− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ چيڭحايدا قىزمەت تەكسەرۋىنەن ەستەلىك
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي، حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى دۋ شاڭزى، يۋە شياۋچياۋ
چيڭحاي دۇنيەنىڭ جوتاسىندا قاسقايا ەڭسە كوتەرىپ، سولتۇستىكتە اسقار چيليانشان تاۋىنا سۇيەنىپ، ورتادا ۇلان - اسىر كۇنلۇن تاۋىمەن جالعاسىپ، وڭتۇستىگىندە تانگلا تاۋى بوي سوزعان، ”جۇڭحۋا سۋ مۇناراسىن“، ءۇش وزەن قاينارىن قورعاۋداي كەلەلى بورىش ارقالاعان، جۇڭگونىڭ، ءتىپتى، شىعىس ازيانىڭ ماڭىزدى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسى سانالادى.
چيڭحاي سونىمەن بىرگە ىنتىماقتىڭ قۇتتى توپىراعى. ەلىمىزدەگى از ۇلت حالىق سانى سالىستىرماسى ءبىرشاما جوعارى وسى ولكەدە ءار ۇلت حالقى اعا - باۋىرداي ەتەنە جاقىن ءوتىپ، ىشتەسىپ، توعىسىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنان ۇلگى كورسەتەتىن ولكە بولۋعا الدىمەن قادام تاستاپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ جان تامىرىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، ءار ۇلتتىڭ بىرگە ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋىن، بىرگە گۇلدەنىپ دامۋىن ىلگەرىلەتتى.
”14 - بەسجىلدىق“ باستالعان جىلدا، پارتيا قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى قارساڭىندا، 6 - ايدىڭ 7 - كۇنىنەن 9 - كۇنىنە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ ۇستىرتكە قادام تاستاپ، كاسىپورىنداردى كوزدەن كەشىرىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتاردىڭ جاعدايىن ۇعىسىپ، اۋىل - قىستاققا بارىپ جاراتىلىستىق قورىقتا قىزمەت تەكسەرىپ، ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، چيڭحاي - شيزاڭ ءۇستىرتىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋدى جانە جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋگە ايقىن باعدار كورسەتتى.
زەڭگىر اسپان، بيىك ۇستىرتتە كوركەم كورىنىس كەستەلەنىپ كەلەدى.
”ەرەكشەلىگى وتە ايقىن كاسىپ سالالارىن، ومىرشەڭدىگى وتە كۇشتى كاسىپورىنداردى يگەرۋگە شەبەر بولۋ كەرەك“
6 - ايدىڭ 7 - كۇنى تۇستەن كەيىن چيڭحاي شىڭيۋان كىلەم توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس سەحىندا ماشينالار گۇرىلدەپ، جۇمىس قاۋىرت ءجۇرىپ جاتتى.
تۇرلىشە تۇستەرمەن بويالعان تۇرلىشە ولشەمدەگى زاڭزۋ كىلەمدەرى كورسەتپە قابىرعاعا تولتىرا ءىلىنىپتى، ۇستىنە ءارىپ - بەلگى، گۇل - قۇس، كوركەم كورىنىس سياقتى ءار ءتۇرلى ورنەكتەر سالىنعان، ناقتىسى، ابستراكتتىسى، ءداستۇرلىسى، وسى زامانعىسى بار ءار ءتۇرلى ادەمى ۇلگىدەگى كىلەمدەرگە قاراپ كوز تويمايدى.
”شىنىندا، ادەمى ەكەن“. باس شۋجي شي جينپيڭ ۇلكەن قىزىعۋشىلىقپەن جاقىنداپ بارىپ تەكسەرىپ كورىپ، ءالسىن - ءالى قولىمەن سيپاپ، زاڭزۋ كىلەمىنىڭ ساپاسىن سەزىنىپ كوردى.
تاياۋ جىلداردان بەرى ساپالى شيكىزاتتىڭ، دارا ەرەكشەلىككە يە ۇلتتىق ستيلدىڭ جانە كەمەلدى توقۋ تەحنولوگياسىنىڭ ارقاسىندا توپ - توپ زاڭزۋ كىلەمدەرى ۇستىرتتەن كۇللى الەمگە بەت الدى.
”سىزدەردىڭ كاسىپورىننىڭ قانداي ەرەكشەلىگى جانە باسىمدىعى بار؟“ دەپ سۇرادى باس شۋجي.
”سەرىكتەستىگىمىزدىڭ ەڭ ۇلكەن ەرەكشەلىگى ءوندىرىس شيكىزاتىنىڭ ％90تەن استامى تابيعي ءونىم“ دەپ تانىستىرعان كاسىپورىننىڭ جاۋاپتىسى بۇلاردىڭ ءبارى تۇگەلدەي چيڭحايدا وندىرىلەتىن، جايشىلىقتا ”شينيڭنىڭ اق ءجۇنى“ دەپ اتالاتىن تابيعي قوي ءجۇنىن، ساپالى قوداس ءجۇنىن پايدالاناتىندىعىن، ودان توقىلعان زاڭزۋ كىلەمى مىقتى، ۇيكەلىسكە ءتوزىمدى، ونىڭ ۇستىنە جاسىل، ورتانى قورعاۋعا پايدالى ەكەندىگىن ايتتى.
شيكىزات كورمە شكابىنىڭ الدىنا كەلىپ، باس شۋجي قارا ءتۇستى قوداستىڭ ءجۇنىن، اپپاق قوي ءجۇنىن قولىنا الىپ، جەڭىل ىسقىلاپ كورىپ: ”شىنىمەن دە جاقسى ەكەن“، - دەدى.
”قازىر زاڭزۋ كىلەمدەرىنىڭ بازار سۇرانىسى قانداي؟ سىزدەر، باستىسى، ەل ىشىنە ساتاسىزدار ما، الدە شەتەلگە مە؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي ىلە - شالا.
