىندا ەكونوميكالىق دامۋ، ۇلتتار ىنتىماعى، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ، شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋ جانە شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ سياقتى جاقتارداعى جاندى مىسالداردى ناقتى ورىندا ۇعىستى.
شاۋەشەك قالا رايونىمەن ارالىعى نەبارى 12 كيلومەتر عانا كەلەتىن باقتى وتكەلىندە مەديا تىلشىلەرى مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ كەلەلى ساياساتىنىڭ پايداسى جاقسى ەكەنىن، باقتى وتكەلىنە تاپتىرماس دامۋ ورايىن اكەلگەندىگىن جاپپاي القادى.
2020 - جىلى 12 - ايدا مەملەكەتتىك كەڭەس تارباعاتاي ءتۇيىندى وركەندەتۋ، ەسىك اشۋ سىناق رايونىن قۇرۋدى بەكىتىپ، باقتى شەكارا وتكەلى جانە ونىڭ ماڭايى الدىمەن دامىتىلاتىن رايون بولىپ ايقىندالىپ، وسى 100 جىلدىق شەكارا وتكەلىنىڭ قارىشتاپ دامۋىنا قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش ۇستەگەندىگىن بىلگەندە، لياۋنيڭ راديو - تەلەۆيزيا ستانسياسى اقپارات ورتالىعىنىڭ ءتىلشىسى سۇن شىحان بىلاي دەدى: ءبىز وسى گۇلدەنىپ - كوركەيۋدىڭ استارىنداعى بارلىق ادامنىڭ جاساعان قۇلشىنىسىن سەزىندىك، تارباعاتاي ايماعىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋ جولىندا بارعان سايىن ىلگەرىلەي تۇسەتىندىگىنە سەنەمىز.
باقتى شەكارا وتكەلىنىڭ شەكارا تۇرعىندارى ءوزارا بازارشىلاۋ اۋماعىنا ىرگە تەپكەن جىبەك جولى مادەنيەت تاۋارلارى سارايىنىڭ 1 -، 2 - قاباتىندا ءتۇرلى تۇرمىستىق بۇيىمدار، بەزەنۋ بۇيىمدارى، كيىم - كەشەك جانە ۇساق تاۋارلار ساتىلادى. ”گۇلي اپەكەنىڭ پەيىلى كەڭ ەكەن، الگىندە ەكى قالتا پراندىك ساتىپ الىپ ەدىم، ول ماعان قوياردا - قويماي ءبىر قۇمىرا سۋسىن ۇسىندى“، - ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسى حانزۋ ءتىلى ورتالىعىنىڭ ءتىلشىسى جاۋ كاي تەبىرەنە، - ”شينجياڭدىقتاردىڭ، راسىندا، ءوزى دە سۇلۋ، جانى دا سۇلۋ ەكەن، ايرىقشا مەيىرىمدى ەكەن“.
شاۋەشەك قالاسى شينچىڭ ءمالىسى قاراءدوڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنا بارعاندا، 9 جىلدىق تاريحى بار ”كورشى - قولاڭدار مەرەكەسى ءجۇز وتباسى قوناعاسى“ وتكىزىلىپ جاتىر ەكەن. ”مەن بۇرىن تارباعاتاي ايماعىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعىنا قاتىستى كوپتەگەن حيكايالارىن حابارلاعانىممەن، الايدا ’كورشى - قولاڭدار مەرەكەسى ءجۇز وتباسى قوناعاسىنا‘ العاش رەت قاتىناسىپ وتىرمىن“. حالىق گازەتى مەكەمەسى شينجياڭ بولىمشە مەكەمەسىنىڭ ءتىلشىسى لي يا - نان بىلاي دەدى: ءار ۇلت بۇقاراسى بىرگە وتىرىپ اڭگىمە ايتىپ، ءان سالدى جانە ءار ۇلتتىڭ ءدامدى تاعامدارىنان ءدام تاتىپ، وتە دۋماندى بولدى. ”ەڭ ماڭىزدىسى، تاماق ىشە وتىرىپ ماسەلەلەردى دە شەشتى، بۇل جاعى وتە كەرەمەت ەكەن. ءوزارا اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا ۇلتتار اراسىنداعى سۇيىسپەنشىلىك قويۋلاي تۇسەدى“.
جۇڭگو گازەتى شينجياڭ تىلشىلەر پۋنكتىنىڭ باستىعى ماۋ ۋيحۋا تەبىرەنىسپەن بىلاي دەدى: ”ۇنەمى شاۋەشەككە كەلىپ تۇرامىن، بۇل ارادا ۇلتتار ىنتىماعى ادامداردىڭ قانىنا سىڭگەن، تەك اۋىز جۇزىندە ايتىپ قانا قويماي، تۇرمىستاعى ۇساق ىستەردەن دە ايگىلەنىپ تۇرادى“.
زاڭمەن باسقارۋ گازەتى ساياسي - مادەنيەت ءبولىمىنىڭ ءتىلشىسى جاۋ چىنشي دە كوز الدىنداعى شات - شادىمان كورىنىسكە ءتانتى بولدى: ”ءجۇز وتباسى قوناعاسى قيمىلىن ورىستەتۋ ارقىلى ىنتىماقتى دا تاتۋ - ءتاتتى، ءوزارا كومەكتەسەتىن تاماشا سالتتى اسقاقتاتىپ، كادرلار مەن بۇقارانىڭ قاتىناسىن جاقىنداتىپ، كوپ ۇلت كەڭ كولەمدە ارالاس قونىستانعان، شاعىن كولەمدە شوعىرلى قونىستانعان الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ اناعۇرلىم جاراسىمدى، مەيىرگە تولى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى“.
