بىرگە دامۋ تۋىن بيىك ۇستاپ، ادامزات العا باسۋىنىڭ دۇرىس جولىمەن بىرگە ءجۇردى
− ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ الەمدىك دامۋ باستاماسىن العا قويعاندىعىنىڭ 2 جىلدىعى بايلانىسىمەن
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
”دامۋ − بارلىق ماسەلەنى شەشۋدىڭ باس كىلتى“.
الەمدىك ەكونوميكا تولقىپ قۇلدىرادى، وڭىرلىك ساياسي داعدارىسى ۋشىقتى، دامۋدىڭ بىركەلكىسىزدىگى شيەلەنىستى، سىڭار جاقتىلىق، قورعامپازدىق باس كوتەردى... تولاسسىز تۋىلعان الەمدىك سايىستار الدىندا حالىقارالىق قوعامنىڭ بىرگە دامۋ تىلەگى بارعان سايىن كۇشەيىپ، بىرگە دامۋ ۇستانىمى اماليات بارىسىندا كۇن سايىن جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالادى.
2021 - جىلى 9 - ايدىڭ 21 - كۇنى مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ 76 - كەزەكتى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى جينالىسىنىڭ جاي تالقىسىندا ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، الەمدىك دامۋ باستاماسىن العا قويىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرۋىن ىلگەرىلەتىپ، دامۋ قىزىل سيفرى قيىن ماسەلەسىن شەشىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبىن جۇزەگە اسىرۋعا جۇڭگو جوباسىن جانە جۇڭگو اقىل - پاراساتىن ارنادى.
اقيقات جولىمەن جۇرگەندەر جالعىزدىق كورمەيدى، بارلىق ادام قول ۇستاسا جۇرگەندە الىسقا جەتۋگە بولادى.
الەمدىك دامۋ باستاماسى العا قويىلعان 2 جىلدان بەرى دامۋدى بىرگە جەبەۋدىڭ حالىقارالىق ورتاق تانىمىن ءونىمدى ۇيىستىرىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ ەڭ كوكەي تەستى قاجەتىنە جاۋاپ قايتارىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي القاۋىنا يە بولدى. الەمدىك دامۋ باستاماسىنىڭ العا قويىلۋى مەن ىلگەرىلەتىلىپ تياناقتاندىرىلۋى حالىق تىلەگىنە ۇيلەسەدى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ قول ۇستاسا بىرگە دامۋىنا اناعۇرلىم كوپ قوزعاۋشى كۇش ۇستەپ، جۇڭگونىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىن ايگىلەدى.
الەمدىك سىن - سايىستارعا توتەپ بەرۋدە جۇڭگو اقىل - پاراساتىن ارنادى
دامۋ حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن ارقالايدى، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ماڭداي الدى ماڭىزدى مىندەتى، سونداي - اق ادامزات قوعامىنىڭ ماڭگىلىك نەگىزگى تاقىرىبى. 100 جىلدىق وزگەرىس جەدەل قۇبىلۋدا، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ توپتىق ەڭسە كوتەرۋى سىندى تاريح اعىنىن كەرى قايتارۋعا كەلمەيدى، ىنتىماقتاسا سەلبەسۋ، دامۋدى بىرگە كوزدەۋ ءۇنى مەن تىلەگى بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن دەڭگەيدە كۇشەيدى. قالاي دامۋ قىزىل سيفرىن شەشۋ، دامۋداعى قيىندىقتاردى شەشۋ ادامزات قوعامى ءدوپ كەلگەن داۋىرلىك تاقىرىپقا اينالدى.