”قازىر كوپتەگەن ادامدار كوركەمونەرلىك لەپ اڭعارتىپ تۇرادى دەپ ۇيلەرىنە كىلەم ءىلىپ قويعاندى جاقسى كورەدى. سوڭعى جىلدارى بازار جاعدايى بارعان سايىن جاقسارىپ كەلەدى، ەل ءىشىنىڭ، شەتەلدىڭ سۇرانىس مولشەرى دە وتە زور“. بۇل كاسىپورىننىڭ ونىمدەرى ەۆروپا، امەريكا، ورتا شىعىس سياقتى 40 نەشە مەملەكەت پەن رايونعا دەيىن ساتىلادى ەكەن، بىلتىر ءونىم قۇنى 42 ميلليون يۋانعا جەتىپتى.
چيڭحاي - شيزاڭ ۇستىرتىندە زاڭزۋ كىلەمىن توقۋدىڭ 1000 جىلدىق تاريحى بار، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسۋ، جاقسارتۋ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى ءداستۇرلى شەبەرلىك ساقتالۋمەن بىرگە، سونى كوركەمدىك تە قوسىلدى. 2006 - جىلى ”جيايا زاڭزۋ كىلەمىن توقۋ ونەرى“ مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى تىزىمىنە ەنگىزىلدى.
كاسىپورىن سەحىندا جيايا زاڭزۋ كىلەمى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇراسىن جالعاستىرۋشى ياڭ يۇڭلياڭ جانىنداعى شاكىرتتەرىنە تىكەلەي ۇيرەتىپ جاتىر ەكەن.
”ءسىزدىڭ بۇل قولونەرىڭىز اتا - بابادان جالعاسقان بولار؟ سىزگە كەلگەندە نەشىنشى ۇرپاق بولدى؟“ باس شۋجي كىدىرىپ، ياڭ ۇستازبەن شۇيىركەلەسە كەتتى.
”ماعان كەلگەندە 7 - ۇرپاق بولادى، مەن 8 جاسىمنان اكەمە ىلەسىپ ءجۇن جۋۋدى، ءجىپ ءيىرۋدى ۇيرەندىم“.
”مىناداي ءبىر زاڭزۋ كىلەمىن توقۋعا قانشا ۋاقىت قاجەت؟“
”ءبىر ادامعا مولشەرمەن ءبىر اي ۋاقىت كەتەدى“.
باس شۋجي ونى ىنتالاندىرىپ: ”ءسىزدىڭ بۇل قولونەرىڭىز وتە باعالى، وتە ءماندى، ءسوز جوق، ويداعىداي جالعاستىرۋىڭىز، ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋىڭىز كەرەك“، - دەدى.
توپ - توپ زاڭزۋ كىلەمدەرى جۇمىستانۋ تىزبەگىن قالىپتاستىردى.
كاسىپورىن جاۋاپتىسى باس شۋجيگە سەرىكتەستىكتەرىندەگى باسىم كوپشىلىك قىزمەتشىنىڭ بارلىعى سول جەردىڭ ادامى ەكەندىگىن، ورتا مەكتەپتەن تومەن ماعلۇماتتاعىلاردىڭ ％80تەن استامىن يەلەيتىندىگىن ايتتى: ”جاقىن ماڭدا تۇراتىن وتباسى ايەلدەرى كوپ، كاسىپورىنعا كەلىپ كۋرستان وتكەن سوڭ، 3 − 5 جىلدا ىسىلعان تەحنيك جۇمىسشىسى بولىپ شىعادى، ورتاشا ەسەپپەن ايلىق ەڭبەكاقىلارى 4000 − 5000 يۋانعا جەتەدى“.
”كاسىپ سالالارىن دامىتۋدا جۇمىستانۋعا جەتەكتەۋ كەرەك“ - دەپ باس شۋجي باس يزەپ تۇراقتاندىردى، - ”بۇل تۇيىننەن الىپ قاراعاندا، زاڭزۋ كىلەمى كاسىپ سالاسىندا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ بايۋعا باستاۋ، اۋىل - قىستاقتىڭ گۇلدەنۋىن ىلگەرىلەتۋ رولى عانا ەمەس، ۇلتتار ىنتىماعىن جەبەۋ رولى دا بار“.
ءوندىرىس سەحىنان فۋنكتسيالىق سىناقتان وتكىزۋ ۇيىنە، ونان جوبالاۋ تاراۋىنا دەيىن باس شۋجي جاعالاي كورىپ شىقتى.
”مىڭ ەستىگەننەن ءبىر كورگەن ارتىق“. سەرىكتەستىكتەن اتتاناردا قاۋمالاي كەلىپ جەتكەن كاسىپورىن قىزمەتشىلەرىنىڭ الدىندا باس شۋجي شي جينپيڭ ءوزىنىڭ مىناداي اسەرىن باياندادى: ”زاڭزۋ كىلەمى ءبىزدىڭ زاڭزۋ ۇلتىنىڭ ەرەكشەلىگى وتە ايقىن كاسىپ سالاسى سانالادى، سىزدەردىڭ كاسىپورىندارىڭىز بۇل سالادا ماركا قالىپتاستىرىپ، ءداستۇرلى تەحنولوگيا مەن وسى زامانعى تەحنولوگيانى وتە تاماشا بىرلەستىرىپ، دارا، كوپ ءتۇرلى بازار سۇرانىسىنا باپ كەلىپتى“.
