”التىن ارنانىڭ“ تاسقىنداعان تىرشىلىك تىنىسىن سەزىنۋ
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى چىن چياڭۋي
4 - ايداعى شينجياڭ، كوكتەمدە ءشوپ قاۋلاپ ءوسىپ، اعاشتار بۇرلەپ، الۋان گۇلدەر شەشەك اتىپ، بارلىق جەردە تىرشىلىك لەبى ەستى. ءدال سول سياقتى، شەكارا بويىنداعى وتكەلدەردىڭ تولاسسىز زات اينالىمى مەن ۇزدىكسىز جوعارىلاعان يمپورت - ەكسپورت ساندى مالىمەتىنەن دە تەبىندى ومىرشەڭدىك كۇش بايقالادى. وسى كوكتەمدە ەسىك اشۋ دابىلى شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا بۇرىن بولماعان تەبىنمەن قاعىلدى.
3 - ايدىڭ سوڭىندا اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ نەگىزگى باسشىلارى جۇڭگو شينجياڭ دوستىق اۋىس - كۇيىس ساپارلاۋ ۇيىرمەسىن باستاپ قازاقستانعا، وزبەكستانعا، قىرعىزستانعا ساپارلاي بارىپ، ەكونوميكا - ساۋدا، فينانس، عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋ سياقتى سالالارداعى ءبىر توپ سەلبەستىك جەتىستىكتەرىنە قول جەتكىزدى.
وسى رەتكى جوعارى ءونىمدى ساپار شينجياڭنىڭ ءوزىنىڭ وڭىرلىك ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنا توعىستىرعان بەرىك قادامىن ايگىلەدى. 4 - ايدىڭ 6 - كۇنىنەن باستاپ تىلشىلەر ەڭ الدىڭعى شەپتە ايقارا اشىلعان شەكارا وتكەلدەرىنىڭ الدىڭعى شەبىنە بارىپ تىلشىلىك ىستەپ، شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ تاسقىنداعان تىرشىلىك تىنىسىن تەرەڭ سەزىندى.
زات اينالىمى ىركىلىسسىز، بارىس - كەلىس قويۋ بولدى
بيىل جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس ىندەتىنەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ ورنىقتى بولۋىنا ىلەسە، شينجياڭنىڭ شەكارا وتكەلدەرى حالىقارالىق جولاۋشى تاسىمالىن دەر كەزىندە، ءتارتىپتى تۇردە قالپىنا كەلتىردى، حالىقارالىق زات تاسىمالىندا ورنىقتى جوعارىلاۋ بەتالىسى جارىققا شىعىپ، ازيا − ەۆروپا التىن ارناسىنىڭ رولى بارعان سايىن كورنەكتىلەندى.
قورعاستا وزبەكستاندىق ساۋداگەر پازىردين فىرحات تۇڭعىش رەت جۇڭگو توپىراعىنا قادام تاستادى.
”قازىر شەكارا وتكەلىندە كەدەننەن ءوتۋ وتە تەز، ءبىز قازاقستاننان كەزەكشى اۆتوبۋزبەن بىرنەشە ساعاتتا قورعاسقا جەتتىك“، - دەدى پازىردين فىرحات. وسى رەت جۇڭگونىڭ شينجياڭىنا كەلگەندە، پازىردين فىرحات پەن اكەسى جۇڭگونىڭ ءداستۇرلى ءتۇرلى بۇيىمدارىن ساتىپ الۋدان سىرت، تاعى جۇڭگودا جاسالعان قۇرىلىس اۆتوكولىكتەرىن ساتىپ الماقشى ەدى.
پازىردين فىرحات وتباسىنىڭ وزبەكستاندا 8 دۇكەنى بار، بارلىعىندا جۇڭگودا جاسالعان تاۋارلار ساتىلادى. قازىر شەكارا وتكەلىندە جولاۋشى تاسىمالى قالپىنا كەلدى، ولار جۇڭگولىق سەلبەستىك سەرىگى راپحات تۇرعانمەن كەزدەسىپ، ساۋدا جاساسۋعا ۋادەلەستى.