”مەنىڭ الەمدىك دامۋ باستاماسىن العا قويۋداعى ماقساتىم − دۇنيە ءجۇزىنىڭ نازارىن دامۋعا شوعىرلاندىرىپ، باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبىن تياناقتاندىرۋدى دەمەۋ“. 2021 - جىلى 9 - ايداعى 76 - كەزەكتى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى جينالىسىنىڭ جاي تالقىسىندا الەمدىك دامۋ باستاماسىن العا قويۋدان، 2022 - جىلى 6 - ايدا الەمدىك دامۋ جونىندەگى جوعارى جىكتەگىلەر كەڭەسىن باسقارىپ، 32 ءتۇرلى ناقتى شارانى جاريالاۋعا، ودان 2023 - جىلى 8 - ايدا ”بريكس+“ باسشىلار كەڭەسىندە الەمدىك دامۋ سەلبەستىگى جونىندە ماڭىزدى ءتۇسىندىرۋ جاساۋعا دەيىن ءتوراعا شي جينپيڭ باستان - اياق الەمنىڭ بىرگە دامۋىنىڭ ۇزاق بولاشاقتىق نىساناسى مەن رەال قاجەتىن كوزدە ۇستاپ، الەمدىك دامۋ باستاماسىن العا قويىپ ءارى ونىڭ مازمۇنىن ۇزدىكسىز بايىتىپ، وسى كەلەلى باستامانىڭ تياناقتانىپ تامىر تارتۋىنا، تەرەڭدەپ ناقتىلانۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، ىلگەرىلەتىپ، ءار ەلدىڭ بىرگە دامۋىن جەبەۋگە قۇدىرەتتى قوزعاۋشى كۇش قوستى.
الەمدىك دامۋ باستاماسى العا قويىلعاندىعىنىڭ 2 جىلدىعى قارساڭىندا، الەمدىك دامۋ باستاماسىنىڭ سەلبەستىك جەتىستىكتەرىن ايگىلەۋ جوعارى دارەجەلى ءماجىلىسى جەرگىلىكتى ۋاقىت 9 - ايدىڭ 19 - كۇنى نيۋ - يوركتەگى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس شتابىندا وتكىزىلدى، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ مەملەكەتتىك جوعارى دەڭگەيلى اقىلماندار قويماسى ءماجىلىس كەزىندە «الەمدىك دامۋ باستاماسىنىڭ امالياتتىق تابىستارى جانە دۇنيە جۇزىنە ۇلەسى» اقىلماندار قويماسى بايانداماسىن جاريالاپ، الەمدىك دامۋ باستاماسى العا قويىلعان 2 جىلدان بەرى قول جەتكىزگەن مول تابىستاردى جان - جاقتىلى سالالاپ، وسى كەلەلى باستامانىڭ ۇستانىمى مەن پرينسيبىن جانە دۇنيە جۇزىلىك ماڭىزىن جۇيەلى پايىمدادى.
ماجىلىسكە قاتىناسقان بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى تۇستىك ەلدەر سەلبەستىگى كەڭسەسى قورىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋاڭ شياۋجۇن شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسىن قابىلداعاندا بىلاي دەدى: باياندامادا كورسەتىلگەن ءبىر - بىرلەگەن مىسالدار الەمدىك دامۋ باستاماسىنىڭ دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل حالقىنا اكەلگەن جاقسىلىقتارىن ايگىلەدى، ول موڭعۇليادا قونىسقا قولايلى تۇرعىن ءۇي سالۋ، نەپال مەن كامبودجا مەكتەپتەرىنىڭ اسپەن قامداۋىنا قولداۋ كورسەتۋ، افريكا ەلدەرىندە ”پلاستماسسانىڭ ورنىنا بامبۋك پايدالانۋ“ ارەكەتىن باستاۋ، پالەستين بوسقىندارىنا جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس ۆاكسيناسى بويىنشا كومەك كورسەتۋ سياقتىلاردى قامتيدى. وسى مىسالدار الەمدىك دامۋ باستاماسى سەلبەستىك سالالارىنىڭ جان - جاقتىلىعىن جاندى تۇردە ايگىلەيدى.
ۋاڭ شياۋجۇن بىلاي دەپ قارادى: الەمدىك دامۋ باستاماسىنىڭ ۇستانىمى بۇگىنگى تاڭداعى دۇنيە ءجۇزىنىڭ قاجەتىمەن بارىنشا قابىسادى، تۇستىك ەلدەر، ءۇش جاق سەلبەستىگى الەمدىك سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن ورناتۋ سياقتى جاقتاردا اشىق، سيىسىمدى حالىقارالىق دامۋ سەلبەستىگىنىڭ جاڭا ۇلگىسىن اشتى. دۇنيە ءجۇزى كۇردەلى سايىستارعا ءدوپ كەلۋدە، الەمدىك دامۋ باستاماسى دامۋ ماسەلەسىن حالىقارالىق كەڭەستىك ءتارتىپتىڭ وزەكتى ورنىنا قويۋدى پارمەندى ىلگەرىلەتتى.