باس شۋجي ىشكەرىلەگەن تۇردە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدە ەرەكشەلىگى وتە ايقىن كاسىپ سالالارىن، ومىرشەڭدىگى وتە كۇشتى كاسىپورىنداردى يگەرۋگە شەبەر بولىپ، ەرەكشە كاسىپ سالاسى ارقىلى ساپالى كاسىپورىن جەتىلدىرىپ، كاسىپورىننىڭ دامۋى ارقىلى كاسىپ سالاسىنىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدى جەبەۋ كەرەك. چيڭحايدىڭ جەرگىلىكتى ءىس جۇزىندىك جاعدايعا ۇيلەسەتىن وسىنداي ەرەكشەلىككە يە اناعۇرلىم كوپ كاسىپ سالالارىن دامىتىپ، جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ اناعۇرلىم ويداعىداي دامۋىن ءۇمىت ەتەمىن.
”حالىقتىڭ تۇرمىسىنىڭ ءتىپتى دە باقىتتى بولۋى ءۇشىن كۇش ۇستىنە كۇش قوسۋىمىز كەرەك“
”مەن جەرگىلىكتى ورىندارعا قىزمەت تەكسەرۋگە بارعانىمدا، ۇنەمى اۋىل - قىستاقتارعا، قالالارداعى الەۋمەتتىك اۋماقتارعا بارىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تۇرمىسىنىڭ قانداي ەكەنىن، اۋىستىرۋعا، جالپىلاستىرۋعا بولاتىن قانداي جاقسى تاجىريبەلەردىڭ بار ەكەنىن، بۇقارانى مازالاعان، ۋايىمداتقان، ءبىزدىڭ شەشۋىمىزدى كۇتىپ تۇرعان قانداي ىستەردىڭ بار ەكەنىن كورەمىن“.
6 - ايدىڭ 7 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ شينيڭ قالاسى ۋىنحۇي كوشەسى ءمالى باسقارماسى ۋىنتيڭشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنا كەلدى.
بۇل ادام سانى كوپ ۇلكەن الەۋمەتتىك اۋماق، 13 تۇرعىندار شاعىن اۋماعى، 22 مىڭنان استام تۇرعىنى بار؛ بۇل سونداي - اق كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان الەۋمەتتىك اۋماق، وندا زاڭزۋ، حۇيزۋ، موڭعۇل، سالار سياقتى از ۇلتتاردان 1000نان استام تۇرعىن بار.
الەۋمەتتىك اۋماق پارتكومىنىڭ شۋجيى ليۋ سۇيچيڭ باس شۋجيگە مالىمەت بەرىپ بىلاي دەدى: بىرنەشە جىلدان بەرى الەۋمەتتىك اۋماق ”تاتۋلىق“ دەگەن ءسوزدى مىقتاپ ۇستاپ، ”بەستى توعىستىرۋ، بەستى ورناتۋ . تاتۋ شاڭىراق“ ماركاسى قۇرىلىسىن نەگىزگى جەلى ەتىپ، قاراستى اۋماقتىڭ ىشىندەگى ولكە، قالا، رايون، ءمالى، الەۋمەتتىك اۋماق 5 دارەجەلى پارتيا ۇيىمىن بايلانىستىرىپ، ىستەردى بىرگە اقىلداساتىن، قيمىلداردى بىرگە وتكىزەتىن، قىزمەت وتەۋدى بىرگە ىستەيتىن، پارتيا مۇشەلەرىن بىرگە تاربيەلەيتىن، شەپتى بىرگە پايدالاناتىن بىرلەسىپ قيمىلداۋدىڭ اۋقىمدى پارتيا قۇرىلىسى جۇلگەسىن قالىپتاستىردى.
الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ كەشەندى قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنا كىرگەندە شاتتىققا تولى قۋانىشتى كورىنىس كوز الدىعا كەلدى: حاتكەرلىك - سۋرەت ءۇيى، ءبي بولمەسى، كىتاپ وقۋ ءۇيى، ساۋىقتىرۋ ءۇيى سياقتى نە كەرەكتىڭ بارلىعى تولىق جابدىقتالىپ، ءان اۋەنى مامىرلاپ، سيا ءيىسى اڭقىپ تۇر.
حالىققا قولايلى قىزمەت وتەۋ تەرەزەسىنىڭ الدىندا باس شۋجي 65 جاستاعى زاڭزۋ شەشەي دوجيەجومامەن كەزدەستى.
ول باس شۋجيگە الەۋمەتتىك اۋماقتا ”قارتتاردى ايالاۋ باقىت اسحاناسى“ بار ەكەندىگىن، بۇگىن تاماق كارتچكاسىن جاساتۋعا ارنايى كەلگەنىن ايتتى.
”قانداي ادامداردىڭ تاماقتانۋىنا بولادى؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي.
”قازىر، باستىسى، نوپوسى وسى الەۋمەتتىك اۋماقتاعى 60 جاستان اسقان قارتتاردى كوزدەپ وتىرمىز“، - دەدى قىزمەتكەر جاۋاپ بەرىپ.
باس شۋجي شي جينپيڭ الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ كەشەندى قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ 2 - قاباتىنداعى ”قارتتاردى ايالاۋ باقىت اسحاناسىنا“ ارنايى كەلدى.
”اس - سۋ اقىسى قىمبات پا؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي.
”تۇرلىشە وبيەكتىلەرگە تۇرلىشە تيىمدىلىك بار، ءبىر ەتتى، 2 ەتسىز قۋىرماشتىڭ بازار باعاسى 18 يۋان، 60 جاستان اسقان قارتتار باقىت باعاسى بويىنشا 6 يۋاندىق باعادان يگىلىكتەنە السا، 80 جاستان اسقاندار جاسامىس قارتتارعا ارنالعان 3 يۋاندىق باعادان يگىلىكتەنەدى، بۇلاردىڭ ىشىندە ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىز ەتىلەتىندەر، ەرەكشە قيىنشىلىعى بارلار سياقتى 4 تۇردەگى قارتتاردان تەك ءبىر يۋان عانا الىنادى“، - دەدى ليۋ سۇيچيڭ ءبىر - بىردەن تىزبەلەپ.
