”توڭىرەككە قاراعان ٴجون كوز جىبەرىپ كەڭ ـ جىراق“
_ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ساياسي كەڭەس ماجىلىسىنە قاتىناسىپ جاتقان جۇڭگو گومينداڭ توڭكەرىستىك كوميتەتىندەگى، عىلىم ـ تەحنيكا سالاسىنداعى، قورشاعان ورتا، بايلىق سالاسىنداعى مۇشەلەرگە امانداسا بارعاندىعى ٴارى بىرىككەن گرۋپپا جيىنىنا قاتىناسقاندىعى جونىندە ەستەلىك
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى \ جاڭ شياۋسۇڭ، لين حۇي
3 ـ ايدىڭ 6 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن، بەيجيڭ دوستىق قوناق ٴۇيىنىڭ جۇييىڭ زالىندا شامدار جايناپ، شۋاقتى لەپ ەستى.
قىزۋ دۋ قول شاپالاق ٴۇنى ىشىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ٴماجىلىس زالىنا كىرىپ، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس 14 ـ كەزەكتى كوميتەتىنىڭ 2 ـ ماجىلىسىنە قاتىناسىپ جاتقان جۇڭگو گومينداڭ توڭكەرىستىك كوميتەتىندەگى، عىلىم ـ تەحنيكا سالاسىنداعى، قورشاعان ورتا، بايلىق سالاسىنداعى مۇشەلەرگە شىن ىقىلاسپەن امانداستى ٴارى بىرىككەن گرۋپپا جيىنىنا قاتىناسىپ، كوپشىلىكتىڭ پىكىرلەرى مەن ۇسىنىستارىن تىڭدادى.
قورشاعان ورتا، بايلىق سالاسى _ 14 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس كوبەيتىپ قۇرعان جاڭا سالا، ول پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قىزمەتىنە ايىرىقشا ٴمان بەرگەندىگىن ايگىلەدى، سونداي ـ اق بۇل اناعۇرلىم كوپ كاسىپتىك قايراتكەرلەردى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنا دەم بەرۋگە ۇيىستىرۋعا دا ٴتيىمدى.
وسى سالادان كەلگەن مۇشە حۋاڭ ميانسۇڭ باس شۋجيگە تالاي جىلدان بەرى ەكولوگيالىق ورتانى جونگە سالۋمەن شۇعىلدانعانداعى تابىستارى مەن اسەرلەرىنەن مالىمەت بەردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ٴالسىن ـ ٴالى باس يزەپ بىلاي دەپ تۇراقتاندىردى: ”قورشاعان ورتانى قورعاۋعا پارتيا ورتالىق كوميتەتى باستان ـ اياق ەرەكشە ٴمان بەرىپ كەلەدى، اسىرەسە، پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى ۇشقان قۇستاي دامۋ، وراسان زور وزگەرىستەر جارىققا شىقتى“.
باس شۋجي بالا كەزىندەگى بەيجيڭ قالاسىن ەسكە الىپ بىلاي دەدى: ”ۇنەمى قۇمدى بوران سوعاتىن، كوكتەمدە ماسكى تاعىپ جۇرەتىنبىز، ماسكىنى العانىمىزدا ٴبىر قابات شاڭ باسىپ تۇراتىن. ۇيدەن ٴبىر كۇن الىستاپ شىقساڭىز، ٴۇيدىڭ ٴىشىن ٴبىر قابات توپىراق باسىپ قالاتىن. ول كەزدە PM2.5 ەمەس، PM250 بولاتىن“!
سول جەردەن اڭعارعان كۇلكى ٴۇنى كوتەرىلدى.
”بەيجيڭدە APEC ٴماجىلىسى اشىلعاندىعى ٴالى ەسىمدە، سول بىرنەشە كۇندە اۋا رايى وتە جاقسى بولاتىن، سول كەزدە بىرەۋلەر بۇل ’APEC كوگى‘، ۇزاققا جالعاسار ما ؟ دەپ سۇرادى. مەن ولارعا بۇل ۋاقىتشا كوك اسپان ەمەس، بىرنەشە جىلدان كەيىن ول ماڭگىلىك كوك اسپان بولادى، ـ دەپ جاۋاپ بەردىم“.
تاريحتان رەالدىققا دەيىن تىلگە تيەك ەتكەن، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىن جونگە سالۋدىڭ ونىمدىلىگىنەن قورشاعان ورتانى جونگە سالۋدىڭ ادىستەمەسىنە دەيىن تىلگە تيەك ەتكەن باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”توڭىرەككە قاراعان ٴجون كوز جىبەرىپ كەڭ ـ جىراق. تەك سىنداي بەرۋگە، قوجاڭداۋعا بولمايدى، قايتا شىنايى ارەكەتكە كەلىپ، از بولسا دا شەشە بەرۋ كەرەك“.