امەريكا كون قور قوعامىنىڭ ءتوراعاسى روبەرت لوۋرەنس كون بىلاي دەدى: الەمدىك دامۋ باستاماسى جۇڭگونىڭ وزىندىك دامۋ تاجىريبەسىن نەگىز ەتىپ، الەمدىك دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشەدى، سونىمەن بىرگە ءبىر - بىرلەگەن ناقتى ارەكەتتەر ارقىلى قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردى يگىلىككە كەنەلتەدى، بۇل الەمدىك دامۋ جونىنەن ماڭىزدى رەال مانگە يە.
”ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ باستاماسى قاتتى سوققىعا ۇشىراعان باياندى دامۋ نىساناسىن الەمدىك كوپ جاقتىلىق كەڭەستىك ءتارتىبىنىڭ وزەكتى ورنىنا قايتا اكەلدى“، - دەدى سولومون ارالدارىنىڭ زۇڭليى سوگاۆارە. سلوۆەنيانىڭ بۇرىنعى زۇڭتۇڭى تۋرك مىنانى ءبىلدىردى: ”جۇڭگونىڭ الەمدىك دامۋ باستاماسى الەمدىك دامۋداعى سايىستارعا توتەپ بەرۋگە شەشۋشى سىندارلى كۇش - قۋات ازىرلەدى“.
اناعۇرلىم قۋاتتى، جاسىل، اقاۋسىز الەمدىك دامۋدى جۇزەگە اسىرىپ، جالپىعا ءتيىمدى دا تەڭگەرىمدى، سايكەسىمدى دە سيىسىمدى، سەلبەستىك جاساپ بىرگە يگىلىككە كەنەلەتىن، بىرگە گۇلدەنەتىن دامۋ ارناسىن بىرگە قۇرۋعا كۇش سالعان الەمدىك دامۋ باستاماسى العا قويىلعان كۇننەن باستاپ، ۇستانىمى، مازمۇنى ۇزدىكسىز بايىپ، تياناقتاندىرۋ مەحانيزمى ۇزدىكسىز اقاۋسىزدانىپ، ىلگەرىلەتۋ جولى اناعۇرلىم ايقىندالىپ، ناقتى سەلبەستىگى بىرتىندەپ تياناقتانىپ، الەمدىك سايىستار مەن قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ دامۋ قاجەتىنە پارمەندى جاۋاپ قايتاردى. ەفيوفيا ستراتەگيالىق ىستەر زەرتتەۋ ورنىنىڭ جوعارى دارەجەلى زەرتتەرمەنى مەلاكۋ مۋلۋالەم بىلاي دەدى: ”مەيلى يدەيالىق جاقتان جەتەكتەۋ، الدە اتقارىلاتىن سالاسى بولسىن، الەمدىك دامۋ باستاماسى ءار ەلگە ايقىن جول كارتاسىن ازىرلەدى“.
دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەل جانە الەمنىڭ وڭتۇستىگىنىڭ تابيعي مۇشەسى رەتىندە، جۇڭگو باستان - اياق ءوز دامۋىن ادامزات دامۋىنىڭ كوورديناتاسىنا قويىپ، حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ ۇستانىمىنان جازباي، بەلسەندى تۇردە ءار ەلمەن تاجىريبەسىن ءبولىسىپ، جاردەم بەرىپ، الەمنىڭ تۇستىك ەلدەر سەلبەستىگىنىڭ ورنىقتى قاداممەن الىسقا جەتۋىن ىلگەرىلەتتى. ىندەتكە قارسى اتتانۋ حالىقارالىق سەلبەستىگىن تەرەڭدەتۋدەن حالىقارالىق كەدەيلىكتى ازايتۋ ىستەرىنە دەم بەرۋگە دەيىن؛ افريكا سياقتى وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ قارىز قىسىمىن جەڭىلدەتۋىنە كومەكتەسۋدەن الەمدىك ساۋدانى، سيفرلى ەكونوميكانى، جاسىلعا قاراي تيپ وزگەرتۋدى جەبەۋگە دەيىن، ودان استىق جانە ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋگە دەيىن جۇڭگو باستان - اياق قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرمەن يىق سۇيەسە كۇرەس جاساپ، الەمدىك دامۋ ىستەرىنە بەلسەندى ۇلەس قوستى.