”قورعاستا تەكسەرۋ جۇرگىزگەننەن كەيىن، مەن ولاردى ۇرىمجىگە بارىپ ساۋدا ورايىن قاراستىرۋعا ۇسىنىس ەتتىم“، - دەدى راپحات تۇرعان. كوپ جىلدىق سەلبەستىك ولاردى جاقسى دوستارعا اينالدىرىپتى.
1 - ايدىڭ 8 - كۇنى قورعاس شەكارا وتكەلى جولاۋشى تاسىمالىن كەدەننەن وتكىزۋدى قالپىنا كەلتىرگەننەن 3 - ايدىڭ 30 - كۇنىنە دەيىن وسى شەكارا وتكەلى حالىقارالىق جەلىسى ارقىلى شەكارادان شىققاندار 14 مىڭ ادامنان (رەت) اسىپ، شەكارادان شىققان كەزەكشى اۆتوبۋز 670كە (رەت) جەتتى.
بيىل ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى العا قويىلعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعى. 10 جىلدان بەرى جۇڭگونىڭ شينجياڭى توڭىرەكتەگى كورشىلەس ەلدەرمەن ساياساتتاردى ۇلاستىرۋ، قۇرىلعىلاردى تۇتاستىرۋ، ساۋدانى ىركىلىسسىزدەندىرۋ، قارجىنى اينالىمعا سالۋ، حالىق تىلەگىن توعىستىرۋ جاعىندا ماڭىزدى ىلگەرىلەۋشىلىككە جانە كورنەكتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى. بۇل، اسىرەسە، شەكارا وتكەلدەرىندە كورنەكتى بەينەلەندى.
قورعاس، الاتاۋ ساعاسى، باقتى، تايكەشكەن شەكارا وتكەلدەرىن ارالاپ كەلگەن ءتىلشى شەكارا وتكەلدەرى اراسىندا ەكونوميكا - ساۋدا بارىس - كەلىسى تىعىز، ادامداردىڭ بارىس - كەلىسى قويۋ بولعان دۋماندى كورىنىستى كوردى.
جۇڭگونىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى شەكارالىق ولكە - رايونى رەتىندە، شينجياڭدا جىل بويى اشىلاتىن مەملەكەتتىك ءبىرىنشى تۇردەگى 17 شەكارا وتكەلى بار، وسى باسىمدىقتان تولىق پايدالانۋ شينجياڭنىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ قاجەتى بولىپ عانا قويماي، مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ كەلەلى جاعدايىمەن ىشكەرىلەي توعىسۋدا وتەۋگە ءتيىستى جاۋاپكەرشىلىگى بولىپ تابىلادى.
ءۇرىمجى كەدەنىنىڭ ساناعىنا قاراعاندا، الدىڭعى 2 ايدا شينجياڭنىڭ شەكارا وتكەلدەرىنىڭ يمپورت - ەكسپورت زات تاسىمال مولشەرى 9 ميلليون 733 مىڭ تونناعا جەتكەن، مۇنىڭ ىشىندە ەكسپورت مولشەرى ءبىر ميلليون 909 مىڭ تونناعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％22 ارتقان.
نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ دەڭگەيى جەدەل جوعارىلادى
جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ قادامىنىڭ جەدەلدەۋىنە ىلەسە، شەكارا وتكەلدەرى اناعۇرلىم اۋىر جولاۋشى تاسىمالى، جۇك تاسىمالى يمپورت - ەكسپورت مىندەتىن ارقالادى.
وتكەنگە كوز جىبەرىپ، بولاشاقتى بىلەمىز، قازىر جەر - جەردەگى ۇكىمەتتەر مەن شەكارا وتكەلىن باسقارۋ تاراۋلارى شەكارا وتكەلدەرىنىڭ ناقتى جاعدايىنا قاراي باعىتتامالى تۇردە نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ ينجەنەرياسىن ورىستەتتى.