”ەگجەي - تەگجەيلى بولىپسىزدەر، قىزمەتتى وسىنداي تياناقتى ىستەۋ كەرەك“، - دەپ القادى باس شۋجي.
”ءبىزدىڭ بۇل جەر قولايلى ءارى تازا، ورتالىق اس ۇيدەن ءبىر تۇتاس جەتكىزىلەدى، تاماق پەن قۋىرماشتىڭ ءار تۇرىنەن تەكسەرۋگە ۇلگى قالدىرىلىپ، ازىق - تۇلىك حاۋىپسىزدىگى قامتاماسىز ەتىلەدى“ - دەدى ليۋ سۇيچيڭ ماقتانىشپەن، - ”قازىر كۇنىنە 40 نەشە قارت وسىندا تاماقتانادى، ولاردىڭ اراسىندا جالعىزىلىك ءبىرتالاي قارت بار. ءبىر قارت اسەرلەنىپ، سوتسياليزم جاقسى، مەنىڭ عۇمىرىم ءدال وسىعان تۋرا كەلدى دەدى“.
”سوتسياليستىك باقىتتى تۇرمىس وسىنداي بولۋعا ءتيىس“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ ىنتالاندىرىپ، - ”سىزدەر وتە جاقسى ىستەگەن ەكەنسىزدەر. قارتتاردى قۇرمەتتەۋ، بىلىمدىلەردى قادىرلەۋ ءبىزدىڭ تاماشا ءداستۇرىمىز“.
الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ كەشەندى قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ 1 - قاباتىنداعى كىتاپ وقۋ ۇيىندە ەندى عانا مەكتەپتەن قايتقان بالالار ”ساعات ءتورت جارىمداعى ساباقحانادا“ تاپسىرمالارىن جازىپ، قولونەر بۇيىمدارىن جاساپ وتىر ەكەن. دۋان - ۋ مەرەكەسى تاياپ قالعاندىقتان، ۇستەل ۇستىنە ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازدان جاسالعان ايداعار قايىق جانە جۇپار دوربا ءتىزىلىپتى، باس شۋجي بۇلاردى كورىپ بالالاردىڭ قولونەرى وتە جاقسى ەكەن دەپ القادى.
”بالالار مەكتەپتەن قايتقان سوڭ ولاردىڭ الدىنان شىعاتىن ادام بولۋ كەرەك قوي“.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ەڭ اۋەلى، بۇل ءىستى مەكتەپ ىستەۋى كەرەك، مەكتەپتىڭ وقۋشىلاردىڭ ساباقتان كەيىنگى ۋاقىتىن تۇگەلدەي قوعامعا يتەرۋىنە بولمايدى. وقۋشىلاردىڭ نەگىزگى ۇيرەنۋىن مەكتەپتەگى وقىتۋشىلار ارقالاۋعا ءتيىس. مەكتەپتە بۇل جۇمىستاردى ىستەمەي، كەرىسىنشە سىرتقا بارىپ مەكتەپتەن تىس كۋرسپەن شۇعىلدانۋعا بولمايدى، وندايدا بۇل ماڭىزدىسى مەن ماڭىزسىزدى شاتىستىرعاندىق بولادى. قازىر وقۋ - اعارتۋ تاراۋى بۇل قۇبىلىستى تۇزەتىپ جاتىر“.
باس شۋجي ىشكەرىلەگەن تۇردە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ارينە، بالالاردىڭ ۋاقىتى، قاجىر - قايراتى بولسا، الەۋمەتتىك اۋماققا كەلۋىنە بولادى، ولاردىڭ ءوز اۋەستەرىنە ۇيلەسەتىن ىستەرمەن شۇعىلدانۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋگە دە بولادى، بۇل ءتاسىل دە وتە جاقسى“.
ءان اۋەنى قالىقتاپ ەستىلىپ تۇر، باس شۋجي شي جينپيڭ ءبي بولمەسىنە دە كەلدى.
”گىجىيۋان حور ءانسامبىلى“ بۇل جەردە ”1 - شىلدەگە“ ارنالعان قىزىل اندەرگە جاتتىعىپ جاتىر ەكەن. 61 جاستاعى جوماسايرىن 1 - قاتاردا تۇرىپ، شىعانداعان اسەم اۋەنمەن زاڭزۋ تىلىندە حور باستاۋشى بولىپ ايتىپ تۇر: ”بەيجيڭنەن التىن شۇعىلا تاراعان...“
باس شۋجي ءوزى باستاپ شاپالاق سوقتى: ”«بەيجيڭنەن التىن شۇعىلا تاراعان» دەگەن بۇل اندە حالىق بۇقاراسىنىڭ، اسىرەسە، زاڭزۋ باۋىرلاستاردىڭ پارتياعا، وتانعا، سوتسياليزمگە دەگەن ىستىق سۇيىسپەنشىلىگى جىرلانعان، بۇل ءاندى ’1 - شىلدە‘ كەزىندە ايتۋ ەرەكشە ماڭىز الادى“.
ءان اۋەنىنەن بۇقارانىڭ اق ەدىل سۇيىسپەنشىلىگى بەينەلەنىپ، حالىقتىڭ باقىتتى تۇرمىسى اڭعارىلادى.
الەۋمەتتىك اۋماقتان اتتانار كەزدە تۇرعىندار باس شۋجيدىڭ جانىنا قاۋمالاي كەلىپ، قوشتاسۋعا قيماي تۇردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ كوپشىلىككە بىلاي دەدى: ”الەۋمەتتىك اۋماقتى ويداعىداي باسقارۋدا، ءسوز جوق، اسا كۇشتى پارتيا ۇيىمىنىڭ باسشىلىعىنداعى نەگىزگى ساتى ۇيىمى بولۋ كەرەك، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ ءار جاقتاعى قىزمەت وتەۋلەرىن جان - جاقتى، ويداعىداي ىستەپ، بۇقارانىڭ ءوزىن باسقارۋ سيپاتىنداعى ىستەرىن ويداعىداي ۇيىمداستىرۋ كەرەك“.