نيكاراگۋانىڭ زۇڭتۇڭى ورتەگا بىلاي دەدى: ”جۇڭگونىڭ ازيا، افريكا، لاتىن امەريكاسى حالىقتارىنا جاساعان كومەگىنىڭ قوسىمشا شارتتارى جوق، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ قوعامىنىڭ العا باسۋى مەن حالقىنىڭ قۇت - ىرىسىن جەبەۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوستى“. انگليا حالىقارالىق قارىم - قاتىناس اقىلشىسى كەيت بەننەت مىنانى ءبىلدىردى: ”ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ’حالىقتى وزەك ەتۋ‘، ’ءارقانداي ءبىر ەلدى قاتاردان قالدىرماۋعا قۇلشىنۋ‘“ سياقتى ۇستانىمدارى الەمدىك دامۋدىڭ ادىلدىگىن، ونىمدىلىگىن، سيىسىمدىلىعىن جوعارىلاتۋدا ايرىقشا ماڭىزدى بولىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي مويىنداۋىنا جانە جاپپاي قارسى الۋىنا يە بولدى.
دامۋداعى كەدەرگىلەردى تالقانداۋدا جۇڭگونىڭ قوزعاۋشى كۇشىن ۇستەدى
جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ تارالۋى، وڭىرلىك قاقتىعىستىڭ اسقىنۋى، امەريكا مەن باتىس جاقتىڭ ”الشاقتاپ بايلانىستى ءۇزۋى“ جانە اسىرە قازىنا، اقشا ساياساتى سياقتى ۇنامسىز فاكتورلاردىڭ ىقپالىندا تاياۋ جىلداردان بەرى الەمنىڭ دامۋىنداعى كەدەرگىلەر كۇن سايىن كورنەكتىلەنىپ، الەمنىڭ كەدەيلىكتى ازايتۋىنداعى جەتىستىكتەرى سوققىعا ۇشىرادى، كەيبىر جاڭادان گۇلدەنگەن بازارلاردىڭ ارتۋ قارقىنى باياۋلادى، استىق، ەنەرگيا داعدارىسى سياقتى سايىستار شىرما - شاتۋ بولىپ، اقشانىڭ بارىنشا قۇنسىزدانۋى كوپ ەلدىڭ حالىق تۇرمىسىن قيىنشىلىق قىسپاعىندا قالدىردى.
”دۇنيە ءجۇزىنىڭ بىلىعۋىنىڭ ءتۇپ قاينارى دامۋدىڭ كەمشىل بولۋىنان“. وڭتۇستىك افريكا يوحاننەسبۋرگ داشۋەسى افريكا − جۇڭگو زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى داۆيد مونياە بىلاي دەدى: ”الەمدىك دامۋ باستاماسىن تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ سايىستاردى ازايتۋعا جانە داعدارىستى باسەڭدەتۋگە، سول ارقىلى حاۋىپسىزدىگىمىزدى كۇشەيتۋگە پايدالى“.
جاپونيا ليميڭگۋان داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى جوۋ ۋيشىڭ بىلاي دەپ قارادى: جۇڭگو وركەندەپ كەلە جاتقان ەل رەتىندە، 40 نەشە جىلدىق رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ بارىسىندا كوپتەگەن باعالى دامۋ تاجىريبەلەرىن توپتادى. الەمدىك دامۋ باستاماسى جۇڭگونىڭ دامۋ تاجىريبەسىن نەگىز ەتەدى ءارى ادامزاتتىڭ باياندى دامۋ ۇلى نىساناسىن نەگىز ەتەدى، بۇل كەلەلى رەال مانگە جانە مەڭگەرىمدىلىككە يە.