الاتاۋ ساعاسىندا لانجوۋ − شينجياڭ تەمىر جولىنىڭ جىڭنان الاتاۋ ساعاسىنا دەيىنگى بولىگىندە 2 - جەلى ينجەنەرياسىن تىڭنان سالۋ جەدەل ىلگەرىلەتىلدى، ينجەنەريا سالىنىپ ىسكە قوسىلعاننان كەيىن، الاتاۋ ساعاسىنان ورتا ازيا، ەۆروپا سياقتى باعىتتارعا دەيىنگى كەدەننەن وتكىزۋ قابىلەتى مەن كەدەننەن وتكىزۋ ونىمدىلىگى بارىنشا جوعارىلايدى.
الاتاۋ ساعاسى تاس جول شەكارا وتكەلىنىڭ قاتىناۋ قۋاتىن جوعارىلاتۋ 2 - مەرزىمدىك قۇرىلىس نىسانى دا تارتىپپەن جۇرگىزىلۋدە. بۇل نىسان سالىنىپ بولعاننان كەيىن، الاتاۋ ساعاسى تاس جول شەكارا وتكەلىنەن وتەتىن اۆتوموبيل جولى شەكتى بولۋ، جولاۋشى اۆتوكولىكتەرى مەن جۇك اۆتوكولىكتەرىنىڭ ارالاس كىرىپ - شىعۋى سياقتى ماسەلەلەردى وزگەرتىپ، تاس جول شەكارا وتكەلىنەن كۇنىنە 500 اۆتوكولىك وتكىزۋگە بولادى.
تارباعاتاي ايماعىندا G335 تاس جولى (تاچاكوۋ − ءدوربىلجىن بولىگى)، حالىقارالىق زات اينالىمى باقشاسى تەمىر جول ارناۋلى جەلىسى نىسانى، شاۋەشەكتەن اياكوزگە دەيىنگى تەمىر جولدىڭ الدىڭعى مەرزىمدىك قىزمەتى سياقتىلار ورنىقتى ىلگەرىلەتىلۋدە. باقتى شەكارا وتكەلىنە سۇيەنىپ، ۇلاستىرۋ - تۇتاستىرۋ نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى نىسانى جوبادان رەالدىققا اينالۋدا.
ەركەشتام شەكارا وتكەلىندە جۇڭگو مەن قىرعىزستاننىڭ شوفەرلەرىن مازالاعان Z فورمالى شەكارا وتكەلى تاس جولى كوپىر سالۋ، جول كەڭەيتۋ ءتاسىلى ارقىلى شەشىلەدى.
تۇرپان − ەركەشتام جوعارى قارقىندى تاس جولى مەن تورعات شەكارا وتكەلىن تۇتاستىراتىن تاس جول سالىنىپ جاتىر. اۆتونوميالى رايوننىڭ وسى ءتۇيىندى تاس جول قۇرىلىسى نىسانى ىسكە قوسىلعاننان كەيىن، تورعات شەكارا وتكەلىنىڭ جانە قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ شەكارا بويىنداعى تاس جولداردىڭ قاتىناۋ قابىلەتى مەن قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن ءونىمدى جوعارىلاتۋعا بولادى.
باييمىن دەسەڭ، الدىمەن جول جاسا. شەكارا وتكەلدەرىنىڭ قاتىناۋ قۋاتىن جوعارىلاتۋ ينجەنەريالارى قاۋىرت جۇرگىزىلۋدە، بۇل تاس جولدار، تەمىر جولدار بولاشاقتا شينجياڭنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋىنىڭ تامىر جەلىسىن قالىپتاستىرادى.
كاسىپ سالالارى شەكارا وتكەلىنە ىرگە تەۋىپ، تامىر تارتتى
شەكارا وتكەلى تۋرالى ءسوز بولعاندا، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىنىڭ تۇتقالارىنىڭ ءبىرى بولعان ”شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن“ اۋىزعا الماي بولمايدى. جالاڭ ارنادان شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنە اينالۋ كاسىپ سالاسىنىڭ تىرەك بولۋىنان ايرىلا المايدى.