”تىنىش ءومىر بولعاندا عانا شات - شادىمان تىرشىلىك كەشۋگە بولادى، باقىتتى كۇندەر ءالى الدا“. بۇقارانىڭ اراسىنداعى بالالارعا قاراپ، باس شۋجي جۇزىنە كۇلكى ۇيىرىلە بىلاي دەدى: ”مىنا بالاقايلار ەسەيگەن كەزدە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ جاعدايى بۇدان دا جاقسى بولادى، حالقىمىزدىڭ تۇرمىسى تاعى ءبىر دەڭگەيگە كوتەرىلەدى. قازىردەن باستاپ حالىقتىڭ تۇرمىسىنىڭ ءتىپتى دە باقىتتى بولۋى ءۇشىن كۇش ۇستىنە كۇش قوسۋىمىز كەرەك!“.
”چيڭحايدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن جاقسى قورعاۋ ’مەملەكەتتىڭ زور ءىسى‘“
”چيڭحايدىڭ ەڭ ۇلكەن قۇندىلىعى ەكولوگيادا، ەڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگى ەكولوگيادا، ەڭ ۇلكەن كومەسكى كۇشى دە ەكولوگيادا“. 2016 - جىلى باس شۋجي شي جينپيڭ چيڭحايدا قىزمەت تەكسەرگەندە بەرگەن وسى ماڭىزدى نۇسقاۋى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەسىندە انىق ساقتالۋدا.
”مەن بۇرىن ءۇش وزەن قاينارىنا، چيليانشان تاۋىنا بارىپ كورگەنمىن، بۇل جولى چيڭحاي كولىن كورۋگە ارنايى كەلدىم“.
چيڭحاي كولى جۇڭگوداعى ەڭ ۇلكەن ىشكى قۇرلىقتىق اششى كول، جالپى اۋدانى 700 نەشە مىڭ شارشى كيلومەتر كەلەتىن چيڭحاي ولكەسى كولدىڭ اتىمەن اتالعان.
شينيڭنەن اتتانىپ، پويەزعا وتىرىپ، اۆتوموبيلگە اۋىسىپ، 6 - ايدىڭ 8 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن 3200 مەتردەن استام بيىك چيڭحاي كولىنىڭ شياننۇيۋان يىنىنە كەلىپ، وسى جەردىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ قورعالۋ جاعدايىن ناقتى تەكسەردى.
شياننۇيۋان چيڭحاي كولىنىڭ باتىس سولتۇستىك جاعىنا ورنالاسقان، چيڭحاي كولى مەملەكەت دارەجەلى جاراتىلىستىق قورىعىنىڭ تاجىريبە اۋماعىنا جاتادى. جاز كۇنىندەگى كۇن ساۋلەسى كەڭ كوسىلگەن كول ايدىنىنا توگىلىپ، سۋ بەتىندە تولقىندار ساعىم ويناپ، كول بەتىنىڭ شەت - شەگىنە كوز جەتپەيدى.
جەرگىلىكتى ورىنداعى جاۋاپتى جولداس باس شۋجيگە سوڭعى 15 جىلدان بەرى چيڭحاي كولىنىڭ سۋ دەڭگەيى 3 مەتردەن استام كوتەرىلىپ، كول ايدىنى 300 شارشى كيلومەتردەن ارتىق كەڭەيگەندىگىن ايتتى.
”قازىر سۋدىڭ تەرەڭدىگى قانشا؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي.
”ورتاشا تەرەڭدىگى 18 مەتر، ەڭ تەرەڭ جەرى 28 مەتر“.
چيڭحاي كولىنىڭ سۋ دەڭگەيىنىڭ ۇزدىكسىز كوتەرىلۋى اينالاسىنداعى كليماتتىڭ دىمقىلدانۋىنا، جىلىنۋىنا ءتيىمدى بولىپ، بەلگىلى دەڭگەيدە سول جەردەگى جابايى حايۋاندار مەن وسىمدىكتەردىڭ جانە قۇستاردىڭ مەكەندەيتىن ورتاسىن جانە كول اينالاسىنداعى جالپى ءوڭىردىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن جاقسارتتى.
شياننۇيۋاننان توڭىرەككە كوز تاستاعاندا، سۋ جۇيەسى، قايراڭ، سۋدا وسەتىن وسىمدىكتەر سياقتى ەكولوگيالىق كورىنىس تۇرلەرى مولىنان ۇشىراسىپ، ءمولدىر تولقىن شىمىرلاپ، قۇستار توپتالا ۇشىپ، تيپتىك سازدىقتىڭ بەينەسى كوز الدىعا كەلەدى.
”بۇل جەردىڭ سۋ ساپاسى قانداي؟“، ”قۇس تۇرلەرىنەن قانشاسى بار؟“،”بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋدى قالاي جۇرگىزىپ جاتىرسىزدار؟“. چيڭحاي كولىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ قازىرگى احۋالى مەن قورعاۋ قىزمەتى جونىندە باس شۋجي ەگجەي - تەگجەيلى سۇراپ ۇعىستى.
3 ايدىڭ الدىندا مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە چيڭحاي ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ تالقىسىندا بالا كۇنىنەن چيليانشان تاۋىنىڭ ەتەگىندەگى حايبەي وبلىسى مىنيۋان اۋدانىندا وسكەن ۋاكىل كۇڭ چيڭجۇي باس شۋجيگە سوڭعى جىلداردان بەرى چيليانشان تاۋىنىڭ وڭتۇستىك بوكتەرىندەگى ەكولوگيالىق ورتانىڭ وزگەرىسىن تانىستىردى.