”الەمدىك دامۋ باستاماسى نازاردى دامۋداعى كەدەرگىلەرگە شوعىرلاندىردى، قاتىستى مەملەكەتتەر مۇنىڭ كوپ پايداسىن كوردى“. جۇڭگونىڭ دامۋىن زەرتتەۋگە ۇزاق ۋاقىت نازار اۋدارىپ كەلگەن كون بىلاي دەپ قارادى: جۇڭگونىڭ ماماندىق بىلىمدەرى مەن تاجىريبەلەرى وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرگە ۇزاق ۋاقىتتىق، شەشۋشى قولداۋ كورسەتتى.
الەمدىك دامۋ باستاماسى نازاردى جاسىل دامۋ، جاڭاشا ونەركاسىپتەنۋ، سيفرلى ەكونوميكا سياقتى ءتۇيىندى سالالارعا شوعىرلاندىرىپ، جاڭا ونەركاسىپ توڭكەرىسىنىڭ سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋعا دەم بەردى.
شىعىس وڭتۇستىك ازيا مەن افريكادا جۇڭگو كاسىپورىندارى بۇلتتىق ەسەپتەۋ، ەلەكتروندىق ساۋدا، فينانس عىلىم - تەحنيكاسى سياقتى جاڭا كاسىپ كۇيىنە سۇيەنىپ، ءار جاقتىڭ ەكونوميكا - ساۋدا بارىس - كەلىسىن جەبەپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ دامۋ ورتاسىن ساپالىلاندىرۋىنا دەم بەردى. لاتىن امەريكاسى مەن ورتا ازيادا جۇڭگو كاسىپورىندارى جەل ەلەكتر ستانسياسى، سۋ ەلەكتر ستانسياسى، فوتوۆولتتىق ەلەكتر ستانسياسى سياقتى نىساندارعا ات سالىسىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ تومەن كومىر قىشقىل گازدى بولۋعا قاراي تيپ وزگەرتۋىنە دەم بەردى. الەمنىڭ كوپتەگەن جەرلەرىندە ۇلاستىرۋ - تۇتاستىرۋ جەتىستىگى مول بولدى، جۇڭگو − لاوس تەمىر جولى، كامبودجاداعى چيزدەنتراڭ - گروچيما مەكونگ كوپىرى سياقتى سەلبەستىك نىساندارى جەرگىلىكتى ورىننىڭ قاتىناسىنا بارىنشا قولايلىلىق تۋدىرىپ، ەكونوميكالىق جانە قوعامدىق دامۋىندا كورنەكتى جەبەۋ رولىن اتقاردى.
لاوستىڭ بىلىكتى ديپلوماتى شيكۇن مىنالاردى ءبىلدىردى: بۇگىنگى تاڭداعى دۇنيە ءجۇزى ىندەتتەن كەيىنگى جاندانۋ دارمەنسىزدىگى، ۋكراينا داعدارىسى سياقتى سايىستارعا ءدوپ كەلىپ وتىر، لاوس تا ىقپالعا ۇشىرادى، الايدا جۇڭگو − لاوس تەمىر جولىنىڭ ارقاسىندا لاوستىڭ ساياحات كاسىبى ءبىرشاما تەز جانداندى، زات تاسىمالى اناعۇرلىم ىركىلىسسىز بولدى، بۇل لاوس ەكونوميكاسىنىڭ قات - قابات سايىستاردا ءبىرشاما تەز قالپىنا كەلۋىنە سەپتىگىن تيگىزدى.
”جۇڭگو ءار ەلدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا كومەكتەسۋ جاعىندا باستان - اياق شىن نيەت تانىتتى ءارى بەلسەندى ارەكەت ورىستەتتى“. برازيليانىڭ جۇڭگو ماسەلەسىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى روني لينس مىنالاردى ءبىلدىردى: الەمدىك دامۋ باستاماسى العا قويىلعان 2 جىلدان بەرى جۇڭگو الەمنىڭ وڭتۇستىگىنىڭ دامۋىن جەبەۋ جاعىندا اناعۇرلىم قۇدىرەتتى ارەكەت قۋاتىن ايگىلەپ، لاتىن امەريكاسىنداعى ەلدەردى قامتىعان قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرگە اناعۇرلىم كوپ دامۋ ورايىن جاراتىپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ رولىن ساۋلەلەندىردى، بۇل دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى مەن ادامزات قوعامىنىڭ باياندى دامۋىنا ءتيىمدى.