شينجياڭنىڭ شەكارا وتكەلدەرىنىڭ دامۋىنان قاراعاندا، مىناداي ءبىر زاڭدىلىقتى بايقاۋعا بولادى − ءبىرشاما جاقسى دامىعان شەكارا وتكەلدەرىنىڭ بارىندە سايكەستى ەسىك اشۋ تۇعىرى بار.
الاتاۋ ساعاسى شەكارا وتكەلىندە الاتاۋ ساعاسى كەشەندى قورعامالى باجى رايونى، قورعاس شەكارا وتكەلىندە قورعاس ەكونوميكالىق اشۋ رايونى، كەشەندى قورعامالى باجى رايونى، جۇڭگو − قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعى، باقتى شەكارا وتكەلىندە شينجياڭ تارباعاتاي ءتۇيىندى دامىتۋ - ەسىك اشۋ سىناق رايونى، ەركەشتام شەكارا وتكەلىندە قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى، ەركەشتام شەكارا وتكەلى باقشا رايونى بار...
بۇل باقشا رايوندارى شەكارا وتكەلدەرىنە سۇيەنىپ دۇنيەگە كەلدى ءارى كاسىپورىنداردىڭ شوعىرلانۋىمەن گۇلدەندى.
الاتاۋ ساعاسى كەشەندى قورعامالى باجى رايونىندا الاتاۋ قالاسى جينشاحى ۇن شارۋاشىلىعى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى وندىرگەن ايگىلى ماركالى دايىن كەسپە ”حامايميان“ ەل ءىشى بازارىندا ايرىقشا ءوتىمدى. ايگىلى ماركالى وسى دايىن كەسپە قازاقستاننان يمپورت ەتىلگەن ءبيدايدان وڭدەلگەن.
بيىل 3 - ايدىڭ سوڭىندا جۇڭگو شينجياڭ دوستىق اۋىس - كۇيىس ساپارلاۋ ۇيىرمەسى ساپار كەزىندە وسى كاسىپورىن مەن قازاقستان كاسىپورىندارى 50 مىڭ توننا ءبيداي يمپورت ەتۋ توقتامىنا قول قويىسىپ، تۇڭعىش توپتاعى ءبيداي تەمىر جول تاسىمالى ارقىلى الاتاۋ ساعاسى كەشەندى قورعامالى باجى رايونىنا جەتتى.
قازىر الاتاۋ ساعاسى كەشەندى قورعامالى باجى رايونىندا 15 قورعامالى باجى وڭدەۋ كاسىپورنى بار، مۇنىڭ التاۋى − يمپورت ەتىلگەن استىق - ماي وڭدەۋ كاسىپورنى.
مىنە بۇل بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ الاتاۋ ساعاسى كەشەندى قورعامالى باجى رايونىنىڭ جەتەكشىلىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ، يمپورت ەتىلگەن اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرى مەن اعاشتاردى جىنتىكتەي وڭدەۋ، ەكسپورت ەتىلەتىن مەديتسينالىق ماتەريالدار مەن جابدىق جاساۋ سىندى ”ەكىنى ەنگىزۋ، ەكىنى شىعارۋ“ 4 ۇلكەن كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرىپ دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋىنىڭ ناتيجەسى.
قاشقار ايماعى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق رايونىن، يمپورت تاۋارلارىن سول جەردىڭ وزىندە مانەرلەۋدەن ۇلگى كورسەتۋ رايونىن جانە ەكسپورت تاۋارلارىن وڭدەۋ بازاسىن قۇرىپ، وڭدەۋ ساۋداسى، شەكارا اتتاعان زات اينالىمى سياقتى سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكانى دامىتىپ، زورايتۋدا.
اشىق تۇعىرعا سۇيەنىپ، كاسىپ سالاسى شوعىرىن تۇلعالاۋ سىندى دامۋ وي جەلىسى كوپ جەردە ورتاق تانىمعا اينالدى. شەكارا وتكەلى مەن كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى ءبىرىن - ءبىرى تىرەك ەتەتىن، ءبىرىن - ءبىرى جەبەيتىن دامۋ جاعدايىن قالىپتاستىرۋدا.