بۇل جولى چيڭحاي كولىنىڭ جاعاسىندا تۇرىپ، اسقار چيليانشان تاۋىنا الىستان كوز تاستاعان باس شۋجي شي جينپيڭ چيڭحاي ولكەسىنىڭ چيليانشان تاۋىنىڭ جاراتىلىستىق ەكولوگياسىنىڭ جاعدايى تۋرالى مالىمەتىن تىڭداپ، چيليانشان تاۋىنداعى مۇزدىقتاردىڭ چيڭحاي كولىنىڭ سۋ قاينارىمەن بايلانىسى سىندى جاعدايدى ەرەكشە نازار اۋدارىپ ۇعىستى.
اعاش شارباق جولدى بويلاپ، باس شۋجي شي جينپيڭ جاياۋ ءجۇرىپ اينالاداعى قورشاعان ورتانى تەكسەرىپ كوردى: الىستان تاۋ مۇنارتىپ، ءمولدىر سۋدىڭ شەتى كورىنبەيدى، ورىستە قوي، سيىر تابىن - تابىنىمەن جايىلىپ ءجۇر، اسپاندا قۇستار سامعاپ ءجۇر...
”بۇل كورىنىستى كورگەنىمدە ەسىمە ۋاڭ لوبيڭنىڭ چيڭحايدا جازعان حالىق ءانى «سوناۋ الىس اۋىلدا» ءانى ەسىمە كەلەدى، وسى جەردىڭ جاۋھار ءنارىن قابىلداعاندىقتان دا ول ادامزاتتىڭ كوركەمونەر قامباسىنا وسىنشاما كوركەم تۋىندى قوستى“.
باس شۋجيدىڭ كوڭىلىندە، جاسىل تاۋ − كوركەمدىك، كوك اسپان − باقىت.
باس شۋجي شي جينپيڭ: ەكولوگيا − بايلىق جانە قازىنا، ءبىزدىڭ اسىل قويمامىز، - دەپ باسا دارىپتەدى. توڭىرەككە كوز جىبەرگەن ول جەرگىلىكتى پارتيا، ۇكىمەتتەگى جاۋاپتى جولداستارعا بىلاي دەپ قايتا - قايتا تاپسىردى: چيڭحايدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت جاعىنداعى ستراتەگيالىق ورنى ەرەكشە ماڭىزدى، سالماعى وتە اۋىر. چيڭحايدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن جاقسى جۇرگىزىپ، ەكولوگيالىق بايلىعىن جاقسى قورعاۋ كەرەك.
6 - ايدىڭ 9 - كۇنى تۇستەن بۇرىن چيڭحاي ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ چيڭحايدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋعا بەل بۋۋداعى ستراتەگيالىق تولعامىن تىلگە الدى.
ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: جاڭا دامۋ كەزەڭىنە وتۋدە، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرۋدە، جاڭا دامۋ ارناسىن قالىپتاستىرۋدا چيڭحايدىڭ ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىكتەگى ورنى، مەملەكەت تەرريتورياسى حاۋىپسىزدىگىندەگى ورنى، بايلىق، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىندەگى ورنى اناعۇرلىم ماڭىزدى بولا ءتۇستى.
”چيڭحايدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن جاقسى قورعاۋ −’مەملەكەتتىڭ زور ءىسى‘“. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: چيڭحاي − مەملەكەتتىڭ ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋداعى ستراتەگيالىق ماڭىزدى جەر، ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىكتى قورعاۋدىڭ، ءۇش وزەن قاينارىن قورعاۋدىڭ، ”جۇڭحۋا سۋ مۇناراسىن“ قورعاۋدىڭ كەلەلى بورىشىن ويداعىداي ارقالاۋ كەرەك.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: چيڭحايدا چيڭحايعا ءتان ەرەكشەلىك بار، ءسوز جوق، ءوزىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا نەگىزدەلىپ بۇكىل مەملەكەتتىڭ كەلەلى جاعدايىندا ءوز ورنىن ءدال تابۋ كەرەك. چيڭحايداعى ％90تەن استام مەملەكەت جەرى اشۋ شەكتەلەتىن وڭىرگە نەمەسە اشۋعا تيىم سالىنعان وڭىرگە جاتادى، ءسوز جوق، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق ۇستانىمىن بەرىك ورناتىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى جوعارى ساپالى دامۋدىڭ نەگىزگى العى شارتى جانە بۇلجىماس تەجەمى ەتۋ كەرەك.
چيڭحاي ولكەسىندەگى نەگىزگى جاۋاپتى جولداس قىزمەتتەن مالىمەت بەرگەندە، چيڭحايدىڭ تاۋدى، سۋدى، ورماندى، ەگىنجايدى، كولدى، جايلىمدى، قۇمدى ءشولدى، مۇزدىقتى جۇيەلى جونگە سالۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ جاتقاندىعىن ايتتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ مۇنى تۇراقتاندىراتىنىن ءبىلدىردى: ”مەن سىزدەردىڭ ’مۇزدىق‘ ءسوزىن قوسىپ، چيڭحاي ەكولوگياسىنىڭ ەرەكشەلىگىن ايگىلەگەندىكتەرىڭىزگە نازار اۋداردىم. بۇل ’مۇزدىق‘ ءسوزى بارلىق جەردە قوسىلا بەرمەيدى“.
ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋعا، ەكولوگيالىق ورتانى بۇلدىرگەن كەيبىر وقيعالارعا باس شۋجي شي جينپيڭ باستان - اياق قاداعالاي نازار اۋدارىپ كەلەدى.