ەگيپەت كاير داشۋەسى ەكونوميكا جانە فينانس زاڭىنىڭ پروفەسسورى ۋاليد جابارەن مىنالاردى ءبىلدىردى: جۇڭگو دامۋ جونىندەگى شەشۋ جوباسىن العا قويدى، كوپتەگەن ەلدەر وسى ”كىلت“ ارقىلى وزدەرىنىڭ دامۋ ماسەلەسىن شەشۋدى ءۇمىت ەتەدى. ”ءبىز جۇڭگو باستاماسىنىڭ ناقتى نىسانداردا كورىنىس تاپقانىن ءار كۇنى كورىپ وتىرمىز“.
دامۋدىڭ جاڭا ساپارىن بىرگە باستاۋدا جۇڭگونىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىن ايگىلەدى
حالىقارالىق جاعداي نەعۇرلىم كۇردەلى، قاتاڭ بولعان سايىن، ءار ەلدىڭ ناعىز كوپ جاقتىلىققا تاباندى بولۋىن سولعۇرلىم قاجەت ەتەدى، الەمدىك دامۋ حالىقارالىق سەلبەستىكتەن ايرىلا المايدى. جۇڭگو كوپ جاقتىلىق تۋىن بيىك ۇستاپ، اشىق، سيىسىمدى بولۋ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ ۇستانىمى ارقىلى الەمدىك دامۋدىڭ بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىرىپ، ءىرى ەلدىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىن ايگىلەدى.
گەرمانيا اقىلماندار قويماسى شيللەر زەرتتەۋ ورنىنىڭ قۇرۋشىسى، قوسىمشا ءتوراعاسى حەلگا زەپ لاروۋچە بىلاي دەپ قارادى: قازىر دۇنيە ءجۇزى، ءسوز جوق، جيەكتىك ساياساتتى دوعارىپ، سىڭار جاقتىلىقتان قۇتىلۋى كەرەك. ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان الەمدىك دامۋ باستاماسى سياقتى كوپتەگەن قۋاتتامالار قازىرگى قيىنشىلىقتى شەشۋگە ءتيىمدى.
”حالىقارالىق قوعام الەمنىڭ مۇددەسىن ءوز مۇددەسى ساناپ، حالىقتىڭ قامىن ويلاپ، دامۋ ماسەلەسىنىڭ حالىقارالىق كەڭەستىك ءتارتىپتىڭ وزەگىنە قايتا ورالۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“. جۇڭگو 160تان استام مەملەكەتكە دامۋ جاعىنان كومەك بەرىپ، 150دەن استام مەملەكەتپەن بىرگە ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرىپ، 100دەن استام مەملەكەتپەن جانە حالىقارالىق ۇيىممەن بىرگە الەمدىك دامۋ باستاماسى سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتتى.
تاياۋدا وتكىزىلگەن ”بريكس +“ باسشىلار كەڭەسىندە ءتوراعا شي جينپيڭ مىنانى جاريالادى: جۇڭگو جاق جالپى سوماسى 4 ميلليارد دوللارلىق الەمدىك دامۋ جانە تۇستىك ەلدەر سەلبەستىگى قورىن قۇردى، الەمدىك دامۋ باستاماسىن تياناقتاندىرۋعا ارنايى پايدالانۋ ءۇشىن، جۇڭگونىڭ فينانس قۇرىلىمدارى الدا 10 ميلليارد دوللارلىق ارناۋلى قارجى شىعارادى.
