نەمەسە
كوپ ٴىستى ەكشەپ سانامەن، سىرلاسا ٴبىل بالامەن
ٴتۇسىنىسۋ — ٴوزارا سۇيىسپەنشىلىكتى تەرەڭدەتەتىن دانەكەر. اتا-انا مەن بالانىڭ تاتۋ-ٴتاتتى ٴوتۋى دە، تاماشا تۇسىنىسۋگە مۇقتاج. اتا-انالار بالاعا تىم قاتاڭدىق ىستەتپەۋى، ٴوزىنىڭ ويىنداعىسىن بالاعا زورلاپ تاڭباۋ ٴتيىس. ەندەشە، قايتكەندە بالانى اقىلدى ەتىپ تاربيەلەۋگە بولادى؟
قۇرمەت كوپ، زورلاۋ از بولۋ. قۇرمەتتەۋ — ٴوزارا ٴتۇسىنىسۋدىڭ ٴساتتى بولۋىنداعى ماڭىزدى فاكتور. ادامدار باسقالاردىڭ قۇرمەتىنە يە بولۋدى ارماندايدى، بالا دا بۇدان قاعىس قالمايدى. كەيبىر اتا-انالار ٴوز ٴتاسىلى جانە تۇرعىسى ارقىلى بالانى وزىمەن ۇقساس ٴىس ىستەۋگە زورلاپ، بالانىڭ ويىنا نەمقۇرايدى قاراعاندىقتان، ناتيجەسى مۇلدە كەرىسىنشە بولىپ شىعادى. مىسالى، بالا ۇيرەنۋدەن شارشاعاندا، ونىڭ قاجەتىن قاناعاتتاندىرىپ، بالاعا ۇيلەسەتىن تەلەۆيزور باعدارلامالارىن كورسەتسە، بالا اكە- شەشەسى ٴوزىن قۇرمەتتەگەندەي سەزىمگە بولەنەدى. ەگەر اتا-انا ٴوزى تەلەۆيزورعا كورىپ، بالانى تەلەۆيزورعا جولاتپاسا، بالا ادىلەتسىز سەزىنەدى دە، «ۇلكەندىگىنە سۇيەنىپ كىشىنى باسىنۋ» تۇسىنىگى وڭاي تۋىلىپ، كەيىنگى بايلانىسقا كەدەرگى جانە قيىنشىلىق تۋدىرادى. اتا-انا سوزىمەن، ىسىمەن ونەگە بولۋى − اتا-انا مەن بالا اراسىنداعى قاتىناستىڭ ناتيجەلى بولۋىنىڭ العى شارتى.
اقىل كوپ، بۇيرىق از بولۋ. ورىندى اقىل — بالانىڭ كوڭىل كۇيىن ٴماز-مايرام ەتەدى. اتا-انا بالاعا اقىل ايتۋ ۇلگىسىندەگى ەمەۋرىنمەن جۇمىس ىستەۋدى تالاپ ەتۋى، ٴوزىنىڭ سۋبيەكتيۆ ويىن بالاعا زورلاپ تاڭباۋى كەرەك. مىسالى، بالامەن ونىڭ قانداي رەڭدى كيىم كيۋىن اقىلداسقاندا، بالانىڭ تاڭداۋ ۇقىعى بولادى. كەيبىر اتا-انالار بالانىڭ ٴار كۇنى قانداي كيىم كيەتىنىن قاتاڭ بەلگىلەپ، ٴتىپتى دۇيسەنبىدەن اپتانىڭ سوڭىنا دەيىن ورنالاستىرعانىن، بالانىڭ كوڭىل كۇيىن ەلەپ-ەسكەرمەيدى. بالا ويىنىڭ دامۋ ەرەكشەلىگى —ەلىكتەۋدىڭ ۇيرەنۋدەگى ەڭ تاماشا ٴادىس ەكەنىن بەلگىلەگەن، اتا-انالار ازىراق بۇيرىپ، كوپ اقىل ايتسا، بالانىڭ جاقسى ادەت قالىپتاستىرۋىنا اسا پايدالى. ەگەر بارلىق ىستە بۇيرىق فورماسىمەن بالامەن قارىم-قاتىناس جاسايتىن بولساق، وندا بالادا قارسى پيعىل ورىن تەبەدى.