2014 - جىلى 8 - ايدا، 9 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ چيڭحاي چيليانشان جاراتىلىستىق قورىعىنداعى جانە مۋلي كەن رايونىنداعى ءبۇلدىرۋ سيپاتتى كەن اشۋعا مەڭزەس بەكىتۋ جازدى.
وسى رەت چيڭحاي ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعان كەزدە باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ قايتالاي باسا دارىپتەدى: مۋلي ماسەلەسىندە رەتتەۋ - تۇزەتۋدى مىقتاپ يگەرىپ، شالا قالدىرماۋ، وكىنىش قالدىرماۋ كەرەك. بۇدان بىلاي وسى تەكتەس ماسەلەلەر بايقالسا بولعانى، دەرەۋ تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ كەرەك، مۇنداي ارەكەتتەردىڭ ەندىگارى قايتالانۋىنا جول بەرمەۋ كەرەك.
”باقىتتى مەملەكەت، وسىزاماندانعان مەملەكەت، ءسوز جوق، قۇرىلادى“
گاڭچا اۋدانى شاليۋحى قالاشىعى گولوزاڭگۇڭما قىستاعى زاڭزۋ مال شارۋاشىلىعى قىستاعى. ۇكىمەتتىڭ كومەگىندە مالشىلار شالعايداعى جايلاۋدان وسى اراعا كوشىپ ورنالاستى.
6 - ايدىڭ 8 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن ورتاشا بيىكتىگى 3300 مەتر كەلەتىن وسى قىستاققا كەلدى.
كوك اسپان، اقشا بۇلت استىندا، قىزىل كەرپىشتى، سارى قابىرعالى ۇيلەر، اۋلالار رەتتى ورنالاسقان، وقتاي تارتىلعان رەتتى دە تازا قىستاق جولدارىنىڭ ەكى جاعىنا كۇن ەنەرگيالى كوشە شامدارى ورناتىلعان.
”باس شۋجيدى قارسى الامىز!“. 50 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى سونانسايراڭ ءبىر ۇيدەگى ءۇش ۇرپاقتى باستاپ ەسىك الدىندا تۇرىپ، باس شۋجيگە اپپاق حادا تارتۋ ەتتى.
سونانسايراڭنىڭ جورگەكتەگى 5 ايلىق بولعان كىشكەنتاي جيەنىن كورگەن باس شۋجي ايرىقشا مەيىرلەنىپ: ”بوبەكتىڭ سۇيكىمدىسىن قارا، اقىلدى بولاتىندىعى كورىنىپ تۇر“، - دەدى.
اۋلاعا كىرگەندە قارسى الدىداعى اينەك ءۇيدىڭ اينەگىنەن وتكەن كۇن نۇرىنىڭ جىلۋى ايرىقشا بىلىنەدى.
”قۇبىر سۋىنان پايدالانىپ وتىرسىزدار ما؟ لاس سۋدى قالاي ءبىر جاقتى ەتەسىزدەر؟“. باس شۋجي ءباز - باياعىسىنداي اۋىل - قىستاقتىڭ دارەتحانا جاڭالاۋ قىزمەتىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولدى.
”قازىر قىستاقتاعىلار تۇگەل قۇبىر سۋىنان پايدالاناتىن بولدى، لاس سۋ ءبىر تۇتاس جەر استى قۇبىرىمەن شوعىرلى ءبىر جاقتى ەتىلەدى“، - دەپ جاۋاپ بەردى قىستاق كادرى.
جاتىن بولمەگە، قوناق بولمەگە كىرىپ، ءۇي ىشىندە اسپا شام ورناتىلىپ، قابىرعا قاعاز جاپسىرىلعانىن، كيىم ىشكاپ، تەلەۆيزور سياقتى ءۇي جيھازدارىنىڭ، ءۇي ەلەكتر جابدىقتارىنىڭ تولىق ەكەندىگىن كورگەن باس شۋجي كۇلىمسىرەي سويلەپ: ”ءۇيدىڭ ءىشىن ادەمى بەزەندىرىپسىزدەر“، - دەدى.
قوناق بولمەدە قورالاي وتىرىپ، باس شۋجي ءبىر ءۇيلى جانمەن اڭگىمە دۇكەنىن قۇردى.
سونانسايراڭ ءبىر كونە سۋرەتتى الىپ شىعىپ باس شۋجيگە كورسەتتى، ول 17 كيلومەتر شالعاي جايلىمداعى كونە ءۇيدىڭ، ەكى جاتاعان تام ءۇيدىڭ سۋرەتى ەدى.
باس شۋجي سۋرەتتى الىپ، زەر سالا كورىپ: ”بۇرىن شارت - جاعدايلارىڭ ءبىرشاما جاپالى ەكەن، قازىر كوپ جاقسارىپتى“، - دەدى.
سونانسايراڭ باس شۋجيگە 2014 - جىلدىڭ سوڭىندا ۇكىمەت 47 مىڭ يۋان قوسىمشا قاراجات بەرىپ، ءوزى 15 مىڭ يۋان شىعارىپ، ءبىر ءۇيلى جاننىڭ كەڭ دە جارىق قاڭىلتاق كەرپىشتەن سالىنعان وسى ۇيگە كوشىپ كىرگەنىن ايتتى.
”كوشىپ كەلگەن سوڭ نە ىستەدىڭىزدەر؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي.
”مەن جايلىم قورعاۋشىمىن، ايلىق ەڭبەكاقىم 1200 يۋان؛ قىزىم ورتا تازالىقشىسى، ايلىق ەڭبەكاقىسى 2400 يۋان؛ كۇيەۋ بالام اۋداندىق تەلەۆيزيادا قىزمەت ىستەيدى، ايلىق كىرىسى 2700 يۋان...“
سونانسايراڭ باس شۋجيگە مىناداي ەگجەي - تەگجەيلى ەسەپ جاساپ كورسەتتى: وسى تۇراقتى ەڭبەكاقى كىرىسىمىزدەن سىرت، ۇيدە جانە 80 قوي، 20 سيىر بار، بىلتىر تەك قوي - سيىر ساتۋدىڭ وزىنەن 25 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزدىك...