ازيادان افريكاعا دەيىن، تىنىق مۇحيتتاعى ارال ەلدەرىنەن كارايب تەڭىز جاعالاۋىنا دەيىن 200دەن استام سەلبەستىك نىسانى گۇل اشىپ، جەمىس بەرىپ، كەدەيلىكتى ازايتۋ، وقۋ - اعارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سياقتى سالالارداعى سەلبەستىك مەحانيزمى ۇزدىكسىز كەڭەيدى. جۇڭگو جاق جۇڭگو − بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى استىق، اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمى تۇستىك ەلدەر سەلبەستىگى امانات قورىن ىسكە قوسىپ، استىق ءوندىرىسىن جەبەۋ ارناۋلى ارەكەتىن تياناقتاندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى بىلىمدەرىن ءبولىستى؛ الەمدىك تازا ەنەرگيا سەلبەستىك سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن العا قويىپ، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن جۇزەگە اسىرۋعا دەم بەردى.
الەمدىك دامۋ باستاماسى جونىندە ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەدى: ”بۇل باستاما بۇكىل دۇنيە جۇزىنە اشىق ۇستالعان الەۋمەتتىك ءونىم، مۇنداعى ماقسات بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك تارتىبىمەن ۇشتاسىپ، الەمنىڭ بىرگە دامۋىن ىلگەرىلەتۋ. جۇڭگو ءار جاقپەن قول ۇستاسا سەلبەسىپ، باستامانىڭ تياناقتانۋىن بىرگە ىلگەرىلەتىپ، ءارقانداي ءبىر مەملەكەتتى قاتاردان قالدىرماۋعا قۇلشىنۋدى قالايدى“.
جابارەن مۇنى تەرەڭ سەزىندى. ول بىلاي دەدى: الەمدىك دامۋ باستاماسىنىڭ ماقساتى − سەلبەستىكتى جەبەۋ جانە سەرىكتەستىك قاتىناس ورناتۋ ارقىلى دۇنيە ءجۇزىن ءتىپتى دە جاقسى بولاشاققا باستاۋ، بۇل جۇڭگولىقتاردىڭ باۋىرمال رۋحىن ايگىلەيدى.
جۇڭحۋا ۇلتى ”داڭعىل جولمەن ءجۇرۋ، دۇنيە كوپكە ورتاق بولۋعا“ ۇمتىلادى، ”تۋىسقا باۋىرمال، كورشىگە ىزگى بولۋدى، بارلىق ەلمەن تاتۋ بولۋدى“ قاستەرلەيدى، ”ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارۋدى، ءبىر - بىرىنە قارايلاسۋدى“ دارىپتەيدى. الەمدىك دامۋ باستاماسى ءدال وسىنداي جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنە تامىر تارتقان، حالىقارالىق قوعامنىڭ سەلبەستىك ورتاق تانىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، ءار جىكتەگى دامۋ ستراتەگياسىنىڭ ۇشتاسۋىن كۇشەيتىپ، سەلبەستىك ارناسىن كەڭەيتىپ، ەڭ سوڭىندا قول ۇستاسا دامۋدى، بىرگە العا باسۋدى جۇزەگە اسىرۋعا كۇش سالادى.
قۇلىقتى ادام جالعىز قالمايدى، وعان نيەتتەس سەرىك قالاي دا تابىلادى. قازىر 100 نەشە مەملەكەت پەن حالىقارالىق ۇيىم الەمدىك دامۋ باستاماسىن قولداپ وتىر، 70 نەشە مەملەكەت ”الەمدىك دامۋ باستاماسى دوسى گرۋپپاسىنا“ كىردى، الەمدىك دامۋ باستاماسى جۇڭگونىڭ ورتا ازيا، شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى، افريكا، لاتىن امەريكاسى، تىنىق مۇحيتتاعى ارال ەلدەرى سياقتىلارمەن اراداعى ءبىر قىدىرۋ سەلبەستىك حۇجاتتارىنا ەنگىزىلدى... جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى بارلىق العاباسار كۇشتەرمەن بىرگە ىنتىماقتى، تەرەزەسى تەڭ، بىركەلكى، جالپىعا ءتيىمدى، جوعارى ساپالى الەمدىك دامۋ سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن ورناتىپ، الەمدىك دامۋدىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ جاڭا جورىعىن باستاپ، اناعۇرلىم گۇلدەنگەن، كوركەم بولاشاققا بىرگە قادام تاستاۋدى قالايدى.