كورىكتى جۇڭگو قۇرىلىسىنىڭ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلۋىنە ساي، ەلىمىزدىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قىزمەتى ”تۇمشا“، ”قارا، ساسىق“ سياقتى سەزىم مۇشەلەرى كورسەتكىشتەرىن جونگە سالۋدان ۇزاق ۋاقىتتىق، كومەسكى زالالى بار جاڭا لاستاۋشى زاتتاردى جونگە سالۋ كەزەڭىنە قاراي دامۋدا.
ەكولوگيالىق ورتا مينيسترلىگىنەن كەلگەن مۇشە حۋ سۇڭچين باس شۋجيگە جاڭا لاستاۋشى زاتتاردى جونگە سالۋدى كۇشەيتۋ ۇسىنىسى جونىندە مالىمەت بەردى.
”جاڭا لاستاۋشى زاتتاردى جونگە سالۋ دەر كەزىندە العا قويىلدى، اتاپ ايتقاندا، جونگە سالۋ تانىمى بولۋ كەرەك، بۇل جاعىندا ارتتا قالساق بولمايدى“، ـ دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ مۇنى تۇراقتاندىرىپ.
”جاڭا ماسەلە تۋىلعاندا الدىڭعى كونە ماسەلە ٴبىر جاقتى ەتىلگەن جوق، ٴبىراز توسا تۇرايىق دەۋگە كەلمەيدى، بىرگە يگەرۋ كەرەك. ادام ۇزاق بولاشاقتى ويلاماسا، الدىنان تاۋقىمەت كەزدەسپەي قويمايدى، قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ مىندەتى اۋىر، جولى ۇزاق، ونى ٴالى دە ۇزدىكسىز مىقتى يگەرۋ كەرەك“.
باس شۋجي بىلاي دەپ ارنايى ايالدادى: ”رەفورما وي جەلىسى، تەحنيكا كۇشى، تيىپ جاڭالاۋ ٴتاسىلى، بازار شاراسى“ ارقىلى ەكولوگيانى قورعاۋدى، قالپىنا كەلتىرۋدى جۇيەلى ىلگەرىلەتىپ، ەكولوگيالىق ورتاداعى كورنەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەك.
2013 ـ جىلى شي جينپيڭ جولداس جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى بولعاننان كەيىن، تۇڭعىش رەت مەملەكەتتىك ەكى ٴماجىلىس كەزىندە ”ۇيىرمە ـ گرۋپپالارعا بارىپ“، عىلىم ـ تەحنيكا قوعامىنداعى، عىلىم ـ تەحنيكا سالاسىنداعى مۇشەلەردىڭ بىرىككەن گرۋپپا جيىنىنا قاتىناستى. 11 جىلدان كەيىن، باس شۋجي عىلىم ـ تەحنيكا سالاسىنداعى مۇشەلەرمەن مەملەكەت ٴىسىن تاعى دا بىرگە اقىلداستى.
”ون نەشە جىلدان بەرى ٴار جىلى ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىمەن كەزدەسىپ، بىرگە اڭگىمە وتكىزىپ كەلەمىن“، ـ دەدى باس شۋجي تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن.
عىلىم ـ تەحنيكا سالاسىنان كەلگەن جۇڭگۋانسۇن تاجىريبەحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، مۇشە ۋ جيانپيڭ جۇڭگو ينتەرنەتى دامۋىنىڭ كۋاگەرى جانە ٴورىس اشۋشىلارىنىڭ ٴبىرى. ول سوزىندە بىلاي دەدى: ٴبىز، ٴسوز جوق، كەلەسى بۋىن ينتەرنەت وزەكتى تەحنيكاسىن دەربەس مەڭگەرۋدى قۇلشىنا جۇزەگە اسىرىپ، ينتەرنەتتە قۋاتتى ەل بولۋدىڭ جاڭالىق اشۋداعى ىرىقتىلىق ۇقىعىن، دامۋداعى ىرىقتىلىق ۇقىعىن ٴوز قولىمىزدا مىقتاپ يگەرۋىمىز كەرەك.
مۇشە ۋ جيانپيڭنىڭ كوزقاراسىن باس شۋجي شي جينپيڭ قۇپتايتىندىعىن ٴبىلدىردى: ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدا ينتەرنەت وتكەلىنەن، ٴسوز جوق، ٴوتۋ كەرەك“.
باس شۋجي بىلاي دەپ اتاپ كورسەتكەن بولاتىن: وزەكتى تەحنيكانى يگەرمەسەك، ينتەرنەتتە قۋاتتى ەل بولۋ قۇرىلىسى قۇر قيال بولىپ، قايراڭداعى قورعانعا اينالىپ قالادى، تولقىننىڭ سوققىسىنا تيتتەي دە توتەپ بەرە المايدى.
عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جولى استە داڭعىل جول ەمەس.
مەملەكەتتىك نانومەتر عىلىمى ورتالىعىنىڭ اعا زەرتتەۋشىسى، مۇشە جاۋ يۇيلياڭ سوزىندە مىنالاردى العا قويدى: جاڭالىق اشۋ تىزبەگى مەن كاسىپ سالاسى تىزبەگى ٴبىر ـ بىرىنە قاجەتتى بولعانىمەن ۇشتاسۋى قيىن، بۇل جاڭا ساپالى وندىرگىش كۇشتىڭ قالىپتاسۋىنا كەدەرگى بولاتىن توسقاۋىل، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىن كاسىپ سالالاندىرۋ سەرپىنىن ارتتىرۋدى ۇسىنامىن.
”پارتيا ورتالىق كوميتەتى جوعارى دەڭگەيلى عىلىم ـ تەحنيكادا ٴوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ٴوزىن ـ ٴوزى الۋەتتەندىرۋدى جەدەل ىلگەرىلەتۋ، جاڭا ساپالى وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋ جونىندە بىركەلكى تانىم قالىپتاستىردى، سونداي ـ اق بەلسەنە ىلگەرىلەتۋدە، ٴبىراق بۇل اپسەتتە ورىندالاتىن ٴىس ەمەس“. باس شۋجي جاۋاپ بەرىپ بىلاي دەدى: ”بۇرىن زەرتتەۋ مەن ٴوندىرۋ ’ەكى بولەك‘ بولاتىن، قازىر عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋ مولشەرى بۇرىنعىدان الدەقايدا جوعارىلادى، اسىرەسە، كاسىپورىننىڭ ٴوزى تىكەلەي زەرتتەپ اشىپ، جەتىستىكتەردى كادەگە جاراتىپ، مەكتەپتەر مەن كاسىپورىندار ورتاق تۇلعا قالىپتاستىردى، مۇنداي اۋقىم، بەتالىس دۇرىس، جىلدام ىستەۋ كەرەك، شابىتتاندىرۋ، جەبەۋ ساياساتىن ونان ارى ويداعىداي يگەرۋ كەرەك“.
باس شۋجي سونىمەن بىرگە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”جاڭا ساپالى وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋ ٴداستۇرلى كاسىپ سالالارىنا نەمقۇرايدى قاراۋ، ودان بەزۋ ەمەس، دۇرمەككە اينالۋدان، جەلكەۋەكتەنۋدەن ساقتانۋ ٴارى ٴبىر تۇردەگى ۇلگىمەن عانا جۇرگىزبەۋ كەرەك. عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ مەن كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، عىلىم ـ تەحنيكا جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋدى، قولدانۋدى كۇشەيتىپ، ٴداستۇرلى كاسىپ سالاسىنىڭ تيبىن وزگەرتۋدى، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن دامىتىپ، بولاشاق كاسىپ سالالارىن ورنالاستىرىپ، قۇرىپ، وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل قۇرۋ كەرەك“.
2023 ـ جىلى پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرۋدىڭ باستاما جىلى بولدى.
وتكەن ٴبىر جىلداعى ناتيجەلەردى ەسكە العان باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: بۇل بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقىنىڭ جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، قايسارلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋىنىڭ ناتيجەسى، سونداي ـ اق وعان قالىڭ ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ جۇرەك قانى مەن اقىل ـ پاراساتى سىڭگەن.
2024 ـ جىل جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى، ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوبانىڭ نىسانا ـ مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋداعى شەشۋشى جىل ٴارى حالىق ساياسي كەڭەسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى.
الداعى ٴبىر جىلداعى قىزمەتكە كوز جىبەرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: بيىلعى قىزمەت جونىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ورنالاستىرۋ جاسادى، تەتىك تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرۋدە. حالىق ساياسي كەڭەسىندەگى پارتيا ـ توپتار، ۇيىمدار، ٴار ۇلت، ٴار سالا، ٴار جاقتاعى قايراتكەرلەر جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 20 ـ قۇرىلتايى العا قويعان كەلەلى ستراتەگيالىق مىندەتتەر مەن ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ٴماجىلىسىنىڭ ورنالاستىرۋلارىن ارقاۋ ەتىپ، ىشكەرىلەي تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، بەلسەنە ۇكىمەت ىسىنە قاتىناسىپ، اقىل ـ كەڭەس بەرىپ، ورتاق تانىمدى كەڭىنەن ۇيىستىرىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا دەم بەرۋ كەرەك.
ٴماجىلىس زالىندا ۇزاققا دەيىن قىزۋ قول شاپالاق ٴۇنى كوتەرىلدى.