شاعانتوعاي اۋدانىنىڭ 100 مىڭ مۋلىق تورە جايلاۋىندا، ءجۇز نەشە ءتۇرلى ءشوپ بىتىك وسكەن شالعىندا قورا - قورا باسباي قويى مامىراجاي جايىلىپ ءجۇر. ءدوربىلىجىن اۋدان قالاشىعىنىڭ شىعىس وڭتۇستىگىنەن 30 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى جابايى جەمىس ورمانى كورىنىس ءوڭىرى − مەملەكەتتىك 3A دارەجەلى كورىنىس ءوڭىرى، مەملەكەتتىك 2 - دارەجەلى ءتۇيىندى قورعالاتىن وسىمدىك − جابايى الما اعاشى وسى اراعا تامىر تارتقان. دەمالىس، تىنىعۋ، ساياحاتتاۋ، سەيىل قۇرۋ ءبىر تۇلعالاندىرىلعان امبەباپ ساياحات كورىنىس ءوڭىرى، كوكتەم، جاز ماۋسىمدارىندا تاۋ بەتكەيىن گۇل كومكەرىپ، ءيىسى ساي - سالانى اڭقىتىپ جاتادى.
”شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى كوركەم، كەز كەلگەن جەردە كوركەم كورىنىستى سۋرەتكە تۇسىرە الاسىز“. ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسى CGTNنىڭ يسپان تىلىندەگى ءتىلشىسى ۋاڭ شياۋچۋان بەينەبايلانىس ارقىلى تىكە تاراتۋ تاسىلىمەن وسى ساپارىنداعى اسەرىنەن ەستەلىك قالدىردى.
شاعانتوعاي اۋدانى قارابۋرا اۋىلى سولتۇستىك قارابۋرا قىستاعىنداعى جينيۇي ”ۋۋيلي“ سالت - سانا، ساۋدا، ءدامدى تاعامدار كوشەسىندە ادامدار قايشالىسادى. كوشەنىڭ ەكى جاعىنداعى جۇڭگوشا ۇلگىدەگى دۇكەندەر كوشەدەگى ”حانفۋ“ كيىپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ ەستەلىك قالدىرىپ جاتقان ساياحاتشىلارمەن سايكەسىم تاۋىپتى. دۇكەننىڭ الدىنداعى جايمادا ەرەكشە قۋىرماشتار، ءدامدى تاعامدار، تۇرمىستىق بۇيىمدار، ءىشىپ - جەم، كيىم - كەشەك، تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ ءتۇر - ءتۇرى تابىلادى. 2022 - جىلى شاعانتوعاي اۋدانى شينجياڭعا كومەكتەسۋ قارجىسى مەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ارناۋلى قارجىسىن ەنگىزۋ ارقىلى جينيۇي ”ۋۋيلي“ ۇلتتىق سالت - سانا، ساۋدا، ءدامدى تاعامدار كوشەسىن تۇلعالادى ءارى سول جىلى 6 - ايدان باستاپ پايدالانۋعا بەردى.
”قىزمەتتەستەرىم ءبارىمىز شينجياڭعا كومەكتەسۋ جاعىنا ءبىرشاما قىزىعامىز، ءبىز ىشكەرىلەي حابار دايىنداپ، تارباعاتايدىڭ حيكاياسى مەن لياۋنيڭ ولكەسىنىڭ شينجياڭعا كومەكتەسۋ حيكاياسىن ويداعىداي باياندايمىز“، - دەدى لياۋنيڭ گازەتى جاڭا مەديا تىلشىلىك جانە جۇمىس جۇرگىزۋ ءبولىمىنىڭ ءتىلشىسى لۋ لييە كۇلىپ، - ”بۇل مەنىڭ شينجياڭ سىندى ىرىستى مەكەنگە تۇڭعىش رەت قادام تاستاۋىم، وراي بولسا تاعى دا كەلۋدى ءۇمىت ەتەمىن“.
ءدوربىلجىن اۋدانى مارالسۋ قالاشىعى قىزىل اعىن قىستاعىنداعى 140 مۋ جەردەگى ماي ايىرۋعا ىستەتىلەتىن مۋدان ءدال ءتۇيىن تاستايتىن مەزگىلدە، قاراساڭىز الدىڭىزدا جاسىل تەڭىز جاتقانداي سەزىلەدى. ەگىنشى چىن جينحۇڭ ماي ايىرۋعا ىستەتىلەتىن مۋدان اتىزىنا قۋاڭشىلىققا، سورعا ءتوزىمدى، قۇمدى بوراندى بوگەيتىن ۋىنگۋانگو اعاشىن ەگىپ، ەكونوميكالىق كىرىسىن ارتتىردى جانە اۋىلداستارىن بىرگە بايۋ جولىنا باستادى.
”ەكونوميكالىق دامۋ مەن ەكولوگيانى قورعاۋ ماسەلەسىندە اسىلىندە قايشىلىق بار، الايدا تارباعاتاي ايماعى بۇل جاعىندا وتە جاقسى ىستەپتى“، - دەدى جۇمىسشىلار گازەتىنىڭ شينجياڭداعى تىلشىلەر پۋنكتىنىڭ باستىعى ۋ دوسى.