تىڭداۋ كوپ ، سويلەۋ از بولۋ. دەن قويا تىڭداۋ — ٴبىر ٴتۇرلى ونەر، ٴارى ٴبىر ٴتۇرلى ٴبىلىم. بالامەن ارادا ۇقساماعان پىكىر جانە كوزقاراس بولعان كەزدە، اتا-انالار كوپ سويلەۋ ارقىلى بالانى يلاندىرعىسى كەلەدى. ۇلكەندەر قاشان دا ٴوز كوزقاراسىن دۇرىس سانايدى، ەگەر بالا ايتقانى بويىنشا ىستەمەسە، ٴتىلىمدى المادى دەپ قارايدى. بۇلاي ويلاۋ دۇرىس ەمەس. بالامەن قارىم-قاتناس جاساۋدان بۇرىن، الدىمەن ونىڭ پىكىرى مەن كوزقاراسىن دەن قويا تىڭداپ، ونان سوڭ ٴوز پىكىرىن ايتۋ ٴتيىس. بۇلاي ىستەگەندە، بالادا تاماشا تۇسىنىك تۋىنداپ، ايتقانىڭىزدى وڭاي قابىلدايدى، ٴارى ەكى جاقتىڭ ٴبىر-ٴبىرىنە دەگەن تۇسىنىگى دە ارتا تۇسەدى. اتا-انا بالانىڭ كوزقاراسىنا كوپ قۇلاق تۇرمەي، ۇنەمى قازىمىرلىق ٴتاسىل قولدانسا، ۋاقىت ۇزارا كەلە بالا مەزى بولىپ، اكە-شەشەسىنىڭ ٴسوزىن قۇر ٴسوز دەپ ساناپ، اۋەلى اكە-شەشەسمەن سالعىلاساتىن بولادى.
ەسكەرتۋ كوپ، شەكتەۋ از بولۋ. بالاعا شەكتەن تىس شەك قويۋ — بالانىڭ جالعاستى قاتەلىك وتكىزۋىن توسا المايدى، ونىڭ ۇستىنە بالادا ٴبىر ٴتۇرلى ۇشقارى پسيحيكا وڭاي قالىپتاسادى. سوندىقتان اتا-انا بولعان ادام كۇندەلىكتى تۇرمىستاعى ۇساق-تۇيەك ىستەر ارقىلى بالاعا دۇرىس پەن بۇرىستى پارىقتاۋدى ەسكەرتىپ جانە تاربيەلەپ، ەسكەرتۋ بەرۋ جانە اقىل ايتۋ تاسىلىمەن قارىم-قاتىناس جاساسا، بالا اتا-اناسىن سۇيەنىش دەپ بىلەدى. مىسالى، بالا تاماق جەگىسى كەلمەسە، وعان تاماق جەمەۋدەن تۋىلاتىن ناشار زارداپتى ايتۋ، سونداي-اق بالانى تاماقتى ۇناتىپ جەيتىن، تاماق تالعامايتىن جاقسى ادەت قالىپتاستىرۋعا جەتەكتەۋ ٴتيىس. شەكتەۋدەن گورى اقىلمەن يلاندىرعان ٴابزال، ٴجون سىلتەۋ —ناعىز دۇرىس ٴادىس جانە ارەكەت .
قارىم-قاتىناس جاساۋ — ماجبۇرلەۋ ەمەس، اتا-انانىڭ شەكتەۋى كوبەيە بەرسە، بالا جولدان شىعۋى مۇمكىن. زەردەلى اتا-انا بولۋ ٴۇشىن، بالامەن كوبىرەك سىرلاسۋ ٴتيىس. بالانى تۇسىنۋگە شەبەر بولىپ، جۇزىمىزدەن كۇلكى ەسىپ، ورەلى ونەگەمىزبەن بارىمىزدى ٴۇن-ٴتۇنسىز بالاعا ارنايىق.