ءبىر ءۇيلى جاننىڭ جۇزىنەن باقىت كۇلكىسى ەستى.
”وتە جاقسى!“ - دەدى باس شۋجي ەرەكشە ءسۇيىنىپ، - ”ەندىگى قادامدا تۇرمىستا قانداي ارمان - تىلەكتەرىڭىز بار، قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟“.
بۇل سۇراۋعا سونانسايراڭ دا قالاي جاۋاپ قايتارارىن بىلمەي، تەك: ”جوق، جوق“ دەي بەردى، كوپشىلىك دۋ كۇلدى.
”مالشىلاردىڭ تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋى بۇكىلدەي پارتيانىڭ جاقسى ساياساتىنان كەلدى، كوممۋنيستىك پارتياعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىز، باس شۋجيگە شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىز“. قاراپايىم سوزدەر جۇرەكتىڭ ناعىز ءۇنىن جەتكىزدى.
باس شۋجي اسەرلەنە: ”جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قۇرىلعاندىعىنا 100 جىل بولدى، پارتيامىزدىڭ دامۋى، زورايۋى وڭاي بولعان جوق، بيلىكتى قولعا كەلتىرۋى وڭاي بولعان جوق، جاڭا جۇڭگونى قۇرۋ وڭاي بولعان جوق. بۇقارا نە ءۇشىن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىن قولدايدى؟ ويتكەنى ءبىزدىڭ پارتيامىز باستان - اياق بۇكىل ىنتا - پەيىلىمەن حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەپ، ءار ۇلتتىڭ باقىتىن كوزدەدى “، - دەدى.
”ۇزاق جورىق مەزگىلىندە قىزىل ارميا از ۇلتتار قونىستانعان وڭىرلەردى باسىپ ءوتىپ، از ۇلت باۋىرلاستارىمىزبەن اعا - باۋىرداي ەتەنە بولىپ، كوپتەگەن تاماشا حيكايالار قالدىردى“، - دەپ ءسوزىن جالعادى باس شۋجي، - ”قازىر كوممۋنيستىك پارتيامىزدىڭ ءار دارەجەلى كادرلارى قايدا بارسا دا، اۋىلداستاردان ەندى قانداي جاقسى تۇرمىس وتكىزگىلەرىڭىز كەلەدى؟ دەپ سۇراۋى كەرەك، تاماشا تۇرمىستى ءبىز بىرگە ىلگەرىلەتۋىمىز، جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك“.
باس شۋجي ورنىنان تۇرىپ قوشتاسقان كەزدە ءبىر ءۇيلى جان تۇگەل قيماستىق سەزىمدە بولدى.
”باس شۋجي سالەمەتسىز! ءتوراعا شي جينپيڭ سالەمەتسىز!“. سونانسايراڭنىڭ ءۇيىنىڭ الدىنداعى جولدىڭ ەكى جاعالاۋى قىستاق تۇرعىندارىنا لىق تولعان، كوپشىلىك ىركەس - تىركەس اپپاق حادا تارتۋ ەتىپ، قىزۋ قول شاپالاق سوعىپ، باس شۋجيگە داۋىستاي سالەمدەستى.
ىقىلاستى اۋىلداستاردىڭ الدىندا باس شۋجي تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن كوپشىلىككە بىلاي دەدى: ”سىزدەردى كورىپ ەرەكشە قۋاندىم، ەرەكشە جاقىن سەزىندىم، ءبارىمىز ءبىر ءۇيلى جانبىز، ءبارىمىز اعا - باۋىر، اپەكە - قارىنداستارمىز. قىستاقتارىڭىزداعى وزگەرىستەردىڭ وسىنشاما زور ەكەندىگىن، كوپشىلىكتىڭ وتە باقىتتى تۇرمىس كەشىرىپ جاتقاندىعىن كورىپ، ەرەكشە سۇيىندىك، كوپشىلىكتىڭ پارتيا مەن ۇكىمەتكە دەگەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگىن سەزىندىك“.
باس شۋجي كوپشىلىككە ”انار ءدانى“ سىندى تەڭەۋدىڭ كەلۋ بارىسىىن ايتىپ بەردى:
”ۇيعۇر باۋىرلاستار ءبىز اناردىڭ دانىندەي ۇيىسۋىمىز كەرەك دەيدى، بۇل ءسوز وتە وبرازدى. ءار ۇلت اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋ كەرەك، ءبارىمىز جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسىنىڭ ءبىر مۇشەسىمىز“.
بولاشاققا كوز جىبەرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى:
”قازىر ءبىز ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ الدىندا تۇرمىز، كەلەسى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسى الدىمىزدا تۇر. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنا 100 جىل تولعاندا جۇڭحۋا ۇلتى، ءسوز جوق، دۇنيە جۇزىندەگى ۇلتتار اراسىندا ءتىپتى دە قايسارلىقپەن قاسقايىپ تۇراتىندىعىنا سەنەمىن، سول كەزگە جەتكەندە باقىتتى مەملەكەت، وسىزاماندانعان مەملەكەت، ءسوز جوق، قۇرىلادى“.
”بولاشاقتىڭ اناعۇرلىم جاقسى بولاتىندىعىنا، ءسوز جوق، كامىل سەنەمىز“، - دەدى باس شۋجي مىزعىماس ءسوز ەمەۋرىنىمەن.
شاپالاق ءۇنى، الاقاي ءۇنى كورىكتى چيڭحاي - شيزاڭ ۇستىرتىندە جاڭعىرىپ تۇردى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 10 - كۇنى شينيڭنەن بەرگەن حابارى)
